ئێكەم قوتابیێ كریستیان بووم ب بڕیارا ئەمنا بەعسیان ژ قوتابخانا برایەتی هاتمە دەرئێخستن
دیدار، سالار محەمەد دۆسكی:
1-3
تاكە قوتابیێ كریستیان بوو دەست ب خواندنا زمانێ كوردی كری ل ناڤنجی یا (برایەتی) و هەموو هیڤی و ئومێدێن وی ئەو بوون ب هێڤێن و زمانێ كوردی بهێتە پەروەردە و فرشكرن، چونكە وی دەمی برایەتی ب بوو مینبەرا كوردایەتیێ دناڤا سەنتەرێ باژێری دا و ل ژێر چاڤدێریەكا توندا ئەمنا بەعسیاندا بوو، ب بڕیارەكا ئەمنێ ژ قوتابخانا ناڤبری دهێتە دوورخستن.
مامۆستایێ خانەنشینكری، (میناس یوسف سێفو یاقو)، ژ بنەمالەكا ناڤدارا برایێن كریستانە، پتر ژ چاخەكی یە ل باژێرێ دهۆكێ دژین، ژ ئەنجامێ شەرێ جیهانی یێ ئێكێ و ئەوا روودان و فەرمانێن دەولەتا ئوسمانییا ل سەر (كریستیانێن ئەرمەنی و ئاشووری و كلدانان) داین ل دەڤەرێ ئاكنجی بوون، بنەمالا وا نەچار دبیت ژ گوندێ (ئەلەمینێ) كو ب سریانی دبێژنێ گوندێ (هەلمون) ل دەڤەرا (هەكاری) یا بەر ب باشورێ كوردستانێ بهێن ل گوندێ (بێگوڤا) ئاكنجی دبن، دەمێ (15) سالان و بوونە خودانێ مولك و كارێ چاندنێ دكر و بەردەوام بوون هەتا دەمێ شاهاتیێ ل ئیراقێ و پشتی روودانەكا جڤاكی نەچاردبن ژ (بێگوڤا) دەربكەڤن و ل سالا 1938 بەر ب سەنتەرێ دهۆك هاتن و ل گوندێ (مالتا ژێری) ئاكنجی بوون، دەست ب ژیانا جوتیاریێ و چاندنا گەنم و خودانكرنا تەرش و كەوالی كر و ژیانا خوە دەربازكر.
مامۆستایێ خانەنشین (میناس یوسف سێفو یاقو) ل سالا 1960 ژدایك بوویە و برایێ چار و چار خویشكا بوویە، د دیدارەكێ دا ل گەل رۆژناما ئەڤرۆ بەحسێ ژیانا وی سەردەمی دكەت ل (مالتایێ) گۆت: وی دەمی چ قوتابخانە ل گوندێ مە نەبوون، برایێ منێ مەزن و پسمامێن خوە ئەڤێن ژ مە مەزنتر ب پیان دهاتنە سەر جادا دهۆك – مویسل وی دەمی بتنێ جادەك هەبوو و ئێك جادە بوو و دهاتنە سەر جادێ و ب پیا دهاتن هەتا دهۆكێ و ئەگەر ترۆمبێلەك هاتبا و بخێرا خوە ل گەل خوە راكربان باش بوو و ئەگەر نە هەر ب پیا دهاتنە دهۆكێ وی دەمی ل پولا ئێكێ بوون و ژیەكێ بچیك دابوون، بۆ خواندنێ ل قوتابخانا (تاهرە) و لدیف ئاخفتنێن بابێ من (یوسف سێفو یاقو) دەمێ دگەهشتە نێزیك باغچێ گیانەوەرا یێ نوكە كو بەرێ دگۆتنێ (شیڤ جەردانێ) وێرێ ژووردانی بوو هەر ترۆمبێلەكا هاتبا ژ بەر باران و بەفرێ ئاسێ دبوو، و بتنێ (تەرەكتور) دشیان دەرباز ببن، و ئەگەر باران گەلەك هاتبا برایێ من و پسمامێن من نەدشیان دەربازبن، و نەچاردبوون ڤەگەرنە مال و نەشیان بچنە قوتابخانێ وی دەمی قوتابخانا وان (تاهرە) بوو ل تەنشت كەنیسا (مریم عەزرا) ئەوا نوكە دكەڤیتە ناڤ بازاری ل دهۆكێ و بتنێ مەسیحیان تێدا دخواندن و بەردەوام بوون، ل دەسپێكا سالێت حەفتیان قوتابخانەك ل مالتایێ هاتە ئاڤاكرن و قوتابیێن هەر دو (مالتا ژێری، مالتا ژووری، قەسارا، گەڤەركێ، دولبێ) هەمی هاتن و قەستا وێ قوتابخانێ كر و ئەو قوتابیێن دهاتنە دهۆكێ ژی خوە ڤەگوهاستنە وێ قوتابخانێ، ل سالا 1965ێ ژیێ من (5) سال بوون و بابێ من بریار دا بچمە بەغدا بخوین وی دەمی مالا مامێ من ل تاخێ (سەعدون) بوو ل بەغدا دگۆتنێ (كوچكا سپی) وی دەمی باپیرێ من (سێفو) و داپیرا من زڤستانێ چوونە بەغدا مالا مامێ من و هاڤینا دهاتنە گۆندی و بابیرێ من چەك ل (مالتایێ) هەبوو، پشتی چوویمە بەغدا ل قوتابخانا (تەلیعە) هاتمە وەرگرتن و من زمانێ عەرەبی نەزانی وی دەمی پێنچ سالی بووم و بەردەوام بووم هەتا پولا پێنجێ هەتا وەرزێ ئێكێ ب دووماهی هاتی و ل گەل دەسپێكرنا وەرزێ دووێ من داخواز ژ بابێ خوە كر بهێمە ڤەگوهاستن بۆ دهۆكێ و بابێ من گەلەك ما ب من ڤە بەردەوام بم ل بەغدا لێ وی دەمی ئەز مەزن ب بووم و مامێ من و مەتێن من هەمی خانیەكێ كرێ دا دژیان و من پێداگری كر كو من ڤەگوهێزیت و بزڤرمە مال ل دهۆكێ و بابێ من هەر گۆت ل بەغدا خواندن ب زمانێ عەرەبی یە و دهۆكێ ب كوردی یە دێ چەوا چ بیت؟ من گۆتێ بلا ئێدی من ڤێت بهێمە مال بخوینم و هاتمە ڤەگوهاستن بۆ قوتابخانا (مالتایێ) و بتنێ هوبەكا پێنجێ هەبوو و ئەم نێزیكی (30) قوتابیان تێدا بووین و قوتابخانە یا تێكەل بوو، وی دەمی مامۆستایێن مە (سالح ئامێدی) مامۆستایێ زانستێ بوو و گەلەك یێ داخباربووم ب كەسایەتی یا وی، مامۆستا (محەمەد، حەسەن، ئەحمەد، عەبدولحد، كامل حەنە) و ئێكەم رێڤەبەر (عەلی پێداوی) دووڤ وی دا (بەدیع نایف) بوو رێڤەبەر و بەردەوام بوو خواندنێ هەتا سەركەفتیمە پولا شەشێ و بتنێ ئەم (12) قوتابی بووین و خواندن ب زمانێ كوردی بوو و فێربووم و (2) قوتابی نەشیان پشكداری خواندنا ویزاری بن و مە (10) قوتابیان شیا ب سەركەفتین و پشكداری تاقیكرنێن ویزاری بووین و بابێ من ئەز ئینامە مالا (خالەتا)من ل (محلا فەلا) هەتا تاقیكرنا ب دووماهی هاتین و من تاقیكرن ل قوتابخانا (نەوروز)كر و پشتی ب دووماهی هاتن و ئەم (5) قوتابی ب سەركەفتین و چونكە من كوردی خواند بوو بابێ من پرسیار كر كا دێ لكیرێ خواندنا ناڤنجی ب زمانێ كوردی خوینم و بەردەوامیێ دەمێ و پەروەردێ گۆتێ دێ هێتە ڤەگوهاستن بۆ ناڤنجی یا (ئاشتی) پولەك بۆ ئەوا قوتابیێن خواندنا كوردی خواندی هاتیە ڤەكرن، بیرا من دهێت ئاڤاهی هەر قوتابخانا (نەوروز) بوو ئەوا دكەفتە بەرامبەر مالا خودێ ژێ رازی (دێوالی ئاغا دۆسكی) وی دەمی مامۆستا (كامیران) رێڤەبەر بوو و پشتی چووینە قوناغەكا دی، سالا دووڤ دا ژی قوناغەك هاتە وەرگرتن و پشتی بووینە دو قوناغ پەروەردێ بوومە ناڤنجی یا (برایەتی) ب خواندنا كوردی ڤەكر و ئەم بۆ ئاڤاهیێ پەیمانگەها هونەرێن جوان ل نێزیك ئوتێلا لومانان هاتینە ڤەگوهاستن وی دەمی مامۆستا (مەجید ئەحمەد) رێڤەبەرێ مە بوو و مامۆستایێن مە(عادل داودی، واركێس موسێس، سلاح زەهاوی، محەمەد سەدیق محەمەد تاهر، عەبدوالكریم فندی، حوسام شێخ عوبێد، عەبدال ئاكرەیی، شموێل نیسان، ئەلمان محەمەد) ئەڤە ئەم دەستەیا مامۆستایێن ناڤنجی یا برایەتی بوون و چەندین مامۆستایێن دی و ئەم دەربازبووینە پولا سیێ ناڤنجی و قوتابی زێدەبوون و قوتابخانا مە بۆ ئاڤاهیێ قوتابخانا (هاوكاری) كو ئەو ژی بزمانێ كوردی بوو كو دبیتە قوتابخانا (ئالا) یا نوكە هاتە ڤەگوهاستن كو ل پشت ئوتێلا (سولاڤ) یا نوكە وی دەمی حزبا بەعس هێدی هێدی بهێز كەفت و ئەم كەفتینە سالێن پشتی نسكۆیا سالا 1975ێ و ئێدی مایتێكرنا حزبا بەعس ل قوتابخانا رۆژ بۆ رۆژێ زێدەتر لێ هات و چاڤدێری یا ئەمنێ ل سەر ناڤنجی یا برایەتی گەلەك زێدەبوو و تومارێن حزبا بەعس بەردەوام بوومە دهاتن و تەڤێت نەڤێت ڤێت ببیە بەعسی و ئەز بتنێ قوتابیەكێ مەسیحی بووم خواندنا كوردی ل هەمی قوتابخانێ و هەر هەمی هەڤالێن من موسلمان و كورد بوون وی دەمی ئەم هەر دو قوناغێن خواندنێ ژ ئەڤان قوتابیان پێك دهاتین( عەلی حسێن، مستەفا تەیب، عبدوالرزاق ئەحمەد، جەمیل تاهر، مەلەمەرز محەمەد عەلی، پائیز عومەر، سالح عەبدی، فەهیم عەبدوللا حەمو، ناسر حەسەن سلو، ئەكرەم حەسەن عیدو، كرێت نمر سلو، میناس یوسف سێفو، وسفی سلمان، سامان محەمەد سەعید، كریم تاهر، زیاد ئەحمەد جەبار، محەمەد یوسف، رەجب حەسەن، عسمەت ئەیوب، نەجم عەبدوللا، عزەت فندی، حسێن ئیبراهیم، نسرت هیرو، نوزاد تاهر سەمەد، خەیری ئسماعیل، انور شەعبان، سەردار سەلیم، عبدولعزیز سبری، ئەحمەد محەمەد سەعید عبدلرحیم، عومەر محەمەد ئەمین، قادر حەسەن عیدو، فەیسەل دەروێش، عاشور عومەر، یاسین محەمەد، سلێمان ئیبراهیم، زین الدین حەسەن، مەسعود عەبدوالحكیم، عیماد عەبدوالرزاق، حەمید محەمەد سالح، انور سلاح، ئازاد سالح، ئازاد حسێن، ئەحمەد محەمەد سەعید سادق، زهێر عەبدوالقادر یاسین، عبدالكریم سەعید، رەمەزان ئەحمەد، عەبدوالسلام مجید، سەلمان رەشید، عەلی حەسەن، سەلمان رەشید سلو، زانا فائق، سالار شێخ كەریم، ئەحمەد مەلا قاسم، عومەر محەمەد تاهر، ئیبراهیم مستەفا، بەرەڤان جەسیم، سەعدوللا ئەحمەد حەسەن، وەلید ئەحمەد زەرون نازم یونس زەنون، هەوار محەمەد سەعید، وەلید محەمەد سالح، لقمان محەمەد سالح قادر، قادر قاچاغ، سەربەست لەزگین، ناسح كێستەی، سلاح صالح نەشئەت)ئەڤان هەمی یا ب كوردی دخاند ل هەر دو قوناغێن (ئێكێ و دووێ) ناڤنجی و دەمێ پولا سیێ ناڤنجی سەركەفتیم بۆ پولا چارێ ئامادەیی وێ سالێ برایەتی بۆ دوواناوەندی ئانكو پولا (ئێكێ و دووێ و سیێ و چارێ) ئامادەیی ژی هاتەڤەكرن،
