ل ناڤبه‌را كولاره‌ش و كورۆنا، ((كه‌رێ ئێكی دمرت، سه‌یێ ئێكی قه‌له‌و دبت)).
ته‌حسین ناڤشكی
ڤایرۆسێ كورۆنا نه‌ڤایرۆسێ ئێكێ و دووماهیێ یه، د درێژیا دیرۆكێ دا دبته هه‌لامه‌تێ ڤه‌گرۆك و خه‌لكه‌كی دبزدینت. مه ژ بابوباپیران، كولا حه‌له‌بی، یان كولاره‌ش… هتد گولێبووینه و ب ملیۆنان كه‌س كرینه قوربان. لێ رێژه‌یا مرۆڤان ل سه‌ر ئه‌خته‌را ئه‌ردی وه‌سا كێم نه‌كریه كو كارتێكرنا خوه ل سه‌ر به‌لانسا مرۆڤێن زه‌مینێ هه‌بت، به‌ره‌ڤاژی رێژه‌یا مرۆڤان هه‌ر د زێده‌بوونێدایه.
ئه‌وێ ل بیرێ بت، د دیرۆكا نوو ژی دا د ڤان 20ـ 30 سالێن دووماهیێ دا، مه ژبلی ڤایرۆسێ كورۆنا ڤایرۆسێن دینبوونا چێلان، بالندان و به‌رازان گولێبووینه و هه‌ر ئێكێ ب گۆره‌ی قه‌باره‌یێ خوه ترس و شه‌پرزه‌یی و بۆ خه‌لكه‌كی په‌یداكرینه و قوربانیێن خوه هه‌بووینه، لێ هه‌ر ژیان به‌رده‌وامه و قوربانیێن وان نه‌گه‌هشتینه قوربانیێن ئێشێن دلی، په‌نجه‌شێرێ و ئیدزێ و گه‌له‌ك ئێشێن دی، لێ پتر ئازراندنا ڤان جۆره بابه‌تان دكه‌ڤنه د چارچۆڤێ هه‌یمه‌نا ئابووری و كه‌یسبازیا (استغلالا) كۆمپانیێن بازرگانیێن جیهانی دا.
هه‌لبه‌ت گه‌له‌ك ئه‌گه‌ر ل پشت په‌یدابوونا ڤان جۆره ڤایرۆسێن ب ترس هه‌نه، هه‌كه ئه‌م دیتنا تێۆریا پیلانگریێ دانینه ره‌خه‌كی، ره‌نگه وێ ژی رێژه‌یه‌ك ژ راستیێ هه‌بت، ئه‌گه‌رێ ژ هه‌میان به‌رئاقلتر، ئه‌و مایتێكرنا مرۆڤى یه كو به‌رده‌وام مایێ خوه دگه‌ردوونێ دا دكه‌ت و بێدۆلۆڤانی ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه تێدخه‌بتت و ئه‌ڤه ژی دبت ئه‌گه‌رێ تێكبرنا سیسته‌مێن سروشتی و په‌یدابوونا سه‌رباركێن وێرانكار ل سه‌ر ژیانا مرۆڤان و بوونه‌وه‌رێن دی یێن ل سه‌ر دژین. فه‌ره وێ ژی ژ بیرنه‌كه‌ین كو ده‌زگایێن راگه‌هاندنێ ژی بابه‌تی گه‌له‌ك ژ قه‌بارێ وی مه‌زنتر لێ دكه‌ن و هنده‌ك ژ وان بۆ خوه ب ده‌لیڤه دبینن ب ناڤێ نووچه‌یێ ب له‌زێ رۆژنامه‌ڤانی پتر خه‌لكی بترسینن.
ب گۆره‌ی پێزانینێن لابۆری یێن ساخله‌میا جیهانی، ئه‌گه‌رێن سه‌رهلدانا ڤایرۆسێ كورۆنا ل هنده‌ك ده‌ڤه‌رێن چینێ بۆ خوارنا گۆشتێ چه‌كچه‌كوولان و ماران ژ لایێ خه‌لكێ وان ده‌ڤه‌رانڤه دزڤڕت. پرسیارا ل ڤێره دهێت: ئه‌رێ ما ئه‌ڤرۆیه خه‌لكێ وان ده‌ڤه‌ران گۆشتێ چه‌كچه‌كووله و ماران دخۆن، ژ نوو كورۆنا ژێ چێبووی؟ واته هه‌كه تنێ ئه‌و فاكته‌ر بن، دڤیا گه‌له‌ك ژ مێژه ڤایرۆسێ كرۆنا ل وێ ده‌ڤه‌رێ سه‌رهلدابا. واته په‌یدابوونا ڤان جۆره ڤاریرۆسان جهێ گومانێنه، سه‌ره‌ڕایی خوه گوهه‌ڕتنا ئه‌میبی د ڤان جۆره ڤایرۆسان دا دهێته‌كرن و خوه دگه‌ل بارودۆخان دگونجینن.
د سه‌ر هه‌میێ ڕا هه‌چیێ ما ساخ، ل پاشه‌ڕۆژێ دێ گه‌له‌ك روودانێن ژ ڤایرۆسێ كورۆنا خرابتر بینن، لێ من باوه‌ریا ب زانستی هه‌ی، دێ چاره بۆ ڤایرۆسێ كورۆنا ژی هێته دیتن و ڤاكسینا وی دێ كۆمپانی بینن و پرۆسێس دێ به‌رده‌وام بت. ژ به‌ر كو ئه‌ڤ پێشكه‌ڤتنا ئه‌فسانه‌یی د 100سالێن ده‌ربازبووی دا ئالیێن خوه‌یێن ئه‌رێنی و نه‌رێنی هه‌نه و مرۆڤی بڤێت نه‌ڤێت دێ خوه دگه‌ل گونجت و ل چاره‌سه‌ریان گه‌ڕهت و خه‌لكه‌كێ دی ژی دێ ڤان جۆره ئاتافان بۆ خوه ب ده‌لیڤه بینت كو ماسییان د ئاڤا شێلی دا بگرن و ل په‌ی تێگه‌هێ كه‌رێ ئێكی دمرت وسه‌گێ ئێكی قه‌له‌و دبت زه‌نگین ببن.
