هه‌ڤڕكییا ئیراده‌یان
فازل میرانى
كه‌س ئینكارێ ل هه‌بوونا چه‌ندین ئیراده‌یان ل ئیراقێ ناكه‌ت، كه‌س ژى ئینكارێ ل هه‌بوونا هه‌ڤركیه‌كێ د ناڤبه‌را كۆمه‌كا ئیراده‌یان دا ناكه‌ت و هه‌ر ئیراده‌یه‌ك ژى د پڕۆپاگه‌نده‌یا خوه‌دا بێگونه‌هییا خوه دیاردكه‌ت كا چ ڕاگه‌هینیت یان دكه‌ت، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر پێشێلكرنا ده‌ستوورى و قانووونان ژى بیت و هنده‌ك ژى ژ وان ژى ب فه‌رمى د ناڤ هه‌موو داموده‌زگه‌هان دا جێگیر بووینه، ل گه‌ل وێ ئێكێ ژى پێشێلكاریان ئه‌نجام دده‌ن كو دگه‌هیته راده‌یێ تاوانێ كو ته‌حه‌مول كریه و ل سه‌ر بێده‌نگ بووینه، چونكو ئیراده ژ ده‌ستهه‌لاتان بهێزترن، ئه‌ڤه ژى تشته‌كێ ڤه‌شارتى نینه، هه‌روه‌سا بۆ وێ ژى دبیته هۆكار. پێگه‌هێ ده‌وله‌تێ ب هنده‌ك بهانه و ئارگیومێنتان هاتیه پێشلكرن كو ئه‌ڤ بهانه ب زه‌حمه‌تن بهێنه قه‌بوولكرن به‌لێ د شیان دایه مرۆڤ تێبگه‌هیت. چونكو مه‌زاجێ هنده‌ك ره‌فتاران ب خوه ل گه‌ل قانوونێ ناگونجیت.
بابه‌ته‌كێ قانوونى هه‌یه كو دبیت ل سه‌ر هه‌ڤركییا ئیراده‌یان دا بهێته سه‌پاندن، ئه‌و ژى هه‌ڤڕكیا قانوونانه، یانكو قانوونێن وه‌لاتان یان زێده‌تر سه‌باره‌ت حوكمێ په‌یوه‌ندیه‌كا قانوونى، ب واتایه‌كا ساده‌تر ب دویركردنا ده‌سهه‌لاتا تایبه‌تمه‌ندیا نیشتمانى یا دادوه‌ریێ و ڕێدان بۆ قانوونه‌كا بیانى ب حوكمێ په‌یوه‌ندیێ ل سه‌ر هه‌رێما ده‌وله‌تێ ئه‌و ده‌وله‌تا كو قانوونا خوه دوورخستى، ئه‌و ژى ل دویڤ ڕێسایێن پشتبه‌ستنێ و گونجاندنێ.
ئه‌م هه‌مى دزانین و تێدگه‌هین و پڕانیا مه قه‌بوول ناكه‌ن كو ئیراده‌یا نه‌ته‌وه‌یى د به‌رژه‌وه‌ندیا ئیراده‌كا بیانى دا تێكبچیت، ئه‌ڤه د په‌یوه‌ندیه‌كێ دایه كو زیانێ ب فاكته‌رێن ده‌وله‌تێ بگه‌هینیت، ژ وان ژى هه‌رێم و گه‌ل و ده‌سهه‌لاتن.
هه‌ڤڕكییا ئیراده‌یان هه‌مان هه‌ڤڕكییا قانوونان نینه، به‌لێ دكاریت ئاماژێ ب یا ئێكێ بده‌ت، و تێگه‌هشتن د ناكۆكێن قانوونان هێز و خه‌مخۆرییا جێبه‌جێكرنا قانوونێ نیشادده‌ت، هه‌روه‌سا تێگه‌هشتن د قانوونێ و د ئه‌وێن قانوونێ جێبه‌جێ دكه‌ن ل حاله‌تێ ڕێپێدانا جێبه‌جێكرنا قانوونه‌كا بیانى دا بۆ دۆخێ قانوونى ل سه‌ر ئه‌ردێ ده‌وله‌تێ دیار دكه‌ت، به‌لێ هه‌ڤركییا ئیراده‌یان ـ مه‌به‌ستا من دۆخێ وه‌لاتێ مه ـ ڕه‌نگڤه‌دانا ڕاده و مه‌زناهى و ئاراسته‌یا ئیرادێ دكه‌ت و كانێ كى جێبه‌جێ دكه‌ت و ئه‌و كیش لایه‌نێ بیانى یه كو یێ سوودمه‌نده ژ شكاندنا ئیراده‌یێن نیشتمانى كو كار بۆ دروستكرنا دۆخه‌كێ سه‌قامگیرێ ئه‌رێنى ل ئیراقێ دكه‌ت.
وه‌ختێ كو ئه‌م ئوپوزسیۆن ل به‌رامبه‌ر ڕژێمێن پێشین، مه ده‌ست نه ژ ئیراقیبوونا خوه به‌رددا و نه‌ژى ژ كوردایه‌تیا خوه و هزار خوه یا دیموكراسى، مه نوونه‌رایه‌تیا ئیراده‌یان خوه دكر، كو مه ته‌نانه‌ت ژ لایێ دوژمنان ژى ڕێز لێ دهاته گرتن كو ب شێوه‌یه‌كێ تاوانبارانه ب هه‌ر شێوه‌یه‌كى ئه‌م دكوشتین، ئه‌وى ژى دزانى كو خیانه‌تا وى ل مه دكر؛ ل پڕانیا ئیراقیان نه هاته‌كرن، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بۆ چه‌ند ساله‌كان هه‌ولا به‌لاڤكرنا نه‌خۆشیا خوه دابیت و كو ب مه‌ڤه گرێبده‌ت، لێ ئه‌م نوونه‌رایه‌تیا بزاڤا گه‌له‌كێ كه‌ڤن دكه‌ین كو مافێن وى هاتینه ژێ ستاندن.
مه ب ئیراده‌یا خوه هه‌ڤڕكى ل گه‌ل وێ ئیرادێ دكر یاكو حوكمڕانیا وه‌لاتى دكر، له‌ورا ده‌رئه‌نجام ژى فره‌هبوونا گۆڕستانان بوو، نه‌زانین، قه‌رزێن گران، ژناڤچوونا ناڤوده‌نگیا وه‌لاتى و دۆرپێچكرن و بۆردومانا وه‌لاتى بوو، به‌لێ ئه‌م ل ده‌ره‌ڤه‌ى قانوونان ب رێنه‌كه‌فتین، ته‌نانه‌ت ل وان ڕۆژێن كو قانوونێن نه‌ڕه‌وا رادهیلانه مه، دیسا ل ڕۆژا كو مه حوكم كرى، مه ئیراق هه‌لبژارت و مه برینێن وێ زێده‌تر نه‌كرن، چونكو ئیراقى هه‌ر خه‌لكێ مه‌نه و هیچ په‌یوه‌ندیه‌ك د ناڤبه‌را دڕنده‌یا ڕژێمێ و جه‌ماوه‌رێ گشتى دا نینه.
ئه‌وا كو هاتیه ڕویدان و دهێته ڕویدان، ب تایبه‌ت د ڤان چه‌ند ڕۆژێن دوماهیێ دا، ژ ڕه‌نگڤه‌دانا وێ قۆناغا مه‌ترسیدار د ناڤبه‌را ئیراده‌یان دا ل ئیراقێ كو گه‌هشتیه دیارده‌یا ناكۆكیێ، ژ وان ژى ئه‌وه یاكو بوویه جهێ شه‌رمه‌زاریێ، وه‌ك وێنه‌گرتنا سه‌ره‌كیترین مافێن مه و دۆرپێچكرنا وان د مووچه و بودجه‌یان دا، ئه‌ڤه ژى ئیراده‌یا ئه‌قلیه‌تا ناڤه‌ندى یه كو بابه‌ت جاره‌كێ كریه كارته‌كا فشارێ و جاره‌كێ كریه یا بێده‌نگكرنێ و جاره‌كێ وه‌كو قه‌نجیكرن و جاره‌كێ كریه مژویلكرن، ژ وان ژى كو دبیته هه‌ڤركیه‌كا خراب دا په‌یكه‌رێ جڤاكى تێكبده‌ت و بێده‌نگى ل سه‌ر ئه‌و كه‌سانێن ژ قانوونێ سه‌رداچووین زێده‌بیت ژ وان كه‌سێن كو شێواندنا كوردستانێ دكه‌نه ئارمانج و ل ناڤ وان دا هه‌ڤركییه‌ك هه‌یه كو ئابۆرى تێكدده‌ت و شاره‌زایێن زانستى ده‌ردئێخیت و ژینگه‌ها ئابۆرى دئێخیته د مه‌ترسیێ دا و ژ وان ژى هه‌ڤركیه‌ك هه‌یه كو چه‌ندین جاران گه‌هشتیه راده‌یێ په‌قاندنا وێ سه‌روه‌ریا مایى ب ِرێیا تیرۆركرنێ یان بۆردومانكرنا باژێر و سازییان.
ئه‌ز گه‌له‌ك دویر ناچم كو هزره‌كێ بكه‌م وێ هزرێ دزانم و گه‌له‌ك كه‌سێن دیتر ژى وه‌كو من، ده‌رباره‌ى وێ ده‌رفه‌تا هاتیه رۆخسین بۆ بڕیارده‌ران كو ژ ترسان دا یان ژ نه‌بوونا گرنگریدانه‌كێ ب هه‌بوونا نفشه‌كى كو د شیان دایه ئه‌و ده‌رفه‌ت بۆ وان ساناهى بكه‌ڤیت كو ب هه‌مان شێوه چاره‌سه‌ریا ره‌وشێ بكه‌ن چه‌ندى د شیان دا بیت، ل شوینا كو ئه‌وى تشتێ نه‌هێته چاره‌سه‌ركرن بۆ نفشێ بهێت میرات بكه‌ت، ل وێ ڕۆژا كو هه‌مى تشت بگه‌هنه وى راده‌ى كو ئه‌نجامده‌رێن ئیراده‌یێن زیانان بهێنه گوهۆرین بۆ سه‌رۆكێن كۆمپانیان كو ل جهه‌كى كار دكه‌ن ڕێزێ ل سه‌روه‌ریا خوه بگرن و نه‌هێلن ئیراده‌كا خراب خوه ل سه‌ر ئیراده‌یا وى بسه‌پینیت، ئه‌ز ژى یا خوه بۆ نفشێ نوى ئاراسته دكه‌م كو زویكا ڕاستیا تشتان بزانن و دا كو ب زیره‌كى كار بكه‌ن دا كو نه‌كه‌ڤیته ته‌لها هندێ كو خزمه‌تا ئه‌وان كه‌سان بكه‌ت؛ گرنگیێ ب ئه‌ڤرۆیا تاكێ ئیراقى ناده‌ن ب خوین و ب ژیانكرنێ.
و/ ئه‌ڤرۆ
