گه‌لۆ مه‌ژیێ كوردان بۆ كه‌نگی یه؟
ئه‌و چه‌ند هزار سال بوو فه‌یله‌سۆف و زانایێن مه ئه‌م ب سه‌ردا بر بووین و وه‌سا تێگه‌هاند بووین كو “مه‌ژى”، ئه‌و پشكا فیزیۆلۆژیكا دكه‌ڤیته د كلۆخێ سه‌رى دا، یێ ژپێخه‌مه‌ت هندێ هاتیه دروستكرن دا ئه‌ركێ ڤاڤێر و جوداكرنا قه‌نجیێ و خرابیێ و هنده‌ك شۆلكێن هۆسا نیشا مرۆڤان بده‌ت. ئه‌م هوسا سه‌رداچووین، هه‌تاكو زانایه‌كێ مه‌زنێ بریتانى، چارلز ڕۆبێرت دارڤین (1809-1882- Charles R. Darwin) چه‌ند ساله‌كا چوو و ل دارستانێن ئه‌فریقیا ڤه‌كۆلین ئه‌نجامدان و به‌رهه‌مێ وان هژماره‌كا تیۆرێن گرنگ بوون كو ئاماژه‌نه بۆ هه‌بوونا ” ململانێ بۆ مانێ” د ناڤ گیانه‌وه‌ر و زینده‌وه‌ران دا. ب دیتنا وى سروشت باشترین مامۆستا و ئافرینه‌ره. ئه‌ندام و كۆئه‌ندامێن مرۆڤى وه‌ك هه‌ر گیانه‌وه‌ره‌ك و گیایه‌كێ دی ده‌ستكردێ سروشتیه. كا چه‌وا گۆل و هنده‌ك داران سترى پێڤه هه‌نه دا خوه ژ گه‌رما و ته‌حرا هاڤینێ و سڕ و سه‌قه‌ما زڤستانێ بپارێزن، و كا چه‌وا زه‌رافه‌ى حه‌فكه‌كا درێژ هه‌یه دا ژیانا خوه بپارێزیت و كا چه‌وا پلنگى و شێرى و گۆرگى ددان و په‌ِنج و نینۆكێن دڕ هه‌نه بۆ به‌رده‌وامیدان ب ژیانا خوه، و كا چه‌وا مارى ئالاڤێ پێڤه‌دانێ هه‌یه و… هتد، و ئالاڤێن دی یێن خوه پاراستنێ هه‌نه، وه‌سا ژى بۆ مرۆڤێ كه‌له‌ش بچویك و لاواز و بێ ده‌ستهه‌لات دڤیا ئامیر و كه‌ره‌سته و ئه‌ندامه‌ك جیاواز هه‌بیت دا هاریكاریا وى بكه‌ت و وى ژ ژناڤچوونێ بپارێزیت و ئه‌ڤ ئه‌ندامه ژى تنێ مه‌ژى (مێشكه). ب هاریكاریا ڤى ئه‌ندامى مرۆڤێ شیاى ب هزاران سالان خوه ل به‌ر زۆرداریا سروشتى و دڕنداتیا گیانه‌وه‌رێن هۆڤ بگریت.
ئه‌ڤرۆكه ئه‌م جاره‌كا دی بۆ ڤێ چه‌ندێ یێن ل هیڤیا هاریكاریا مه‌ژیێ خوه. مه‌ژیێ مرۆڤى ب درێژاهیا دیرۆكێ سه‌دان و هزاران ئالاڤ داهێناینه دا ئه‌و ب ڕێكا وان خوه بپارێزیت. ئه‌ڤرۆكه ل كوردستانێ به‌ره‌یه‌كێ هه‌ى و د ڤێ ڕاستیێ دگه‌هیت و مه‌ژیێ خوه بۆ هندێ ئه‌م كوردستانێ ژ ژناڤچوونێ و هزاران جۆرێن زۆردارى و كیمیابارانكرن و ئه‌نفال و جینۆساید و… هتد، بپارێزین، هزره‌كا مه‌زن یا داهێناى و ئه‌و ژى “ب ده‌وله‌تبوونا كوردستانێ” یه و ئه‌ڤه نه به‌رژه‌وه‌ندیه‌كا تایبه‌ته ب كه‌سه‌ك و پارته‌كێ ل كوردستانێ یه، به‌لكو به‌رژه‌وه‌ندیه‌كا گشتیه بۆ هه‌مى ئاكنجیێن كوردستانێ بێى جوداهیا نه‌ته‌وه‌یى و مه‌زهه‌بى و پارتایه‌تى و ئایینى و …هتد. به‌لێ ل به‌رامبه‌ر ڤێ داهینانێ، به‌ره‌یه‌ك یێ په‌یدابووى ل دژى ڤێ داهینانێنه و نه‌ڤێت ئه‌ڤ پرۆسه سه‌ر بگریت. هێجه‌ت ژى گه‌له‌ك و مشه‌نه، مووچه، نه‌چاكسازى، قه‌یران، بایكۆت!! ئه‌م نزانین بۆ وان و مه‌ژى و مێشك و مێنتالیته‌یا وان چ بێژین؟ بۆ وان یان بۆ خوه بگرین؟ به‌لێ ئه‌م دێ پرسیاره‌كێ ئاراسته‌ى وان كه‌ین: ئه‌رێ هوین ب خودێ كه‌ن مه‌ژیێ هه‌وه بۆچى هاتیه ئافراندن؟ هوین نزانن و نه‌شێن و یان هه‌وه نه‌ڤێت وه‌كى گۆرگه‌كى یان شێر یان پلنگه‌كى یان ژى هیچ نه‌بیت، بابوو هه‌ما وه‌كى گۆلێ یان گیایه‌كى، كا چه‌وا بۆ به‌رده‌وامیدان ب ژیانا خوه په‌نجه و ددان و نینۆك و دڕك و سترى یێن خوه بكار دئینن، مفاى ژ ڤى مه‌ژى (ئه‌قلى) وه‌ربگرن، پا هوین ل ڤێ جیهانێ چ دكه‌ن و بۆ چى ل ڤێ كوردستانێ دژین؟ هه‌كه مه‌ژیێ هه‌وه هند شیان نه‌بن د ڤێ داهینانێ بگه‌هن، دا ب ڕێكا وێ هوین خوه و زارۆك و ئایندێ خوه ژ ژناڤچوونه‌كا مسۆگه‌ر بپارێزن، پا مه‌ژیێ هه‌وه چ تێدایه؟ بۆچى مه‌ژیێ هه‌وه بۆ تێكدانێ و شێواندن و بێبه‌ختیكرن و ئاژاوه و هێجه‌تگرتن و به‌خاله‌تێ و دلڕه‌شى و زكڕه‌شیێ هزاران داهینانان دكه‌ت؟ به‌لێ نه‌شێت په‌سنا ڤێ داهینانا كه‌ڤنار و سروشتى بكه‌ن؟، ئه‌وا هنده‌یه خه‌لك و كورد و جیهان پێ دئاخڤیت و بۆ هاتنا وێ ڕۆژان و خوله‌ك و چركه‌یا دهژمێریت؟ پا هوین چنه و مه‌ژیێ هه‌وه ژ چ هاتیه دروستكرن؟ هوین باوه‌رن گۆرگه‌ك یان شێره‌ك، گاڤا دوژمنێ وان ل وان نێزیك دبیت و دڤێت وان ژناڤ ببه‌ت، ده‌ست ل سه‌ر ده‌ست ڕۆننه خوارێ و ل هیڤیا پارچه پارچه‌بوونا خوه بمینن، و بهێن بایكوتا ژیانێ و خوارنێ بكه‌ن یان بمیننه ب شێرێن دی ڤه و وان بخۆن و یان كارێن هۆسا بێ ڕامان بكه‌ن و ل ده‌مه‌كى وان نینۆك و ددانێن تیژ یێن هه‌ین؟ پا ئه‌ڤ ددانه و نینۆكه بۆ كه‌نگینه؟… و پا مه‌ژیێ هه‌وه بۆ كه‌نگی یه؟! ئه‌ڤه هوین چ تشتن!!؟؟
*بسپۆرێ ئه‌كادیمى د زانستێن سایكۆلۆژى و پێداگۆگى/ زانینگه‌ها زاخۆ