كوردستان د ململانا هه‌رێمى و نێڤده‌وله‌تى دا
ئحسان ئامێدى
ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست گرنگیه‌ك مه‌زن هه‌یه ژ به‌ركو دكه‌ڤیته دلێ دنیایێ و كڤانێ ناڤخوه و بیاڤێ زیندى یا جیهانێ و جوگرافیه‌كا مه‌زن بخوه‌ڤه دگریت و ڤالاهیه‌كا مه‌زنا مرۆڤان لێیه و سامانه‌كێ سروشتیێ و ووزه‌كا مه‌زن لێ هه‌یه و هه‌مى وه‌رزێن سالێ لێ هه‌نه و رێ و رێبار و رویبار و ده‌وریایێن پێكڤه‌گرێدانا جیهانێ لێ هه‌نه و شیانێن به‌رهه‌مئینانه‌كا مه‌زنا ئابوورى لێ هه‌نه و ب تایبه‌تى د بیاڤێن داهاتیێن وزێ و به‌رهه‌مێ چاندنێ. د كه‌ڤندا پێكهاتێن مرۆڤی ل هه‌مى جیهانێ ب شه‌ر بوون ل گه‌ل هه‌ڤدو، و پشتى بۆ خوه قه‌وارێن ه‌وزه‌كى و خێله‌كى ژى چێكرین هه‌ر ب شه‌ری ڤه‌بوون و سه‌ر حسێبا هه‌ڤدو خوه به‌رفره‌ه دكر و پشتى بووینه ده‌وله‌ت و ئمبراتۆریه‌ت ژى هه‌ر ئه‌ڤه ره‌وش و كارێ وان بوو. ئه‌ڤ شه‌ر و هه‌ڤچوونه نه ل دووڤ چ تیۆر و بیردۆزان بوو، لێ تنێ مه‌به‌ست ته‌ماعیا به‌رفره‌هكرنێ و بالا ده‌ستیێ و ده‌ستكه‌فتیێن مادى بوون. داگیركرن سروشته‌كێ كه‌ڤنێ كومه‌لگه‌هێن مرۆڤى بوویه و ب شێوازێن جۆراوجۆر درێژى دایێ ب ئارمانجا به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتێن خوه ئێدى جڤاكێ مرۆڤى ب جڤاكى شه‌ران خوه نیشان دا، شه‌ر بۆ به‌رفره‌هكرنا ده‌ستهه‌لاتێ، یان شه‌ر بۆ به‌ره‌ڤانیكرنێ و خوه‌پاراستنێ، یان شه‌ر بۆ رزگاركرنێ، یان شه‌ر بۆ ژناڤبرنا هه‌ڤركان، و…هتد، و هه‌میان ژى ره‌هندێ ئابوورى دگه‌لدا بوو. د به‌رێ دا ده‌ستهه‌لاتدارێن ب هێز و ته‌ماع و تموح، ب هێز و شه‌رى ده‌وروبه‌رێن خوه داگیردكرن و سنۆرێ ده‌ستهلاتا خوه به‌رفره‌ه دكرن، د گه‌ل دا ژى داگیركرنا هزروبیران و هه‌مى بیاڤێن ژیانێ د وه‌لاتێن داگیركرى دا دكرن و دهژمارت به‌شه‌ك ژ قه‌وارێ ده‌وله‌تا خوه. هه‌ر ل سه‌رده‌مێ ئمپریالزما جیهانى و به‌رفره‌هكرنا بیاڤێ سنۆرێن ده‌ستهه‌لاتێ ل ناڤَخوه و ده‌رڤه، داگیركرن ژ دوورى وه‌لات و د سه‌ر سنۆران را ده‌ربازبوو و هات، ژبه‌رهندى ئه‌ڤ ململانا ده‌وله‌تان بۆ به‌رفره‌هكرنا بیاڤێ سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتا خوه و به‌ره‌ڤانیكرن ل به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه و سه‌پاندنا هه‌ژمۆنا خوه ل سه‌ر ده‌وله‌تێن دى دكه‌فته د خانا تێگه‌هێن تیۆرێن جیۆپۆلیتیكى دا، هه‌ر چه‌نده ل وان سه‌رده‌مان هێشتا جیۆپۆلیتیك نه‌ببوو چه‌مك و زاراڤ، چونكى چه‌مكێ تیۆرا چیۆپۆلیتیكى نه‌كه‌ڤنه و ڤه‌دگه‌ریته‌ڤه بۆ نیڤا دوێ ژ سه‌دێ نۆزدێ، لێ سروشتێ شه‌رى و به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌وله‌تێ و داگیركرنا وه‌لاتێن دى دكه‌ڤنه د خانێن بیركرنێن جیۆپۆلیتیكى دا، كو هنده‌ك دبێژنێ تیۆرێن ئمپریالزمێ و داگیركرنێ. داكو تێبگه‌هین تیۆر و دیدێن جیۆپۆلیتیكى چنه و جه‌مسه‌رێن جیهانى چاوا سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌لدا دكه‌ن، پێدڤیه بزانین د فه‌رهه‌نگا سیاسیدا دو چه‌مك هه‌نه وه‌كهه‌ڤن دگۆتنێ دا لى جودانه د مه‌به‌ست و كریارێ دا ئه‌و ژى، جیۆپۆلیتیك و جوگرافیا سیاسى، و هنده‌ك جاران هنده‌ك نڤیسكار هه‌ردوكا بۆ ئێك مه‌به‌ست بكاردئینن!، ئه‌ڤه ژى شێلیبوونه‌كێ دروست دكه‌ت، چونكى جوگرافیا سیاسى مه‌به‌ست ژێ (تایبه‌تمه‌ندیێن سروشتى و مرۆڤى نه ل سه‌ر سیاسه‌تێ د جوگرافیه‌كا ده‌ستنیشانكریدا) و جیۆپۆلیتیك مه‌به‌ست ژێ ( كارتێكرنا هه‌لسوكه‌وتێ سیاسى ل سه‌ر گورینا ره‌هندێن جوگرافیێن ده‌وله‌تێ، ئانكو په‌یوه‌ندیێن ده‌وله‌تێ ب كنارێن خوه‌یێن ده‌رڤه و سیاسه‌تا وێ یا ده‌رڤه و دیتنا وێ ل سه‌ر وێ بخوه و و ده‌وروبه‌رێن وێ و و باندۆرا وێ و داخباریا وێ ب جیهانا ده‌رڤه و چاوانیا دارشتنا سیاسات و چالاكیێن بشێن پتر داهاتى بده‌ستڤه بینیت و خوه پاراستن ژ مه‌ترسیان). هۆسا جوداهى دیاردبیت كو دیتنا جوگرافیا سیاسى بۆ ده‌وله‌تێ كو كیانه‌كێ نه‌گوهۆره، به‌لێ جیۆپۆلیتیك ده‌وله‌تێ دبینیت كو زینده‌وه‌ره‌كه د بزاڤه‌كا وه‌راركرنێ دایه، جوگرافیا سیاسى شیانێن ده‌وله‌تێ یێن هه‌یى دخوینیت، به‌لێ جیۆپۆلیتیك ڤه‌كۆلینا پێدڤیێن ده‌وله‌تێ دكه‌ت ل كیڤه بن، جوگرافیا سیاسى خوه دۆرهێلێ خوه‌ڤه مژوول دكه‌ت، به‌لێ جیۆپۆلیتیك ئارمانجێن پاشه‌رۆژى هه‌نه و سنۆران ده‌رباز دكه‌ت، جوگرافیا سیاسى وێنێ ده‌وله‌تێ نیشا دده‌ت، به‌لێ جیۆپۆلیتیك جوگرافیێ دكه‌ته د خزمه‌تا ده‌وله‌تێ دا. ل سه‌رده‌مێ سه‌رهلدانا تیۆرێن جیۆپۆلیتیكى ل نیڤا دوێ ژ سه‌دێ نۆزدێ ده‌وله‌تێن ب هێز د شه‌رێ خوه‌یێ به‌رفره‌هكرنێ دابوون، زانا و بسپۆرێن ڤان تیۆران نه‌خشه رێگا دانان كا دێ چاوا ده‌وله‌تێن خوه به‌رفره‌هكه‌ن و بالاده‌ستكه‌ن و خوه بسه‌پینن ل سه‌ر هه‌ڤركێن خوه، ئێدى هه‌ڤركى د ناڤبه‌را ده‌وله‌تێن رۆژئاڤا سنۆرێن كێشوه‌رێن خوه ده‌ربازكرن و شه‌رێن به‌رفره‌هكرنا ده‌ڤه‌رێن نوو یێن ده‌ستهه‌لاتێ به‌رفره‌هكرن و د ڤى بیاڤى دا شه‌رێن مه‌زن د ناڤبه‌را زلهێزێن وى سه‌رده‌مێ دروستبوون. گه‌رۆكێن ئورۆپى د هاتن وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤین و خواندنێن خوه یێن سیاسى و جڤاكى و ره‌وشه‌نبیرى و ئابوورى و جوگرافى بۆ دكرن، و دگه‌هاندنه لێڤه‌گه‌رێن خوه و ئه‌وان ژى خواندنێن تایبه‌ت بۆ دكرن و به‌رنامێن تایبه‌ت بۆ داگیركرنا وان دانان و ده‌رئه‌نجام دو شه‌رێن مه‌زنێن جیهانى و چه‌ندێن هه‌رێمایه‌تى قه‌ومین و جیهان بۆ چه‌ند جه‌مسه‌ر و شیوازێن شه‌ران هاتن گوهۆرین و ناڤێن جودا هاتن بلندكرن هه‌مى ژى دكه‌فتنه دخانا جیۆپۆلیتیكا وان زلهێزا یێن دشیاین و دشێن بزاڤێ ب ڤێ لڤینا سیاسیا مرۆڤى بده‌ن. سه‌دێ بیستێ سه‌دێ شه‌رێن جیهانى بوو، سه‌دێ دوبلۆككرنا جیهانێ بوو، سه‌دێ شه‌رێن رزگاریخوازیێ بوو، سه‌دێ شه‌رێن پێشڤه‌بوو (الحروب بالنیابه)، هه‌مى ژى شه‌رێن جیۆپۆلیتیكى بوون پێناڤى به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتداریێ و زێده‌كرنا داهاتیێ ده‌وله‌تێن بالا ده‌ست بوون و سه‌پاندنا هه‌ژمونا وان بوو. ل ڤى سه‌رده‌مى ژى شه‌ر هه‌ر دبه‌رده‌وامن ب تایبه‌تى ل ڤێ ده‌ڤه‌را رۆژ هه‌لاتا ناڤین، ئه‌ڤه شه‌رێن جیهانى نه و به‌هڤچویى ژى هه‌ر ملله‌تێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ نه ب مایتێكرن و ده‌ستێوه‌ردانا بیانیان، سه‌را ناكۆكیێن سیاسى یان جڤاكى یان ئابوورى یان هزرى یان ئاینى یان تایفه‌گه‌رى یێ ئێكودو ژناڤ دبه‌ن، سۆته‌مه‌نیێ ڤان شه‌ران خه‌لكێ ڤێ ده‌ڤه‌رێ یه و وه‌لاتێن خراب دبن هه‌ر وه‌لاتێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ نه و ئابوورێ وێران دبیت هه‌ر ئابوورێ ڤان وه‌لاتانه، مه‌به‌س ژێ ئیكلاكرنا ململانێ یه ل دووڤ ئارمانجێن جیۆپۆلیتیكى یێن زلهێزێن جیهانى بۆ خوه داناین. پسیاره‌ك خوه‌جه هه‌یه بۆچى ئه‌ڤ هنده شه‌ره؟! ئه‌رێ ما نابیت جیهانه‌كا بێ شه‌ر هه‌بیت و هه‌ر ملله‌ته‌ك د وه‌لاتێ خوه‌دا یێ ئازاد و سه‌ربه‌ست بیت؟ّ!. هه‌تا نوكه جیهانێ ئه‌و ئارامى و سه‌قامگیرى بخوه‌ڤه نه دیتیه!، هه‌رده‌م شه‌ر و ململانێ و هه‌ڤركى هه‌بوونه، مه‌رج ژى نه بوویه ئه‌ڤ ناكۆكی یه د ناڤبه‌را ملله‌تێن ژێكجودا بن، پترا شه‌ران ل به‌راهیێ ناڤخوه‌یى بوونه و پاشى ره‌هه‌ندێن هه‌رێمایه‌تى و جیهانى بخوه‌ڤه گرتینه و مه‌زن بووینه، بنه‌كۆكا شه‌ران شه‌رێن ده‌ستهه‌لاتێ و به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتێ بوونه پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیێن ئابوورى. و ئه‌ڤه شێوازێ كه‌ڤنێ چێكرنا ده‌وله‌تا و ئمبراتوریه‌تا بوویه، و ل ڤى سه‌رده‌مى ژى ده‌وله‌ت هه‌ر ب هێزێ و شه‌رى و ته‌ماعى و تموحا ده‌ستهه‌لاتداران زێده‌بارى هۆكارێن دى یێن هه‌رێمایه‌تى و نێڤده‌وله‌تى چێدبن. سیاسه‌ت بزاڤه‌ك و هونه‌ره‌كه گۆره‌ى ئارمانج و به‌رژه‌وه‌ندیان دهێته‌كرن و دهێته گۆرین ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیان و هه‌ر ده‌وله‌ته‌ك گۆره‌ى ره‌وش و بیروبۆچوونێن خوه به‌رنامێ خوه یێ بجهئینانا ئاسایشا خوه یا نه‌ته‌وه‌یى دادنیت كو سیاسه‌تا ده‌وله‌تێ یه، هه‌مى ده‌وله‌ت وه‌كو ئێك بیرناكه‌ن، له‌وان وه‌كو ئێك به‌رنامان دانان، تنێ ده‌وله‌تێن زلهێز و ته‌ماع و تموح بیركرنێن جیۆپۆلیتیكى دكه‌ن د دانانا سیاسه‌تا ده‌وله‌تا خوه‌دا وه‌كو وه‌لاتێن ئێكگرتیێن ئه‌مریكى و رۆسیا و به‌ریتانیان و فه‌ره‌نسا و هنه‌كێن دیتر و هنده‌ك ده‌وله‌تێن دى هه‌نه هه‌لسوكه‌وتێ جیۆپۆلیتیكى هه‌نه وه‌كو توركیا و ئیران، هه‌روه‌سا ئه‌و رێخستنێن سیاسى یێن ره‌هه‌ندێن هه‌رێمایه‌تى و جیهانى هه‌ین وه‌كو هنده‌ك رێكخستنێن ئیسلامى د هه‌مان خان دانه، ئانكو ئه‌م دشێین بێژین هه‌ر ده‌وله‌ته‌ك و رێكخستنه‌كا هه‌لسوكه‌وته‌كى بكه‌ت بۆ به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتا خوه یان سه‌پاندنا هه‌ژموونا خوه ل ده‌رڤه‌ى جوگرافیا وێ یا دانپێداى ئه‌و یا تیۆرێن جیۆپۆلیتیكى بجهدئینیت و هه‌لسوكه‌وتێ ئمپریالزمى دكه‌ت!، دبیت مرۆڤى هاى ژێ بیت هنده‌ك ده‌وله‌ت و هێزێن جیهانێ ل ڤێره و وێراهه به‌حسێ پرانسیب و بهایێن مرۆڤى بكه‌ن لێ هه‌ر ئه‌و بخوه ژى ده‌مێ به‌رژه‌وه‌ند هاتنه پێش وان پرانسیب و بهایان ژ بیر دبه‌ن و كارى پێناكه‌ن!، واته به‌رژه‌وه‌ندیا ده‌وله‌تێ ل سه‌ر هه‌ر به‌رژه‌وه‌نده‌كا دیتر دایه. ل مێژوویا هه‌ڤچه‌رخا ڤێ ده‌ڤه‌رێ و ب تایبه‌تى پشتى جه‌نگێ جیهانیێ ئێكێ و دروستبوونا دو بلۆكێن جیهانى، دێ بینین هه‌ڤركى د ناڤبه‌را وان بلۆكان ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێ خورت بوو و ده‌وله‌تێن نوو هاتن چێكرن و رێكخستنێن سیاسى هاتن دامه‌زراندن و بزاڤێن رزگاریخواز سه‌رهلدان و شۆره‌ش و كۆده‌تایێن له‌شكرى به‌رپابوون، دیتنه‌ك ژیرانه بوو وان دیاردێن سیاسى و جڤاكى دێ خۆیاكه‌ت ئه‌ڤه ململانه‌كا جیۆپۆلیتیكیه پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیێن ئابوورى و ئاسایشێ، گه‌ل و بزاڤێن سیاسیێن ده‌ڤه‌رێ یێ پێش جه‌مسه‌رێن جیهانێ ڤه ململانێ دكه‌ن و هه‌ر ئێك ژوان خوه هه‌ڤسه‌نگه‌ر دگه‌ل بلۆكه‌كى ژوان دبینیت، ده‌وله‌تێن زلهێز ژى ژبۆ بجهئینانا ئامانجێن خوه هه‌مى ماكینێن خوه یێن سیاسى و له‌شكرى و هه‌والگیرى و ئابوورى و زانستى و ته‌كنولۆجى و میدیایى و ره‌وشه‌نبیرى دكه‌نه د خزمه‌تا وان ئارمانجان دا، و ملله‌تێن بنده‌ست و ده‌وله‌تێن لاواز ژى ژبه‌ر هۆكارێن بیروباوه‌ر و ئارمانجێن تایبه‌ت و حه‌زێن ئازادیێ و بێ رێیا خوه سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل دكه‌ن و هنده‌ك جاران ئارمانجێن وان ژى بجهدهێن و هنده‌ك جاران ژى دبنه قوربانى به‌رژه‌وه‌ندیێن مایتێكه‌ران و داگیركه‌ران!. بلۆكێ رۆژائاڤا ب هه‌ڤپه‌یمانا خوه یا ناتۆ ڤه نه‌خشێ جوگرافیا سیاسى ل ئورۆپا رۆژئاڤا و ل رۆژهه‌لاتا ناڤین دانا، لێ بلۆكێ ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى ب هه‌ڤپه‌یمانا خوه یا وارشۆ ڤه نه‌خشێ جوگرافیا سیاسى ل ئورۆپا رۆژهه‌لات و ل ناڤه‌راستا ئاسیا د به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌دا دانا، هه‌ردو ده‌ڤه‌رێن جوگرافى بیاڤێ ده‌ڤه‌را زیندى و دلێ جیهانێ بخوه‌ڤه دگرن و بۆ هه‌ردو بلۆكان هه‌ردو ده‌ڤه‌ر گه‌له‌ك دگرنگن ژبه‌ر ته‌ماعیا به‌رفره‌هبوونێ، له‌وان ئه‌ڤ زلهێزه ل وان سنووران نه راوه‌ستان یێن بۆ خوه داگیركرن ورژێمێن نوكه‌ر بخوه‌ڤه چێكرین، به‌لێ ته‌ماعیا ده‌ڤه‌رێن ژێر هه‌ژموونا هه‌ڤركێن خوه دكرن ل پشت كێشوه‌ر و ئوقیانۆسا ژى بۆ مه‌ره‌مێن ئاسایشێ و تێكدانا سه‌قامگیریێ و هه‌رشه‌كرنێ ل سه‌ر هه‌ڤدوو و مه‌به‌ستێن دیتر!، ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى خوه گه‌هانده كۆبا ل كێشوه‌رێ ئه‌مریكا باكۆر و ڤه‌نزویلا و چه‌ندین وه‌لاتێن دى ل ئه‌مریكا باشۆر و ل به‌رامبه‌ر وێ ژى ئه‌مریكا هه‌ڤپه‌یمانێن وێ كۆمه‌كا ده‌وله‌تێن تاگیر ل سه‌ر سنۆرێ ئێكه‌تیا س=ۆڤیه‌تى چێكرن وه‌كو توركیا و ئه‌فغانستان و كۆریا باشۆر و هنده‌كێن دیتر و به‌رده‌وام مایتێكرنێن راسته‌وخوه دكاروبارێن ده‌وله‌تاندا دكرن و بناڤێ شۆره‌ش و بزاڤێن رزگاریخواز شه‌رێن چه‌كدارى دكرن و كۆده‌تایێن له‌شكرى ئه‌نجامددان.
كوردستان د ململانا هه‌رێمى ونێڤده‌وله‌تى دا
ئحسان ئامێدى
بلۆكێ رۆژئاڤا ب هه‌ڤپه‌یمانا خوه یا ناتۆ ڤه نه‌خشێ جوگرافیا سیاسى ل ئوۆپا رۆژئاڤا و ل رۆژهه‌لاتا ناڤین دانا، لێ بلۆكێ ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى ب هه‌ڤپه‌یمانا خوه یا وارشۆ ڤه نه‌خشێ جوگرافیا سیاسى ل ئورۆپا رۆژهه‌لات و ل ناڤه‌راستا ئاسیا د به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌دا دانا، هه‌ردو ده‌ڤه‌رێن جوگرافى بیاڤێ ده‌ڤه‌را زیندى و دلێ جیهانێ بخوه‌ڤه دگرن و بۆ هه‌ردو بلۆكان هه‌ردو ده‌ڤه‌ر گه‌له‌ك دگرنگن، ژبه‌ر ته‌ماعیا به‌رفره‌هبوونێ، له‌وان ئه‌ڤ زلهێزه ل وان سنووران نه راوه‌ستان یێن بۆ خوه داگیركرین و رژێمێن نۆكه‌ر بخوه‌ڤه چێكرین، به‌لێ ته‌ماعیا ده‌ڤه‌رێن ژێر هه‌ژموونا هه‌ڤركێن خوه دكرن ل پشت كێشوه‌ر و ئۆقیانۆسان ژى بۆ مه‌ره‌مێن ئاسایشێ و تێكدانا سه‌قامگیریێ و هه‌رشه‌كرنێ ل سه‌ر هه‌ڤدو و مه‌به‌ستێن دیتر!، ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى خوه گه‌هانده كۆبا ل كێشوه‌رێ ئه‌مریكا باكۆر و ڤه‌نزویلا و چه‌ندین وه‌لاتێن دى ل ئه‌مریكا باشۆر و ل به‌رامبه‌ر وێ ژى ئه‌مریكا هه‌ڤپه‌یمانێن وێ كۆمه‌كا ده‌وله‌تێن تاگیر ل سه‌ر سنۆرێ ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى چێكرن وه‌كو توركیا و ئه‌فغانستان و كۆریا باشۆر و هنده‌كێن دیتر و به‌رده‌وام مایتێكرنێن راسته‌وخوه د كاروبارێن ده‌وله‌تاندا دكرن و بناڤێ شۆره‌ش و بزاڤێن رزگاریخواز شه‌رێن چه‌كدارى دكرن و كۆده‌تایێن له‌شكرى ئه‌نجامددان.
ل رۆژهه‌لاتا ناڤین ئه‌وا ژلایێ بلۆكێ رۆژئاڤا ڤه هاتیه دروستكرن، ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تیا به‌رێ ل بن ناڤ و درووشمێن گه‌شه‌دار هند مایێ خوه تێكر و رێخستنێن تاگیر ل هه‌مى وان ده‌وله‌تێن دروستكرى بۆ خوه لێ چێكرن حه‌تا شیاى كۆده‌تایێن له‌شكرى د چه‌ند ده‌وله‌تان دا بكه‌ت و بكه‌ته د خه‌له‌كا بلۆكێ خوه‌دا، ل مسرێ و عیراقێ و سووریا و یه‌مه‌ن و لیبیا و ئه‌فغانستانێ، لێ ئه‌مریكا ده‌ستڤالا نه راوه‌ستا به‌رده‌وام بوو ل سه‌ر مایتێكرنێن خوه حه‌تا ئه‌و ده‌وله‌ت هه‌مى هه‌رفاندین.
ئسرائیل ده‌وله‌تا ئێكانه‌یه ل ده‌ڤه‌رێ هاتیه دروستكرن هه‌موو زلهێزێن جیهانێ دانپێداى و پشته‌ڤانێى لێدكه‌ن، ژبه‌ر مه‌ره‌مێن جیۆپۆلیتیكى و بیروباوه‌رى و مرۆڤى، ئسرائیل ده‌وله‌ته‌كا بچووكه ب جوگرافیێ لێ گه‌له‌كا مه‌زنه ب هێزا خوه یا سیاسى و ئابوورى و ته‌كنۆلۆجى و له‌شكرى و رۆله‌كێ باش دبینیت د سیاسه‌تا زلهێزان دا ل ده‌ڤه‌رێ!.
ل ئورۆپا رۆژهه‌لات ئه‌وا كه‌فتیه د خه‌له‌كا بلۆكێ سۆسیالزمى دا ئه‌مریكا هند به‌رهنگاربوو حه‌تا شیاى وان ده‌وله‌تا ژ خه‌له‌كا سۆڤیه‌تى ده‌ربینیت وه‌كو هه‌نگاریا و پۆلۆنیا و چیك و سلۆڤانیا و ئه‌لمانیا د هه‌مان ده‌مدا ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تی بخوه ژى ب بلۆكێ وێ یێ سۆسیالزمى ڤه بهه‌ڕفینیت و چه‌ندین ده‌وله‌تێن دیتر ژ هه‌ژمۆنا وێ رزگاركه‌ت، ئه‌ڤجا ژى شه‌ر و ململانێ د ناڤبه‌را زلهێزێن جیهانى، رۆسیا پشتى هاتیه ڤه سه‌رخوه ژلایه‌كى ڤه و ئه‌مریكا ژلایێ دیتر ڤه درێژى كێشا ب شێوازێن جوداتر.
نها بارودۆخ ل ئه‌ڤغانستانێ هه‌تا دگه‌هیته جه‌زائیرێ مه‌ترسیداره و نه‌سه‌قامگیریه‌كا سیاسى و له‌شكرى و ئابوورى تێدا هه‌یه، شه‌ر ب شێوازێن جۆراوجۆر دهێنه‌كرن، ده‌وله‌ت یێن دهه‌ڕفن، و سه‌روه‌رى لاواز دبیت، ده‌وله‌تێن مه‌زن ئه‌مریكا و رۆسیایێ یاریا ب ده‌ڤه‌رێ دكه‌ن پێناڤى ده‌ستهه‌لاتێ و سه‌پاندنا هه‌ژمۆنێ و بجهئینان ئارمانجان، ئیران و توركیا ب كه‌لچه‌رێن خوه یێن ئاینى و تایفه‌گه‌رى و شارستانى و مێژوویى ڤه و ب ره‌هه‌ندێن خوه یێن هه‌رێمایه‌تى ڤه یێن خوه دهه‌لێخن كو ئه‌و ژى یێن هه‌ین!، و ره‌وش به‌ر ب خراپتریێ یه.
ل سالا 1978 حزبا شیوعى ب پشته‌ڤانیا ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى كۆده‌تا ل سه‌ر رژیما ئه‌ڤغانستانێ كر، پاشى ئه‌مریكى هاتنه سه‌ر هێلێ و پشته‌ڤانیا گرۆپێن ئیسلامى كر، دژى حوكمه‌تا شیۆعى و ڤى شه‌رێ پێشڤه نوونه‌رێن ئه‌مریكا و سۆڤیه‌تیا ل سه‌ر عه‌ردێ ئه‌ڤغانستانێ شه‌ره‌كێ مه‌زن دكرن و قوربانیێن مه‌زن ددان، هه‌تا ل دووماهیێ حوكمه‌تا شیوعى شكاندى و هێزێن سۆڤیه‌تى و هه‌ڤالبه‌ندێن وان ده‌رێخستین ژ وه‌لاتى و بزاڤا تاله‌بان یا توندره‌و و هه‌ڤالبه‌ندێن وێ ده‌ستهه‌لات وه‌رگرتى، لێ جاره‌ك دى ب پشته‌ڤانیا رۆسیا و ده‌وله‌تێن دى ئه‌و رێخستن ل دژى ئه‌مریكیا راوه‌ستیان و كریارێن تیرۆریزمێ به‌رفره‌هكرن و خوه د ناڤ ئه‌مریكا دا ژى كرن و بۆ هۆیێ مایتێكرن و شه‌ڕه‌كێ له‌شكرى و هه‌والگیریێ مه‌زن و د ئه‌نجامدا ئه‌ڤغانستان ژلایێ ئه‌مریكا ڤه داگیركر و رژێمه‌كا تاگیر لێ دانا، لێ بارودۆخ هه‌ر سه‌قامگیر نه‌بوو و شه‌ر هه‌ر به‌رده‌وامه!.
ل سالا 1979 شۆره‌شا ئیسلامیا ئیرانێ سه‌ركه‌فت ل سه‌ر رژێما شاهى یا تاگیر بۆ ئه‌مریكا و به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا لێدان، لێ كه‌یفا رۆسیا نه‌ئینا، ئیران نه‌چوو د خه‌له‌كا رۆسیا دا، وه‌كو ده‌وله‌ته‌ك سه‌ربه‌خوه خوه نیشادا و د ڤیا نموونه‌كێ تایبه‌ت ل ده‌ڤه‌رێ بجهبینیت و شۆره‌شا خوه ڤریكه‌ته هه‌مى ده‌وله‌تێن موسلمان و ده‌وله‌ته‌كا ئیسلامیا مه‌زن دروستكه‌ت، لى وێ سیاسه‌تێ قۆچانێ ل گه‌ل به‌رژه‌وه‌ندیێن زلهێزاكرن و ئێدى ئیران خسته د قه‌یرانێن سیاسى و له‌شكرى و ئابوورى و شه‌رى دا. عیراق و سووریا و لیبیا و یه‌مه‌نا باشۆر د خه‌له‌كا بلۆكێ سۆڤیه‌تى دا بوون دژى ئه‌مریكا هه‌مى هاتنه هه‌لوه‌شاندن و شه‌رێن ناڤخوه‌یى و مایتێكرنێن هه‌ریمایه‌تى و نێڤده‌وله‌تى ئه‌و وێرانكرن.
بۆ زلهێزان به‌رژه‌وه‌ندیێن وان گرنگن، له‌وان هه‌ردو جه‌مسه‌ر ب ساناهى ده‌ستبه‌ردارى هه‌ڤالبه‌ند و دۆستێن خوه دبن و چه‌ندین ئالوگۆر د سیاسه‌ت و هه‌لویستێن خوه‌دا كرن ل سه‌ر حسێبا رژێم و ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌رێ یێن تاگیر. ئه‌مریكا ده‌ستبه‌ردارى ئیرانا شاهى و تونسا زه‌یندینى و مسرا مباره‌كى و یه‌مه‌نا سالحى بوو، و رۆسیا ده‌ستبه‌ردارى ئه‌فغانستانا كارملى و عیراقا سه‌دامى و لیبیا قه‌زافى بوو!.
ئه‌مریكا و ئیران یێن د ره‌وشه‌كا مه‌ترسیدار دا هه‌ر ده‌مێ په‌قیت دروسته!، لێ هه‌تا نوكه سیاسه‌تا ئه‌مریكا به‌رامبه‌ر ئیرانێ بو مه‌به‌ستا گورهۆینا هه‌لسوكه‌وتێ رژێمێ یه، نه گوهۆرینا وێ یه، و ئه‌ڤ خرڤه‌كرنا له‌شكرى و گه‌فێن شه‌رى دهێنه هژمارتن دبلۆماسه‌تا توند بۆ ترساندنا ئیرانێ و نه‌چاركرنا وێ داكو ب مه‌رجێن ئه‌مریكا رازى بیت، ئیران هشتا ب ئاشكرایى یا ركه‌به‌ریێ دكه‌ت و ژێربه‌ژێر ژى یا گفتوگویا دكه‌ت، قه‌بوولكرنا مه‌رجێن ئه‌مریكى دێ رژیما ئیرانێ ژ هه‌رفاندنێ قورتال كه‌ت لێ دێ ده‌ستێن وێ ژ ده‌ڤه‌رێ قوتكه‌ت ئه‌ڤه ژى ناگونجیت ل گه‌ل ئارمانجێن شۆره‌شا ئیسلامى و ده‌وله‌تا شیعه‌یا تایفه‌گه‌رى، ناهێت چاڤه‌رێكرن ئه‌مریكا شه‌ره‌كێ سه‌رتاسه‌رى دگه‌ل ئیرانێ بكه‌ت، و چ حازریێن ل وى ئاستى ل ده‌ڤه‌رێ نیینن، و هێزێن به‌رهنگاریا ئیرانێ ژى دبه‌رهه‌ڤ نینن و ئه‌مریكا ژى ل وى ئاستى پشته‌ڤانى بۆ نه‌كریه و ئه‌و خوه‌نیشادانێن له‌شكرى یێن ئه‌مریكى ل ده‌ڤه‌رێ تێرا شه‌ره‌كێ مه‌زن نینن، لێ چێدبیت بۆ لێدانا ئارمانجێن ده‌ستنیشانكرى بن یان هه‌ر بۆ گه‌ف و هه‌ره‌شه بن.
توركیا د بارودۆخه‌ك نه سه‌قامگیر دایه بزاڤا رزگاریخوازا كوردستانێ درێژیێ ب چالاكیێن خوه دده‌ت هێزێن به‌رهنگاریى گڤاشتنێن ناڤخوه‌یى بهێزدئێخن و فشارێن ئه‌مریكى و ئورۆپى ل سه‌ر دكاریگه‌رن، گیروگرفتێن وێ دگه‌ل ده‌وله‌تێن ده‌وروبه‌ر د مه‌زنن ب تایبه‌تى دگه‌ل سووریێ و ئارێشێن ئابوورى و ئاسایشێ د گه‌شه‌یێ دانه نه دووره ره‌وش به‌ر ب گورانكاریه‌كا دیتر ڤه بچیت و ئه‌و پێگه‌یێ ئه‌و پێ دخوریت بۆ نه‌مینیت.
وه‌سا دیاره ئه‌ڤ ده‌وله‌تێن ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ هاتین چێكرن ل سه‌د سالێن بۆرى دا یێن دهێنه لاوازكرن و هه‌لوه‌شاندن، سیاسه‌تا وێرانكرنێ و بچووككرنا ده‌وله‌تان دهێته هاژۆتن.
ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ ل ڤان چه‌ند سالێن بۆرى دا رۆسیا پێگه‌یێ خوه ل پتریا ده‌وله‌تێن ئاسیا ناڤه‌راست و ئورۆپا رۆژهه‌لات و ل ئه‌فغانستانێ و عیراقێ و یه‌مه‌نێ و لیبیا و پتریا سووریایێ ژ ده‌ستدا، نوكه یا ململانێ دكه‌ت داكو پێگه‌یێ خوه ل رۆژئاڤا سووریایێ ل سه‌ر ده‌ریایا ناڤه‌راست بپارێزیت و بهێز بكه‌ت دا كو هه‌بوونا خوه ژ ئاڤا گه‌رم بپارێزیت و بیاڤێ هاتنوچوونا خوه‌یا ده‌ریایى دابینبكه‌ت، ئه‌ڤ هه‌ڤكێشێن سیاسى ل ده‌ڤه‌رێ ب زیانا رۆسیا ته‌مام بووینه، و ئه‌مریكا تنێ ئیران ژ ده‌ستدایه ئه‌و ژى د قازانجا چ هه‌ڤركێن زلهێز دا نه‌بوویه و ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمانێن وێ هه‌رماینه و پێگه‌یێ خوه ل ده‌وله‌تێن ئورۆپا رۆژهه‌لات و ئاسیا ناڤه‌راست و ل ئه‌فغانستانێ و ل عیراقێ و ل یه‌مه‌نێ و ل لیبیا و پارچه‌كا سووریایێ بهێزكریه‌ن و شه‌ره‌نیخ به‌رده‌وامه بۆ خورتكرنا جهێ پێ خوه و په‌یداكرنا جه پێن دیتر.
بارودۆخ وه‌سا دهێته دیتن كو ئه‌مریكا ئێدى ناهێلیت چ ده‌وله‌تێن بهێز ل ده‌ڤه‌رێ بمینن كو ببنه گه‌ف و هه‌ره‌شه ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندێن ئه‌مریكا و مه‌ترسى ل سه‌ر ئسرائیلى، و نه دهێلیت ده‌وله‌ته‌كا عه‌ره‌بى یا بهێز چێبیت ،و نه ئیران و توركیه‌كا بهێز دهێلیت!،
گه‌لۆ د ڤى ده‌ستودارى دا كوردستان به‌ر ب كیڤه؟.. كیش كوردستان؟.. كوردستانا مه‌زن، یان یا باكۆر، یان یا باشۆر، یان یا رۆژهه‌لات، یان یا رۆژئاڤا .. چ پێ نه‌ڤێت ئه‌ڤ لاوازكرن و هه‌لوه‌شاندنه د به‌رژه‌وه‌ندیا كوردستانێ دایه ب هه‌مى پارچێن خوه‌ڤه.
كوردستان د ڤى بارودۆخى دا یا ململانا دانپێدانێ ب ناسناما خوه دكه‌ت داكو بشێت كیانه‌كێ مادى بخوه‌ڤه چێكه‌ت، یا شه‌رێ جوگرافیا ساسى دكه‌ت، یا خه‌باتێ دكه‌ت و قوربانیێ دده‌ت پێناڤێن مافێن خوه یێن ره‌وا و یا باش خوه نه‌كریه لایه‌نه‌ك ژ ململانا ئاینى و تایفه‌گه‌رى و هه‌رێمایه‌تى و نێڤده‌وله‌تى ل ده‌ڤه‌رێ، هه‌رێما كوردستانێ ل ئه‌نجامێ خه‌باته‌كا دوورودرێژ و قوربانیه‌كا مه‌زن و ب پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ بویه قه‌واره‌یه‌كێ فیدرالی و دانپێدانا خوه یا دستوورى و هه‌رێمایه‌تى و نێڤده‌وله‌تى هه‌یه، و به‌رب پێشڤه‌یه، و بارودۆخ د به‌رژه‌وه‌ندیا وێ دایه كو بشێت هه‌مى ده‌ڤه‌رێن كوردستانى یێن ڤه‌قه‌تیاى ڤه‌گه‌رینیته سه‌ر هه‌رێمێ، دێ باشتر بیت ده‌مێ لایه‌نێن سیاسیێن به‌رپسیار ب هه‌ڤرا د چارچووڤێ به‌رنامه‌كێ هه‌ڤگرتى دا كارى بۆ بكه‌ن، كوردستانا رۆژئاڤا ب خه‌بات و قوربانیدانا خه‌لكێ وێ و ب پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا روه‌شه‌ك تایبه‌ت بخوه‌ڤه چێكریه، و قه‌واره‌ك سیاسى نیمچه سه‌ربخۆ پێكئینایه، و به‌ر ب پێشڤه‌چوونێ یه كو ببیت قه‌واره‌ك ده‌ستورى دانپێداى، ل كوردستانا توركیا بزاڤا سیاسى و یا چه‌كدارى یا كوردستانى یا ململانا خوه دكه‌ت دناڤ كوما قه‌یرانێن ناڤخوه‌یێن توركیا و گڤاشتنێن نێڤده‌وله‌تى، و ره‌وش ل توركیا به‌ر گورانكاریایه و دێ د به‌رژه‌وه‌ندا بزاڤا سیاسیا كوردستانێ دا بیت، و ل كوردستانا ئیرانێ ژى بزاڤا سیاسى و چه‌كدارى یا خه‌باتا خوه دكه‌ن و چاڤه‌رێى ریدانێن مه‌زنن كو ب ده‌رفه‌ت ببینن ده‌ستكه‌فتیه‌كێ نه‌ته‌وه‌یى بده‌ستخوه‌ڤه بینن.
ده‌وله‌تێن داگیركه‌رێن كوردستانێ ده‌ستهه‌لاتدارێن ناڤه‌ندى بوونه و سیاسه‌تێن ده‌وله‌تێن مه‌زن ل ده‌ڤه‌رێ بچیككرنا ده‌وله‌تان و لاوازكرنا ده‌ستهه‌لاتدارانه، عیراق و سووریا هاتینه بچووككرن و لاوازكرن و بێ سه‌روه‌رى كرن، و پارچێن كوردستانێ ل وان ده‌وله‌تان قه‌وارێن تایبه‌ت بخوه‌ڤه چێكرینه و نوكه گه‌را ئیران و توركیا نه، گڤاشتنێن ئابوورى و سیاسى یێ كارتێكرنا خوه لێ دكه‌ن و ئه‌ڤه ژى د به‌رژه‌وه‌ندیا بزاڤا سیاسیا كوردستانێ دانه، له‌وان دهێته پیشبینیكرن سه‌رده‌مێن بهێن دا گوهۆرین د به‌رژه‌وه‌ندیا كوردستانێ دا روو بده‌ن و دڤێت كوردستان بۆ وان پێشهاتان خوه به‌رهه‌ڤ كه‌ت، دا وێ ده‌رفه‌تێ باشتر د به‌رژه‌وه‌ندیا دۆزا خوه‌یا نه‌ته‌وه‌یى دا بجهبینیت.
