ھەلبەستڤان بلند محەمەد: دڤێت مرنا رەخنا ئەدەبی بھێتە راگەھاندن
ئەڤرۆ:
ئەو خوە ل ڤەدەریان دبینت و ب دووربینەکێ ژ دوور ل رەوشا خوە دنێرت و بەردەوام ل خوە یێ وندا د ناڤ جڤاکەکێ ئالۆز دا دگەڕت. ب بێدەنگی کار دکت و دنڤیست، دنڤیسینێ دا وی لەز ژ فەرھەنگا خوە کووڤی کریە و بەردەوام عەور ل ھنداڤە و بۆ ھەیامێن درێژ مانا خوە ددۆمینن و ناڤبەین ناڤبەین ئەو عەور ژ دۆران دھێنە ڤەدان، ئەو ژی ھەلبەستڤان بلند محەمەدە. یێ کو بێھنا عشق و ڤیانەکا دژوار ژ ھەلبەستێن وی خامێ وی، تلێن وی یێن چوجا زڤراتی و توندوتیژی نەنیاسی، ئەڤ ئافرادێ خودایی یی کو تو دبێژی ھێشتا زەمانێ کو ئەو لێ بژیت نەھاتیە، و ب شاشی ڤە ھاتیە چاخێ مە، نە دوڕوویە و نەتێکدەرە، ب کورتی تێکدا ھەلبەستەکە جزیریە ژین و ڤین ژێ دپەشت. ئەڤا ل خوارێ ھەڤدیتنا مە یە ب بلندێ ھەلبەستڤان ڤە..
ل دۆر دەسپێکا خوە و کا چاوا ئەو و شعر ب ھەڤرا کەھیبوون ؟ ھەلبەستڤان بلند محەمەد گۆت: ژ خوە مینا خەونەکێ بوو، من د زاڕۆکینیێ دا ھندە رەشرەشک دنڤیسین، کو ھێشتا ل رێزا پێنجێ سەرەتایی بووم، لێ نە شعر بوون و نوکە ژی نەشێم ل سەر چو ژانراوێن ئەدەبی پۆلین بکم، لێ ئەو بۆ من بوونە دەرگەھەک کو ل قۆناغا ناڤنجی تشتەکی نێزیک ژ شعرێ بنڤیسم، من بزاڤ ب رێیا ھندەک ھەڤالان کر کو ژ من شارەزاتر بوون بزانم شعر چیە و کا ئەڤا دنڤیسم چ دبێژنێ و نێزیکترین کەس ژی، نڤیسەر بەیار باڤی بوو کو وی چەندەک ژ ئەلیفبێتکێن شعرێ نیشا من دان، دیسا عسمەت محەمەد بەدەل ھاریکار بوو کو شعرا خوە یا ئێکێ د بەلاڤۆکا دیواری یا قوتابخانێ دا بەلاڤ بکم.
چەند جۆرەکێن ئەدەبی دنڤیست، لێ کا خوە د ناڤ کیژ جۆری دا پتر دبینت، بلند گۆت: من ھەر شعر نڤیسیە، لێ مەرج نینە ژیێ خوە ھەمیێ وەک شاعر بمینم و وەختێ دبینم یێن ژ من دەستھەلتر د ڤی بیاڤی دا یێن ھەین، لەوما دڤێت شاعریێ بۆ وان بھێلم و وەکو حەزکرنەک ژی جاران ھەکە ھەلچۆن پەیدابوون و ژ ڤەرێژا وان شعرەک پەیدابوو، ھەر وێ رامانێ ناگەھینت کو ل رێزا شاعرانم. نوکە گەلەک بەرھەم بەلاڤ دبن، لێ ب دیتنا من ھەموو نەشعرن و تنێ حەزکرنێن ھندەک ھاویانن، ھەر چەندە وەکو پشتەڤانیەک بۆ وان باشە، لێ نابت ل سەر کیستێ شاعران بھێنە بەلاڤکرن و بەرپرسێن وان لاپەڕان دڤێت ناڤکرنەک نوو بۆ ببینن، من ژی ئەڤ ھەست ب ڤێ چەندێ کریە کو ھێشتا د بیاڤێ نڤیسینێ دا تنێ ھاوی مە و نەبوویمە شاعر. یا راست بەرێ من کەتە نڤیسینا چیرۆکێ ژی و تنێ من چیرۆکەک بەلاڤکر و پاشی من دەست ژێ بەردا، ژ بەر کو من نەشیا تشتەک نووتر ل سەر چیرۆکا دەڤەرێ ئاڤا کم. سەبارەت بابەتێ نڤیسینا رۆمانێ و ژ بەر کو رۆمان ب زمانێ پەحشانێ دھێتە نڤیسین، من مفا ژ زمانێ خوە یێ شعری دیت. دیسا من ھزر ھەبوو، لەوما من دیت ڤی دەرگەھی ژی بقوتم و وەکو سەربۆر و پشتی ١٥ سالان من ھزر و کار تێدا کری، من شیا رۆمانا ( سۆتنگەە) ل ٢٠٠٥ بەلاڤ بکم. دیسا رووکرنا من بۆ نڤیسینا رۆمانێ دیارە بۆ دو ئەگەران دزڤرت، ل کوردستانا باشۆر جارێ ھەر تشت کەرستێ خاڤە و ھەر بیاڤەکێ مرۆڤ دەلیڤا خوە تێدا ببینت، دێ شێت تشتەکی ل سەر نڤیست. یا دویێ من حەزکرن ل سەر رۆمانێ یا ھەی و چەندین رۆمانێن دەڤەرێ و بیانێ خواندیە و وێ خواندنێ دەرگەە ل بەر من ڤەکرن کو بنڤیسم.
باشە تە گۆت د نڤیسینا شعرێ دا ھێشتا ھاوی مە، ئەرێ ئەڤە ئەگەر بوو کو ئەندامەتیا خوە ژ ئێکەتیا نڤیسەران ب ھەلوەشینی؟
ھەتا رادەیەکێ ئەرێ، ھەر چەندە دەمەک درێژ تێدا ئەندامبووم، لێ دڤێت مرۆڤ ب خوە شرۆڤەیا خوە بکت و بزانت ئەو د جغزەیا نڤیسەران دا ل کیڤەیە و بەرسڤا ھندەک پرسان بدەت، کا ئایا ئەندامەک کارایە و بەرھەم و چالاکی ھەنە؟ یان ژی تنێ ناڤەکە د لیستا نڤیسەران دا. ل دووڤ ھەلسەنگاندنێ من خوە ب کارا نەدیت، لەوما ژی من ب قایلبوون داخوازا ھەلوەشاندنا ئەندامەتیێ کر. ھەر چەندە ناھێتە ماندەلکرن کو ئێکەتیا نڤیسەران ھەر چ نەبت ھێزەکا مینەڤی ب ئەندامێن خوە دبەخشت و بۆ ھەر ئەندامەکێ وێ ئەڤە ژی پشتەڤانیەک مەزنە. لێ نوکە ژی دبێژم ھەکە ل ئێکەتیا نڤیسەران یانێن ئەدەبی ھەبان وەک ( چیرۆک، شعر، رۆمان، پەخشان) بەلکو د وان یانان دا ببامە ھەڤال و بۆ خوە مفا ژێ وەرگرتبا، دیسا چەندین گەنجێن دی ژی دا روو کەنە وان یانان و ب باوەرم دا ئێکەتیا نڤیسەران روویێ خوە گەشتر لێکەت.
رۆمانا تە یا نەخری ڤەکۆلینەکا ماستەرێ یا ل سەر ھاتیەکرن، ئەڤ ڤەکۆلینە بۆ تە نەبوو پالدەرەک کو دەمێ تە رۆمانا خوە یا دویێ دنڤیسی گەلەک ھرزان بکی و پتر قەلەمێ تیژ بکی و ھەڤۆکێن خوە ڤەوژێری، ئانکو ڤێ ڤەکۆلینێ چ مفا گەھاندە تە کو تو خوە ژ کێماسیێن رۆمانا ئێکێ دوور بێخی؟ ھەلبەستڤانی گۆت: دوور ژ وێ ڤەکۆلینێ ژی، لێ ھەردەمێ من تشتەک نڤیسی، ئەز ب خوە ب خوە رەخنێ ل خوە دگرم و ژ ڤی ئەنجامی نڤسینێن من دکێمن. ئەرێ ئەو ڤەکۆلین بوو ھاریکار کو ھوورتر و کوورتر ھزر بکم، لەورا ژی ئەوە ژ ٢٠٠٩ ێ وەرە ل سەر رۆمانەکێ کار دکم، ئەڤ سالە ھەتا ٩٠% تەمامبوویە و ھێشتا کار تێدا بەردەوامە. ئەڤ دەمێ درێژ ھەکە ھندەک جاران بێزاریێ ژی پەیدا بکت، لێ مرۆڤی ژ گەلەک شاشیێن دیرۆکی و جڤاکی و نڤیسینێ ژی رزگار دکت. رۆمانا خوە یا نوو ب شێوەیەکێ باشتر ژ ئالیێ تەکنیک و زمانی ڤە نڤیسیە و ھیڤیدارم دەمێ ل گەل رۆمانا خوە یا ئێکێ ھەڤبەر بکم وەک فۆرم و رۆخسار گەلەک باشتر بت.
ژ بۆ بەرھەمێن خوە کا تێرا خوە ژ رەخنێ وەرگرتیە و کیژ بەرھەمی پتر ژ ھەمیان، رۆماننڤیسی گۆت: ب شێوەیەکێ گشتی دڤێت مرنا رەخنا ئەدەبی بھێتە راگەھاندن، ژ بەر کو بزاڤا رەخنێ نینە و جاران ھندەک سەرقەلەمکێن شەرمینۆک یێن ھەین، لێ نابنە ئەگەر کو بێژین مە رەخنە یا ھەی، ژ بەر کو رەخنە یان ل سەر بنیاتێ ھەڤالینیێ، یان شکاندنا خوەدیێ بەرھەمی دھێتە کرن، ئەڤ ھەردو ژی ژ بنەمایێن رەخنە و رەخنەگریێ د دوورن، چونکو چو شرۆڤە و شیکارێن زانستی تێدا نابن. لەوما دبینم کو تەڤایا بەرھەمێن ئەدەبی ژ رەخنێ د دوورن. ئەڤە ژی دو بۆچوونان دگەھینت، یان ئەو بەرھەمێ دھێتە نڤیسین ژ ئاستێ رەخنەگران بلندترە، یان ژی ئەو رەخنەگرێ بشێت ب شێوەیەکێ ئەکادیمیک و زانستی بەرھەمان رەخنە بکت نینە. یان ژی ئەو بەرھەمێ د مەیدانێ دا ھەیی نە ئەو بەرھەمە کو رەخنەگرەک چەندەکێ ژ دەمێ خوە بدەتێ. ھەر چاوابت، من رەخنەیەکا زانستی ل سەر بەرھەمێن خوە نەدیتیە.
تو د سروشتێ خوەدا مرۆڤەکێ تەنا و بێ گل و گازندە و کێم رەخنەیی و کارێ خوە ب بێدەنگی دکی، لێ د شعرێ دا یێ جودا مینا گوری و پەلی و ھندەک جاران تێکدا ڤۆلکان و رەخنەگری، ئەڤە بۆ کێنە، فەلەکێ? دەستھلاتێ? گەندەلیێ، دلبەرێ?… ھتد؟ بلند محەمەد گۆت: شعر ب خوە بوونەکە ژ سەربۆرەکا مرۆڤایەتیێ یا کوور و پڕ رامان و بەرداھاڤێژ کو ل ھمبەر مرنێ خوەڕاگریێ د جانەکێ بێزار دا دچینت و پێشکێشی ژیان و مانێ دکت، ل سەر ڤی بنیاتی شعر ل نک من بوویە دەرازینکەک تێرا ب پێنگاڤێن خاڤ بەر ب رۆناھیێن کزڤە بچم و جیھانەکا پڕی سەربۆر و ژان و ئازارێن گەلێ خوە تێدا دەرببڕم و ب سۆزەکا گەرم ڤە د ھمبێزا خوە دا ب شەوتینم، ئەو گەرم و گۆڕی ژی بۆ ژیانێ ب گشتی یە.
ل دۆر کو د گەرماتیا لاوینیا خوەدا کەتیە زیندانێن رژێما بەعسیان، وەکو دبێژن زیندان ژی قوتابخانەیە، ژ ئالیێ ئەدەبی ڤە وی چ مفا ژ ژێ دیتیە، ھەلبەستڤانی گۆت: وێنەکرنا ژیانا پشت شفشان نە ھند ب ساناھیە و زوو ب زوو خوە نادتە دەست، ژ بەر کو ئەو ژیانەکا ڤەدەر و ب زەحمەتە. راستە ژی بۆ رۆمانا خوە ( سۆتنگەهـ) من مفایەک مەزن ژێ دیتیە و گەلەک ھوورکاریێن وێ ژی د ناڤ دا تەوزیفکرینە، لێ د ھەموو نڤیسینێن خوە دا وان ھووردەکاریان دبینم و د ناخا من یا دوور دا دچەسپاینە و من نەشیایە خوە ژێ قورتال بکم. ژ بەر کو ب ترسترین تشت د زیندانێ ڤە ئەوە کو تو رێزێ ل خوەدیێ خوە نەگری و ژ دەست بدەی و ب ڤی ئاوایی ژی دێ مرن د ھەر چرکەیەکێ دا سلاڤی گیانێ مرۆڤی کت یێ مرۆڤی ئەو ب ھەموو خوەشی و سەرمایان نەددا. لەوما ھەر رێزکەکا بنڤیسم، دیوارێن جەھنەما ئەبۆ غریب و ئێتوونا شڤشان و قامچیێن بێ دلۆڤانێن بەعسیا دبینم کو جانێ من دگڤێشن و دناڤ گویڤکێن گەنی و بۆگەن دا بەردھاڤێژن. ھێشتا ژی تشت یێن ھەین ل سەر زیندانێ کو بنڤیسم، چ ب شێوەیەکێ ئەدەبی، چ وەکو بیرەوەری، لێ ل گەل بۆرینا چەندین سالان ژی ل سەر ڤێ بۆیەرێ، لێ ھێشتا من دەست نەدایێ کو وان بیرەوەریان بنڤیسم، دیسا ھێشتا کارتێکرنا وان رۆژان ل سەر دەروونێ من یێ ھەی و من نەشیایە ب دروستی ژێ رزگارببم. ب شێوەیەکێ گشتی ژی وێژەیا زیندانێ یا ھەی و ب دەھان بەرھەم ژ چیرۆک و رۆمانان ل سەر ھاتینە نڤیسین.
پرۆفایل:
ل سالا ١٩٨٩ بەرھەمێ خوە یێ ئێکێ بەلاڤکریە. ل کۆڤارێن ( تیرۆژ، پەیڤ، زاخۆ) وەکو نڤیسەر کار کریە. دیسا وەکو سکرتێرێ نڤیسینێ ل رۆژنا (ئەڤرۆ) و ھەتا ھەژمار ٩٨ یێ بەردەوام بوو. نوکە ژی بەرپرسێ پشکا دەنگوباسێن ناڤخوەیە ل رۆژنامەیا ( وار). سەرنڤیسەرێ کوڤارا ( نووبوون) بوو کو ب تیپێن لاتینی ل دھۆکێ دھاتە وەشاندن.
بەرھەمێن چاپکری:
• شەڤ و یادگار – ھەلبەست – ١٩٩٦.
• ژ بیرھاتنێن مەلا قاسم ١٩٩٨.
• جوگرافیا گوزاری ٢٠٠٠ وەرگێران ژ عەرەبی.
• سەمایا خوەکوشتنێ – ھەلبەست – ٢٠٠١.
• تشتێن نەمر – ھەلبەست – ٢٠٠٤.
• سۆتنگەە – رۆمان – ٢٠٠٥ و نڤیسەر سامی ئەلحاج ڤەگۆھاستیە سەر زمانێ عەرەبی.
• عشق ل ژێر پرا چینۆتێ – ھەلبەست – ٢٠٠٦.
• باخچەیێ ئاوازان – ھەلبەست بۆ زاڕۆیان – ٢٠٠٧.
بەرھەمێن بەرھەڤ بۆ چاپێ: دیوانەکا ھەلبەستان. رۆمانەک. کۆمەکا گۆتارێن ژ ئەرەبی وەرگێرای.
