نەمانا حەزا فێربوونا زمانێ دایكێ ل دەڤ بەرەبابێ نوو
لاوەند نووری
زمان گرنگترین داهێنانا مرۆڤانە ب درێژاهییا مێژوویا شارستانییەتێ، چونكی زمان پشكەكە ژ ژیانێ و ل گەل بەردەوام دبت. ئەگەر زمان نەبت؛ مرۆڤ نەشێت پاراستنێ ل شارستانییەت، كولتوور، مێژوویا خۆ و… هتد خوە بكەت. لەوڕا زمان دیاردەیەكا جڤاكییە و ئامڕازێ پەیوەندیێ د ناڤبەرا تاكەكەس و دەوروبەران دایە. د درێژاهییا مێژوویا مرۆڤایەتیێ دا، زمان نە ب تنێ ئامڕازێ پەیوەندییێ بوویە، بەلكو ڕۆحا ناسنامەیا نەتەوە و هەناسەیا هەبوونا كلتوورێ مللەتانە. هەردەمێ باس ل كوردان دئێتەكرن، ئەو مللەتێ كەڤن كو ل ڕۆژهەلاتا ناڤەڕاست ئاكنجینە، زمان بۆ كوردان نە ب تنێ ئامڕازێ ئاخاڤتنێ یە، بەلكو گەنجینەیا ناسنامە و مێژوویا كولتوورێ ئەوانە. ل كوردستانێ، هەر چەندە زمانێ كوردی ب شێوەیەكێ فەرمی و یاسایی دئێتە دیتن، بەلێ ب بەردەوامی و بكارئینانا ئەوێ ب شێوەیەكێ ڕاستەقینە د زۆربەیا وارێن ژیانێ دا ب تەمامی جێگر نەبوویە. د قوتابخانە، رۆژنامە، تەلەڤزیۆن، بازاڕ و تەكنۆلۆجیا ڕۆژانەدا، پتریا جاران زمانێ كوردی دئێتە پشتگوه هاڤێتن، ب تایبەتی د ناڤبەرا بەرەبابێن نوودا. زمانێ دایكێ روحا هەر نەتەوەیەكێ یە و ڕێكەكا گرنگە بۆ پاراستنا ناسنامەیا جڤاكێ و كلتووری. بەلێ د سەردەمێ نها دا، فێربوونا زمانێ دایكێ بۆ بەرەبابێن نوو ب شێوەیەكێ پێدڤی نینە. پتری زارۆك و گەنجان كێمتر حەزا فێربوونا زمانێ دایكێ هەیە. نەمانا حەزا فێربوونا زمانێ دایكێ، نە ب تنێ ئاریشەیەكا زمانڤانییێ یە، بەلكو مەترسییەكا جڤاكێ و كولتوورییە.
هۆكارێن نەمانا حەزا فێربوونا زمانێ دایكێ ل دەڤ بەرەبابێن نوو:
١- گەشەپێدانا زمانێ بیانی: بكارئینان و گەشەپێدانا زمانێن بیانی وەك: عەرەبی یان ئنگلیزی كو ل ئاستێ پەروەردێ، كار، بازرگانی و راگەهاندنێ، دبتە ئەگەرێ ئەوێ چەندێ بەرەبابێن نوو زمانێ دایكێ ب گرنگ نەبینن. هەروەسا بەرەبابێن نوو هەست ب ئەوێ چەندێ دكەن كو زمانێن دیتر زێدەتر بۆ داهاتیێ ئەوان ب مفایە.
٢- كاریگەرییا زانست و تەكنۆلۆژیا نوو: بەرەبابێن نوو ب ڕێكا پلاتفۆرمێن ئەلكترۆنی زێدەتر كار ب زمانێن بیانی، ئنگلیزی و زمانێن دیتر دكەن.
٣- كێمبوونا وارێن كار و پیشەیان ب زمانێ كوردی: گەلەك ژ كار و پیشەیان پێدڤی ب زمانێ ئنگلیزی یان زمانێن دیتر دبت، ئەڤ چەندە ژی بەربانێن نوو بەرەڤ زمانێن بیانی ڤە هانددەت.
٤- گاریگەرییا جڤاكی و هزروبیرێن خەلەت: هندەك ژ جڤاكێ كوردی، زمانێ كوردی وەك زمانەك «كێم بها» ب بەراورد ب زمانێن ئنگلیزی و عەرەبی دبینن.
٥- نەبوونا پڕۆگڕامێن فێركاریێ ل قۆتابخانەیان: گەلەك جاران وانەیا زمانێ كوردی ب شێوەیەكێ كاریگەر نائێتە خواندن و پەیوەندییەكا بهێز د ناڤبەرا بەرەبابێن نوو و زمانێ دایكێڤە دورست ناكن.
زمان نە ب تنێ كۆمەكا پەیڤانە، بەلكو روحا نەتەوەییە. ئەگەر مە وەك كوردان بڤێت د داهاتوودا بمینن، پێدڤییە د گەل زمانێ خوە ب وەفا بن. وەفاداری د گەل زمانی، وەفادارییە د گەل ناسنامەیا مە. بێی هەبوونا زمانی، نەتەوە دمرن؛ بێی نەتەوە ئەم وەك كورد نامینن. لەوڕا پێدڤییە هەمی لایەنێن جڤاكی (حوكمەت، خێزان، قوتابخانە، هونەر… هتد) ئێكبگرن بۆ چارەسەركرنا ئەڤێ ئاریشێ.
زمانێ مری، نەتەوەیێ مری؛ زمانێ زیندی، نەتەوەیێ زیندی.
