یۆتۆپیایا داعشێ د ناڤبه‌را وه‌هم و كه‌تواری دا
هه‌رچه‌نده وه‌كی تێگه‌ه و زاراڤه بۆ ئێكه‌م جار بیرمه‌ند و فه‌یله‌سۆفێ به‌ریتانی سێر تۆماس مور (Thomas more) ی ل سالا ( 1516 ) ناڤێ جڤاكه‌ك نموونه‌یی و خه‌یالی بڤی ڕه‌نگی یێ بكارئینای، لێ ژێده‌ر ئاماژه‌ی ب هندێ دده‌ن كو فه‌یله‌سۆفێن وه‌كی فارابی ب تێگه‌هێ ( مه‌دینا فازیله) و ئه‌فلاتۆنی ژی ب تێگه‌هێ ( كۆمارییا ئه‌فلاتۆنی) یا ڤیای وێ ئێكێ بگه‌هینن كو دشێتن هنده‌ك جڤاك و كۆمه‌لگه‌ه و به‌لكو وه‌لات هه‌بن نموونه‌یی بن و تێدا پیڤه‌رێن خوه یێن تایبه‌ت بۆ ژیانێ هه‌بیتن. ئه‌ڤ هزره ئێكه خه‌ون و خواست و داخوازیێن مرۆڤایه‌تیێ و ب درێژاهییا دیرۆكێ گه‌له‌ك كه‌س و لایه‌نان یا ڤیای بنه‌ما و بنیاتێ ڤان جۆره جڤاكا ده‌ینن. به‌لێ ئه‌ڤێ چه‌نده سه‌رنه‌گرتیه و وه‌ك بیرمه‌ندێ ئیرانی په‌رویز شه‌هبازی دبێژیتن خودێ ئه‌ڤ بیرۆكه‌یه ئێك بوویه ژ ئه‌گه‌رێن شكه‌ستنا شارستانیه‌تا مرۆڤایه‌تیێ و نه‌خاسمه ئه‌و كه‌سێن ب ڤێ هزرێ ڕه دخوازن چنكو د بنه‌ڕه‌تدا ئه‌ڤ هزره ئیماژه‌یه‌كه بۆ ئایینده‌ی و ئایینده و داههاتوو قۆناغه‌ك نه‌دیار و به‌رزه‌یه و خه‌له‌تیا هه‌ره مه‌زنا مرۆڤایه‌تیێ ئه‌و بوویه كو ل شوینا ژین و هزرركن د ده‌مێ نۆكه دا و بۆ نۆكه خه‌ما ئایینده‌ی هه‌لگرتی و ژیان ل خوه تێكدای.
ئه‌ڤرۆ دبینین كو گرۆپ و تاخمه‌ك ب ڤی ڕه‌نگی و ل سه‌ر ڤی بنه‌مایی دڤێتن هه‌مان خه‌له‌تیێ دووباره بكه‌تن و دڤێتن یۆتۆپیایه‌كێ ئاڤا بكه‌تن و كو تێدا ” گۆرگ و میه پێكڤه بچه‌رن” و قۆناغا خیلافه‌تێ بزڤڕینن بۆ جیهانا ئه‌ڤرۆ، ئه‌و خیلافه‌تا وه‌ك جڤاكناسێ به‌رنیاس عه‌لی وه‌ردی دبێژیتن و دیرۆك گرۆڤانی وێیه تنێ ل قۆناغا هه‌ر چار خه‌لیفه‌یێن ئێكه‌مدا تا ڕاده‌یه‌كێ ئاسایی و سروشتی بوون و شیان هنده‌ك پابه‌ندی بۆهایێن مرۆڤاتیێ بن و ل قۆناغێن دووڤدا و پشتی ( مالێ دونیایێ) و پاره و پۆل و ژن و سامان هاتیه گۆڕه‌پانا ژیانا وان، هێدی چ تشته‌كی هیچ ڕامانا خوه نه‌ما و ئه‌و خه‌لیفه ژی ژ پشتی هنگی وه‌ره و هه‌تا خه‌لیفه‌یێن ئه‌مه‌وی و عه‌باسی و پاشی خه‌لیفه‌یێن دووماهیك سه‌ده‌یێن بۆری ل جیهانا ئیسلامێ ، ئانكو خه‌لیفه‌یێن ئۆسمانی، مژویلی كۆمكرنا پاره‌ی و ( مالێ دونیایێ) و مه‌زنكرنا حه‌ره‌مسه‌رایێن خوه یێن ته‌ژی ژن بوون، تنێ د هنده‌ك قۆناغێن ده‌گمه‌ن دا نه‌بیتن ژبلی ڤێ چه‌ندێ هیچ خه‌لیفه‌یه‌كێ نه‌شیایه خه‌ونا ده‌وله‌تا ئیسلامی و خیلافه‌تێ و به‌لكو ژی یۆتۆپیایا ئیسلامی بجه بگه‌هینیتن یان نێزیك ژی بكه‌تن، ئه‌ڤه ژی ژبه‌ر هندێ تام و چێژا هزرا ( دونیایێ) ب سه‌ر هزرا ئایینی و ژیانا دووماهیكێ دا زال دبیتن و ڤان خه‌لیفه‌یا بنه‌مایێن ئایینی پاشگۆه هاڤێتینه یان كرینه ڕێك و ئالاڤه‌ك بۆ گه‌هشتن ب مه‌ره‌م و مه‌به‌ستێن خوه ل ڤێ جیهانێ و ماینه ب لایه‌نێن دیتر ڤه.
ئها د ڤێ قۆناغێ دا ڤێ گرۆپا تیرۆریستا ده‌وله‌تا ئیسلامییا داعشێ و هاوشێوه‌ی وان تالیبان ل ئه‌فغانستانێ و ئه‌لقاعیده ل هه‌موو جیهانێ و بۆكۆ حه‌رام ل نیجێریا و ئه‌لشه‌باب ل سۆمال و. .. هتد، دڤێتن وێ قۆناغا زێڕین بزڤڕینن یاكو هه‌ر سێ چار خه‌لیفه‌یێن ئێكه‌م تێدا دژیان و شیایین تاڕاده‌یه‌كی ب سه‌ر ( هه‌وایێ نه‌فسا ) خوه دا زال ببن و ل سه‌ر وان بنه‌مایا بچن ئه‌وێن پیامبه‌رێ وان (س) ئیناندی. به‌لێ ئه‌ڤرۆكه كه‌توارێ ژیانا سه‌رده‌م بۆ جێبه‌جێكرنا ڤێ یۆتۆپیایێ هند یێ له‌بار و به‌رهه‌ڤ نینه و ته‌كنه‌لۆژیایا هه‌ڤچه‌رخ هه‌موو سنوورێن شه‌رمێ و خۆگرتنێ و خۆپارێزیێ یێن شكاندین و ده‌لیڤه بۆ هاتنا سه‌رده‌سهه‌لاتا ڤێ یۆتۆپیایێ یێ ژناڤبرین، و ژبلی هندێ هه‌ر ئه‌ڤ تاقمێن د خه‌ما ڤێ یۆتۆپیایا وه‌همی و خه‌یالیدا دژین بۆ خوه هنده‌ك كار و كریار و ڕه‌فتارێن كرێت یێن مه‌زن یێن ئیناندینه د به‌رپه‌ڕێن دیرۆكێدا كو مرۆڤایه‌تی شه‌رمێ دكه‌تن به‌حسێ وان بكه‌تن و دیار نینه ئه‌و ب قانوونی ( و شه‌رعی) كرنا وان ڕه‌فتاران پشتا خوه ب چ به‌لگه‌یه‌كێ زانستی و ئایینی و جڤاكیڤه گرێدده‌ن به‌لێ ئه‌ڤ كریاره هه‌ر ژ كۆشتن و تالانكرن و بڕین و سه‌رژێكرن و بازرگانیكرن ب مرۆڤ و ڕۆح و گیان و بوونا مرۆڤان و هه‌تاكو بازرگانیكرن ب ئێك ژ مه‌زنترین دوژمنێن مرۆڤاتیێ، كو ده‌رمان و مادێن سڕكه‌ر و بێهشكه‌ر بیتن، هنده‌كن ژ بچووكترن و بسانه‌هیترین وان ڕه‌فتاران ل نك تاكه‌كێ ناڤ ڤان ڕێكخراو و تاخمێن تیرۆریستی. هه‌رچه‌نده ئه‌ڤ ڕێكخراوه د دوماهیك قۆناغێن هزری دا یا گه‌هشتیه ڕاستیا دره‌وا خوه و یا به‌لاڤكری كو هێدی ئه‌ڤ پارچه‌یا جۆگرافیایی ( عێراق و سوریا) به‌رهندێ ناكه‌ڤن ئه‌و خه‌مێ ژ ئاڤاكرنا ڤێ ده‌وله‌تا وه‌همی خه‌یالی یۆتۆپیایی ژێ بخۆن و یا ده‌ستپێكری كو سنوورێن وێ ده‌وله‌تا هه‌ڕفتی ڤه‌گۆهێزنه جهه‌ك دیتر ( وه‌ك لیبیایێ)، و دیاره وان دڤێتن وه‌ك چه‌وا ئه‌ڤ ده‌ڤه‌را مه، یاكو خۆدانێن وێ یێن ڕه‌سه‌ن و به‌رێ كورد و ئه‌رمه‌ن و ڕۆمی و پارس بووینه، خراب كری، وی وه‌لاتی ژی دووباره و سێ باره ژ خۆدانێن وێ یێن ڕه‌سه‌ن، كو به‌ربه‌ر و فینیقی بن، بستینن و داگیر بكه‌ن و ب سه‌ر واندا ژی خراب بكه‌ن. به‌لێ بلا بچن و بخێر نه‌چن ” بلا ته‌ژی دۆنیایێ. .. بن بلا بۆهسته‌كێ ژ مه دویر بن”!
*بسپۆرێ ئه‌كادیمی د زانستێن سایكۆلۆژی و پێداگۆگی/ زانینگه‌ها زاخۆ