تـرەمپ ل ســەردەمێ فـڕە جەمسەریێ یە
ئيحسان ئـامێدی
دوبارە سەركەفتنا ترەمپی و ڤەگەریانا وی بۆ سەرۆكاتیا ئەمریكا پرسەك ئەمریكی و نیڤدەولەتی و جیهانی یە، ئەڤە بابەتەكی مەزنە و گرنگە و ل جهێ دویڤچوونا هەمیانە، چونكی ترەمب سەرۆكێ ٤٧ یێ وەلاتیێن هەڤگرتیێن ئەمریكی یە كو جەمسەرێ ئێكێ یێ جیهانێ یە، نە تاكە جەمسەرە!،د دەمەكی دا هات شەڕ و پێكدادن و هەڤڕكی و مەترسیێن سەقای و ژینگەهێ و نەخۆشیین ڤەگر جیهان ترساندییە و جاڤێ هەمیان ل قورتال كەرەكی یە.
دەولەتێن زلهێزێن جیهانێ چەندین رێكخراوێن نێڤدەولەتی بۆ هەمی پرسێن مرۆڤی و دەولەتان دامەزراندی نە و میساق و پەیمان و بەرنامە بۆ داناینە، دا كاركەن ژبوونا ئاشتیێ و سەقامگیریێ و بجهئینانا مافێن مرۆڤی و پاراستنا ژینگەهێ و ریبریبوونا نەخۆشیا و كارەساتان، لێ دەولەتێن مەزن لدویڤ بەرژەوەندیێن خۆ سەرەدەریێ دگەلدا دكەن و ئەو میساق و پەیمان هەر دهەلنگڤتن ب وان ئاستەنگێن وان دانایین، لەوان حەتا نوكە ئەڤ رێكخراوە ژلایێ زلهێزان ڤە و ل دویڤ بەرژەوەندیێن وان دهێنە هاژۆتن و برێڤەبرن!.
وەلاتێن ئێكگرتیێن ئەمریكا دەولەتەكا سەرمایەدارا زلهێزە، سیاسەتا وێ ل دویڤ تیۆرێن جیۆپۆلیتیكی و ئاسایشا نەتەوەیی و لسەر بنگەهێن بەرژەوەندیێن وێ یێن ستراتیژی وژینداری و لاوەكی دهێتە دانان و هاژۆتن. و هەمیشە پێكدادانێ دگەل هەڤدژ و هەڤڕكان ل سەرتاسەری جیهانێ دكەت و هەر بەرژەوەندیەك وەكو نەخشە بۆ كێشای بجهناهێنیت!.
لێ ڤێ جارێ ئەڤ سەرۆك دەولەتە هات ب گەف و هەرەشەڤە هەر ل ناڤ وەلاتێ خۆ بۆ دەوروبەرێن خۆ ژ ئەمریكیا بۆ مەكسیك و كەنەدا و پەنەما، بۆ گزیرتا گرینلاند، ئوقیانۆسێ ئەتلەنتیك بۆ ئورۆپا و قۆلپا ناتۆ، بۆ رۆسیا و ئۆكرانیا، بۆ چینێ، تایلەند و كوریا باكۆر، بۆ رۆژهەلاتا ناڤەراست، ئسرائیل، عەرەب و ئیرانی.
هەروەكو ئەڤ سەرۆكە چ بۆ كەسێ نادانیت و رێیا وی ژی یا پاقژ و بێ ئاستەنگ و ركەبەرە، یان هزر دكەت هندێ ب هێزە چ دڤێت دێ كەت و دارێ سحرێ د دەستان دا یە چاوا حەز دكەت دێ وەسا هاژۆت و جڤاكی مرۆڤی ملكەچی فەرمانێن وی یە،و دی ئەو بیت یا وی گۆتی!، ئەو ب خۆ د ژیواری دا وەسا نینە، بۆ هەمی وان بەرنامەیان دێ ئاستەنگ و ڕكەبەری و دژایەتی هەبن!
د كەڤندا هەمی دەولەتان ژ هێزەكا بچویك دەست پێ كریە و مەزن بووینە و ل هەمی قۆناغێن چێبوون و مەزنبوونێ دا بەرهنگاری و قەپخوازی رویبری هەبووینە و ل گوپیتكا مەزنبوون و بهێزبوونێ ژی هەر ركەبەرێن هەبین و نەشیاینە و هەر تشتێ ڤیا بیت بكەن، ئەرێ یا ل بەر ئاقلە ل ڤی سەردەمێ فرەیا هێز و جەمسەران ئەو بشێت یا راگەهاندی بكەت!.
یا زانایە وەلاتێن ئێكگرتیێن ئەمریكا ل بەراهیا سەدێ بیستی و ل سەردەمێ جەنگێ جیهانیێ ئێكێ وەكو جەمسەرەكێ جیهانی هاتە د ناڤ جەنگی دا و رۆلی خۆ گێرا، كو ل وی دەمی تنی ل ئورۆپا د ناڤ جەنگی دا چەند جەمسەر هەبوونە، وەكو بەریتانیا، فەرەنسا، ئەلمانیا، رۆسیا ، ئمبراتوریەتا ئوسمانلی، ژبلی هێزێن دیتر وەك ئسپانیا و پورتوگال و هۆلەندا.
ب سەركەفتنا شۆرەشا كۆمەنیستا ل رۆسیایێ و بدوماهی هاتنا جەنگێ جیهانیێ ئێكێ و شكەستنا ئەلمانیا و ئوسمانلیا و وەستیانا بەریتانیا و فەرەنسا رێ خۆشبوو ئەمریكا بهێتە د ناڤ گۆرەپانا جیهانی دا و سیاسەتێن خۆ یێن فراوانخوازی بجهبینیت.
یا زانایە رۆلێ ئەمریكا یێ سەرەكی بوو ب دوماهی ئینانا جەنگێ جیهانیێ ئێكێ ئێدی رۆژ بۆ رۆژێ هێز و دەستچوونا وێ ل جیهانی پتر لێ هات و ركەبەریا هەمی هەڤركان كر، لێ رۆلێ ئەمریكا ل جەنگێ جیهانیێ دووێ و ژناڤبرنا ئەلمانیا یێ ئێكلاكەر بوو بۆ بدوماهی هاتنا جەنگی و دیاربوونا ئەمریكا وەكو هێزەكا مەزن و خودان چەكی ئەتۆمی، ل هەمان دەم دا ئێكەتیا سۆڤێتی ژی وەكو هێزەكا دی یا مەزن ل هەمبەری وێ دیار بوو و ئێدی هەڤریكی د ناڤبەرا ڤان هەروو هێزان دا جیهان بەرەف مەترسیا جەنگەكێ دی بر، لێ ڤێ جارێ مەترسیێن چەكێ ئەتۆمی و وێرانكرنا تەڤایی، جەنگ و هەڤدژی ب رەنگەكێ دی هاژۆت، جەنگێ سار بوو، ئەڤە ژی ب رێكێن شەڕێ پێشڤە (الحرب بالنیابە)، و شەڕێ ئابووری، شەڕی میدیایی، شەڕێ
دیبلۆماسی، گەف و هەرەشەیان!.
و هەڤسەنگیا هێزا وەكر چ كێشە ل چ قولاچێن جیهانێ ب دروستاهی ئێكلانەبن و بدوماهی نەهێن!.
كێشەیا فەلەستینیان و ئسرائیلی، دۆزا كوردی دگەل دەولەتێن داگیركەر، كێشەیێن دەولەت و بزاڤێن ئەمریكا لاتینی و یێن باشۆرێ روژهەلاتا ئاسیایێ و یێن كێشوەرێ ئەفریكا، حەتا كێشەیێن دەولەتێن كۆمبەستا سۆشیالزمێ و قلپا وارشۆ ل هەمبەری كۆمبەستا سەرمایەداری و قلپا ناتۆ، ئێدی ل هەر جهەكی ئێكی گۆتبا ئحم، یێ دی دابێژیتێ قورەسم، بزاڤێن رزگارخواز و شۆرەشێن نیشتیمانی و كۆدەتایێن لەشكری و سەهەلدانێن جەماوەری ب مایتێكرنێن ڤان جەمسەران دهاتنە هاژۆتن!.
بانگەشەیێ هەلبژارتنێن سەرۆكێن دەولەتێن مەزن ب بەرنامە و پرۆژە و دەستپێشخەریێن سەرتاسەرینە، لێ چ جاران چ ژ ڤان جەمسەران نەشیاینە هەمی تشتێ راگەهاندی بجهبینن، گەلەك ژێ بۆ مەزاختنێن ناڤخۆیینە بۆ ب دەستڤەئینانا دەنگانە!.
مرۆڤاتی و شارستانیەت د هەڤڕكی و پێكدادانێن هەروهەر دانە، ژبەر جوداهیێن ئیدولوژی و بیروباوەران و هەڤڕكیا سەرمایەداران بخۆ، ئەڤ بەرژەوەندی و پێكهاتێن ژێكجودا ململانێ و هەڤركیێ دگەل هەڤ دكەن و هندی توخمی جوداهیێ هەبیت هەر دێ مینن!.
ئەمریكا دەولەتەكا زلهێزە و جەمسەرەكێ جیهانی یە و خودان بەرنامەیەكێ تایبەتە، بەلێ نە تاكە زلهێز و جەمسەرە، بەلكو رۆسیا و چین و ئورۆپا ژی زلهێز و جەمسەر و خودان بەرنامەنە، ژبلی وان ژی دەولەت و هێزێن بچویك و رێكخراوێن توندرەو ژی هەنە بەرگریێ دكەن و زمانێ ئیملایێ و فەرمانان رەد دكەن، ئەڤ هەمی جەمسەر و دەولەت و هێزە پێكدادسنێ دكەن، ژبەر هندێ نابیت مرۆڤ یێ خۆش باوەر بییت كو ئەڤە خیڤزانكە و دارێ چارەسەریێ د دەستادایە و سۆپەرمانێ دەربازبوونێ یە، و چیا حەز دكەی دێ كەت.
پرسا سیستەمێ جیهانیێ نوی ژ بەراهیا سەدێ بیستی وەرە دهێتە گۆتن، لێ پشتی هەلوەشیانا ئێكەتیا سۆڤێیەتی، ل سالا ١٩٩١ جۆرج بۆشێ سەرۆكێ ئەمریكا سیستەمێ جیهانیێ نوی راگەهاند، لێ هەر هینگی ریبری كۆمەكا ئاستەنگان بوو و نەشیا پرۆژەیێ خۆ بجهبینیت، ئێدی هەڤڕكیا جەمسەرێن سەمایەداران و شارستانیەتان و ئیدولۆژیەتان درێژی كێشا و یا بەردەوامە و ناهێتە چاڤەرێكرن ئەڤ جیهانە تەنا و ئارام بیت و كێشە و گرفت چارەسەر بن و بنبر بن.
ترەمب كو سەرۆكێ گەرا ٤٥ یا سەرۆكاتیا ئەمریكا بوو، گەلەك كێشە و گرفت ل پاش خۆ هێلان، كێشەیێن عەربان و ئسرائیلی و ئیرانێ و جڤاكا نێڤدەولەتی، چینێ وتایوانێ، ناتۆ و ئۆرۆپا، ۆوسیا و ئۆكرانیا … و كوردستانێ و داگیركەران هەبوون هەر مان، خۆ ل ناڤ ئەمریكا كو بناڤودەنگە ب دیموكراتیەتێ ب ئارامی كورسیكا دەستهەلاتێ رادەست نەكر.
نهو ژی كو ترەمپ بۆ گەرا ٤٧ بوڤە سەرۆكێ ئەمریكا هەر كێشە و گرفت و ململانێ و هەڤركی ل جیهانێ هەنە، ب ساناهی نینە ب راگەهاندنا گۆتاران چارەسەربن، هەر ئەمریكا ب خۆ ژی دەولەتەكە مایتێكرنێ و دەستێوەردانێ دكەت و قەیرانان چێدكەت و سەرگێریا وان دكەت و چارەسەر و بنبڕ ناكەت، و حەتا ئێكێ چارەدكەت چەندێن دی دئافرینیت!.
بەلی بۆ هەر ب دەستڤەئینانەكێ و بەرگریكرنەكێ هێز پێدڤیە، هێزا جڤاكی، سیاسی، ئابووری، لەشكری، دبلۆماسی، زانستی، تەكنولۆژی.. بشێت ڤان هێزان دابینكەت دێ شێت دەستكەفتا ب دەستڤە ئینیت و بەرگریێ كەت، یێ وان هێزا دابین نەكەت دێ یا هەی ژی ژ دەست دەت.
ئەم كورد ل ڤی سەردەمی دخواستینە هۆكارێن هێزێ پەیدا كەین و دابینكەین و كاری پێ بكەین، دا بمینین و دەستكەفتیان بدەستڤە بینین.
