حوكمه‌ت د تاقیكرنه‌كا ئابووری دا
ئه‌و چه‌ندا نها دهێته گۆتن و دهێته لێكدان كێشه‌یا مووچه و سه‌ختیا ژیانا وه‌لاتیانه، به‌رده‌وام خه‌لكێ كوردستانێ چاڤه‌رێی نووچه‌یێ مووچه و سه‌رفكرنا وینه، ئه‌وا نها دهێته روودان كۆمكرنا شاشیێن ئابووری یێن پیشیێ یه ل هه‌رێما كوردستانێ ب لاوازیا ژێرخانا ئابووری و ته‌نگكرنا داهاتێ كوردستانێ ب تنێ د ئێك تشت دا ئه‌و ژی نه‌فته و پشتكرن د هه‌موو داهاتێن دیتر دا وه‌كو كه‌رتێ چاندنێ و پیشه‌سازی و وه‌به‌رهێنان و گه‌شتیاری.. هتد، ئه‌ڤه ژی وه‌كر كو داهاتێ ناڤخوه‌یی گه‌له‌ك كێم ببت، له‌ورا ل ده‌مێ دابه‌زینا بهایێ نه‌فتا جیهانی، كوردستان ئێك بوو ژ وان وه‌لاتێن كو گه‌له‌ك زیانا ئابووری مه‌زن بووی و ژ لایه‌كێ دیترڤه پشكداربوو د وێ زیانێ
دا كو ژ لایێ حوكمه‌تا به‌غدا ڤه ل ده‌مێ كورتهێنانا بودجێ ب سه‌ری هاتی، ژ بلی وێ ئێكێ ژی ده‌مێ دو سالان ب هۆیێ كێشه و ململانێن سیاسی ل گه‌ل حوكمه‌تا به‌غدا بڕینا مووچه و بودجا هه‌رێما كوردستانێ مه‌زنترین قوربانی ڤێكه‌فت بوو ژ روویێ ئابووری ڤه، هه‌روه‌سا ئابوورێ عێراقێ كارڤه‌دانه‌كا نێگه‌تیڤ ل سه‌ر ئابوورێ هه‌رێما كوردستانێ بوویه و خاله‌كا گه‌له‌كا گرنگا شاشیا ئابوورێ هه‌رێما كوردستانێ لاوازیا كارێ بانكانه ب وێ چه‌ندێ نه خه‌لك و نه‌ك خودی حوكمه‌ت باوه‌ریا ته‌مام ب ڤی كه‌رتی نه‌دایه، خه‌لكێ ئاسایی پاره‌یێن خوه زێدته‌ر دانانه د بانكێن بیانی یێن د ناڤ هه‌رێما كوردستانێ دا ژ بڕا بانكا ناڤخوه‌یا كوردستانێ و ژ لایه‌كێ دیترڤه بانك ته‌نێ وه‌كو جانته‌یه‌كا پاره‌ی تێدا دادنن و ژ لایه‌كێ دیتر ڤه دهێته سه‌رفكرن چو جۆره مامه‌ڵه‌یه‌ك ب وان پاران ناهێته كرن، چونكو مانا وی د بانكان دا گه‌له‌ك یا ده‌مكی یه، خوه ل ده‌مێ ڤان هه‌دو سالان دا ب ده‌هان جاران تووشی ئیفلاسبوونێ بوویه، هه‌روه‌كو د نها دا پارێ فرۆشتنا نه‌فتێ ژ لایێ وه‌زاره‌تا سامانێن سروشتی دا ل بانكه‌كا ئه‌لمانی و ل دووڤدا بانكا هالكی یا توركی و دووڤداتر تنێ بۆ وه‌رگرتنا بانكا نێڤده‌ولی هه‌رێما كوردستانێ وه‌ك سیاسه‌ته‌كا بانكی دهێته بكارئینان، به‌لێ چو قازانجه‌كا ماددی بۆ وێ بانكێ نینه، به‌لكو ته‌نێ بۆ بانكا توركی و ئه‌ڵمانی یه.
ل ڤی ده‌می كێشه‌یا كوردستانێ د مووچه‌ی دا به‌رزترین ئاستێ خرابیا ئابووری وه‌رگرتیه، نه‌فتا هه‌نارده‌كرنا نێزیكی 500 هه‌زار به‌رمیلانه د رۆژه‌كێ دا كو بهایێ وێ ب 50 دۆلار مه‌زه‌نده كریه واته داهاتی یافی نێزیكی 825 ملیۆن دۆلاره، به‌لێ بلا ئه‌و ژ بیرا مه‌چیت ب نێزیكی چارێكه‌كێ بگره زێده‌تر ئه‌و پاره‌یه ژ تیچوویێ ده‌رهێنانێ و هه‌نارده‌كردنا نه‌فتێ دهێته سه‌رفكرن، واته ئه‌ڤ بڕه پاره‌یه تشته‌كێ ئاشۆپی یه و د ژیوار دا ئه‌ڤ قه‌باره نینه، ژ لایه‌كێ دیتر ڤه حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ پێدڤی ب 700 ملیۆن دۆلارانه بۆ دابینكردنا مووچێ وه‌لاتیان واته مه‌زنترین بارگرانی ل سه‌ر حوكمه‌تێ مووچه‌یه كو نه‌شیایه ب رێكوپێكی ژ به‌ر زۆریا وێ بڕێ دابین بكه‌ت، ل ده‌مێ دیاریكری یێ مووچه‌ی دا، ئها ل ڤێره حوكمه‌ت ب به‌رپرسێ سه‌ره‌كی دهێته دانان د ڤان كێشه‌یان دا، چونكو ئێكه‌م پاڵنه‌ره بۆ دامه‌زراندنا وه‌لاتی د كه‌رتێ حكومی دا و زۆربوونا مووچه‌خوران كو ب مخابنیڤه نها كو پتریا وان ئدچنه دقالبێ بێكارییێ دا، چونكو چو به‌رهه‌مه‌ك بۆ كوردستانێ نینه و ته‌نێ روونشتن و پركرنا داموده‌زگه‌هێن حكومی یه، ئه‌وا ل ڤێره دبیته جهێ به‌حسكرنێ، باشتر ئه‌وه حوكمه‌تا هه‌رێمێ بیر ل چاره‌سه‌ركرنا بنه‌ڕه‌تیا ڤێ قه‌یرانا مووچه‌ی بكه‌ت ئه‌و ژی ب كێمكرنا مووچه‌خوران ب وی قه‌بارێ زۆر یێ مووچه‌خۆرێن حكومی كو بهێنه ڤه‌كوهاستن بۆ كه‌رتێن تایبه‌ت و سیسته‌مێ خانه‌نشین و مافێ كاركرنێ ل سه‌ر كه‌رتێن تایبه‌ت بچه‌سپینیت و نێزیكی 15000 كۆمپانیێن ناڤخوه‌یی و 2300 كۆمپانیێن بیانی هه‌نه د ڤێ هه‌رێمێ دا كو ئه‌ڤه جهێ خۆشحالی و ئومێدی پێ دهێته دان بۆ ڤه‌ێ چاره‌سه‌ریێ، دووڤداتر سیسته‌مێ خانه‌نشین ب ته‌مامی بچه‌سپینیت و بۆ وێ چه‌ندێ رێك بۆ تازه ده‌رچوویان بهێته خۆشكرن بۆ دامه‌زراندنێ، هه‌روه‌سا نه‌هه‌ڤسه‌نگیا مووچه‌ی بنبڕببیت كو جوداهیه‌كا زۆر مه‌زنه د نێڤبه‌را مووچێ پله‌یان دا هه‌یه كو ل چو سیسته‌م و دارایێ وڵاتێن دونیایێ دا نینه و دادپه‌روه‌ریا جڤاكی به‌رقه‌رار ببیت و دانانا سیاسه‌ته‌كا دارایی كو مووچه و داهاتێ وه‌لاتیان ل به‌رامبه‌ری بیت ل گه‌ل خه‌رجیاتیان چونكو مه‌زنترین كێشه د وێ گرانیا زۆر دا یه كو ب سه‌ر ڤی وه‌لاتی دا ئێنایه چو لێپرسینه‌كا فه‌رمی نه‌كریه، رۆژ بۆ رۆژ تیچوویا خوارنێ و جلوبه‌رگ و جهێن ڤه‌حه‌واندنێ به‌ر ب زێدبوونێ ڤه ده‌چێت، ب ڤی شیوه‌یێ رێژه‌یا هه‌ژایریێ ناڤ زۆربه‌یا چین و توێژێن د ناڤ جڤاكێ كوردی دا به‌ر ب هه‌لكێشانێ ڤه دچیت كو ئه‌ڤه ژی كارێگه‌ریه‌كا نه‌رێنی دئێخته سه‌ر ئابوورێ ڤی وه‌لاتی، ئه‌ڤ كێشانه ژی هه‌لبه‌ت رێژه‌یا بێكاران گه‌له‌ك به ب زێده‌بوونێ ڤه بریه ئه‌و بوو ل سالا 1992 رێژه‌كا %56 بوو به‌لێ بۆ سالا 2013 كێمبویه بۆ %7 هه‌كه‌ر چێ ل 2014 وورده وورده به‌ر ب زێده‌بوونێ چوویه كو ل ژ وان نێزیك دبیت ژ رێژه‌یا 24 سالان به‌ر نها، خاله‌كا دیترا شاشیا ئابووری یا ڤی وه‌لاتی ئه‌وه كو داهاتێ وه‌لاتی ب دۆلاری دهێته فرۆتن و هاورده‌یێن وه‌لاتی هه‌ر ب دۆلاریی یه و ژبلی ڤێ ژی مامه‌لا بازاڕی هه‌ر ب دۆلاری یه و ب ڤێ چه‌ندێ ژی رێژه‌یا بكارهێنانێ ده‌گه‌هیته %15 كو ئه‌ڤه زیانه‌كا مه‌زنه ل به‌رامبه‌ر دراڤێ ڤی وه‌لاتی، كه‌واته ئه‌وا نها كو ل هه‌رێما كوردستانێ هه‌یه زه‌حمه‌تترین تاقیكرنا وانه‌یا ئابوورییه هه‌كه حوكمه‌ت یا زیره‌ك بیت ئه‌و دێ ژێ ده‌ردكه‌ڤزیت.
*ماسته‌ر ب كارگێری كار
كرمانجیكرن: ئه‌ڤـــرۆ
