بارزانی و بزاڤا رزگاریخوزا كوردی 1975 – 1990
مه‌سعود بارزانی
52
ب راستی رۆژا 5ی شواتا 1981ێ رۆژه‌كا گۆنگ و دیرۆكی بوو، ژ به‌ر كو پشتی بزاڤ و وه‌ستیانه‌كا مه‌زن و سازكرنا چه‌ندین كۆمبوونێن دوقۆلی و ب تایبه‌ت ل گه‌ل هه‌موو ئالیان گه‌شهتینه ئه‌نجامه‌كێ باش و مه هه‌موو ئالی گه‌هاندنه وێ باوه‌ریێ كو دانوستاندن باشترین رێكه بۆ چاره‌كرنا ئاریشه و گرفتان، ئه‌و بوو د كۆمبوونه‌كا گرنگ و دیرۆكی دا مه هه‌ردو ئالی ب ئێك گه‌هاندن. د وێ رۆژێ دا كۆمبوونا ئێكێ د ناڤبه‌را سه‌رهه‌نگ تاجه‌ددینی نوونه‌رێ حكومه‌تا ئیرانێ و سه‌ركرداتیا راست و دلسۆزا حزبا دیمۆكراتا كوردستانا ئیرانێ هاته كرن، كو پێكهات بوون ژ ره‌حمان كه‌ریمی و عه‌لی كه‌ریمی.
ده‌ستپێكێ تاجه‌ددین گه‌هشته جهێ كۆمبوونێ. پشتی ب خێرهاتنه‌كا گه‌رم، من داخواز ژێ كر كو گه‌له‌ك ب ئه‌رێنی به‌حسی بابه‌تان بكه‌ن، ب جۆره‌كی كو گۆتن هیڤیی به‌خش بن و چاره‌سه‌ریا كێشه‌یان بكه‌ن، مه‌ره‌ما من یا سه‌ره‌كی ئه‌و بوو كو رێك ل گرژی و خوینرێشتنێ د ناڤبه‌را هه‌ردو ئالیان دا بهێته گرتن، مه‌ره‌ما من بوو بچووكترین ده‌لیڤه ژی هه‌كه هه‌بیت ژ ده‌ست نه‌چیت بۆ وێ ئێكێ ئاشتی به‌رقرار بیت، مه سه‌ربۆره‌كا دوور و درێژ یا شۆڕه‌شا ئیلۆنێ و سه‌ره‌ده‌رییێ ل گه‌ل حكومه‌تان هه‌بوو، له‌ورا مه دخواست كوردێن رۆژهه‌لات ژی مافی ژ سه‌ربۆرا مه وه‌رگرن، پاشی كه‌ریمی و هه‌ڤالێن وی هاتن، گه‌له‌ك ب گه‌رمی ب خێرهاتنا ئێكودو كر و تاجه‌ددینی ده‌ست ب ئاخفتنێ كر و گۆت:
“ئه‌ز ب نوونه‌رایه‌تیا سه‌رۆككۆمار و ئیمامی ل گه‌ل هه‌وه د ئاخڤم و ده‌ستپێكێ گه‌له‌ك پێخۆشحالبووم بۆ ب ده‌ستڤه‌هاتنا ڤێ ده‌لیڤێ كو ئێكودو ببینین، و گه‌له‌ك سۆپاسیا بارزانی ژی دكه‌ین كو هاریكاری و پشته‌ڤانیه‌كا مه‌زن بۆ مه كر، بۆ ڤێ دیدارێ و ب ئێك گه‌هشتنێ. وه‌كو هوون ئاگه‌هدار ئه‌ڤرۆ ئیران ل ژێر گڤاشتنا شه‌ڕێ ئیمپریالیزم و به‌عسیان دایه و شه‌ڕێ ناڤخوه ته‌علترین و نه‌خۆشترین روودانه، له‌ورا ئه‌م دخوازین ئه‌م هه‌موو پێكڤه به‌رێ لوولیێن تڤه‌نگێن خوه ئاراسته‌ی سینگێ سه‌ددامی بكه‌ین، هه‌موو ئالیێن حكومه‌تێ (سه‌رۆككۆمار و ئیمام)، ب ڤێ دیدارێ خۆشحالن و ب گه‌رمی پێَشوازیێ ل ڤێ ده‌ستپێشخه‌رییێ دكه‌ین، و ب گه‌رمی ب خێرهاتنا هه‌وه دكه‌ین و ده‌ستپێشخه‌ریا هه‌وه جهێ رێزگرتنێ و ده‌ستخۆشیێ یه و ب پشتراستی مافێ كوردان دێ ب رێكا دانوستاندنێ و هێنه دان، لێ ب رێكا توندوتیژیێ ب چ ره‌نگان نابیت و ژبلی كوشتنێ و برین و نه‌خۆشیان چو ئه‌نجامێن دی نابن، و ب تنێ داگیركه‌ر دێ مفای ژێ وه‌رگرن. ئه‌ڤ ده‌ستپێشخه‌ریه ژ ئالیێ ملله‌تێن ئیرانێ ڤه ناهێته په‌راوێزخستن، و گاڤه‌كا گرنگ و مه‌زنه پێخه‌مه‌ت مافێن ملله‌تێ كورد، ژ به‌ر كو گرنگه د ڤێ قۆناغا هه‌ستیار دا ملله‌تێ كورد ئه‌ركێن خوه بجه بینیت، بۆ به‌رگرییێ ژ ئیرانێ و مافێ وی یه داخوازا مافێن بكه‌ت و وه‌رگریت”.
پاشی كه‌ریمی ده‌ست ب ئاخفتنێ كر و گۆت: ئه‌م ژی خۆشحالین كو ئه‌ڤ ده‌لیڤه بۆ مه دروست بووی كو ئێكودو ب بینین و سۆپاسیا كاك مه‌سعوودی ژی دكه‌ین، ئه‌و شه‌ڕێن هاتینه كرن بۆ به‌رگریكرنێ بوو ژ مافێن كوردان و هه‌تا به‌ری شه‌ڕێ ئیرانێ و ئیراقێ ژی هه‌رده‌م من دوپاتدكر، كو ئه‌ز شانازیێ دكه‌م كو پێشمه‌رگه‌ك بم به‌رگریێ ژ مافێن ملله‌تێ خوه بكه‌م، لێ د ڤێ قۆناغێ دا پێدڤیه ئه‌و ده‌لیڤه بۆ من چێبیت بۆ وێ ئێكێ بێژم ئه‌ز شانازیێ دكه‌م سه‌ربازه‌كێ ئیرانێ بم، و ل خووزستانێ به‌رگرییێ ژ وه‌لاتێ خوه بكه‌م، حه‌ز ناكه‌ین ژ به‌ر سه‌ره‌ده‌ری و ره‌فتارێن چه‌ند كه‌سێن خائین و خۆفرۆش د پاشه‌رۆژێ دا دیرۆك مه ب خیانه‌تێ تاوانبار بكه‌ت، ئه‌م دخوازین حكومه‌ت كاره‌كی بكه‌ت كو ده‌ستێن مه تژی بن و ده‌نگێ مه به‌رانبه‌ر دوژمنێن ملله‌تێ كورد و كۆمارا ئیسلامیا ئیرانێ بلند بیت. ئه‌م دخوازین ل ژێر رۆناهیا په‌یاما سالا بووری یا ئیمامی ئاریشه بهێنه چاره‌كرن. هاتنا مه نه ژ لاوازیێ یه و نه ژی ژ ترسێ یه، به‌لكو هه‌ستكرنه ب به‌رپرساتیێ كو پێدڤیه د ڤێ قۆناغێ دا هه‌لویسته‌كێ رۆهن و ئاشكرا دژی ئیمپریالیزمێ بگرینه به‌ر، و به‌رگریێ ژ وه‌لاتێ خوه بكه‌ین، هه‌كه نه هه‌تا نها مه به‌رگریا كری و هه‌موو ئه‌و شه‌هیدێن هاتینه دان د به‌رگریێ دا شه‌هید بووینه، د درێژاهیا ئاخفتنێن خوه دا كه‌ریمی گۆت: كو قاسملۆ ب رێكا ره‌جه‌وی (سه‌رۆكێ رێكخستنا موجاهدینا ئیرانێ)، په‌یوه‌ندی ب به‌نی سه‌در (سه‌رۆككۆمارێ وی ده‌می یێ ئیرانێ) كریه، بزاڤێن وی ژی ب وێ رێكێ به‌رده‌وامن. هه‌كه ئاریشه بهێنه چاره‌كرن، و ئه‌م هه‌موو پێكڤه بین، مه چ رێگری نینن و خو هه‌كه كه‌سه‌ك د ناڤ مه‌دا دژی ڤێ ئێكێ ژی بیت، ئه‌م به‌رهه‌ڤین ژ ناڤ رێزێن خوه ده‌ربێخین.
تاجه‌ددینی پێشوازی ل گۆتنێن وی كر، گه‌له‌كێ پێ خۆش بوو و ب گۆتنێن وی خۆشحال بوو، ب تایبه‌تی وێ پشكا كه‌ریمی گۆتی حه‌ز ناكه‌ین دیرۆك حوكمێ خیانه‌تێ ل سه‌ر بده‌ت. د كۆمبوونێ دا بڕیار هاته دان تاجه‌ددین په‌یوه‌ندیێ ب سه‌رۆككۆماری بكه‌ت، شانده‌كێ دی بهێت و پاشی هه‌موو پێكڤه سه‌ره‌دانا ته‌هرانێ بكه‌ن، مه نیڤرۆ فراڤین بۆ به‌رهه‌ڤكر. پشتی نیڤرۆ تاجه‌ددین ڤه‌گه‌ریا ئورمیێ و ره‌حمان كه‌ریمی و عه‌لی كه‌ریمی ژی مان و شیڤ ژی ل نك مه خوار، و پاشی ڤه‌گه‌ریانه راژان و بڕیار دا كو تاهرخان و سه‌نار و جانگیر ئسماعیل زاده‌ی ئاگه‌هدار بكه‌ن و ئه‌و ژی بهێن.
ل سه‌ر داخوازا كه‌ریمی و هه‌ڤالێن وی بڕیار هاته دان رۆژا 6ی شواتا 1981ێ كاك ئازاد به‌رواری بۆ ته‌هرانێ بهێته ره‌وانه‌كرن، بۆ نك كاك عه‌لی عه‌بدوللا، ب مه‌ره‌ما دیدارێ ل گه‌ل غه‌نی بلووریان و حزبا تووده، بۆ وێ ئێكێ دا ئه‌و ژی بهێن دا بیروبۆچوونێن ل سه‌ر بابه‌ت و پرسان ل ئێك بگوهۆرن.
ب مه‌ره‌ما گه‌نشگه‌شه‌كرنا زێده‌تر یا بابه‌تان رۆژا 8ی شواتا 1981ێ عه‌لی خان كورێ تاهرخانی و جانگیر ئسماعیل زاده، ئه‌ندامێ كۆمیتا ناڤه‌ندی هاتنه راژان و ئاشكرا كر، كو تاهرخان و سه‌نار ژی دێ د دووڤ وان دا هێن، پشتی ده‌مه‌كی كورێ سه‌ناری هات و گۆت بابێ وی یێ نه‌ساخه، له‌ورا یێ گیرۆ بووی. رۆژا 9ی شواتا 1981ێ تاهرخان ژی گه‌هشت و گۆتی ئه‌ز گه‌له‌ك مامه چاڤه‌رێ سه‌ناری له‌ورا ئه‌ز گیرۆ بووم. جاره‌كا دی مه هنارته د دووڤ سه‌ناری را دا بهێت، پشتی چاڤه‌رێبوونه‌كا درێژ رۆژا 10ی شواتا 1981ێ سه‌نار مامه‌دی گه‌هشته نك مه و ده‌نگۆباس بۆ تاجه‌ددینی هنارت كو براده‌ر به‌رهه‌ڤن كو شاندێ حكومه‌تێ بهێت.
رۆژا 12ی شواتا 1981ێ، كه‌ریم سۆفیزاده و عه‌تا ده‌باغی ب نوونه‌راتیا غه‌نی بلووریان و هه‌ڤالێن وی ل گه‌ل كاك ئازاد به‌رواری گه‌هشتنه راژان. بڕیار دا رێكبكه‌ڤن، لێ داخواز كر غه‌نی بلووریان و سه‌راج ژی ب خوه بهێن. كوردان ب خوه داخواز كر كو هاتنا شاندێ حكومه‌تێ بهێته پاشخستن هه‌تا غه‌نی و براده‌رێن دی ژی دهێن و كۆمبوونا خوه بكه‌ن، مه تاجه‌ددین ل سه‌ر بابه‌تی ئاگه‌هدار كر و رازی بوو، لێ ب مه‌رجه‌كی هه‌ر ده‌مێ من داخواز كر بهێنه‌ڤه. ل گوندێ (دزێ) كه‌ریمی هاته ئاگه‌هداركرن، كو دێ شانده‌كێ له‌شكری یێ پاسداران بۆ دانوستاندنان هێته دزێ، پاشی پشتی نیڤرۆ كه‌ریمی و جیهانگیر ڤه‌گه‌ریانه گوندێ دزێ، ب شه‌ڤێ جیهانگیر ڤه‌گه‌ریا و كه‌ریمی ما ل دزێ، بڕیار بوو رۆژا پاشتر بگه‌هنه نك مه.
ئێڤاریا رۆژا 13ی شواتا 1981ێ، هه‌ر ئێك ژ سه‌نار مامه‌دی و جیهانگیر ئسماعیل زاده و تاهرخان ڤه‌گه‌ریانه جهێ خوه ل سه‌ر وێ ئێكێ رێككه‌فتن كو چاڤه‌رێ هاتنا غه‌نی بلووریان و هه‌ڤالێن وی بن. ل 14ی شواتا 1981ێ كاك حه‌میدی و حاتمی و كه‌سه‌كێ دی ل گه‌ل مه‌لا سه‌عدوللا و مه‌لا خدر و مه‌لایه‌كێ دی ب نوونه‌راتیا كه‌ریمی هاتنه نك مه و نامه‌كا كه‌ریمی ئینابوو، د نامێ دا ئاماژه ب وێ ئێكێ هاتبوو كرن كو ئه‌ڤه ژ ته‌هرانێ هاتینه بۆ دانوستاندنێ پێخه‌مه‌ت چاره‌كرنا ئاریشان، كه‌ریمی ب به‌رژه‌وه‌ندی زانی بوو ئه‌و مه ب بینن. من ژی ب هووركاتی و دوور و درێژی ل گه‌ل وان ئاخفت و را و بۆچوونێن خوه ل دۆر ئاریشان و چاوانیا چاره‌كرنا وان به‌رچاڤ كرن، و من داكۆكی و پێداگیری ل سه‌ر چاره‌كرنا ئاشتیانه یا كێشا كوردی ل ئیرانێ كر. دیار بوو ئه‌و ل سه‌ر ره‌وشێ ئاگه‌هدار بوو و زانیاریێن ته‌مام هه‌بوون و گه‌له‌ك ب دیدرا خوه د گه‌ل كه‌ریمی دا خۆشحال و رازی بوون، شاندێ ئیرانێ ژی ئاشكرا كر كو ئه‌و خودان بیروباوه‌رن و حه‌ز دكه‌ن ل گۆره‌ی بیروباوه‌رێن خوه خزمه‌تا ملله‌تێ كورد بكه‌ن، و چو مننه‌تان ژی لێ ناكه‌ن، لێ ئه‌و دخوازن ئه‌و مافێ ئه‌و دده‌ن، بكه‌ڤیته د ده‌سته‌كێ ئه‌مین دا، من ژی گه‌له‌ك هاندان پێخه‌مه‌ت چاره‌كرنا ئاشتیانه یا كێشان و من بۆ وان رۆهنكر كو هه‌ر ژ ده‌ستپیكێ چاوا ئه‌م هاریكار و پشته‌ڤان بووین پێخه‌مه‌ت چاره‌سه‌ریا ئاشتیانه یا كێشان. ژ به‌ر كو شه‌ر ل گه‌ل كۆمارا ئیسلامیا ئیرانێ دێ زیانێ گه‌هینیته ملله‌تێ كورد، ده‌لیڤه‌كا باشتر ژی دێ بۆ سه‌ددامی دروست بیت بۆ وێ ئێكێ زێده‌تر ده‌ستوه‌ردانێ د كاروبارێن ناڤخوه یێن ئیرانێ بكه‌ت، و دخوازیت ل سه‌ر كیستێ خوینا ملله‌تێ كورد ده‌ستكه‌فتێن زێده‌تر بده‌ست بكه‌ڤن. پاشی مه سیاسه‌تا خوه شرۆڤه‌كر كو ئه‌م بازرگان نینین، ئه‌م خودان ماف و بیروباوه‌رێن خوه‌ینه و ئه‌م دخوازین په‌یوه‌ندیێن مه ل سه‌ر بنه‌مایێ دۆستاتی و رێزگرتنا هه‌مبه‌ری ئێك بهێنه ئاڤاكرن، و ل سه‌ر ڤان بنه‌مایان سه‌ره‌ده‌ری ل گه‌ل ئێكودو بهێته كرن نه ل سه‌ر بنه‌مایێ (دێ چه‌ندێ ده‌ی و ئه‌ز دێ چه‌ندێ ب جهئینم)، من بۆ شرۆڤه‌كر كا چاوا و چه‌ند تووشی ئاریشه و گرفتان بووینه، ژ به‌ر كو گه‌له‌ك ژ به‌رپرسان هه‌ست دكر، یان ژی وه‌سا تێگه‌هشتبوون كو ئه‌م پێخه‌مه‌ت پاره‌ی و چه‌كی شه‌ڕی دكه‌ین، لێ خو رۆژ ئێكێ بۆ من هه‌موو ئالیان ئاشكرا كر كو ئه‌م د ناڤخوه‌یا ئیرانێ دا شه‌ڕی ناكه‌ین، به‌لكو دوژمنێ مه به‌عسه و ئه‌م بێ هه‌وه ژی شه‌ڕێ به‌عسێ دكه‌ین، و هه‌كه د ڤی چارچووڤه‌ی دا هاریكاریا مه بكه‌ن باشه و ئه‌م دۆستین، لێ ئه‌م به‌رده‌ستكێن كه‌سێ نینین، دیار بوو ژ راستگۆیی و زه‌لالی و باوه‌ری ب خوه‌بوونا من خۆشحال بوون و كارتێكرنه‌كا باش ل سه‌ر وان هه‌بوو، خو هه‌تا هنده‌ك ژ هه‌ڤالێن مه (سه‌لام و ئازاد و مولازم بابه‌كر)، به‌حس كربوو كو گه‌له‌ك ب ئاخفتنێن من حێبه‌تی بوون و ژ گۆتنێن من رازی بوون.
===========================================
- ئه‌م نه بازرگانین، ئه‌م خودان ماف و بیروباوه‌رین، ئه‌م دخوازین په‌یوه‌ندی ل سه‌ر بنه‌مایێ دۆستاتی و رێزگرتنا هه‌مبه‌ر ئێك بهێنه ئاڤاكرن
- كه‌ریمی گۆت: ئه‌م حه‌زا ناكه‌ین ژ به‌ر سه‌ره‌ده‌ری و ره‌فتارێن چه‌ند كه‌سێن خائین و خوه‌فرۆش د پاشه‌رۆژێ دا دیرۆك مه ب خیانه‌تێ تاوانبار بكه‌ت
