“گلێش” نه په‌یڤه‌كا ئه‌ده‌بی یه!!
شه‌ماڵ ئاكره‌یی
ناڤونیشانێ په‌ژراندی یێ هه‌ر پرتووكه‌كێ ل گۆڕی ره‌خنه‌گرێ ئیتالی ئه‌مبێرتۆ ئیكۆ Umberto Eco (5ێ كانوونا دویێ 1931 – 19ێ شوباتا 2016)، ئه‌وه یێ خوانده‌ڤانی به‌ر ب تێگه‌هشتنه‌كا ده‌ستنیشانكری نه به‌ت، ژ بۆ سه‌لماندنا ڤێ بۆچۆنێ چه‌ند نموونه‌یه‌كان دیار دكه‌ت، وه‌كو رۆمانا “جه‌نگ و ئاشتی War and Peace” یا لیۆ تۆلیستۆیێ رووس Leo Tolstoy و رۆمانا ” گۆلاڤ Das Parfum ” یا رۆماننڤیسێ ئه‌لمان پاتریك زۆسكیند Patrick Süskind و رۆمانا ” ڤه‌گێڕا فیلمان Die Filmerzählerin ” یا رۆماننڤیسێ چیلی هێرنان ریڤێرا له‌تێله‌ر Hernán Rivera Letelier. ڤان شاكاران ناڤوبانگه‌كێ زۆر هه‌یه و ناڤۆنیشانێن وان مرۆڤی به‌ر ب چو سه‌متێن مژدار نابه‌ن، به‌لكو دبنه ده‌رازینك داكو خوانده‌ڤان یه‌كسه‌ر بچیته د ناڤا ناڤه‌رۆكا وان دا.
ده‌ستنیشانكرنا ناڤونیشانی، ل گۆڕی دیتنا رۆلان بارت Roland Barthes، زه‌حمه‌تیه‌كا مه‌زن بۆ خودانێ كارێ هزری یان ئه‌ده‌بی دروست دكه‌ت، كو پێدڤیه ب په‌یڤه‌كێ یان دویان یان گه‌له‌ك هه‌تا چار په‌یڤان ژی، به‌رهه‌مێ خوه ب ئێخیته د چارچووڤه‌كێ جوان یێ هزری و ده‌ربڕینی. هه‌ر چاوا بیت و سه‌رباری كو هه‌ژمارا نڤیسه‌ران ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ گه‌له‌ك زێده‌بوویه و ناڤونیشان یێن بووینه قه‌تلازی كو ب شێوه‌یه‌كی یان یه‌كێ دی، ره‌نگه هاتبیته بكارئینان، هه‌تا راده‌یه‌كێ نها قه‌یرانا ناڤونیشانانان سه‌رهه‌لدایه!. لێ هه‌ر چاوا بیت گه‌ره‌كه ناڤونیشان یێ ئه‌فراندی بیت وچو ئه‌فرێنه‌ره‌كی دی به‌ری وی ئه‌و په‌یڤ بكار نه‌ئینا بن وه‌كو ناڤونیشان.
ئه‌رێ ناڤونیشانێ پرتووكێ كه‌نگی دهێته دانان؟ به‌ری نڤیسینا پرۆژه‌ی؟ یان ده‌ما پرۆژه ب داوی دهێت؟. ژ بۆ كۆمێن كورته چیرۆكان هه‌تا راده‌یه‌كێ به‌رسڤ یا ئالۆزه!. به‌رهه‌م هه‌نه ناڤونیشانێن وان چو هه‌ڤبه‌ندی ل گه‌ل ناڤه‌رۆكا چیرۆكێن ئه‌و كۆم ب خوه‌ڤه دگریت نین، لێ رێژه‌یه‌كا باش یا نڤیسه‌ران ناڤونیشانێ یه‌ك ژ چیرۆكێن كۆمێ یا كو ب دیتنا وی یان ب حه‌ز ژێكرنا وی باشترینه یان سه‌رنجراكێشترینه، دكه‌ته ناڤونیشانێ سه‌ره‌كی یێ كۆما خوه.
ره‌نگه گه‌له‌ك ژ نڤیسه‌ران ل گه‌ل من د هه‌ڤڕا بن كو ده‌ما به‌رهه‌مه‌كێ نوو یێ نڤیسه‌ری چاپ دبیت، نڤیسه‌ر هه‌ستێ ب خوه‌شیه‌كێ دكه‌ت كو گه‌له‌ك مینا وێ خوه‌شیێ یه یا كو مرۆڤ هه‌ست پێدكه‌ت ل ده‌ما ژ دایكبوونا زارۆیه‌كێ مرۆڤی!.
ئه‌ڤجا چاوا مرۆڤ ل ناڤه‌كێ جوان و پڕ رامان و خوه‌ش و دلڤه‌كه‌ر و په‌ژراندی و زه‌لال بۆ زارۆیێ خوه دگه‌ڕێت، هه‌ر ب هه‌مان شێوه گه‌ره‌كه نڤیسه‌ر ناڤێ پرتووكا خوه ژی ب ڤی پیڤه‌ری ده‌ستنیشان بكه‌ت. چاوا مرۆڤ حه‌ز ناكه‌ت ناڤه‌كێ نه ژ هه‌ژی و كرێت كو ره‌نگه دلێ مرۆڤی پێ راببیت یان ژ به‌ر ب كوزریت، چونكی یێ دووره ژ مۆزیك و جوانی و ئه‌ستاتیكیه‌تێ Aesthetics ، له‌وڕا چێدبیت هه‌تا راده‌یێ مرۆڤ به‌رێ خوه ژێ وه‌ربگێڕێت!.
ئه‌ڤا من ل سلال نڤیسی، ده‌رازینكه‌كه داكو ئاماژێ ب ناڤونیشانێ كۆما نوو یا چیرۆكێن چیرۆكنڤیس ئه‌دیب عه‌بدوللای یا ل ژێر ناڤێ “چه‌پا گلێشی” بده‌م. بكارئینانا په‌یڤا “گلێش” ب دیتنا من، نه یا گونجایی یه و دكه‌ڤیته دخانه‌یه‌كا ڤه‌ده‌ر ژ جوانی و چێژ و خوه‌شی یا په‌ژراندی. ل ڤێره، مه‌به‌ستا من نه ئه‌وه كو چێنابیت په‌یڤێن خه‌مگین و نه‌خوه‌ش كو ده‌ربڕینێ ژ ناخ و ده‌روونێ مرۆڤی دكه‌ت بكار بهێن وه‌كو په‌یڤێن” خه‌م، كۆڤان، رۆندك، گری، مرن…هتد”. نه‌خیر، مه‌به‌ستا من ئه‌و په‌یڤن یێن نه ئه‌ده‌بی!. په‌یڤا “گلێش” په‌یڤه‌كه ره‌نگه بۆ ناڤونیشانێ پرتووكه‌كا زانستی بكێر بهێت كو سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل “گلێشی” و یان زیان و سودێن “گلێشی” و چاوا دێ “گلێشی” دوباره بكارئینین، ریسایكلینكا گلێشی” و ژینگه‌ه و “گلێش”… هتد.
بۆ زانین، به‌ری كو نڤیسه‌رێ هێژا ئه‌دیب عه‌بدوللا، ئه‌ڤێ كۆما چیرۆكان بۆ چاپێ بشینیت، من بۆ پێشنیار كو ناڤه‌كێ دی بۆ ب هه‌لبژێریت، چونكی ئه‌ز نابینم “چه‌پا گلێشی” ناڤه‌كێ رند و خوه‌شه، چونكی ئه‌ده‌ب ب پایه‌بلندیا خوه‌ڤه، جوانی و رندیه و ئه‌ڤ ناڤونیشانه دلێ خوانده‌ڤانی ته‌نگ و نه‌خوه‌ش دكه‌ت.
