گەنج و بێكاری
دانـا محەمـەد عـەبدوللا
دەمێ ئەم زاروك گۆتنە مە كارنەكەن و بۆ مە دا دیاركرن ئەو زارۆیێن كار دكەن ژ نەچاریا خۆیە، مافێ زارۆكییە كو كارنەكەت و خواندنا خۆ بخوینیت، ڤێجا گۆتنە مە بخوینن دا كار ب دەست هەوە بكەڤیت، بەلێ دەمێ مە خواندن ب دوماهی؛ ئینای گۆتنە مە دڤێت هەوە شارەزای هەبیت دا كار ب دەست هەوە بكەڤیت!، بێزەحمەت شارەزایێ ژ كیڤە بینم ئەگەر رێگری ل كاركرنا مە هاتبیتەكرن و بۆ مە هاتبیتە گۆتن خواندنێ ب دوماهیك بینن دیتنا كاری گەرەنتییە، پشتی سیستەمێ پەروەردێ نەشیای ئنگلیزیێ نیشا من بدەت و ل بەر من شرین بكەت و نەشیای بۆ من دیاربكەت كو زمانێ ئنگلیزی ژ باوەرنامێ گرنگترە بۆ پاشەرۆژێ، پشتی من خواندن ب دوماهی ئینای، نوكە یێن دبێژنە من پێدڤیە خۆ فێری ئنگلیزیێ بكەی دا كار بدەست تە بكەڤیت، باشە ئەگەر هەوە بەری نوكە ئەز تێگەهاندبام كو ئنگلیزی ل پاشەرۆژێ دێ بیتە دەرگەهەكێ مەزن یێ داهاتی دا ئەز ژی هەما شۆل و كەسپا خۆ كەمە ئنگلیزی من دەست ژێ نە بەرددا هەتا من زانیبا، چێدبیت نوكە هندەك ژ هەوە بێژن مرۆڤێ زانا دزانیت چ تشت بۆ پاشەرۆژا وی باشە، راستە بەلێ ما ژ كیڤە هەمی مرۆڤ د زانانە؟، مرۆڤ دچیتە قوتابخانێ؛ چونكی نەزانە، ل وێرێ پێدڤیە ئەو بهێتە فێركرن كا چ تشت بۆ وی و پاشەرۆژا وی باشە، ب كورتی دڤێت قوتابخانە قوتابی راستەرێ بكەت و دابنیتە ل سەر رێیا درست، نەك رێكێ ل بەر بەرزە كەت, خێزان فشارێ ل گەنجێن خۆ دكەت هەر دەم بۆ دەمی دێ ئاخفتنێن زێدە و كرێت ل گەنجی بارینن، كۆڕۆ تو بۆچی كەسپەكێ بۆ خۆ ناكەی؛ مادێ هۆسا بۆ تە قەتیێت؟ ئێ ما هەكە چ كەسپ نەبن ئەز چ بكەم؟ باشە ما كەسەك هەیە حەز نەكەت بۆ پاشەرۆژا خۆ كاربكەت؟ كا پاشەرۆژێ بدە رەخەكی، ما كەسەك هەیە حەز بكەت بەریكا وی یا ڤالا بیت؟ ڤێجا ب تایبەتی ل سەردەمێ مادیەتێ دا، خێزانێ ژی بدە رەخەكی گەلەك جاران، دێ بینی كەسەك ل سەر تیڤیێ هەمی تشت كرنە خەتایێن گەنجی، ب ئاخفتنێن زێدە و نە دانایانە، بەلێ بەرێزان ئەڤ بارێ گران هەمی ل سەر پشتا گەنجییە كو هەمی تشتان ل دژی خۆ دبینیت ژ خێزانێ و هەڤالان بگرە هەتا دگەهیە دەستهەلاتداران و حوكمەتێ، قەستا ئۆفیسێن نۆژدارێن دەروونی بكەن، دێ سەرسام بن ب رێژەیا بلند یا گەنجان بۆ وەرگرتنا چارەسەریێن دەروونی.
دەیك و باب دڤێت زارۆكێن خۆ فێری كارەكێ بكەن ل دەمێ بێهنڤەدانا و كاری ل بەر وان شرین بكەن و بەرێ وان بدەنە هندێ بەرێ وان ل خرابیێ نەبیت و د بێ منەت بن، هەروەسا هندەك سازیێن پەیوەندیدار یێن گەنجان دڤێت هەمی ئەركێن خۆ بدەتە رەخەكی و ڤی ئەركی ل رەخەكێ دیتر، دڤێت كار ل دویڤ شیانێن گەنجی بهێنە دیتن، نەك ل شیانێن وی مەزنتر ئەگەر نە دێ نە دادپەروەری د داهاتوی دا چێبیت، ئەو ژی یێ گەلەك شارەزایی و زمان ل دەف بن بتنێ دێ كار بۆ وی هەبیت و ئەوێ دەلیڤە بۆ چێنەبووی یان د شیانێن وی دا نە كو خۆ گەلەك پێش بێخیت نان بۆ وی نابیت .
ئەگەر بارودۆخێ وەلاتەكێ گەلەك باش نەبیت و بڤێت پێشكەڤیت بتنێ هەلبژارتنەك بۆ دمینیت، ئەوژی بكارئێخستنا گەنجی د هەمی واران دا، گەنجێ مە رۆژانە ب دەهان دەلیڤەیێن كاری دبینیت بەلێ پتریا وان د شیانێن وی دا نینن و ژبلی جوداهیا رەگەزی ئێدی دەلیڤەیێن كاری گرنگیێ ب رەگەزێ تە ژی دەن، و دەلیڤەیێن مای ژی ب پارەكێ زۆر كێمن و دەمژمێرێن كاری یێن درێژ كو مەرەم ژێ ئیستغلالكرنە ـ باشە هوین بۆچی قەستا جهێن كاری ناكەن و ل رەوشا كرێكاری و گەنجێ خۆ پرسیار ناكەن كا چەند كاردكەت چ جۆرە كار دكەت و بەرانبەر چ وەردگریت؟. ب بۆچوونا من ئەگەر یاسا و دادپەروەریەك هەبا نوكە گەلەك خودان كار دا ل دادگەهان بن هیڤییان خوازن كو بهێنە لێبۆرین.
گازندە دهێتە كرن كو بۆچی گەنج دەمێ خۆ هەمیێ ل كافییان دبۆرینن، ئەگەر ل مال ئارامی نەبیت و ژدەرڤە كار و كەسپ نەبیت دێ گەنج بۆ خۆ رەڤیتە جهەكێ كو ل وێرێ رێز لێ بهێتە گرتن و خزمەتا وی بهێتەكرن دا پیچەك هەست ب بهایێ خۆ بكەت. وەلاتەك نێزیكی نیڤا خەلكێ وێ گەنجن ئەگەر ئەو كارنەكەن پا كییە وەلاتی ئاڤا دكەت و جڤاكێ برێڤە دبەت؟
و ئەوێن دبێژن گەنجێ مە لاوازە و بێ خیرەتە كەرەمكەن كاری بۆ ڤان لاواز و بێخیرەتان ببینن و تەماشە بكەن دێ چاوا بەرسڤا وە دەن.
