سینگێ ئیرانێ و چه‌كۆچێ ئه‌مریكا و ترسا پاشه‌رۆژا عیراقێ!
سالح حه‌كیم
هه‌موو پێرابوون و پێشهاتێن پشتی سالا 2003 ل عیراقێ ب كریار باژێرێ به‌غدایێ نه‌مایه پایته‌ختێ عیراقێ، به‌لكو ب تنێ ل سه‌ر نه‌خشه‌ی پایته‌ختێ عیراقێیه، ئانكو پشتی روخاندنا حزبا به‌عس و حوكمه‌تا سه‌ددامی و ته‌ڕاوبه‌ڕاكرنا ره‌شه‌كێن وی كو بۆ ماوه‌یێ پتر ژ سیهـ سالان هه‌موو عیراق وێرانكربوو، ئه‌و مه‌زنترین قۆناغا سه‌ركه‌ڤتنێ بوو بۆ ته‌ڤ پێكهاته و وه‌لاتیێن عیراقی لێ مخابن بارودۆخێ پشتی هینگێ ل دوور هزرێن وان نه‌ده‌ركه‌ڤت ئه‌ڤێت ئاهنگ بۆ ئازادیا عیراقێ دگێران هه‌ر ژ وی وه‌ختی تا ئه‌ڤرۆكه رۆژ بۆ رۆژێ ده‌ستهه‌لاتدارێن به‌غدایێ عیراق به‌ر ب كارێن خراب و نه‌گه‌تیڤه‌برن ده‌ستێوه‌ردانێن وه‌لاتێن ده‌وروبه‌ر ب تایبه‌تی وه‌كی مه سه‌ری ئاماژه‌پێدایی ئیرانێ رۆلێ خوه د ڤی بیاڤی دا دبینیت، چونكو به‌غدا وه‌كو پایته‌ختێ خوه‌یێ دوویێ دزانیت بۆ ئه‌نجامدانا هه‌ر كریاره‌كا سیاسی و سه‌ربازی، ئانكو ته‌هران خوه ب حاكمێ ده‌ستهه‌لاتا عیراقێ ددانیت ڤه‌گه‌راندنا ڤان سه‌ده‌مان ژی، دزڤریت كو كوتلێن جودا یێن شیعه ناهێلن چو كه‌سێن ده‌سپاك ل عیراقێ حكمرانێ ب رێڤه‌ببه‌ن لێ حوكمه‌تا به‌رێز عادل عبدالمهدی تا راده‌كی هه‌ڤسه‌نگیا تاكێ عیراقی دا یه پێش ب كارئینانا ئه‌مرازه‌كێ نه‌رم بۆزه‌تیڤ بۆ ته‌ڤ عیراقیان بجهـ دكه‌ت لێ وه‌كو دیار حوكمه‌تا ته‌هرانێ هنده لایه‌نێن دی ل عیراقێ وان كوتلێن ناسیۆنالیزما شیعه مه‌زهه‌ب هه‌ر ده‌م جهێ وان بڤێت دێ سنگێ خوه لێ چكڵینن ناهێلن عیراقی وه‌كو پێدڤی ئارام بژین، له‌و بۆینه فاكته‌رێن سه‌ره‌كی كو عیراق سه‌ر چو بنیات و شه‌نگستێن دروست ئاڤانه‌بیت، هه‌موو هه‌ول و بزاڤێن هنده لایه‌نا هه‌ڕڤاندن و پیلانگێرانن، بۆ ژناڤبرا عیراقێ، لێ ئه‌گه‌ر چه‌كوچێ ئه‌مریكا سه‌ر دفنا وان نه‌بیت دێ وی وه‌لاتێ دبێن دبێژنێ عیراق هنده لایه‌ن ژ بۆ بچووكترین به‌رژه‌ندیێن خوه حزبی تائیفی دێ وێرانكه‌ن، لێ مخابن ئه‌مریكا ژی وه‌كو پێدڤی كار بۆ خزمه‌تكرنا عیراقێ نه‌كریه، ژ گه‌ڤا مایتێكرنا هه‌ڤسنۆرێن وه‌لاتێن هه‌ڤده‌ر وه‌كی پێدڤی نه پاراستیه چ زوویه باشتره ئه‌مریكا هێزا خوه یا سه‌ربازی ل عیراقێ زێده‌بكه‌ت ژ ژبه‌ر وان لایه‌نێن كارنامه‌یا ئیرانی هه‌یی سنۆره‌كی بۆ دانن، بگشتی عیراقێ ژ مایتێكرنێن نه دروست دووربێخیت دا كو عیراقه‌كا ئێكلایه‌ن سه‌ر پره‌نسیپه‌كێ دروست ئاڤاببیت. حوكمه‌ت و خۆراگری و پێكڤه‌ژیان و ڤه‌ژاندنا ئابووری غیاس خالد زێباری ئه‌ركێ سه‌ره‌كیێ هه‌ر حوكمه‌ته‌كێ خۆراگری و هه‌بوونا پلانێن درێژخایه‌نه به‌رامبه‌ر قه‌یران و پیلانان و پاراستنا پێكڤه ژیانا ئۆل و ئه‌تن و پێكهاتێن جڤاكی و ڤه‌ژاندنا ئابووری. لێ هه‌موو سه‌ركرده و سه‌رۆكێن حوكمه‌تان ئه‌و شیان و سالۆخه‌ت نینن، ب ڤان هه‌موو ئه‌ركان رادبن، له‌وما به‌رامبه‌ر پیلان و قه‌رانانا خوه راناگرن و حوكمه‌تێن وان دهێنه هه‌لوه‌شاندن و قه‌یرانێن سیاسی و جڤاكی یێن درێژ خایه‌ن پاش خوه دهێلن. خۆشبه‌ختانه حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ خودان سه‌رۆك و سه‌ركرده‌كێ هه‌لگرێ ڤان هه‌موو ساخله‌ت و زێده‌تری ژی یه ئه‌و ژی نێچیرڤان بارزانی یه. خۆراگری و زالبوونا حوكمه‌تا هه‌رێمێ ب سه‌رۆكاتیا نێچیرڤان بارزانی ب سه‌ر وان هه‌موو پیلانێن سیاسی و قه‌یرانێن ئابووری یێن حوكمه‌تا عیراقێ و پاشان پشته‌ڤانی هه‌رێمی و تا رادده‌یه‌كی ناڤخوه‌یی ژی وه‌رگرتی دژی هه‌رێمێ نه‌خاسمه پشتی سالا 2014 و پاشان روودان و كارڤه‌دانێن خیانه‌تا شازدێ ئوكتۆبه‌رێ. ب راستی ئه‌ڤ سه‌ركه‌فتنێن هه‌ره مه‌زن و خۆراگریا حوكمه‌تا هه‌رێمێ موعجیزه‌كا هه‌ری مه‌زن بوو ب سیاسه‌ت و دووربینیا نێچیرڤان بارزانی، ئه‌گه‌ر سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ ئه‌ڤ پلان و به‌رنامێ سیاسی و دبلۆماسی و كه‌سایه‌تیه‌كێ كارێزما نه‌با، مه‌زنترین كاره‌ساتا جڤاكی و ئێمناهی و ئابووری دا ب سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ هێت، چونكی پیلانه‌كا مه‌زنا ناڤخوه‌یی و هه‌رێمێ و نیڤده‌وله‌تی ژی بوو ژبووی كۆ هه‌رێما كوردستانێ ببیته سووریه‌كا دیتر و ناڤبرنا قه‌وارێ ئیداری و سیاسی یێ هه‌رێما كوردستانێ . ژلایێ سیاسی ڤه، دبلۆماسیه‌تا نێچیرڤان بارزانی شیا پشته‌ڤانیا هنده‌ك وه‌لاتێن دلهێز و نیڤده‌وله‌تی بۆ هه‌رێمێ دابین بكه‌ت و پاشى زمانێ چه‌كی ل حوكمه‌تا عیراقێ ب گوهۆریت بۆ زمانێ دیالۆگ و دانوستاندنا و زڤراندن بۆ ده‌ستوورێ هه‌رده‌میێ عیراقێ بۆ هه‌موو پرسێن د ناڤبه‌را هه‌ردو ئالیان دا. ئه‌ڤ سه‌ركه‌فتنا سیاسی و دبلۆماسیا جه‌نابێ وی ل گه‌ل حوكمه‌تا عیراقێ، رێخۆشكه‌ر بوو، بۆ چاره‌سه‌ركرنا وێ قه‌یرانا گران و رێخستیا ئابووری و دارایی ل سه‌ر هه‌رێمێ ل هه‌شتێ ئادارا 2019. سه‌ركه‌فتنا سیاسه‌تا ئابووری و دارایی یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ رێخۆشكه‌ر بوو بۆ ڤه‌ژاندنا ئابوورێ هه‌رێما كوردستانێ چ ژلایێ نه‌هێلانا پاشكه‌فتێ مووچێ فه‌رمانبه‌را چ ژلایێ خه‌رجكرنا پارێ به‌لێنده‌ران، بریارا سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بۆ خه‌رجكرنا قه‌رێن به‌لێنده‌را دڤان كاودانان دا ب بریاره‌كا نه‌ته‌وی و نشتیمانی و جڤاكی و ڤه‌ژاندنا ئابوورێ وه‌لاتی و وه‌ڵاتیان دهێته هژماركرن. چونكی ب خه‌رجكرنا ڤی پاره‌ی هه‌وێن ئاڤه‌دانیێ و به‌رهه‌مئینانێ دێ ده‌سپێكه‌نه و بزاڤا بازرگانی ژی دێ زێده‌تر بن، ژلایێ جڤاكی ژی زۆر ئاریشه دێ چاره‌سه‌ربن. ژ لایێ په‌ره‌پێدان ب پێكڤه‌ژیانا ئاینی و ئه‌تنی ژی بن سیبه‌را سیاسه‌تا سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب دیده‌ڤانیا سازیێن نیڤنه‌ته‌وی، هه‌رێما كوردستانێ سه‌نته‌ره‌كێ بهێزێ پێكڤه ژیانێ یه ل ده‌ڤه‌رێ و گرنگریه‌كا زۆر ب په‌رستگه‌هێن ئایینێن جه‌ودا دهێته‌كرن، ڤه‌كرنا دێره‌كا ئه‌رمه‌نیا ژلایێ نێچیرڤان بارزانی كۆ ژلایێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه ب گۆژمێ دو ملیار دیناران هاتیه ئاڤاكرن. به‌لگه‌هه‌كێ دیترێ گرنگیدانا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ یه ب هه‌می ته‌خ و چین و پێكهاتێَن جڤاكێ كوردستانێ ب هه‌موو ئایین ڤه. ئه‌ڤ سیاسه‌تا سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ یا گۆنگیدانێ ب پێكڤه‌ژیانا ئاینی، پشته‌ڤانیا وه‌لات و سازی و رێكخراوێن نیڤده‌وله‌تی بۆ پرسیا سیاسیا هه‌رێما كوردستانێ رادكێشیت. ب ره‌نگه‌كێ گشتی ل سه‌ر ده‌ستێ نێچیرڤان بارزانی حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ، حوكمه‌ته‌كا خۆراگر بوویه و پێكڤه‌ژیان دابین كریه و ئابوورێ هه‌رێمێ ڤه‌ژاندی یه.
