دلسۆزی د كاری دا
ئحسان ئامێدی
مرۆڤ بوونه‌وه‌ره‌كێ هشیاره د ده‌مه‌كی دا بیردكه‌ت، كاردكه‌ت، ئافراندنێ دكه‌ت، داهێنانێ دكه‌ت، گه‌شه‌یێ دكه‌ت.
شۆل جه‌وهه‌رێ مرۆڤى یه، ژ به‌ر پێدڤیا مرۆڤی ب پێدڤیێن ژیانێ مرۆڤی شۆل كریه و وه‌راركریه. ب شۆلكرنێ هزروبیر دهێنه هاژۆتن كو لێگه‌ریانێ بكه‌ن و رێ و ئامیره و كه‌رسته‌یان ببینن و چێكه‌ن و داهێنانێ بكه‌ن. مرۆڤ ب شۆلی داهاتیه‌كی په‌یدادكه‌ت و ژیانا خوه پێ برێڤه دبه‌ت و به‌رهه‌مه‌كی بۆ خوه و بۆ یێن دی به‌رده‌ست دكه‌ت و خوه به‌خته‌وه‌ردكه‌ت و زانین و زانست و بسپۆریێ زێده‌دكه‌ت. ب كاری شیان و بسپۆری و شاره‌زایا مرۆڤی دیاردبیت و سه‌ركه‌فتنێ تۆماردكه‌ت. د كاری دا په‌یوه‌ندیێن مرۆڤی دهێنه چێكرن و ئاڤاكرن و كارتێكرنا خوه ل سه‌ر هزر و بیر و هه‌لسوكه‌وتی دكه‌ن. هه‌ر ب كاری جهێ مرۆڤی یێ ئابۆری و جڤاكی دیاردبیت و رێزێ و پارێزبه‌ندیێ بده‌ستڤه دئینیت.
شۆل، پێدڤیه، ئه‌ركه، به‌رپسیاریه، بۆ هه‌می مرۆڤان. بۆ هه‌می تاكێن جڤاكی شۆل پێدڤیه داكو پێدڤیێن ژیانێ دابینكه‌ت و ئه‌ركێ خوه‌یێ مرۆڤایه‌تی بجهبینیت و كه‌ساتیا خوه وه‌كو مرۆڤ نیشا بده‌ت. سه‌ركه‌فتن دكاری دا پێدڤیه و ئه‌ركه و به‌رپسیاریه، و داكو یێ سه‌ركه‌فتی بی د كاریدا دڤێت هه‌می ده‌مێ خوه یێ ته‌رخانكری بۆ كاری ب دلسۆزی بكاربینی، دڤێت ئه‌و باوه‌ری هه‌بیت شۆل و جهێ شۆلی، جهێ كاركرن و به‌رههه‌مئینان و خزمه‌تكرنێ یه، له‌وان ژی په‌یامبه‌ری گۆتیه هه‌ر ئێكێ كاره‌كی بكه‌ت دڤێت بنه‌جه بكه‌ت . كی باشتر ده‌می بكاربینیت بۆ بكارئینانا شیانێن خوه و كاركرنه‌كا ووردتر و باشتر و به‌رهه‌مئینانه‌كا زێده‌تر دێ یێ سه‌ركه‌فتی بیت و ده‌لیڤا ده‌ستكه‌فتن و پێشكه‌فتنێ پتر ب ده‌ستڤه‌دئینیت.
د جڤاكا مرۆڤیدا، هه‌می تاك وه‌كهه‌ڤن ب پێكهاتێن ئه‌ندامێن له‌شی و ئه‌ركێن وان، و هه‌میان شیانێن هزری و بیركرنێ و كاركرنێ هه‌نه، لێ كێمه‌ك دبنه بژاره و پێشه‌نگ بۆ ئافراندن و داهێنان و ده‌ستپێشخه‌ریان و كاركرنه‌كا دلسۆزانه، ئه‌و ژی ئه‌ون یێ بهایێ ده‌می و هێزا مرۆڤی یا هزری و ماسۆلكی دزانن و ب دروستاهی بكاردئینن. یێ بڤێت یێ سه‌ركه‌فتی بیت و شانازیێ ب خوه ببه‌ت دڤێت یێ دلسۆز و رژد بیت ل سه‌ر ئه‌رك و كارێن خوه هه‌می ده‌مان، و ده‌لیڤا پێشكه‌فتن و ده‌ستكه‌فتیێن وی پتره ژ یێ بهایێ ده‌می و شیانێن خوه نه‌زانیت.
ته‌مبه‌لی نه‌خۆشیه‌كا مرۆڤانه، ئه‌و ئه‌ون یێن بهایێ مرۆڤی و شیانێن وی و ده‌می نه‌زانن، ئێدی وه‌كو گیانه‌وه‌ر ژیانا خوه ده‌ربازدكه‌ن. گه‌له‌ك هه‌نه د رازینه ب قه‌تاندنێ و هه‌نه ب هه‌ر رێیه‌كا بیت تشته‌ك ب ده‌ست بكه‌ڤیت ب ره‌وا دبینن، و هه‌نه ب چه‌تاتیێ ژیانا خوه دبه‌نه‌سه‌ر، و هه‌نه هه‌كو ده‌رفه‌ته‌كا كاری ژی ب ده‌ست دكه‌ڤیت، دخه‌مسارن و دل ب شۆلی ڤه نینه و بهایێ شۆلی نزانن تنێ چاڤێن ل ده‌ستكه‌فتیان. و هه‌نه ب دلسۆزی و ب رژدی ل كاری دنێرن و دكه‌ن، ئه‌ڤه نموونه‌یێن كارانه د به‌رهه‌مئینانێ دا و كه‌ساتیا وان بهێزتر و ب رێزتره. كار پیرۆزه، یێ سه‌ركه‌فتی ئه‌وه یێ حه‌ژ شۆلێ خوه بكه‌ت و ب رژدی و دلسۆزی كارێ خوه بكه‌ت، چاڤ ل ئه‌نجامدانا ئه‌رك و كاران بیت. مرۆڤ سه‌رفراز دبیت ب جهئینانا ئه‌رك و كارێن خوه ب سه‌ركه‌فتیانه، و ئه‌ڤ توخمێن سه‌ركه‌فتی ره‌وشه‌كا باشتر ژ ده‌ستكه‌فتیێن مادی و مۆرالی و پله وپایه‌یا ب ده‌ستخوڤه دئینن. د جڤاكا مرۆڤی دا گه‌له‌ك هه‌نه هه‌ست ب به‌رپسیاریا خوه یا مرۆڤی ناكه‌ن و شیان و پێچێبونێن خوه بكارنائینن و خه‌مساریێ بجهئینانا ئه‌رك و كارێن خودا دكه‌ن، ئه‌ڤانه ل به‌راهیێ زیانێ ل خوه دكه‌ن و پاشی ل جڤاكی ژی. بارزانیێ نه‌مر د فه‌رمۆده‌كا خوه‌دا دبێژیت: (خزمه‌تا راست و دروست ئه‌وه، هه‌ر كاره‌ك ب ته بهێته راسپاردن ب دلسۆزی بكه‌ی، و چاڤێ ته لێبیت كو دێ خزمه‌تا ملله‌تی كه‌ی). ئه‌گه‌ر هه‌ر تاكه‌ك ل دووڤ تێگه و ناڤه‌رۆكا ڤێ فه‌رمۆدێ سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل كاری بكه‌ت دێ خوه ژی سه‌رفرازكه‌ت و رازیبونا ملله‌تی ژی ب ده‌ستڤه ئینیت، ئه‌گه‌ر هه‌می مرۆڤ ب باشی بهێنه په‌روه‌رده‌كرن و فێركرن و پێگه‌هاندن و ب دروستاهی بكه‌ڤنه د كاری دا، مرۆڤ دێ د ره‌وشه‌كا گه‌له‌ك باشتر دابیت. ئه‌ڤجا ژی ئه‌م هه‌لسه‌نگاندنه‌كێ بكه‌ین بزانین د جڤاكێ مرۆڤی دا چه‌ند مرۆڤ كاره‌كێ بنه‌جه دكه‌ن و مافێ خوه ب دروستاهی وه‌ردگرن، و چه‌ند هه‌نه ل سه‌ر حسابا یێن دیتر ده‌ستكه‌فتیان بده‌ستڤه‌دئینن. خێروبێرێن ئه‌ردی و شۆلی گه‌له‌كن، هه‌رده‌مێ ب به‌رپسیاری و ب دروستاهی ئه‌رك و كار هاتنه بجهئینان دێ ده‌ستكه‌فت و داهات ب زێده‌هی به‌رهه‌میان كه‌ڤن. بلا وژدان دادوه‌ربیت هه‌ر ئێك خوه بپیڤیت و بهه‌لسه‌نگینیت و بزانیت چه‌ندێ دلسۆز و خه‌مخوره د ئه‌نجامدانا كارێ خوه‌دا، و دڤێت مرۆڤ بزانیت به‌ری هه‌ر چاڤدێریه‌كێ و هه‌لسه‌نگاندنه‌كێ مرۆڤ بخوه به‌رپرسه و چاڤدێره. ره‌وش خراب دبیت، ده‌مێ دلسۆزی و خه‌مخۆری و رژدی دكاری دا نه‌بیت. دجڤاكێ دا هه‌نه هند ژێ چێدكه‌ن دڤێت بهێنه هشیاركرن و تێگه‌هاندن و فێركرن و هه‌نه د بێ وژدانن دڤێت بهێنه پاشڤه‌برن و ئاگه‌داركرن، و هه‌نه ده‌ستهه‌لاتا خوه بكاردئینن بۆ ده‌ستكه‌فتیێن كه‌سۆكی دڤێی بهێنه سزادان و رێ لێ بهێته‌گرتن، و هه‌نه بۆ وان چ تشته‌ك خه‌م نینه و هه‌ست ب به‌رپسیاریا خوه ناكه‌ن دڤێت بهێنه په‌روه‌رده‌كرن و پێگه‌هاندن!. ئه‌گه‌ر هه‌ست ب به‌رپسیاریێ بهێته‌كرن و دادپه‌وروه‌ریه‌ك هه‌بیت بۆ دابینكرنا ده‌رفه‌تێن كاری و دابه‌شكرنا داهاتی، ل وی ده‌می چ تاكه‌ك بێی كار و داهات نامینیت، و دێ خوه‌شگوزه‌رانی به‌ر هه‌میان كه‌ڤیت. دڤێت هه‌روهه‌ر ل بیرا مرۆڤی بیت مرۆڤ ژینداره‌كێ جڤاكى یه، چاوا هه‌ر ئه‌ندامه‌كێ له‌شێ مرۆڤی ماف ل سه‌ر خودانێ خوه هه‌یه هه‌می ئه‌ندامێن خوه ب دروستاهی بكاربینیت و مافێن وان بده‌تێ، ئها وه‌سا جڤاكی ژی ماف ل سه‌ر مرۆڤان هه‌یه مافێن وان بده‌تێ، چونكی بێی جڤاك مرۆڤ پێشناكه‌ڤیت و وه‌رارێ ناكه‌ت و ده‌وله‌مه‌ند نابیت. هه‌كه هه‌می مرۆڤ هه‌می هه‌ست و هزر و ئه‌ندامێن خوه ل سه‌ر بنگه‌هه‌كێ راست و دروست پێبگه‌هینیت و بده‌نه كاری دێ چه‌ند باشتر و به‌رهه‌مدارتر بیت، ئه‌ڤجا هه‌كه هه‌می جڤاكێن مرۆڤی پێكڤه ل سه‌ر بنگه‌هه‌كێ راست دروست كاربكه‌ن دێ ئه‌و به‌رهه‌م چه‌ند قات باشتر و پتربیت. تنێ مرۆڤ هزرێ ل ڤێ هه‌بوونا خوه یا ده‌مكی بكه‌ت و هه‌ست ب به‌رپسیاریا خوه بكه‌ت، دێ باش زانیت د شیانادایه شیانێن مرۆڤی یێن هزری و ماسۆلكی بهێنه پێشڤه‌برن و گه‌شه‌كرن بۆ دیتنه‌كا رۆهنتر و زه‌لالتر و كاره‌كێ باشتر و به‌رهه‌مه‌كێ پتر، و مرۆڤ خواستیێ بجهئینانا وێ په‌یامێ یه.
