زمـان گیانـێ نـەتـەوەیێیە
فەرەیدوون سامان
پتر ب دەهسالانە، باوەرییا كو زمان ستوونا نەتەوەپەروەریێیە و سەرخوەبوونا نەتەوەیی تەنێ ژی ب زمانەكی ستاندارد-یەكگرتی دكارە ب دەستخستن هەیە، لێ نێرینەك ژی نێزیكڤە ل راستییا سیاسی و ئەتنۆلۆژیكا كوردان را ب تەڤاهی جوودا نیشان ددە. كو دروستە ئەم ل ئالی ئیتنیكی و دیرۆكی كورمانج ، گۆران، لەك ، لوڕ ، كەلهوور ئێك نەتەوەیین، لێ مخابن ب سەدەما داگیركرنا نیشتمانێ مە، زمانی كوردی ژی ژ هەڤ قەتییایە و پارچە بوویە ژ بۆچەندان زار و بنزار و دەڤۆكان.
زمانێ ستاندارد- پێوەر و پارچەبوونا ئەتنیكی ترك ژ دەریایا سپی بگرە هەیا چۆل و بیبانێن قیرگزستانێ، عەرەب ژ ئۆقیانووسا ئاتلانتیك بگرە هەیا كەنداڤێ، ب هەمان زمانی دئاخڤن، ژ بەر كو زمانێ قورئانا پیرۆز زمانێ وانێ هەڤپارە و زمانێ پەروەردە، مەدیایێ و دەزگەهێن حكوومەتێیە. لێ ئیراقییەك خوە وەكی درێژكرنا تونسی یان مەغریبییەكی نابینە و سوودانییەك ژی ل ئوردونێ خوە خەریب و بلەنگاز هەست پێ دكە، هەر چەند ئەوان هەمی ب زمانێ عەرەبی دئاخڤن. یا هین شۆكتر ئەوە كو تەڤی ئاخافتنا ب عەرەبی، پرانییا ڤان وەلاتان ل دژی رامانا نەتەوەپەروەریا عەرەبی رادوەستن.
پڕزمانی و یەكیتیا نەتەوەیی
ژ ئالیەكی دن ڤە، مخابن ژ بەر داگیركرن و پارچەبوونێ كوردستانێ، ئاشكرایە كو كورد ب زمانەكی یەكگرتی نائاخڤن. ل عیراق و باشوورێ كوردستانێ، پرانییا وان ب بادینی و سۆرانی داخڤن، كەمینەك ژی ب هەورامی و كەلهوری دپەیڤن.
كوردەك ل تەهران، ستەنبۆل، ئان خۆراسان، كرماشان، ئەفرین، یان هامبورگ… هەست دكە كو ئەو سەر ب یەك نەتەوەیییە، نە پێتڤییە ژ بەر زمان، لێ ژ بەر دیرۆكەك هەڤپار، ئاخ، ستەم و خەونا ئازادیێ. گشت دبێژن ئەم كوردین و كوردستانینە.
نموونەیەك زندی… دییاسپۆرایا كورد
ئیرۆ، ب میلیۆنان كورد ل ئەورۆپا و رۆژاڤا دژین. نفشەك تەڤاهی كو مخابن ب كوردی نائاخڤن، لێ د كامپانیا و خوەپێشاندانان دە ئالا كوردستانێ بلند دكەن، بەشداری جەژنێن نەتەوەیی، نیشتمانی، نەمازە نەورۆزێ دبن، باوەرییا خوە ب مافێ سەرخوەبوونێ تینە. قەت.. بەر ب بنگەهەك كورتر ڤە نەهاتیە دەربازكرن، هەستەك ئایدیەتا ب دۆزەك، ناسنامەیەك و ئاخەك رە. ب هەمان ئاوایی، هندستان و چین، هەتا وەلاتەك بچووك وەكی سویسرە، ژ بۆ یەك نەتەوەیەك ب چەندان زمانان هەنە. هەر چ دبە بلا ببە، مژار پر مەزنە كو د گۆتارەكێ دە وەرە كورتكرن.
ژ بەر ڤێ یەكێ زمان ئامرازەك ئیفادەیێیە، نە ئامانجەكە، دبە كو ئامرازەك ئەنتەگراسیۆنێیە، لێ نە پێدڤیە كو سەرخوەبوونا نەتەوەیی بە. عەرەب ئیسپات دكن كو یەك زمان، نەتەوەیەك نائافرینە و كورد ژی ئیسپات دكن كو نەتەوەیەك هۆشمەند دكارە ناسنامەیا خوەیا نەتەوەیی ئیسپات بكە و تەڤی نەبوونا زمانەك یەكگرتی.
