هـەرێـم ژ حـزبێ مەزنترە – ئێكگرتن بـەری كـورسیێ
هـیام حـاجی ئـەحمەد
ئەم ل بەر دەمێ هەلبژارتنێن پەرلەمانێ ئیراقێ نە، كو وێستگەهەكا سیاسی یا چارەنڤیسسازە د دیرۆكا هەرێما كوردستانێ دا و كێمتر ژ چ هەڕەشەیەكا ئەمنی یان ئابووری نینە. وەك هەر پێشبڕكەیەكا هەلبژارتنان، ڕكابەری د ناڤبەرا بەربژاران دا توند دبیت و كەمپین و گۆتار زێدە دبن، حەتا نێزیك دبیت ببیتە شەڕەكێ ڤەكری، چ د ناڤبەرا حزبان دا بیت یان حەتا د ناڤبەرا ئەندامێن ئێك حزبێ ب خۆ دا. گەلەك جاران ئەم هەڤپەیمانیێن دەمكی دبینین كو ل سەر بنەمایێ بەرژەوەندیێن تەنگ هاتینە ئاڤاكرن، ئالیێن دژبەر د بیروباوەران یان هزری دا كۆم دكەت، بتنێ بۆ بدەستڤەئینانا دەستكەفتێن هەلبژارتنان، دوور ژ وان پرەنسیپێن كارێ حزبی و سیاسی ل سەر هاتیە دامەزراندن.
بەلێ ناڤەرۆكا پرۆسەیا دیموكراسیێ، وەك ئەزموونێن سیاسی یێن سەقامگیر پشتڕاست دكەن، نە بتنێ ب ئەنجامێن سندۆقان دهێتە پیڤان، بەلكی ب هەبوونا ڕێككەفتنەكا نشتیمانی یا دەمكی ل سەر نەگوهۆڕێن نشتیمانی و ئێكڕێزیێ بەری ڕكابەریێ. د سیستەمێن دیموكراسی یێن سەقامگیر دا، فرەحزبییا سیاسی د چارچووڤەكێ دا دهێتە بڕێڤەبرن كو كیانێ دەولەتێ یان هەرێمێ دپارێزیت، چەند توندییا كەمپینەیێن هەلبژارتنان هەبیت.
د پەرتووكا خۆ دا «ڤەبژاردەیێن ب زەحمەت»، هیلاری كلینتۆن نموونەیەكێ كاریگەر ل سەر ڕامانا ڕاستەقینە یا ڕكابەرییا دیموكراسیێ نیشاددەت و دبێژیت: «ئەز و باراك ئۆباما ڕكابەرێن سەرسەخت بووین د ناڤا حزب دیموكراتی دا، هەر ئێك ژ مە هەول ددا ببینە بەربژارێ حزبێ. لێ دەمێ شەڕێ دەستپێكی ب دوماهی هاتی، مە زانی كو بەردەوامییا ناكۆكیێ دێ مە هەموویان لاواز كەت ل هەمبەر ڕكابەرێ مە یێ كۆماری. لەورا ئەم پێكڤە ل باژێرێ ئێكگرتن (Unity) ڕاوەستاین، كو ناڤێ وێ و ڕامانا وێ پەیامەكا ڕۆهن هەلگرتبوو: ئەوا دوهی ڕكابەری بوو، ئەڤرۆ بوویە ئێكڕێزی ژبۆ ئارمانجەكا مەزنتر».
ئەڤ نموونەیا ئەمریكی سەلماند كو ئێكڕێزی بۆ پشتی هەلبژارتنان ناهێتە پاشخستن، بەلكی دڤێت بەری وێ دەست پێ بكەت، ب ڕێككەفتنا هەموویان ل سەر هێلێن سۆر یێن كو دەستكاری تێدا ناهێتەكرن و پابەندبوون ب بەرژەوەندییا كیانی بەری هەر دەستكەفتەكێ حزبی یان كەسی.
و ل ڤێرە جوداهی د ناڤبەرا وەلاتێن پێشكەفتی و وەلاتێن پاشكەفتی دا دیار دبیت. د یێن ئێكێ دا، ئارمانجا بلند هەر پاراستنا دەولەتێ و بەرژەوەندیێن وێ یێن بلندە، چەند ڕكابەری توند بیت. لێ د یێن دووێ دا، ڕكابەری گەلەك جاران دبیتە خەباتەكا وێرانكەر، كو تێدا شێوازێن قەدەغەكری و هندەك جاران نە ئەخلاقی دهێنە بكارئینان: شێواندنا ناڤودەنگان، چێكرنا درەوان، ئاشكراكرنا نهێنیان، ساختەكرنا دۆسیەیان، و شكاندنا ڕكابەری ب هەر بهایەكی بیت، حەتا ئەگەر بها لاوازكرنا كیانی ب خۆ بیت.
و مخابن، هەرێما كوردستانێ ژ ڤێ دیاردەیێ بێبار نینە. گەلەك جاران هەلبژارتن دبنە شەڕەكێ ناڤخۆیی یێ پووچكەر و یا هەرە مەترسیدار ئەوە كو ئەڤ ناكۆكییە ب ڕاگەهاندنا ئەنجامان ڕاناوەستن، بەلكی درێژ دبن بۆ پەرلەمانێ كوردستانێ، و هندەك جاران ناكۆكی بۆ بەغدا دهێنە ڤەگوهاستن، لەورا ڕوی ب رویبوون ژ بەرەڤانییا هەڤپشك ل سەر مافێن هەرێمێ ل هەنبەر حوكمەتا فیدرالی، دبیتە خەباتەكا كوردی – كوردی، كو هەلوەستێ مە یێ دانوستاندنێ لاواز دكەت و داخوازیێن مە بەلاڤ دكەت، ب تایبەتی د دۆسیەیێن چارەنڤیسساز دا وەك دەڤەرێن ناكۆكی ل سەر، پشكا هەرێمێ ژ بودجەی، و سامانێن سروشتی.
ئەڤرۆ، هەرێم د قووناغەكا سیاسی و ئابووری یا هەستیار دا دەرباز دبیت، د بن فشارەكا زێدە یا حوكمەتا فیدرالی دا، كو دودل نابیت ژ بكارئینانا هەر ناكۆكییەكا ناڤخۆیی یان لاوازیەكا دانوستاندنێ. و یا كو مەترسییا هەلوەستی زێدەتر دكەت لاوازییا هندەك نوونەرێن مەیە ل بەغدا، چ ژبەر كێمیا شارەزاییێ بیت یان لاوازییا شارەزابوونێ ب یاسا و زمانان، كو دەلیڤەكا مەزنتر ددەتە نەیارێن مە كو ئەجیندایێن خۆ ل سەر حسابا مافێن هەرێمێ بسەپینن.
ئەو ئەزموونا ئەمریكی یا كو ئۆباما و كلینتۆن پێكڤە كۆمكرین پشتی ڕكابەریەكا سەخت، دڤێت ببیتە وانەیەك بۆ مە هەموویان: ڕكابەری مافەكێ ڕەوایە، لێ ئێكگرتن بەری ڕكابەریێ ئەركەكێ نشتیمانی یێ نەچارە و سازشێ هەل ناگریت. یان دێ چینە د ڕكابەریێ دا و ئەم یێن ئێكگرتی ل سەر پاراستنا هەرێمێ، یان دێ چینە د دیرۆكێ دا وەك وان كەسێن كو ڕكابەری ل سەر كورسیێ كرین و وەلات ژ بن پێیێن وان كەفتی.
* ڤەكۆلەر د كاروبارێن سیاسی یێن كوردی دا
