كورتە چیڕۆكا (نان) و وێنەكرنا گرتەیەكا تراژیدی

عسمەت محەمەد بەدەل

كورتە چیڕۆكا «نان»، كو ژ ئالییێ چیڕۆكنڤیس و رۆمانڤیس (عبدالرحمن بامەرنی)ڤە ھاتییە نڤیسین و ل ھەژمارا 3776 یا رۆژا 2/7/2025 یا رۆژنامەیا ئەڤرۆ ھاتیە بەلاڤكرن، گرتەیەكا تراژیدییا دیرۆكا ملەتێ مەیە، ئەو ژی كۆچا ملیۆنییا سالا 1991ێ، ئەڤا پشتی سەرھلدانا خەلكێ كوردستانێ دژی رژێما دكتاتۆرییا عیراقێ روودای. چیڕۆكنڤیسی شیایە ب زمانەك و تەكنیكەكا جوان و سەركەفتی، ڤی دیمەنی بۆ خواندەڤانی پێشكێش بكت.
چیڕۆكنڤیسی ناڤێ» نان» بۆ كورتە چیڕۆكا خوە ھەلبژارتییە، كو دبتە ھێمایێ ژین و ژیارێ، خێرێ، پێكڤەگرێدان و تێكەلییا جڤاكی، كاری، سۆز و پەیمانان. نان نە ب تنێ وەكی كەرەستەیەك بۆ تێركرنا برسا مرۆڤان دھێتە ب كار ئینان، بەلكی وەكی نیشانەك بۆ تێكەلییەكا ب ھێز و دلسۆز د ناڤبەرا تاكێن جڤاكیدا. ئەو كەسێن نان و خوێ كەفتە د ناڤبەرا واندا، ئێدی وەكی سۆز و پەیمانەك د ناڤبەرا واندا دھێتە گرێدان. گرنگییا نانی پتر لێ دھێت، دەمێ مرۆڤ دكەڤتە دناڤ تەنگاڤییەكێدا، نەمازە ل دەمێ شەر و رەڤ و كولب و ھەژاری و مشەختبوونان و ئەڤەیە یا ملەتێ مە ل وێ گاڤا دیرۆكی تووش بوویێ، ئەو گاڤا كو چیڕۆكنڤیسی د ڤێ كورتە چیڕۆكا خوەدا وێنە كری، كو ب ئەگەرێ شەڕی و ترسێ ژ ب كارئینانا چەكێ كێمیایی، خەلك نەچار بوویە بزاڤێ بكت، خوە و زارۆیێن خوە ژ ڤێ گەفا كوژەك رزگار بكت. د كاودانەكی وەسا دژواردا، كو گەفا ژ برسا مرنێ و ترس ژ كوشتنێ ل سەر مرۆڤی، كو ھزرا مرۆڤی دبتە پرتەكا نانی، مرۆڤ گەلەك ژ ساخلەتێن مرۆڤینییێ ژ دەست ددت، لەورا چیڕۆكنڤیسی ب دیمەنەكێ توندوتیژییەكا دژوار دەست ب چیڕۆكا خوە كرییە.
ل ھەردو پەرەگرافێن پێشییێ یێن چیڕۆكێ، چو ئاماژە ب جھ و دەمان نە ھاتینە دان. چیڕۆكنڤیسی ھەر ئێكسەر و بێی چو رێخوەشكرن، ئەم ھاڤێتینە د ناڤ دیمەنەكێ توندوتیژییەكا دژوار و گرییەكا جەرگبڕدا. دیمەن ژ زاردەڤێ زارۆیەكی دھێتە وێنە كرن، ئانكۆ ڤەگێڕێ چیڕۆكێ زارۆكە و ب جھناڤێ كەسێ ئێكێ چیڕۆكێ ڤەدگێڕت. دیارە ژی دەمێ زارۆیەك ب بێگونەھییا خوە سەرھاتییا خوە ڤەگێڕت، دێ چاوا راستگۆیانە و ژ دل بت «برایێ من یێ بچویك دكرە گری. خویشكا من یا بچویك دكرە گری. برایێ من یێ دی ژی دكرە گری و بابێ من ب ژۆر كەفت و برایێ من دا بەر پێھنا و پرچا خویشكا من راكێشا و برایێ من یێ دی خوە ل دەرگەھی دا و تەقیا»، دیمەنەكێ ب ترس و سەھمە، دێ بێژی ئەڤ بابە ژ دلۆڤانییێ ھاتییە شووشتن، لێ درێژەدان ب خواندنا چیڕۆكێ، وان كاودانان دیار دكت ئەوێن ئەڤ بابە پال دایی ھەلویستەكی وەسا نەمرۆڤانە ھەبت، ھەرچەندە ئەم نەشێن بەھانەیان بۆ كریارا وییا ھۆڤانە ببینن، لێ ما شەڕ و رەڤ و ترس دێ چ جۆرە مرۆڤەكی بەرھەم ئینت، كو دلۆڤانییا خوە ژ دەست دابت ھەكەر بۆ ماوەیەكی ژی بت. لێ دیسا دایك وەكی ھەلویست ژ ڤێ رەفتارێ بێدەنگ نا مینت و چكییا ددەتە ھەڤژینێ خوە « ئەز تە ب رەش كەم زەلامۆ، ما تە چ ھەیە پێ ب زوقنین»، ئەڤ تووڕەبوونا زەلامی ژ ھندێیە كو دەستڤالا زڤرییە و چو نان د دەستاندا نینە، ل وی دەمی زارۆكێن وی نانی دخوازن «مە ھەمیان نان دڤیا، خوە دەیكا من ژی ل ھیڤیا بابێ من بوو نان د دەستاندا بیت و كەسێ ژ مە چ نان ڤێ نەدیت».
ھەتا ڤێ دەرێ ئەم نزانن چییە روو ددەت، كیڤەیە، كەنگییە، بۆچی ئەڤ بابە وەسا دكت. لێ دووڤرا، چیرۆكنڤیس ل سەر زارێ وی زارۆكی كو ئێك ژ كوڕێن ڤی زەلامینە ل گەل دو كوڕ و كچەكێن دی، دەمی پاشدا دزڤرینت دا پێتر رۆنكرنان بدتە چیڕۆكێ و دا ئەم وەكی خواندەڤان د روودانان بگەھن، چەند گرتەیێن رەڤا ملیۆنی بەر ب سنوورێ تركییێ نیشا مە ددت، كو ژ نوو بۆ مە جھ و دەم دیار دبن:
«ئەسمانی دەرێ خوە ڤەكربوو و ھەر چ د مەشكا ئەوراندا ھەیی، ب سەرێ مەدا دباری. جلكێن د بەرمەدا، داڤا زوھا تێ نەمابوو. پێلاڤێن مە خوە ل سەر پێن مە نە دگرتن و ھەر چەند پێنگاڤان، دڤیابا تە كتەكا پێلاڤا خوە ژ تەقنێ دەرئێخستبا و مە پیرەمێرەك دیت دناڤ تەقنێ دا روینشتبوو و كەسەك نەبوو دەستێ وی بگریت. مە ژنەك دیت، پشتییەك ل پشتێ بوو و زارۆكەك ل ملێ وێ بوو و كەس نەبوو پشتییێ وێ ژێ ھەلگریت».
دیمەنێن تراژیدییا كوردانن، ژ زاردەڤ و گۆشەنیگایا زارۆكەكی دھێنە ڤەگێڕان و ب جھناڤێ كەسێ ئێكێ كو راستگۆیی و سۆزداری و ژیوارییەكێ ددەتە دیمەنی، ئەڤ دیمەنێن مرنێ و سارمایێ و ترسێ، لێ ھێدی ھێدی ئەم ب سەر ھل دبن كو ئەڤ زارۆكە نە زارۆكەك ئاساییە، زارۆكەكە ھەست ب بەرپرسییاریی دكت، ژ نوو ڕۆلێ وییێ سەرەكی د چیڕۆكێدا دیار دبت، كو ب دەلیڤە دزانت دەمێ ھندەك كەسا دبینت یێ مریشكەكا سەرژێكری ب پەرڤە دھاڤێژنە د ناڤ ئاگریدا ب مەرەما براشتنێ، لێ وەسا دیارە كریارا وان ب دلێ زەلامەكی نینە كو مریشك بێی ڤەرووچكاندن ھاڤێتینە د ناڤ ئاگریدا، لەورا ئەو مریشكێ ژ ناڤ ئاگری دەردئێخت و دھاڤێژت «زەلامێ ژ ھەمیان مەزنتر، پێ مریشكێ گرت و ژناڤ ئاگری دەرئێخست و ھندی خودێ قوەت دایێ، ڤڕڤڕاند و گۆتێ د دفنێن وەدا بھێت، ما دێ ھۆسا زكێ خوە تێركەن». ل ڤی دەمی ئەو زارۆكە، ئەوێ چیڕۆكێ بۆ مە ڤەدگێڕت، خوە ژ كاروانی ڤەدھێلت ل مریشكێ دزڤڕت و ب سەرھەل دبت و دئینت، لێ دیارە كو بزاڤا وی سەر نا گرت، بەلكی دبتە ئەگەرێ برینداربوونا وی، دەمێ د ناڤ رێزا مشەختبوویاندا بزاڤێ دكەت خوە بگەھینتە مالا خوە»و یا من دیتی نزانم سە بوو، گورك بوو، رویڤی بوو، تویری بوو.. خوە ل مریشكا من دا و ژ من كێش و ژوی كێش، مریشك ژناڤ دەستێن من دەركەفت. ئەز پشت و پشت ب سەرخوەدا چووم و من ھەست ب پێ خوە نەما، پێ من شكەست، پێ من خەلییا، پێ من وەرگەرییا و ئەز نەشیایم بكێشمە بەر خوە و رێزكا مرۆڤان یا دچیت».
ئەڤ پێنگاڤا كو زارۆكی ھاڤێتی ب مەرەما ھاریكاریكرنا مالباتا خوە د وی كاودانێ تەنگاڤدا، ل شوونا ب باشی بۆ مال بزڤڕت، زیانێ دگەھینتە مال، چونكی باب نەچار دبت پشتییێ خوە بھاڤێژت و پاشی بەرزە بكت، دا وی ل پشتا خوە بكت كو ئەو ژی چو ژ خوە نزانت، ئەڤە ژی دبتە سەدەما برسیبوونا وان و تووڕەبوونا بابێ وان كو كۆنترۆل ل سەر خوە نا مینت، پشتی دەست ڤالا ڤەدگەڕتە بن نایلۆنی كو مال و حالێ وانە، ئەڤ چەندە وەسا ل زارۆكی دكت ھەست ب گونەھێ بكت، كو ئەو بوویە ئەگەرێ ڤێ برسیبوونێ « ئەگەر بابێ من زانیبا پێ من نە خەلیایە و نە ژی وەرگەڕیایە و نە ژی شكەستییە، ب تنێ دا ئەو من ل نیڤا رێ نەھێلن! ئھا دا نۆكە مە نان ھەبیت و كەسێ دەنگێ خوە ل كەسێ بلند نەدكر».
چیڕۆك ل ھەر وی جھێ ب دوومای دھێت ئەوێ لێ دەست پێ كری، ل بن نایلۆنی. ل سەر سنوورێ تركییێ، دەمێ زارۆكێ وی یێ تەقیای وان رزگار دكت:
« برایێ من ئەڤێ بابێ من دایە بەر پێھنا و ژ مالێ تەقیای ب ژۆر كەفت و سەوكەكا نانێ تەنویرێ یا د دەستیدا! مە ھەمیان دزانی كەسێ ئەو سەوكا نانی ب خێرا خوە نەدایێ و مە ھەمیان گۆمان ژێ برن، كو وی ئەو سەوك یا ژ جھەكی دزی و ھندەكێن دی یێن ھێلاینە برسی، لێ كەس ژ مە ل سەر وی گوھی نە نڤست و دایكا من خوە دێ بێژی میزانە، ھەر ئێك ژمە پرتەكا نانی كرە د دەستی دا..»
ئەڤ جۆرێ ڤەگێڕانێ كو دووماھی ب دەستپێكێڤە دھێتە گرێدان، دبێژنێ ڤەگێڕانا بازنەیی، كو شێوازەكێ ڤەگێڕانێیە دەق ڤەدگەڕتە دەستپێكێ و ب ھندێ تێگەھشتن و پەیاما چیڕۆكێ كاملان دبت، ئەڤە ژی رێیەكا نوویە د تەكنیكا ڤەگێڕانێدا ب كار دھێت .
چیڕۆك ب برسیبوونێ دەست پێ دكت و ب نیڤ تێربوونەكێ ب دووماھی دھێت. ھەروەسا ب دیمەنەكێ تۆڕەبوونێ و توند و تیژییێ ژ ئالییێ بابیڤە دەست پێ دكت، و ب چارەسەرییەكێ ژ ئالییێ كوڕیڤە و دادپەروەرییەكێ ژ ئالییێ دایكێڤە دەمێ نانی ب ئاوایەكی دادپەروەرانە لێكڤە دكت ب دووماھی دھێت. د ناڤبەرا دەستپێكێ و دووماھییێدا پڕە ژ وێنەیێن تراژیدی. ئەڤ وێنەیێن كو ب چاڤێ زارۆیەكی بێگونەھ ھاتینە وێنە كرن.
ژ بۆ وەسفكرنا ڤان دیمەنان، چیڕۆكنڤیسی شیایە جۆرێ وەسفا دینامیكی ب كار بینت، كو بۆ وێنەكرنا كەساتی و روودانان، رێیەكا زێندی و لڤۆك ب كار دھێت، ئەڤە ژی چیڕۆكێ پتر سەرنجراكێش دكت و باندۆرا وێ ل سەر خواندەڤانی پێتر لێ دكت و گوھۆڕینێن ل كەسایەتی و روودانان چێ دبن بەرچاڤ دكت كو ژیواریتر خویا دبن.

کۆمێنتا تە