کەنگی کچا سنێلە دڤێت سەرەدانا نوشدارا ژنان بکەت؟
ئه‌ڤرۆ نيوز:
ل گەل دەستپێکرنا ئێکەم عادەیا ھەیڤانە ژیێ سنێلەیێ کچان دەستپێدکەت، ئانکو ل ژیێ 10-12 سالیێ، ھەکە ل نەە سالیێ ھات ئەو یا پێشوەختە و کێم جارا ل دەڤەرا مە پەیدادبیت.
ل گەل دەستپێکرنا چوونا کچێ بۆ ژیانا ژنان، ھندەک گوھورینێن لەشی و ساخلەمی و ھورمونی ب سەر لەشێ وێدا پەیدادبن، کچێ پێدڤی ب کەسەکی ھەیە کو دەستێ ھاریکاریێ بۆ درێژ بکەت و بەرێ وێ بدەتە رێیا راست داکو ژ ھەموو ئاریشێن ساخلەمیێ بھێتە پاراستن، و ساخلەمیا خوە یا کچینیێ بپارێزیت کو کارتێکرنا خوە لسەر ژیانا دایکینیێ ل پاشەرۆژێ ھەیە، ب تنێ نوشدارا تایبەتمەند یا ژنان بەرپرسە ژ دیارکرنا ئاریشا و پێدانا شیرەتکاریا و چارەسەریێن پێدڤی داکو وێ ژ ھەر ئاریشەکێ قورتال بکەت.
گەلەک ئەگەر یێن ھەین کو کچ ل قۆناغا سنێلەیێ قەستا نوشدارا تایبەتمەند یا ژنان بکەت ژوانژی:
– ھەکە عادەیا ھەیڤانە گیرۆبوو، ھندەک جارا دروستە ھەتا ژیێ 14 سالیێ ژی خوە بگریت بەلێ ھەکە ژو نیشانێن بالقبوونێ ل دەڤ نەبوون وەکو مەزنبوونا سینگی و پەیدابوونا موویان و ل گەلدا پرسک و قەلەوی پەیدابوون، پێدڤیە پشکنینێن پێدڤی بۆ بھێنە کرن و دەست ب چارەسەریێ بھێتە کرن.
– ھەکە ل دەستپێکێ عادەیا ھەیڤانە یا رێکخستی نەبوو، پێدڤی ناکەت کچ یان کەسوکارێن وێ خوە ئالوز بکەن، چونکو پتریا جارا عادەیێن دەستپێکێ یا رێکخستی نینە، بەلێ گیروبوونا وێ یا بەردەوام پێدڤی ب شیرەتکاریا نوشداران ھەیە.
– ھەکە عادە دوبارە بوو د کێمتر د 24 رۆژان دا، یان گەلەک ھات و ڤەکێشا بۆ پتر ژ دەە رۆژا، یان ھەکە دناڤبەرا دو جارا دا خوین یان ھەر تشتەک دی دیت، پێدڤیە شیرەتا ژ نوشداری وەربگریت، سونارەکێ بگریت دا تەئکید بکەت کو چو کیس ل سەر ھێلدانکێ نینن یان چو نەخوشیێن خوینێ وەکو سیلانێ نینن، ھەروەسا پێدڤیە پشکنینەک بھێتە کرن دا پشت راست ببیت ژ نەبوونا کێمخوینیێ و نەھێلانا پەیدابوونا وێ و دانا دەرمانا بۆ کێمکرنا خوینا ژئەنجامێ عادێ.
– ھەکە ئێشان ل گەل عادەیا ھەیڤانە ھەبوو، چونکو ل وی عەمری پێدڤی ناکەت ئێشان ل گەلدابیت، چونکو ئەو نەخۆشیێن ئێشانێ پەیدادکەن ھێشتا دیارنابن، لەورا ھەکە ئێشان پشتی 15 سالیێ یا بەردەوام بوو پێدڤیە پشکنین بھێنە کرن داکو ئەگەر بھێنە زانین، ئەم بەحسێ ئێشانێن دژوار دکەین ئەوێن ھەموو ھەیڤا پەیدادبن، نە ئەو ئێشانا ب دەرمانێن ئێشکێمکرنێ نەمینیت.
– ھەکە یا رێکخستی بیت و ب شێوەکێ نەچاڤەرێکری راوەستیا یان ل دەمێ خوە نەھات، پێدڤیە بھێتە زانین بوچی راوەستیا، چونکو ھندەک جارا ئەڤ چەندە گرێدای ستریسەکا بھێزە، یان کیسک ھەنە و ھندەک جارا پشکداری د غاردانێن وەرزشیدا دبیتە ئەگەر و ل گەل نەرێکخستنا ھورمونان.
– ھەکە ھندەک دەرھاڤێژێن نەسروشتی ھەبن، یان رەنگێ وێ یێ سپی یان زەر یان بێھنەکا نەخوش ژێ بھێت، یان خوریان و سۆربوون ل گەل بوون، نوشدار دێ رابیت ب چێکرنا پشکنینەکێ داکو ئەگەران بزانیت کو پتریا جارا گرێدای فتریاتا و ئەگەرێن دیترن.
– ھەکە مەمکەک ژ یێ دیتر مەزنتربیت کو خێزان ئالوز دبیت، بەلێ ئەڤێ چەندێ پێدڤی ب نەرامبوونێ نینە، چونکو ھندەک جارا مەمکەک زووتر یێ دیتر وەرارێ دکەت، نابیت ھورمون بۆ ڤێ چەندێ بھێنە ب کارئینان، ھەتا ھەکە جوداھی گەلەک یا بەرچاڤ بیت ژی چو تشتا ب کارنەئینن و دشێن ل دووماھیێ کریاریا مەزنکرنێ بۆ بھێتە ئەنجامدان.
– ھەکە عادە دەرکەت و چو گوھورین ل سەر سینگێ کچێ پەدانەبوون، ئەڤ چەندە گەلەک کارتێکرنێ ل خێزانێ دکەت، یا دروست چو ئالوزی پێ نەڤێت و دشێن بۆ دەمەکی چاڤەرێ بن و کاودان دروست ببن.
– ھەکە موویێن نسروشتی پەیدابوون، ل ڤێرێ دو جور ھەنە، ئێک گرێدای ھورمونانە کو موو ل سەروچاڤان و زکی ب زێدەیی پەیدادبن، ئەڤی جوری پێدڤی ب چارەسەریا ھورمونی ھەیە، و ھەکە ھندەک مان ب لێزەرێ دێ ھێنە راکرن، جورێ دوێ موو ل سەروچاڤا و دەست و پێیا و لەشی پەدادبن کو چو پەیوەندی ب ھورمونا نینە و ب لێزەرێ و رێکێن تەقلیدی دھێنە راکرن، یا پێدڤیە نوشدار جوداھیێ دناڤبەرا ھەردویان دا بزانیت داکو ب دروستی بھێنە چارەکرن.