ژ سه‌رهاتیێن شۆره‌شا ئه‌یلۆنێ سووندا گوندێ مه
ئیسماعیل سلێمان
ئه‌و خانما مێر به‌رامبه‌ر كریارێن وێ دبوون په‌پووك، هێژ قیز تلێن وێ ژ گوستیركان دڕه‌ڤین ژ خوه وێ دگۆت حجۆل و بازن قه‌یدو زنجیرن نه یێن زه‌ند و لنگێن خانمانه. جوانی و شۆخ و شه‌نگیا ژنێ ده‌ست ڕه‌نگینی و كه‌د و كریارێن وێ نه. هێژ د مالبابێ دا ناڤ و ده‌نگێ وێ چووبوو.
گاڤا دزله‌كێن به‌ریێ هاتین تالانێ گوندێ وان ببن. وێ به‌ری زه‌لامان خوه ڕاپێچا و پێ ل ركێبا مه‌هینا خوه‌كر و داسه‌ك ب ده‌ست خوه‌گڕت و ل پێشیا زه‌لامێن گوندی دابه‌ر حلۆبیا.، نێشخوه ئه‌ڤ خاتوونه ب هه‌موو ره‌فتارێن خوه ژ زه‌لامان زه‌لامتر بوو، له‌وڕا چو زه‌لامێن عه‌شیره‌تێ دخوه‌ره نه‌دیتن بچن بخوازن، هه‌تا داویێ بابێ وێ ئه‌و ل پسمامێ وێ یێ نه‌خوه‌ش و ئێكانه ماره‌كری. پشتی دو بهاران زه‌لامێ وێ ب ئێشا زڕاڤ وه‌غه‌ركر، لێ خودێ كه‌ره‌مكر كوڕه‌ك پاشباب دایێ، و ل سه‌ر وی كوڕ ڕوونشت. ئه‌و دایك بت و كوڕه‌كی ئێكانه شوونوارێ مالباتا خوه خودان بكت، ته دڤێت چاوا خودان بكت. هێژ ب پیا نه‌چووی چیڕۆكێن ب ترس و سه‌هم بۆ دگۆتن، زڤستانا سه‌رێ وی ب ئاڤا ته‌زی دشووشت، ده‌مێ ب سه‌رپیان كه‌تی شه‌ڤێن تاری به‌رێ وی ددا گۆڤێ و كادینێ دا ژ تاریا شه‌ڤان نه‌ترست. شه‌ش حه‌فت سالی بوو به‌رێ وی دا ئاقاری ،كره نانبه‌رین تێشت و فڕاڤینا جۆتیار و شڤانان دبر. د گوهێ وی دا دگۆت چو جارا نابت د ناڤ زاڕۆكان دا بێژی ئه‌ز ژ كێ، بێژه كی ژ من. دنیایه تو و هنده‌ك ب شه‌ر بكه‌ڤن، وه‌نه‌كه برینا ل دێمێ ته بكن یان، سه‌رێ ته بشكێنن، یان ته ل ئه‌ردی بدن. تو زوو خوه بده پاش و ده‌ربێ خوه بێ دلۆڤانی داوه‌شینه، بلا زاڕۆك ژ ته بترسن، چه‌ند بێیه ئێشان نابت تو بگری، هه‌ما تو بگری بۆ چامی دنیایێ دێ ته ب ته‌ولا ده‌واران ڤه گرێدم. تو زه‌لامی نابن زه‌لام بگرین. دنیایه هوون بچنه سه‌ر رووبارێ ئاڤا مه‌زن، مه‌له‌ڤانیا بكن، نه‌ترسه هه‌ڕه جهێ ژ هه‌موویێ كوورتر ئه‌و جهێ كه‌س نه‌وێرت بچتێ. كوڕێ من دنیا… دنیا مرۆڤێ بجه‌رگه ما مرۆڤێ كۆلافه هه‌بت یان نه‌بت بۆ چیه! نه‌بوونا وی باشتره ژ هه‌بوونا وی. گوندیان گه‌له‌ك جاران گازنده ژێدكرن. جیرانا وێ شمۆنی یا فه‌له دگۆتێ: كه‌زی كورێ ته تنێ ئه‌ڤ تله هه‌یه ته به‌رێ وی ددیه ڤان كار و كریاران نێ زه‌لامێن مه‌زن نه‌شێن ڤان كاران بكن، ما ئه‌ڤ زاڕۆك یێ هندێ یه ب تنێ ب هنێریه ئاشی، یان جار رێدكیه زاخۆ و جار زمار، هێژ موویێن وی نه‌هاتینه. ئه‌و دا دبن لێڤان ڤه كه‌نت و بێژت به‌رخێ نێر بۆ كێرێ یه، چ لێ بهێت بلا كریار ب سه‌رێ زه‌لامان دهێن، ئاخ خوه‌زی ژ خێرا ده‌ریێ مرادا ڕا، ئه‌ز زه‌لام بامه دا من زه‌لامینی نیشا گه‌له‌كا دا با.
جاره‌كێ كێوه‌لیێن عه‌ره‌ب پشتی عه‌شیرێن عه‌ره‌با تێكڤه‌دایین، ل ئاڤێ ده‌رباز بوون و خیڤه‌تا خوه ل په‌رێ گوندێ وان ڤه‌دا، ئێڤاری لۆكسا خوه هلكرن، شه‌وقێ دا گوندی و ده‌نگێ كه‌مانجێ بلند بوو و ژنكه‌كا سه‌ره، ده‌ستێ خوه دا بن گوهێ خوه و قیركره سترانا وێلی… وێلیا وێ گه‌هشته گوندێن چیران. زه‌لامێن گوندی كێش بوونه بن خیڤه‌تا‌وان. دوو كچێن خانما ده‌نگبێژ وه‌ك دو شه‌هماران د به‌رێكدا هاتن و چوون، شه‌قشه‌قا تلێن وان دگه‌هشتنه نهالا بنێ گوندی. وه‌كی مسعارێ ل دۆر خوه دزڤرین، له‌رزه‌تایێ به‌ده‌نا وان دگرت ژ سه‌ری هه‌تا بنی دله‌رزین، جارنا خوه د ته‌واندن بژیێن وان دگه‌هشتن ئه‌ردی و هه‌ر جار ئێك دا خوه ته‌وینته د كۆشا زه‌لامه‌كی دا، سپێدێ ل ناڤ گوندی بوو ده‌نگ شڤێدی كچكا بچووك رونشته د كۆشا فلانی دا و بژیێن خوه ب سمبێلێن وی ڤه ئینان و برن وی ژی ریاله‌ك كره د ناڤ مه‌مكێن وێ دا. ئێكی دی گۆت شڤێدی بێڤانی دو ماچ ل گه‌رده‌نا كچكا مه‌زن دان و پاره‌ك كره د ناڤ پاخلا وێ دا. به‌ر به‌رێ ئێڤاری گازی كوڕێ خوه‌كر.
وه‌ره ڤان دو چارێكێن دینارێ بكه دبه‌رووكا خوه‌دا، ڤێ پاكێتا غازی دانه به‌رسینگێ خوه و ل سه‌رێ كۆچكێ چارمێكیا خوه ڤه‌ده. چاڤێ خوه ل یا مه‌زن بنقینه و بلا د كۆشا ته دا سه‌مایێ بكت و ماچه‌كێ دووا ل بن گوهێن وێ بده. پشتی ئه‌و دچت چاڤێ خوه ل یا بچووك ژی بخه‌سینه گاڤا د گوشا ته دا بژیێن خوه هه‌ژاندن دوو ماچا ل گه‌رده‌نا وێ ژی بده و چارێكه‌كێ بكه دناڤ مه‌مكێن وێ دا باشه كۆرێ من ، شه‌رم نه‌كه تو زه‌لامی، ما ئه‌وێن وه دكن چیێ وان ژ ته زێده‌تره، هۆسا كوڕێ خوه مه‌زنكر هێژ ب دروستی ده‌نگێ وی بالۆلی نه‌بووی و باره‌شا وی نه‌هاتی ژنه‌ك بۆ خواست. پشتی چه‌ند هه‌یڤا زانی د ناڤبه‌را حوكمه‌تێ و سه‌ڕۆكێ كوردان تێكچوو، كوڕێ خوه ب دزیڤه هنارته جه‌م دۆستێ خوه یێ ده‌لال، ل ئالیێ دی یێ ئاڤا مه‌زن، بێژێ بۆ من ته‌ڤه‌كه‌كا بڕنۆ د گه‌ل جۆته‌كی ره‌ختا په‌یدا بكه، هه‌كه بچه‌ندێ بت چاڤێ ته ل دینارا كێم و زێده نه‌بت.. دنیا هێدی هێدی ترش و ته‌حل دبوو، زه‌لام ئێڤاران ل مالمه‌زنا خوه كۆم دبوون گوهداریا ڕادیویێ دكرن، دگۆتن دێ كورد و حوكمه‌تا عراقێ ب شه‌رچن. وێ د ناڤا زه‌لامان دا گۆت: كا كێژ هه‌وه چه‌كه‌ك بۆ خوه په‌یداكریه، خوه ب چه‌ك بێخن یێ پاره نه‌بن ئه‌زێ ده‌زگرتن دمێ. تنێ ژ گوندێ وان دو كه‌سان گۆت مه چه‌ك هه‌یه، ئێكێ گۆت من قۆرمه‌ك هه‌یه و یێ دی گۆت ده‌مانجه‌كه بڕۆمبێل. وێ سه‌رێ خوه هه‌ژاند و گۆته خودانێ قۆرمێ مادێ چیه نێچیرا كێریشكان؟ بفڕۆشه و ته‌ڤه‌كه‌كێ بكڕه، ل مللێ خوه زڤڕی گۆت خه‌مۆ یێ كوڕێ جیرانا خوه، وه‌روه‌را ته نه یا شه‌رێ ده‌وله‌تانه ته یا كری دا، ل ده‌هوه‌تا د سه‌رسه‌رێ زڕنابێژی ڕا فیشه‌كا پاڤێژی هوون ژی هه‌ردو حساب بكن بێ چه‌كن. هلوون ڕابن وه‌چ هه‌یه بفڕۆشن و چه‌كی په‌یداكن.
ڕۆژ بۆ ڕۆژێ ده‌نگ و باس دژوار بوون، سه‌رۆكێ كوردان داخوازكر ژ هه‌موو كوردان هه‌ركه‌سێ چه‌كه‌ك هه‌ی خوه بگه‌هینته چیایی ناڤ رێزێن شۆره‌شێ، ریهسپیێ وان مرۆڤێن خوه یێن بچه‌ك ژ ناڤ عه‌شیرا خوه كۆمكرن سیهوچار كه‌س ده‌ركه‌تن. ده‌مێ چاڤێ وی ب به‌ژنا ئێك تایا خه‌لیل كه‌تی گۆتێ:
– خه‌لیل كوڕێ من تو تڤه‌نكا خوه بینه و تو نه‌ئێ تو ئێكانه‌ی شوونا واره‌كێی.
– مام وێڤه ژكیڤه، ما ئه‌ز نه‌زه‌لامم من ئه‌ڤ تڤه‌نكه بۆ كه‌شخێ نه كڕیه. ئه‌زێ ئێم و گوللا ئێكێ ژی ئه‌زێ ته‌قینم. دایكا من گۆتیه دڤێت به‌ری هه‌موویا تو بچی.
سال وه‌خته‌كێ گه‌له‌ك شه‌ڕا ل ده‌ڤه‌رێن جودا روودا. ل سه‌رێ پایزێ شه‌ڕ كه‌ته چیایێ مه‌تینا شه‌ڕه‌كی گران چه‌ند ڕۆژان ڤه‌كێشا، پشتی دو ڕۆژان پسته‌پسته‌ك د ناڤ گوندیان دا به‌لاڤه بوو، خه‌لیل و هه‌ڤالێ خوه حسێن شه‌هیدبوونه. كه‌سێ د خوه‌ڕا نه‌ددیت ڤێ بانگینا ڕه‌ش بگه‌هینته دایكا وی. سپێده‌كێ زوو ل سه‌ر ته‌نوورا نانی شمۆنیێ دیت یا به‌ر ب وێ دهێت، ڕۆندكێن شمۆنیێ سه‌ر ژێ ستاند كر و نه‌كر نه‌شیا ڕۆندكێن خوه ڤه‌شێرت. وێ ژ وان ڕۆندكا زانی كوڕێ وێ شه‌هید بوویه. وه‌كی دینا ژ گوندی ده‌ركه‌ت و دا به‌ر تلیلیان، به‌رێ خوه دا ئه‌سمانی و د گه‌ل ئاخڤت، ئه‌ی خودا ئه‌ز ژی وه‌كی ئیبراهیم پێغه‌مبه‌رم، وی ئیسماعیل بۆ ته‌كره قوربان، ته به‌رانه‌ك بۆ كره خه‌لات، ل چیایێ سپی زڤڕی و ب ده‌نگه‌كی بلندتر گازیكر هۆ چیاوو، من ئێكانێ خوه زاڤایێ سالێ بۆ ته كره قوربان، تو كه‌ره‌مێ بكه به‌رخه‌كی ژ نڤشێ وی خه‌لات بده من.
سه‌رێ بهارێ قیژیێن زاڕۆكه‌كی ساڤا ژ مالا وێ ده‌ركه‌تن، شادیێ گوند ڤه‌گرت، بێهنا گوشتی ژ هه‌موو مالان فڕی، كوچك و تووله ل بنێ گوندی حه‌مه‌ر بوون. دیسان ژ حه‌وشێ ده‌ركه‌ت و به‌رامبه‌ر چیایێ سپی راوه‌ستیا و گۆت: هۆۆ چیاوو ب ته و بلنداهیا ته سووند دخۆم ئه‌زێ ڤی ژی مه‌زن بكم و ل به‌ر سیبه‌را ته بكمه قوربان. ئه‌وه ژ وێ ڕۆژێ وه‌ره گوندیێن مه گاڤا سووند دخون دبێژن ب چیایێ هه‌كم.. ئه‌ز ژی سووند دخۆم ب چیایێ هه ئه‌ڤ چیڕۆكه ڕاسته.
ئه‌ڤ چیڕۆكه دیاری گیانێ شه‌هید خه‌لیل حاجی و شێره‌ژنا دایكا وی.
