جـەنـەرال و جۆلانـی.. هـزر و سەربـۆرا پـراكتیكی
محەمـەد عامـر دێـرشـەوی
2 ــــ 3
جۆلانی بەرێ خوە دا ڕۆژهەلاتێ ئاڤا فورات ل باكۆرێ سووریا، دویر ژ دەربێن داعش و هەول دا ڤێ دەڤەرێ بێخیت ل بن دەستێ خوەدا و حوكمڕانیێ لێ بدامەزرینیت و بنەجه بكەت. بەلێ هێزێن هەیئا شامێ جارەك دی كەفت د ناڤبەرا نال و بسماری. ڕاستە داعش لاوازببوو ل ڕۆژهەلاتێ ئاڤا فورات، بەلێ دو هێزێن دیتر، كو ب دژی ئیك و هەرئێكی ژ وان دەڤەر ب حەقێ خوە و جهێ چالاكییا خوە ددیت؛ قەسەد ژ ڕەخەكیڤە و لەشكرێ نیشتمانیێ سووریا ژ ڕەخێ دی. لەشكر نیشتمانیێ سووریا ژ لایەن تركیا ڤە هاتبوو دامەزراندن، ئەوژی پشتی تركیا نەشیایی چ ڕێكەفتنان دگەل جۆلانی و هەیئا شامێ بكەت، یان ژی بەلكو هەیئە نەیا ئامادەبوو گۆرەیی ڕێنمایێن تركیا كا بكەت. پشتی چەند شەڕەكا دگەل قەسەدێ و هندەك ژ گرۆپێن لەشكرێ نیشتمانی یێ سووریا، جۆلانی نەچاربوو، ب هێزێن خوەڤە دەرباز بیت بۆ ڕۆژئاڤایێ ئاڤا فورات و دەولەتا خوە ل ئدلبێ دامەزراند.
دەستهەلات ب دەستڤەئینان و بوون ب سەركردە بۆ جەنەرالی یا ب ساناهی بوو و بێ ئاریشە: ل سالا 2011 ئەڤا دبێژنێ بهارا عەرەبی ژ سووریا ژی گرت. حوكمێ بنەمالا ئەسەد و حزبا بەعسا عەرەبی كەفت ل بن گەفا خوەپێشاندانێن توندێن جەماوەری. ئەسەد و بەعسییا مەترسیەكا مەزن هەبوو ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ ژ بن دەستێ وان دەركەڤیت و پلانا ئستراتیژییا بەعسییا ل پێخەمەت عەرەبكرنا ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ ژناڤ بچیت. ژ لایەكێڤە عەرەبێن هاوردە (مەغمۆرین) ژ ڤێ دەڤەرێ بێن دەرێخستن و ژ لایێ دیڤە حزبێن سیاسیێن نەتەوییێن نیشتمانی یێن ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ دەرفەتێ ب دەست بێخن و تشتەك تایبەت ب كوردان ڤە دابمەزرینن، واتە دوبارەبوونا سەربۆرا هەرێما كوردستانێ: دەرێخستنا عەرەبێن هاوردە و ئاڤاكرنا هەرێمەكا كوردستانی لسەر بنیاتا فدرالی، یان ژی هەما ڕاستەوخۆ ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ بەرەف دەولەتەكا كوردی یا سەربخوە بچیت. لەوا ڕژێما ئەسەد چەكدارێن پەكەكێ ژ هەر چارپارچەیێن كوردستانێ ل ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ كۆمكرن و ئیدارا ڤێ دەڤەرێ ڕادەستی وان كر، بێگومان لبەرمبەر دا پێدڤی بوو لسەر پەكەكێ عەرەبێن هاوردە ل جهێ خوە بهێلیت ڕێ نەدەت پارت و كەساتیێن كوردی دەرفەتا چالاكیێ و بلندكرنا ئالایێ كوردستانێ هەبیت. د چارچووڤێ ڤێ سیاسەتێ دا و بۆ بەرهنگاری دگەل داعش، كو خوە ب دوژمنێ حوكمڕانییا بنەمالا ئەسەد ل سووریێ ددیت، لەشكرەك، دو بەهرێن وی عەرەب و بەهرەك كوردێن نێزیكی خەتێ پەكەكێ ب ناڤێ قەسەدە ل سالا 2015 هات پێكئینان و جەنەرال مەزلۆم وەكو فەرماندەیێ گشتی بۆ ڤی لەشكری هات دامەزراندن.
سـەرەدەرییا دگـەل ڕكابـەرا:
كار و شێوێ ڕكابەرێن دەستهەلاتداران خۆنیشاندانە. ئەڤا هەنێ بۆ ڕكابەرێن دەستهەلاتا هەیئا شامێ و جۆلانی دئێتە گۆتن و بۆ ڕكابەرێن دەستەلاتا قەسەدێ و جەنەڕالی. د ڤی بەشێ نڤیسینێ دا دێ لسەر وان خۆنیشادانان ڕاوەستێن، ئەوێن هاتین ئەنجامدان ل دەڤەرێن حوكمڕانییا هەیئێ و ل دەڤەرێن حوكمڕانییا قەسەدێ و ب دیاركرنا شێوێ سەرەدەرییا دگەل خۆنیشادانان دێ سەرەدەرییا دەستهەلاتداران دگەل ڕكابەران دیار بیت و د هەمان دەمدا دێ دیار بیت، نەرازی كی بوون و ژ چ كاری نەڕازی.
سـەرەدەرییا دەستەلاتـا جـۆلانـی دگـەل ڕكابـەران:
ل بهارا سالا بووری، سالا 2024، خۆنیشاندان كەفتن دەڤەرا دەستەلاتدارییا جۆلانی ل پارێزگەها ئدلب. ئەڤ خوەنیشاندەر ژ چەندین تەخ و لایەنێن جڤاكی و سیاسی و لەشكری پێكهاتیبوون:
1- بەشەكێ گرنگێ ڤان خۆنیشاندەران مرۆڤێن مەدەنی بوون، كو نەڕازی بوون ژ شێوێ ماییتێكرنا دەستەلاتا جۆلانی د ژیانا گشتی دا و دەستنیشانكرنا تەڕزێ ژیانێ و تەڕزێ جلك لبەركرنێ. ب گۆتنەكا دی پشكەك ژ ڕكابەرێن دەستەلاتێ ل ئدلب پێكدهات ژ پێلا مەدەنی.
2- كەسوكارێن نێزیكی 600 گرتیێن «هیأە تحریر الشام»، كو هاتبوون زیندانیكرن ب بهانەیێن جیاواز: ئەندامبوون و پەیوەندی دگەل «شانەیا سیخۆریێ» كۆمەك ژ وان تۆمەتبار بوون ب تەقاندنا بۆمبەكێ ل «ئادەنە» لسەر سنوورێ توركیا 2016، دانانا كەمینێ لبەر چەكدارێن نوورەدین زەنگی ل 2017، پەیوەندییا دگەل «الجيش الوطني السوري» (هێزێن دەستچێكریێن تركیا)، زێدەباری تۆمەتێن دی یێن وەكو سیخوڕییا بۆ بیانی، سیخۆریا ڕژێمێ… هتد. ل ڤێرە دیار دبیت بەشەكێ ڕكابەرێن دەستەلاتا جۆلانی، سەركردە و هەڤالێن وی ب خوەبوون، كو ژبەر هۆكارێن جیاواز بێتفاقی و دوبەندی كەفتبوو د ناڤ وان دا. پلەدارێن بلند د ناڤ گرتیاندا هەبوون، وەكو (ابو ماريا القحطانى)، كو وەكو دەستێ ڕاستێ یێ جۆلانی دهات نیاسین و دویڤداتر د كاودانەكی نەدیار دا هاتە كوشتن.
3- كەسوكارێن گرتیێن ئەلقاعیدە و داعش د زیندانێن ئدلب و حوكمڕانییا جۆلانی و «هیأە تحریر الشام».
4- كەسوكارێن گرتیێن حزبا ئیسلامی د زیندانێن ئدلب و حوكمڕانییا جۆلانی و «هیأە تحریر الشام». ئەوڤ هەردو خال، خالا 3 و خالا 4، دیاردكەت، كو بزاڤێن ناڤێ دینی بلند دكەن، ڤێجا چ توندڕەو بن، وەكو ئەلقاعیدە و داعش، یان ژی نەرمتر وەكو حزبا ئیسلامی، ئازاد نەبوون ل دەڤەرا دەستەلاتدارییا هەیئا شامێ.
5- خەلكێن هەژار، كو نە د شیان ب كەرامەت بژین د وان كاودانێن ئابووری یێن تەنگاڤ ل ژێر حوكمڕانییا جۆلانی و «هیأە تحریر الشام».
6- بازرگانێن ئدلب، كو نەڕازیبوون ژ مایتێكرنا سەركردێن «هیأە تحریر الشام» د كارێن بازرگانی دا ب ڕەنگەك نە پیشەیی.
شرۆڤێن كویر بۆ نەڤێن داكو مرۆڤ بێژیت ل ژێر حوكمڕانییا جۆلانی و «هیأە تحریر الشام» جهێ ڕكابەران زیندان بوو. و ب ڕاستی ژی ڕكابەرێن ڤێ حوكمڕانیێ باسێ سەرەدەرەییەكا هۆڤانە دكەن ل زیندانان دا، ب تایبەت شكەنجەدانا تۆمەتبارێن ب سیخۆری و نوكەریێ و ل پێخەمەت ڤی بابەتی كۆمیتەیەك تایبەت هات دامەزراندن ب ناڤێ «لجنة القضايا الخاصة».
ژ ئەنجامێن خۆنیشاندانێن بهارا 2024 ل ئدلب و ژ ئەنجامێن ململانیێن خویناوی و ژناڤبرنێ د ناڤ بالێن «هیأە تحریر الشام» دا، ب تایبەت د ناڤبەرا بالێ ڕۆژهەلاتێ فرات ب سەركێشییا «ابو احمد زكور» و بالێ «بنش-ئدلب» ب سەركێشییا «ابو أحمد حدود». جۆلانی داخوازا خوەڤەكێشانا ژ كارێ خوە كر. داخوازا ژ لایەن سەركردایەتییا «هیأە تحریر الشام»ڤە نەهات پەژراندن، لێ مەرجێ جۆلانی ژی هات قەبوول كرن، كو ئازادكرنا زندانییا بوو ب لێبۆرینەكا گشتی دگەل چەندین بڕیارێن دیتر یێن حوكمەتا بەروەخت سەبارەت نەرمبوون د سەرەدەرییا دگەل جڤاكا مەدەنی و كێمكرنا باجا لسەر خەلكی و دەستپێشخەرییا دانوستاندنێ دگەل چالاكڤان و ئەكادیمی….
