شرۆڤه‌كرنێن هه‌ژاریا مرۆڤێ كورد
پشكا: سێ یێ
جوان عزه‌ت
چاوا بنگه‌هێن سڤیل شیان ئازادیا هه‌ڤوه‌لاتى دروست بكه‌ن؟ یان چاوا پرسیار شیان ئاراسته‌یا گرفتێن مرۆڤى دیاربكه‌ن! واته ئه‌گه‌ر ب شێوه‌كێ ڤه‌كرى ل سه‌ر پرۆسێسا ئازادیێ بئاخڤین، دبیت مه چه‌ندین سینۆر و به‌ربه‌ست هه‌بن كو هه‌تا نها نه‌بووینه بنگه‌هێ ئازادیا جڤاكێ سیڤیل. چونكو ئه‌م هێشتا ب شێوه‌یه‌كێ دروست د واته‌یا ئازادى و دیمۆكراسیێ نه‌گه‌هشتینه. له‌ورا مه نه شیایه د مه‌به‌ست و مه‌رجێن وێ ژى بگه‌هین.
ل ڤێره ئازادى ژ چ ده‌ركه‌ڤت د سێ بنه‌مایان دا؟ ئێك: ده‌مێ تاك بوویه تاكه‌ك ساخله‌م، ئاڤاكه‌ر و ئازاد. دو: ده‌مێ ئازادیا خێزانێ، هاتیه ده‌سته‌به‌ركرن. سێ: ده‌مێ ئه‌و دروست بووین، هینگێ ئازادى یا سازى و جڤاكان ژى ده‌ستپێكر. واته وه‌سان دیاربوو كو وه‌لاتى و جڤاك بوونه هه‌لگرێ درووشمێن ئازاد د حوكمێ ڤى وێنه‌ى دا. پاشى مرۆڤ شیان گوهۆرینێ بكه‌نه د ناڤ سیسته‌مێن ده‌ره‌كى و ناڤخوه‌ى دا. له‌ورا هه‌ر دكه‌ڤن دا ل سه‌رده‌مێن فه‌یله‌سۆف و سه‌ركرده‌یان دا ژى به‌حسێ بنگه‌هێن ئازادیێ دهاتنه‌كرن. چونكو دیرۆكا به‌رین دیاردكر كو ئازادیا تاكى مه‌رجێ ئاڤاكرنا جڤاكى یه.
ئه‌گه‌ر ئه‌م بهێن به‌حسا ئازادیا مرۆڤێ كورد بكه‌ین، كا چاوا ئه‌ڤ تاكه كه‌فته د ناڤ ڤێ په‌روه‌رده‌یا نه ئازاد دا؟ یانژى دێ چاوا وه‌راره‌كێ دروست كه‌ت كو بشێت ئه‌رك و مافێن خوه بده‌ستڤه‌ئینت! دیاره هه‌ر ژ كه‌ڤن و هه‌تا نها مرۆڤ، فێرى وێ ئێكێ نه‌بوو كا دێ چ رێك بكارئینیت ژ بوو ده‌ستڤه‌ئینانا قانوونا ڤێ ئازادیێ. واته ژ به‌ر وێ زولم زۆریا ب سه‌رێ ملله‌تێ هه‌ژار هاتى، ئێدى مرۆڤه‌ك ژێ په‌یدابوو كو بێهنا په‌یره‌وێ به‌رهه‌مى ژێ نه‌هێت. له‌ورا ئه‌ڤێ چه‌ندێ گاریگه‌رى ل هه‌مى ته‌خوچینێن جڤاكى ژى كر. ژ ئاله‌كێ دى ڤه هنده‌ك تشتێن كیم و زێده كه‌ڤتنه د ناڤ ئه‌خلاق و ناخێ ڤى مرۆڤى دا. چونكو سیاسه‌تا كوردى، نه‌شیا بوعدێ خوه یێ سیاسى، ب شێوه‌كێ مودێرن پێشكیشى ڤى مرۆڤى بكه‌ت و د سه‌روه‌رى یا ئه‌قلێ وى دا پێكهاته‌یێن هزرى بچینیت. داكو ژ دو ئالیزما ڤه‌رێژێن نه‌ئێگرتى ب هێت رزگاركرن. له‌ورا د به‌رجه‌سته‌كرنا ڤى هه‌لگرى دا مرۆڤێ كورد، ئه‌و هه‌وه‌له نه دا ره‌خنه‌یا ئاڤه‌كه‌ر و یا خرابكار ژێكجودا بكه‌ت. ژ به‌ر كو د وى ئالى دا هاته په‌روه‌ردكرن، كو ئێدى هه‌ر تشت ل به‌رچاڤێ وى بوو ماده. ئه‌ڤێ ژى رێك بۆ نه‌زانینا وى خوه‌شكركو راستیا بابه‌تى نه‌بینت. ژ ئاله‌كێ دى ڤه هه‌ر جڤاكه‌ك شیایا لۆژیكا زمان، كه‌لتۆر و دیرۆكا خوه ب شێوه‌كێ پرۆگرامى برێسیت، به‌لێ مخابن رۆژهه‌لات نه‌شیا وان پێكهاتان ژى ژێكجودا بكه‌ت. ژ به‌ر ڤێ ژى ئه‌و زه‌مینه بۆ مرۆڤێ كورد په‌یدانه‌بوو، كو ل جهێ باجێ بده‌ت گوهۆرین و شارستانیه‌تێ به‌لاڤ بكه‌ت.
ل ڤێره ئه‌ڤ چه‌نده بوو ئه‌گه‌ر كو ئه‌قلێ ڤى مرۆڤى ل سه‌ر پێگه‌هه‌كێ لاواز و نه‌هشیار بهێته پرۆسێسه‌كرن. چونكو كیشه‌ێن مه مانه د ناڤ نه پاشكه‌فتنێ دا. پاشى مه خوێنده‌كار، ژن و قوتابى و كاسبكار و…هتد. هێلان د بن سیهوان مه‌مله‌كه‌تا وه‌هم و ئاشۆپان دا. ئێدى روخساره‌كێ لاواز خوه نیشا مه دا، كو ئه‌م كرێت به‌رێ خوه بده‌ینه هه‌مى ئێدیه‌مێن ژیانێ و بزاڤا جڤاكى ژى ژ ده‌ربرینا وێ سه‌ربۆرێ ده‌ركه‌ڤت، یاكو به‌رى هێنگێ ب رێكێن شه‌په‌شۆر خوه كریه خه‌مخۆرێ ڤه‌كۆلینان. له‌ورا كه‌سێ كو هشیاربیت دێ زانیت ڤه‌ژینا ژیانێ ب چ ئاست ده‌ربازى لێگه‌ریانێ كه‌ت.
ئه‌نجام: گه‌لۆ هه‌ژاریا مرۆڤێ كورد د چه‌نگێ دیرۆكێ دا مر یان ژى د چه‌نگێ سه‌رده‌مى دا مر؟ ئه‌رێ ئه‌ڤ مرۆڤه شیا خوه ژ رێكێفا تێگه‌هێ كه‌ڤن ده‌رباز بكه‌ت! كه‌واته پێدڤیه په‌نایێ ببه‌ته به‌ر رێگه چاره‌یه‌كێ، كو ئێدى ل گۆر ئه‌قلێ دۆرهێل و سه‌رده‌مى خوه گونجینت. هه‌تا كو بشێت ئاشۆپى و راستیێ ژێك جودا بكه‌ت.
شرۆڤه‌كرنێن هه‌ژاریا مرۆڤێ كورد
پشكا: چارێ
مرۆڤى كورد ژ ژیانێ چ خواست؟ یان چاوا ئه‌ڤ مرۆڤه بوو پشكه‌ك ژ چه‌نگێن گرتێن ڤى جڤاكى! ئه‌رێ وه‌لاتى شیا هنده‌ك پرسێن پێكڤه‌ژیانێ د ناڤ ئوول و نه‌ته‌وه‌یان دا ژێكجودا بكه‌ت؟ یان ب تنێ بوو ئه‌گه‌رێ به‌رفره‌هكرنا هزرا ده‌مار و ده‌مارگیریێ د ناڤ ته‌خوچینێن جڤاكى دا! واته گه‌له‌ك ره‌نگێن جودا كه‌فتنه د ناڤ ناسنامه‌یا كوردى دا. له‌ورا تاكێ كورد هێدى هێدى به‌ر ب ئالۆزیا ژیانێ چوو، نه‌شیا خوه راده‌ستى راستیا وێ بكه‌ت. چونكو گه‌لێ كورد ب خوه پارچه پارچه یه هه‌تا كو پرسێن دوورى پێكڤه‌ژیانێ ل جه‌م خوه كێم بكه‌ن، پێویستیا وان ب نه‌هێلانا سینۆران هه‌یه. له‌ورا گه‌ره‌كه هزر د دروستبوونا گه‌ردووونێ ده‌روونى دا بكه‌ن. هه‌تا بشێین خوه دوورى موخاته‌با ژیانا بێ ئازار بگرن.
نموونه دبیت كه‌سێ كورد گه‌له‌ك جاران ل دۆر هه‌لویستێ یێ به‌رامبه‌ر خوه تووره بكه‌ت، ره‌نگه ئه‌ڤه ژى جۆره به‌رده‌وامى یێ دده‌ته نه پاكى و هزركرنا وى. كه‌واته ل ڤێره ئه‌گه‌ر نه‌ته‌وه، وه‌لات و ناسنا مه ئێك بیت ما چ جوداهى هه‌یه، ئه‌ز، تو و یێ دى نه بێژین ئه‌ڤه نه ژ نه‌ریتێ مه یه، یان نه ژ ئوولێ مه یه. ئانكو جوداهى ئه‌وه ب شێوازه‌كێ تازه‌تر ره‌فتار و سه‌ره‌ده‌ریێ د گه‌لێك دا بكه‌ین. ئه‌رێ ما نه باشتره ئه‌م به‌رده‌وام ئێكدو د پرسا ژیانێ دا ته‌مام بكه‌ین؟ دا كو بشێن ئه‌و خالێن چه‌ندین سالان ل سه‌ر مه بووینه هێڤنێ نه ستراتجى و نه قانوونیێ بگه‌هینه هه‌ڤ، هه‌تا وان دیارده‌یان بكه‌ینه پرۆسێسا ئاشتى و ئازادیێ د جڤاكى دا!
بنێره مرۆڤێ كورد، چاوا كه‌ڤته د ناڤا گۆشه‌یا خوه نیاسین و ژیانێ دا، وه‌سا ل سه‌ر وێ بیرۆكه‌یێ ژى هزرا بریار و هه‌لویسَتین نه‌گونجاى ژى ددان. چونكو به‌رده‌وام فێرى وێ یه‌كێ بوویه، كو ئه‌قلێ وى یێ ته‌ڤاهى چ دخوازیت هۆسا ئه‌قلێ وى یێ كه‌سۆكى ژى وێ بخوازیت. ره‌نگه ئه‌ڤه ژى جه‌وهه‌ر و مودێلا ئالێن سه‌رده‌ستان، د ناڤ ئه‌قلێ وى دا دیاردكه‌ن. له‌ورا رۆژ بۆ رۆژێ ئه‌ڤ مرۆڤه، كه‌ڤتى یه د پاوانا بێزاریێ دا، ئێشێن دروونى نه‌ساخیێ دا. ئه‌رێ ئه‌م دێ چاوا شێن ئه‌ڤى جۆرێ دیاردێ د ناڤ خوه دا وندا كه‌ین؟ یان ب تنێ مرۆڤ، ژ بو وێ ئێكێ هاتیه ژیانێ كو چاره‌نڤیس و داهاتوویێ خوه ب هێلى ته د ناڤ سێگۆشا پاشڤه‌مانا خوه دا؟ یان ژى بۆ وێ ئێكێ هاتیه هه‌بوونێ كو گوهه‌رین و ره‌نگێن ژیانا سه‌رده‌م ل خوه زێده بكه‌ت و مه‌زهه‌ران بگوهه‌ریت! دیاره هێشتا د ناڤ كه‌لتوورێ ده‌ڤه‌رێ دا، گه‌له‌ك شێوازێن قه‌یرانا ئه‌قلى ماینه و نه‌هاتینه چاره‌سه‌ركرن. له‌ورا هه‌تا كو ئێدى كه‌سه‌ك ژیر و زانا په‌یدا ببیت دێ گه‌له‌ك ده‌رده‌سه‌رێن دى ب سه‌رێ ڤى مرۆڤى دا هێن. ئه‌ڤجا پێویسته ئێدى ئه‌م چه‌نگێن خوه بوو سه‌رده‌مێ له‌زو گوهرانكاریێ بده‌ینه كارى. دا كو خوه ژ ڤێ نه ته‌ركیزكرنێ رزگار بكه‌ین.
ل ڤێره راسته خودێ هه‌ر كه‌سه‌ك ئافراندى یه، به‌لێ نابیت ئه‌و كه‌س ل گۆره‌ى هزرا خوه یا پاشكه‌فتى، ده‌ستكاریێ د هه‌رڤاندن یان خراپكرنا بوها داریا ژیانا خوه دا بكه‌ت. چونكو خودێ، مرۆڤ كریه ئالاڤه‌ك بۆ ئاڤاكرنا ژیانێ. له‌ورا مرۆڤ چاوا هزر بكه‌ت وه‌سا دێ شێت هزرا خوه ژى ئازاد كه‌ت.
ئه‌نجام: گوهه‌رین پێگه‌هان دروست دكه‌ت، ل گۆر وان پێگه‌هان هه‌ر كه‌سه‌ك وه‌كو خوه د ئالاڤ و په‌روه‌ردا وى تێگه‌هى د گه‌هیت. له‌ورا نه مه‌رجه هه‌مى كه‌س ل گۆر ئه‌قلێ جڤاكێ خوه هزر بكه‌ن.به‌لكو یا مه‌رج و گرنگ ئه‌وه مرۆڤ، ب ده‌ست و ئه‌قلێ خوه یێ كه‌سى و تایبه‌ت دیرۆكه‌كێ بۆ خوه بنڤیست. دا كو ئه‌قل و هێز ا خوه ئاراسته‌ى رێزگرتنا مرۆڤایه‌تى یێ، جڤاك و جیهانێ هه‌مى یێ بكه‌ت.
شروڤه‌كرنێن هه‌ژاریا مرۆڤێ كورد
پشكا: پێنجێ
گه‌لۆ مرۆڤ ژ بۆ چ هات هه‌بوونێ؟ ئه‌رێ مرۆڤ هات دا ب بیته دامه‌زرێنه‌رێ، تالانكرن، كوشتن، ده‌رده‌سه‌رى، كرتێكرنا جڤاكى و هه‌لگرێ خامه‌یێ نه‌زانینێ! یان ژى هاته هه‌بوونێ دا كو ب بیته ژێده‌رێ قوربانیدانێ بۆ هۆكارێن هزرى، ئاكتیفكرنا ئه‌قلى، گوهه‌رینا دیارده‌یێن شاش، ئاڤاكرنا ئازادى و ژیانه‌كا ب راسته‌رێ راستیا باوه‌رى و ئیمانێ! دیاره، ژ ئه‌گه‌رێ نه‌گرنیگیدانا ڤان پرسان نزمبوونا ئاستێ هه‌ژاریا مرۆڤێ كورد، هاته ئیسپاتكرن. چونكو ئه‌و زه‌مینه بو مرۆڤێ كورد خوه‌ش نه‌بوو كو ره‌نگێن جودا جودا قه‌بوول بكه‌ت و ل نیاسینا خوه بگه‌ریت. ئانكو چ جاران نه‌شیا یه پرسان ل خوه بكه‌ته خودان! ئه‌رێ كا ژ بو چ دژیت؟ یان بۆ كێ دژیت؟ یان دێ چاوا رێیا دروستبوونا ژیانێ ل جه‌م خوه پێناسه كه‌ت؟ دیاره ئه‌ڤه ژى هنده‌ك ژ وان ئه‌گه‌ران بوو كو ئه‌ڤ مرۆڤه، هه‌تا نها نه‌شیا خوه ل سه‌ر پێیان بگریت و كه‌ڤتى یه، د پاوانا ئیشَن ده‌روونێن كوژه‌ك دا. چونكو دۆرهێلێ ژیانا كه‌سێ كورد، هه‌مى ب شێوازێ رك به‌رى و دژه‌به‌ریێ ده‌رباز بوویه. به‌لكو هزر د ره‌نگڤه‌دانێ دا نه‌كریه، كا دێ چاوا پرسێن خوه د ناڤ چارچووڤێ پرۆژه‌یان دا ئاڤا كه‌ت.
نموونه: ده‌مێ ئه‌م به‌رێ خوه ده‌ین وه‌لاتێن هه‌ره پێشكه‌ڤیتى مرۆڤ، ل سه‌ر بیرۆكه‌كێ هاته ئاڤاكرن كو د ناڤا ناخێ وى دا جۆره نه‌رماتیه‌ك دروستبوو. ژ به‌ر كو سیسته‌مێ وى یێ سیاسى، زانستى، جڤاكى و ئابورى ب شێوازێ دیالۆگێ بوو. چونكو په‌یڤا دیالۆگ چوو د ناڤ (مه‌جهوول) و ئه‌قلێ وى دا. به‌لێ به‌روڤاژى ڤێ ئێكێ مرۆڤ د رۆژهه‌لاتێ دا ل پاشى یا هه‌ر تشتى هاته داناندن. ژ به‌ركو ده‌مارگیریێ جهێ خوه د ناخێ وى دا چاند و ئه‌ڤ مرۆڤه به‌رده‌وام د گه‌ل هزرێن ئیكسپایه‌ر مه‌زن بوون. له‌ورا سه‌نته‌رێن باژێران د ناڤ فه‌رهه‌نگا كوردى دا چێنه‌بوون و جهێ خوه ب به‌رهه‌مێن پێشكه‌فتن و ئاڤابوونێ دروست نه‌كرن. واته ل ڤێره چه‌ندین پرس دكه‌ڤن ناڤ جه‌وهه‌رێ هزرا مه دا، گه‌لۆ مه چاوا ژیان دا خواندن؟ ئه‌رێ ئه‌م شیاین كێماسێن خوه د ناڤ پاوانه‌كا داگیركرى دا ب هه‌لسه‌نگینن؟ ئه‌رێ مه جاره‌كێ خواستى یه ل گۆر هێزا هزرى هه‌لویست و مه‌به‌ستێن خوه بدارێژین! دبیت بۆ سه‌ركه‌ڤتنێ مه چه‌ندین جاران هه‌ولا فامكرنا ژیانێ دا بیت. به‌لێ مخابن د ناڤه‌رۆكا فامكرنا وێ دا، مرۆڤ وه‌كو پێویست نه‌گه‌هشته ئاسته‌كێ رێژه دار. چونكو ل پیشییا خوه نه نێرى كا دا هاتوو چ ژێ دخوازیت! به‌لكو هه‌بوون و نه‌بوونا خوه ب ئێك مه‌رج ڤه گرێدا، ئه‌و ژى وه‌ك بوونه‌وه‌ره‌كێ خوه‌گرتى بوو. ئانكو هه‌ر تشت هێلا ب هیڤیا خوه‌زایى، چاره‌نڤیسێ جڤاك و ده‌ستهه‌لاتێ ڤه، نه‌ك ئه‌قلێ خوه. له‌ورا ئه‌ڤێ چه‌ندێ لاوازى گه‌هانده ئه‌دائا وى یا هزرێ.
ئه‌نجام: گه‌لۆ دێ چاوا مرۆڤێ كورد، شێت دوباره هزرا خوه رێكئیخیت و نووكه‌ت؟ یان تێگه‌هێ خوه یێ دروست ده‌ربازى هه‌ست و هزرا دۆرهێلێ سه‌رده‌م كه‌ت! ئه‌رێ یا دروسته ئه‌ڤ مرۆڤه ئاستێ خوه د هێلا وارێ تیۆرى، سیاسى، جڤاكى، و…هتد دا نه بینیت؟ یان ژى گرنگه، ئه‌ڤرۆ كۆمه‌كا تێگه‌هان و گرێبه‌ستێن مودێرن د گه‌ل وه‌رارا جڤاكى دا دروست بكه‌ت! واته هه‌تا مرۆڤ فێرى ره‌وانبێژیا هزرى ببیت، گه‌ره‌كه ره‌خنه‌یا ئه‌قلى ب دانیته به‌ر بێژنگا داڤه‌كرن و سه‌ڤاندنێ. چونكو گه‌ر مرۆڤ، ب خوازیت ژیانه‌كێ ل گور هێزا سه‌رده‌مى دروست بكه‌ت، پێویسته هه‌ول بده‌ت ئه‌قلێ سه‌رده‌مى ژى ل جه‌م خوه په‌یدا بكه‌ت، ژبه‌ركو ئه‌گه‌ر هۆسا نه‌بیت، ئه‌و نه‌شێت ل گور گونجاندنا سه‌رده‌مى، ژیانێ وه‌كو ژیان فام بكه‌ت. له‌ورا پێویسته به‌رهنگاریا هه‌ر پرس و پێشهاته‌كێ بكه‌ت و سه‌رده‌ریا مادى ل جه‌م خوه لابده‌ت. ئانكو دیالۆگ و هه‌لویستن بسپۆریێ د بوارێن جودا جودا یێن زانستى دا، بكه‌ته د هزر و ئه‌قلێ خوه دا، هه‌تا كاروانێ سه‌ركه‌فتنێ ب ژیانا خوه‌را بگه‌هینت.
