گەنج و ڤەخوارنێن زیانبەخش

گەنج و ڤەخوارنێن زیانبەخش

1

سەردار مەجید

د سەردەمێ نوكە دا پتریا گەنجان تووشی هندەك شاشیان دبن، ژوانا ڤەخوارنێن كحولی یان یێن هێزێ‌، وەك (تایگر،سمارت، وایت، …هتد و ئەڤ جۆرێن ڤەخوارنا بۆ گەنجانان گەلەك زیانان دئینن، ب تایبەت دەمێ ب شێوەیەكی بەردەوام، ئانكو رۆژانە و ب ڕێژەیەكا زێدە بهێنە ڤەخوارن.
ژ لایەكی ڤە، ڤەخوارنێن كحولی كارتێكرنەكا خراب لسەر لەشی دكەن، مێلاك ب شێوەیەكێ بەرچاڤ زیان دگەهیتێ‌، هەروەسا گولچیسك ژی تووشی زیانێ‌ دبن و كارێ وان یێ ئاسایی دێ كێم بیت، دەمارێن لەشی ژی بەرامبەر كحولێ هەستیارن و دەمێ گەنج دچنە بن كارتێكرنا ڤەخوارنێن كحولی، دەمارێن وان ب باشی كار ناكەن، ئەڤ ژی دبیتە ئەگەرێ ئاریشەیێن گرنگ یێن ساخلەمیێ.
ژلایەكێ‌ دی ڤە، كارتێكرنا ڤان ڤەخوارنان ل سەر هزركرنێ یا مەزنە، گەنج نەشێن ب دروستی بڕیاران بدەن و مێشكێ وان كارێ خوە ب باشی ناكەت و گەلەك جاران ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەرێ روودانێن ترافیكێ، شەڕ و ئاریشەیێن جڤاكی، هەروەسا ژیانا خێزانی، هەر ڤەخوارنەك ژوان دبیتە ئەگەرێ لاوازبوونا پەیوەندیێن كەسی و جڤاكی.
ڤەكولینان دیاركریە كو ڤەخوارنێن كحولی وەك (سمارت و وایت) كارتێكرنەكا خراب ل سەر گەشەكرنا مێشكی هەیە، ب تایبەت بۆ گەنجێن كو ژ یێ‌ وان ژ بیست سالیێ كێمترن، مێشكێ وان هێشتا د قوناغا گەشەكرنێ دایە و كحول دشێت ب شێوەیەكێ بەردەوام كارتێكرنێ ل سەر بیرهاتن، فێربوون و كۆنترۆلكرنا هەستیاریێ بكەت، هەروەسا ئەڤ ڤەخوارنە بووینە ئەگەرێ چەندین ئاریشەیێن ئابووری ژی، گەنج گەلەك مەزاختیان دكەن و ئەڤ چەندە دێ بیتە بارگرانی ل سەر ژیانا وان و خێزانێن وان.
گرنگە ئاماژە ب وێ چەندێ بكەین كو هژمارەكا زۆر ژ گەنجان ب سەدەما پالنەرێن دەروونی و جڤاكی بەرێ خوە ددەنە ڤان ڤەخوارنانهەست ب بتنێ‌ بوونێ، فشارێن ئابووری، نەبوونا پشتەڤانیا خێزانێ و كارتێكرنا هەڤالان دشێن گەنجان بەرەڤ ڤێ رێكێ ببەن، ئەڤجا گەلەك گرنگە كو ئەم وەك جڤاك هاریكاریا گەنجان بكەین دا باشتر تێبگەهن كا ئەڤ ڤەخوارنە چ زیانان دهێلن، دناڤ چارەسەریان دا، زێدەكرنا هوشیاریێ یەكێ ژ گرنگترین تشتانە. دڤێت رێكخراوێن جڤاكی، دەزگەهێن خویندنێ و میدیا رۆلێ خوە ببینن دا گەنجان ژ ڤان زیانان هایدار بكەن، هەروەسا پێشكێشكرنا چالاكیێن ساخلەم وەك سپۆرت، مۆزیك، فێربوونا هونەران، دشێت هاریكاریا گەنجان بكەت كو دەمێ خوە ب باشی دەرباز بكەن، خێزان ژی رۆلەكێ گرنگ دگێڕیت دڤێ خالێ دا، باشتر تێدگەهن كا چ ئاریشە هەنە و چاوا دێ خوە پارێزن. زێدەباری وێ، دەولەت دشێت یاسایێن توندتر بۆ فرۆتنا ڤان ڤەخوارنان دانیت.

کۆمێنتا تە