بیرهـاتنەكـا تـەحل
محەمەد مراد
سالا 1975 ل بهارا رەنگین، وی دەمی ئەز 13 بۆ 14 سالی بووم، من چ ژ سیایەتێ نەدزانی، بەلێ من ب چاڤ دیتن و دلێ مە دسۆت كا چەند نەخۆش بوو، ژمارەكا زۆر یا پێشمەرگێن ئیلۆنێ ل باتیفا بوون، مە یاری ل مەیدانكا بنێ گوندی دكرن، دەمێ مە گرۆپێن پێشمەرگەی ب چەك ڤە و ب چاڤێن رۆندكڤە ژ باتیفا دەردكەفتن و هەر مە نەدزانی دێ كیڤەچن، تنێ مە دگۆت خێرە چ چێ بوویە، دگۆتن ئەم شكەستین، مە یارییێن خۆ بەتال كرن و ب وان سەر و دلان ڤە، قەستا مالێن خۆ كرن.
تازی و شینی ل هەمی مالێن باتیفا بوو، رۆژا پاشتر مامێ حەجی سلێمان محەمەد، كو پێشمەرگێ ئیلۆنێ بوو، كەسایەتیەكێ باتیفا ژی بوو، پشكداری د شەرێ لێدانا عین زال دا كربوو، جاب ب شەڤ گەهاند مالا مە، گۆت سپێدێ وی چەكێ هەوە هەی ئێك بینیت و ل گەل من وەرن، دێ چین دانین، بابێ من ل مال نەبوو، پۆلیسێ شۆرەشێ بوو، بیرا من ناهێت ل كیڤە بوو، چەكێ مالێ من دگەل رەختێ فیشەكا من بڕ و سپێدێ چووم دەڤ مامێ خۆ، من نەزانی چ چەكە بوو؛ ئینگلیزی بوو مانە هێر بوو، برنۆیا درێژ بوو نزانم چ بوو، وی دەمی سەیارە ژی نەبوون، لۆریەك هاتبوو باتیفا مامێ ئەو ل سینگی سیاربوون و ئەم چووین سەر سیپایێ لۆریێ.
رێك ژی ئاخ بوو زاخۆ و باتیفا، گەلەك نەخۆش بوو، هندی چال و كۆل و نهال بوون چەند دەمژمێران ماینە برێڤە نێزیكی نیڤرۆ گەهشتین دەرێ هەرێمدارییا زاخۆ، سەدان كەس یێ ل وێرێ حازڕن وەك رۆژا حەشرێ یە، هەمیان جل و بەرگێن كوردی یێن ل بەر و ب چەك و رەختن، ئاگر ژ ناڤ چاڤێن وان دچوون، هەمی دلگرانن، كت كتە چوون، چەكێن خۆ دانان، هێشتا ئەو دیمەن یێن ل پێش چاڤێن من ناچن، پێشمەرگا نە ژ دل چەك دانا وەك دارا ژ ملێن خۆ ڤەدكرن و دهاڤێت سەر كۆما چەكی، چیێ چەك دانا؛ ناڤێ وی هندەك عەسكەرا دنڤێسی و پاشی كۆژمەكێ پارێ كێم دایێ نزانم چەند بوو، ئەز ل دویڤ مامێ خۆ بێم مامێ من چەك دانا و هندەك قەسێن نەخۆش گۆتن، ژ قەهران دا وەسا حێل چەكێ خۆ هاڤێت سەر كۆما چەكی، پاشی من ژی ل دویڤدا چەكێ خۆ هاڤێت سەر كۆما چەكی و ناڤێن مە نڤێسین، هندە پارە ژی دانە مە وەسا هزڕ دكەم پێنجی دیناربوون.
ل مە بوو درەنگ ئانكو مەغرەب، چو سیارە ژی نینن زاخۆ، ل بیرا من گەلەك بچویك بوو، چو تاكسی ژی وی دەمی ل زاخۆ كار نەدكر، هندا بچویك بوو، سویكا تاری سویكا ناڤودەنگێ خۆ هەبوو، ئەم چووین ل مالەكێ بووین مهێڤان، مامێ من ئەو ناسكرن و بەری 1975 مالا مە ژی ل و ی تاخێ، بەر خابیری تەنشت ئامادەییا زاخۆ یا كۆڕان بوو، جیرانێن مەبوون، بەس من ناس نەدكرن، ئەم وێ شەڤێ ماینە ل وێرێ ئەم سێ چار كەس بووین، زۆر قەدرێ مامێ من وان دگرت، نوكە ژی و هێشتا ئەو خانی و كۆلان وەكی خۆنە، سپێدێ مامێ من ئەم برینە سویكا تاری، هندەك جلك و پێلاڤ مە كرین هاتین نێزیك جهێ سینەما زاخۆ، وەك مەیدانەكێ ل وێرێ بوو جهێ راوەستاندنا دەواران و خەلكێ بوو، ل وێرێ خڕڤە دبین و ئەوێن ژ گوندان هاتین بارێن خۆ باردكرن، لۆریەك ژی هەبوو جاروبارا خەلكی بارێن خۆ كۆم دكرن، هەتا بارێ لۆڕی تەمام با دا، ژنوی قەستا باتیفا كەن و ئەوێن نەفەر ژی دا ل سەر بانێ لۆریێ و كەل و پەلا سیاربن، وی دەمی من نە دزانی كا نەفەر ب چەندێ دگەهاند.
ئەم ل سەر بارێن لۆریێ سیار بووین و نیڤرۆ گەهشتین باتیفا، هەر چەندە ژی یێ من نەمەزن بوو، من چ فێم نەدكر، و بۆ جارا ئێكێ بوو؛ باژێرێ ببینم، بەلێ زاخۆ ل وی دەمی دشین و تازیان دا بوو كەس نە دكەنی و نە دگرنژی، هەمی دلمای و دلگران بوون، كۆمێن زەلاما، كۆم كۆم ل ناڤ كولان و رێكێ دا هەبوون، هەمی خەمگین بوون، بەهرا پتریا وان خەلكێ زاخۆ و دەوربەران بوون، چنكو هەمی ب جلێن كوردی راپێچای بوون و چاڤەرێ دەركەفتنێ ژ زاخۆ دكرن، دیمەنێن پڕ نەخۆش و گران بوو، عەسكەرێ ئیراقێ هند بێ سەروبەربوون، من گۆت چاوا ڤانا شیایە مە؟، ئەڤە نە زەلامن، ل وی دەمی من نە دزانی پلانێن سیاسی و رێكەفتنا خیانەتكارا جەزائیر یا هاتیەكرن، من وەسا هزر دكر، ڤان عەسكەرێن ئیراقێ یا شیا مە د سەنگەرێن شەڕی دا، ئەم یێ شكاندین، هەر چەندە مە چەك دانا لێ بێ هێڤی نەبووین، چونكو ژمارەكا زۆر ژ پێشمەرگا چەك نەدانا و ژ كوردستانا ئیراقێ دەركەفتن و بەرەب ئیرانێ ڤە چوون، ئۆمێد و هێڤیێن مە ئەوبوون.
مە دگۆت چوون، دێ هەر زڤڕن ڤە، هەتا كو چەند هەیڤەك چوون ل 26/5/1976 ئاگرێ شۆرەشا گولان هلكرن ڤە و كەیفخۆشی جارەكا دی كەڤتە سەر لێڤێن خەلكێ و مللەت گەرم، چەك دانانا نوكە یا پەكەكێ پلانێن دارشتی و نێڤدوەلی بوون، ناچارییە كورد بێ پشتەڤانن، یان هندەك پشتگیرییا وێ دكەن، هەتا شۆلێ وان ب كوردان خلاس ببیت، دێ كوردان هێلن، نە ئەمریكا و نە چ دەولەت پشتا كوردان نینن بۆ سەربەخۆیێ، تنێ حەز دكەن كورد ل گەل رژێمێن ئیران، ئیراق، توركیا، سووریا بۆ خۆ رێكبكەڤن و بژین نەزێدەتر.
