ئەز ڕۆژا زمانێ دایكێ ب ڤان گۆتنان ساخ دكم
اسماعیل تەها شاهین
– باوەر ناكم كەس ژ مە ل هندێ بگۆمان بت كو زمان ب گشتی ئالاڤەكی سەرەكییە د گەهاندن و تێكگەهاندن و موكومكرنا پەیوەندییاندە، ژ بەر هندێ ئەم ل سەر ڤێ خالێ ڕاناوەستن.
– هەمی زمان د دان و ستاندنێدە، كار ل ئێكدو دكن. چو ڕاستی بۆ وێ گۆتنێ نینە یا زمانەكێ ب سەر ئێكی دی دئێخت و پیرۆزتر دبینت. پیرۆزییا زمانی وەك دەق و گۆتن یا وێ پەیامێیە یا كو دگەهینت.
– دەولەمەندییا هەر زمانەكێ یا وێ خزمەتێیە یا خودانان بۆ كری و خیزانی و پشتدانا وی ژی یا وێ خەمسارییێە یا كو د دەرهەقا ویدە هاتییە كرن.
– ئانكو پێشكەفتن و پاشكەفتنا هەر زمانەكێ نە بناسێن زمانینە، بەلكو یێن خودانانە. ب كورتی و ب كوردی: زمان نەینك و ئایینەیا بەرچاڤكرنا ڕەوشەنبیرییا ملەتانە.
– فەرهەنگان پشكا شێری د دەولەمەندكرنا هەر زمانەكێدە هەیە. ئەڤرۆ ژێدەرێ دەولەمەندییا زمانێن هەمی ملەتێن زێندی و پێشكەفتی ژ فەرهەنگێن وان دیارە.
– د فەرهەنگا زمانێ هەر ملەتەكێدە، مرۆڤ گەلەك ب سانەهی ب سەر ئاڤاهییێ پەیڤسازییا وی زمانی هلدبت. ل بەر ڕۆناهییا وی ئاڤاهی، مرۆڤ دشێت (ب تایبەتی د وارێ وەرگێڕانێدە) و ل سەر بنسترەكا دورست زاراڤێن نوو چێ بكت/ئاڤا بكت.
– چێكرن و داڕێتنا زاراڤان، كو وەك زانستەكا خوەسەر و جودا دبێژنێ (زاراڤسازی)، ئەگەر وەكی ئەڤرۆ بمینتە ب هیڤییا نەبسپۆرانڤە كو خیزانییا مالمزێ (رەسیدێ) گەلەك ژ وان یێ زمانی تێرا نڤیسینا گۆتارەكا بسەروبەر و وەرگێڕانا دو ڕووپەلێن زمانزەلال ناكت؛ بمینتە ب هیڤییا وێ لەزێڤە یا كو پتر بۆ تژیكرنا ڤالاتییێ و خوەناڤداركرنێ دئێتە كرن، بێ كو هزرا جوانكارییێ و دورستئینانێ بەرچاڤ بێتە وەرگرتن، بێ گۆمان، زمان دێ پێ سەقەت ببت و ژ سەلیقەتا زمانێ سڤك یێ دایكێ ژی دوور بكەڤت.
– ڕەوشا زمانێ وان كتێبان یێن كو ئەڤرۆ وەك پرۆگرام بۆ خواندنێ هاتینە دانان، ژ بلی نەئێكگرتنا ڕێنڤیسێ، شاشی و خەلەتییێن هەر بەرپەڕەكێ كو نیشانن بۆ خەمنەخوارن و ڕەشكرن و دلخوەشكرنێ، موویێن سەرێ مرۆڤی قژ دكن. شاشی و بێسەروبەرییا كو د وان پرۆگراماندە بەرچاڤە، ئەو پرۆگرام وەكی سەركەفتنا چیایەكێ لێ كرینە د ڕوویێ مرۆڤەكی بێپێدە. ڤەڕێژ ژی وەكی بەلی و ئاشكەرا نە ب تنێ داكەفتنا ئاستێ زانستییە، بەلكو هلوەشیانا سیستەمێ پەروەردە و فێركرنێیە ل سەرانسەری هەرێمێ، زێدەباری وان هەمی بەرهەمێن وەرگێڕایی و نەوەرگێڕایی، یێن كو ل سەر ڕەفاتكێن كتێبخانەیان تۆزگرتی بوویینە.
– ئەڤە هەمی مە بەرانبەری ترسەكا مەزن دكت، كو ئەڤرۆ نە سوبە، ئەم هەمی دێ باجا وێ بدن. هۆكار ژی وەك دیار، ئەو لەزە یا د هەر كارەكێدە ئەم ددن بەر خوە، ئەو نەدلبێشی و نەئیخلاسە یا كو مە پێ خوە ژ بەر بارێ خوەوەستاندن و دووڤگەڕیان و ڤەكۆلانێ ئاڤێتییە و مە ل بەر خوە كرییە چیایەكی گران.
– پالدەرێ ل پشت ئەڤا بۆری هەمیچكێ، وەك ئەز دبینم، ئەو لەزە یا كو مە دڤێت ب پلەكێ ئەم پێ بگەهنە سەرێ ملەكێ و ب كێمترین بزاڤ و پێكۆل. بێ گۆمان، گۆری و قوربان ژی تێكدانا شرینی و سەلیقەتا دورست یا زمانێ دایكێیە، كو ئەڤرۆ ژ پەیڤ و دەستەواژە و دەربڕینێن كویڤی مخمخییە و هەمی ژی نیشانێن بەلەبستەنە ل سەر خیزانییا فەرهەنگا خودانان د وارێ نڤیسینێدە. ئەز دوور نابینم، كو بێسەروبەرییا بۆری هەمییێ، دەستەكی خورت و درێژ د هندێدە هەیە، كو گەلەك ـ د وارێ پەروەردە و فێركرنێدە ـ نە بەس هزرا پێگوهۆڕكەكێ بۆ زمانێ دایكێ دكن، بەلكو هندەك زمانان ژی دەستنیشان دكن.
