زاڕۆك و دیـاردەیـا درەوێ و چـارەسـەری
كەمال یاسین ڕێكانی
ژ ڕەوشتێن كرێت و نەشیرین، دیاردەیا درەوێ یە ل نك زاڕۆكی. ئەرێ بۆچی زاڕۆك درەوێ دكەت؟ هەروەسا ئەڤ درەوە چ مفایەكێ دگەهینتە وی؟ ئەو كەسێن ڤی ڕەنگە درەوێ دكەن چ سالۆخ هەنە؟ گەلەك ڤەكۆلین ل سەر وان كەس و مرۆڤان هاتینە ئەنجامدان یێن كو بلەز پەنایێ بۆ ئاقارێ درەوا بەڕەڤانیكرنێ دبەن، پێخەمەت هندێیە سەهما ترسێ و خۆ ڤەڕەڤینن و خۆ ل سزادانێ رزگار و دەربازبكەن، ئەڤجا زۆرا پێدڤی و فەر و گرنگە و ژ ئەركێن سەرەكی یە دایك و باب هەر ل دەستپێكێ زاڕۆكێن خۆ ڕاستی بێژیێ كەهی و فێربكەن، دیسا ڕاستییێ ژ زاڕۆكێن خۆ نەڤەشێرن، یا فەرە كاودانی تێبگەهن و زاڕۆك ژی ژ وێ خەلەتیێ دووربكەڤن.
بۆ زانین درەوێ ژی گەلەك جۆر هەنە مینا:
1ـ درەوا بەڕەڤانیكرنێ.
2ـ درەوا چاڤلێكرنێ: نموونە ل سەر ڤی ڕەنگێ درەوێ ژی گەلەكن، وەك باب دێ بێژیتە كەسەكێ ئەز نە ل مالم، لێ زاڕۆك دزانیت بابێ وی یێ ل مال.
3ـ درەوا نەساخییێ، یان دۆمدرێژ.
ژینگەها مالباتێ ئێكەمین فێرگەهە كو زاڕۆك تێدا فێردبیت و چاڤ ل ئەوێن دی دكەت، زانایێ ناڤدار (پیاژێت) د ڤێ مژارێ دا دبێژیت: (هەكە هەوە سەدەمێن درەوكرنێ ژ زاڕۆكی دوورئێخستن، هنگی زاڕۆك نەپێدڤی ب درەوكرنێ یە).
بۆچی زاڕۆكێ مە درەوا دكەت؟ ئەڤێن ل خوارێ ژی بنەمایێن درەوكرنێنە
1ـ د ناڤ مالباتێ دا پەروەردەكرنا دروست نینە.
2ـ هەبوونا هەڤدژییا دەروونی.
3ـ دفنبلندی و باشترخوازی.
4ـ ڤەشارتنا كێماسیێن خۆ ب ڕێكا درەوكرنێ.
5ـ هەبوونا ترسێ و دلگرانیێ و لۆمەكرنێ.
6ـ نەوێرەكی و بێ ئارامی.
7ـ هەبوونا هەستا خۆ ب كێم زانینێ.
8ـ ڕەڤین ژ سزادانێ، سەدەمەكێ زۆر گرنگە.
چارەسەریا درەوكرنێ:
1ـ چاكسازییا ژینگەهێ یا كو زاڕۆك تێدا دژیت.
2ـ گرنگە دایك و باب بەهایێ ڕاستگۆیێ بۆ زاڕۆكێن خۆ شرۆڤەبكەن.
3ـ پێدڤییە ڕاستی لێ نەهێتە ڤەشارتن.
4ـ فەرە زیانێن درەوێ بۆ زاڕۆكان بهێنە دیاركرن.
5ـ ڕێكێ نەدەنێ تێكەلیا هەڤالێن خراب بكەن.
6ـ یا گرنگ و پێدڤییە زاڕۆكێ ڕاستگۆ بهێتە خەلاتكرن.
7ـ بكارنەئینانا سزادانێ و لێدانێ بۆ زاڕۆكی، بەلكۆ ب ڕێكێن جوان و زانستی شیرەت لێ بكەنە كرن.
8ـ یا فەرە دایك و باب و مامۆستا باوەریێ دناڤبەرا خۆ و زاڕۆكاندا پەیدابكەن.
9ـ حەزو داخواز و پێدڤیێن زاڕۆكان بهێنە بەرچاڤكرن.
10ـ نموونەییبوونا سەرەدەری و رەفتارێن دایك و بابان بۆ زاڕۆكی.
ژ كەڤندا مللەتێ كورد گۆتن و سەرهاتی ل سەر مەترسیا درەوێ گۆتینە، وەكی ڤان گۆتنێن ل خوارێ:
– لاوێ درەوین دخوت جارەك فراڤین.
ـ وەریسێ درەوا یێ كۆرتە.
ـ مرۆڤێ درەوین دوژمنێ خودێ یە.
ـ ئاگر بەربوو مالا درەوینی كەسێ ژێ باوەرنەكر.
ئەڤە و چەندین گۆتن و سەرهاتی هەنە ل دۆر مەترسی و زیان و نەجوانیا درەوێ، لەوڕا یا فەرە ل سەر مە هەمیان ئەم خۆ ژ ڤی سیفاتێ كرێت و نەتەرز بدەینە پاش و هندی راستی و دروستی هەبیت، نەهێلین درەو جهێ خۆ دناڤ مەدا بكەت و ڕێكێ نەدەینە مڕۆڤێن درەوین كو كارتێكرنێ ل مە بكەن، چونكی هندیكە مرۆڤێ درەوینكار و بافرۆیە د چاڤان دا یێ شكەستی و بێ بەهایە.
