گینیكـێ مشكان
شەوكەت ئامێدی
خویندەڤانێن بەڕێز هێژان پێدڤیە مرۆڤ پیچەك بیربكەتەڤە بۆچی و ئەڤە چ هۆكارن ڕۆژ ب ڕۆژ پتریا ژ مللەتێن ژیانێ یێن پێشڤەدچن و گوهۆرینێن باش و باشتر یێ پێڤە ددیارن و ڕۆژهەلاتا ناڤێ و ب تایبەت ئەم كورد بۆچی ل دویماهیا كەرواناینە؟
ل ١٩٢٠ دەمێ دەولەتا ئیراقێ دامەزراندی. ئەوان بۆ خاترا چاڤێن مە یێن جان نە دامەزراندبوو. بەلگە ژی ئەرێ چ مرۆڤێن ژێهاتی ل هەمی ئیراقێ نەبوون. ئەوان پاشایەك ژ سعوودیێ بۆ مە ئینا ئیراقێ و كرە پاشا؟ نە ئەوان ژ بۆ خۆ پەروەردەكر بوو. ڤێجا هەر ل سەر وێ پەروەردا كێما ژ كەستی و سەقەت ڕێشتە ل دویڤ ڕێشتێ هەمی مللەت ب ڕیكەكا شاش و نە دروست هاتنە ئاڤاكرن و دویر ژ پڕانیا ئازادی و ئارامی و پێژڤەچوونێن ژیانێ و ب بەردەوامی نەخویندەواری و هەژاری ل ئاستێن نەڤیای بووینە.
ژ بەر هندێ مە دیت كو هێشتا مللەتی بێهنا خۆ نەدای ژ شەڕەكی ڤەگوهازتنە شەرەكێ دی؛ ڤێجا چ شەڕ و پێكدادانێن چەكی بۆ خین ڕشتنێ چ یێن ئابۆری و ترس و گەفان.
ل ڤێرە مللەت هیچ ناگەهیت بیر ل پاشەڕۆژەكا ڕۆهنتر یان ل تەكنیك و تەكنەلۆژیا سەردەم یان ل هەر داهینانەكێ بكەت. وەك نوكە جارەكێ ئەلقاعیدە جارەكێ ئەنسارولئیسلام جارەكێ داعش پاشی توركیا هات حەشدا نەشەعبی دروست بوو ژ لایەكی ئیران د سەر هندێ ڕا ئاڤ چوو كەهرەب هات و بەروڤاژی. مووچە نەهات و بودجە نینە و هەتا دوماهیێ. بۆچی؟ چنكی ئەگەر مللەتی تێر خار و ڤەخار و بێهنا خۆ دا و بۆ ڕەوشەنبیرەكێ ژیهاتی. ئەو ب ڤێ دەسهەلاتی ڕازینابن ئەوا هەی. دێ بیر ل سەربخۆیا ئازادی و ئابۆری و هەتا نەتەوەیی كەن. ئەڤەژی نە د خێرا دەسهەلاتێ دایە نە د خێرا وان دایە ئەوێن پشتا دەسهەلاتێ دگرن.
باشترین نموونە ژی: دەمێ هەر كەسانەكێ نۆرماڵ بەلێ یێ نە بەرپرس و خودان دەسهەلات. پێدڤی ب دروستكرنەكا بەلگەنامەكێ، بەلگەنامەكا تاپۆی، یان هەر ئیجازەكێ (باوەرنامەكێ) دێ بینی هاتوچوویا ب دەهان ژۆران دێ پێكەن ئەوژی هیچ گەرەنتییەك نینە دێ بدەستڤەئینیت یان نە.(هەر ژ ئەرزوحالچی، موختاری شاهدان، كەسانێن نێزیك، ژنوی ژ ڤی ژۆری بۆ ئەوێ هەنێ.
ڤێجا دبێژن ل سالەكێ موهەندسەكێ مسری هەر ڕۆژ ل گوندێ خۆ دا سواری شەماندەفڕی بیت و چیتە قاهرە ل سەر كارێ خۆ و دا ئێڤاری زڤڕیتەڤە. هەر دو سێ ڕۆژا جارەكێ ئەوی ددیت جۆتیارەك دا هێت ل بەرانبەری وی ڕوینیتە خارێ و گینیكەك د دەستی دا بوو. هەر بێهنەكێ دا ئەو جۆتیار گینیكێ خۆ هەلگریت و باش هژینیت و دانیتەڤە، موهەندسی خۆ دا نیاسین ل گەل جۆتیاری و پاشی گۆتێ كارێ تە چییە؟ ئەوی گۆت؛ ئەز جۆتیارم و مشك و جۆردان ژ بۆ وەزارەتا كشت و كالی د بەم دا دەرمانان ل سەر تاقیكەنەڤە كا دێ كیش دەرمان زویتر و باشتر مشكان كۆژیت. پاشی موهەندسی گۆتە جۆتیاری باشە بۆچی هەر بێهنەكێ تۆ گینیكی ڕادكەی و هەلهژینی؟ جۆتیاری كرەكەنی و گۆت دا مەژیێ وان بیهنا خۆنەڤەدەن و هەر د وەستیای بن، ئەگەر ئەوان بێهنا خۆدا دێ بیر ل دڕاندنا گینیكی كەنەڤە.
ب كورتی بەڕێزین من ڕێزا هەی ژ بۆ مە هەمیان بەلێ دەسهەلات و خۆسەپینێن سەر مللەتێن پاشكەفتی هۆسا بیر دكەنەڤە. چنكی ل جڤاكێن پاشكەفتی ب ساناهیترین دەستڤەئینانا دەسهەلات و پارێ نەشەرعی. چەك و دەسهەلاتەكا كێم عەدالەتە.
نموونەكا دی هزار جارا جارەك نەبیت، كێ موهەندسەك، پزیشكەك، پرۆفیسۆرەك. ڕەوشەنبیرەك دیتیە چەك د دەستی دا یان خۆ نێزیكی چەكێ كری؟
