ئه‌نفال و چیرۆكا ئاریێ زارۆك
ده‌مێ ل هاڤینا 1988 قۆناغا هه‌شتێ یا ئه‌نفالێن ڕه‌شێن سه‌دامی ل دژی ده‌ڤه‌را به‌هدینان ل باشوورێ كوردستانێ ده‌ستپێكری، وی ده‌می ئاری زارۆكه‌كی 5 ساڵی بوو، بابێ وی پێشمه‌رگه بوو و ماڵێن وان د گه‌لیه‌كی دا بوون ( گه‌لیێ سیرتێ ) كو دكه‌ڤیته باكوورێ رۆژاڤایێ گوندێ كێسته و دۆرێن 5 كلم نێزیكی سنوورێ باكوورێ كوردستانێ ل جهێ كو ڕووبارێ خابووری تێته ناڤ باشوورێ كوردستانێ. ماڵا باپیرێ دایێ یێ ئاری ل بێگۆڤا بوو و ژبه‌ر كو وان نه‌ڤیێ خوه نه دیتبوو داخواز ژ بابێ ئاری كرن كو شه‌ڤه‌كێ وی ل گه‌ل خوه بینیت و بۆ ده‌مه‌كی بهێلیته ل ده‌ف وان دا كو ناڤیێ خوه تێر ببینن. بابێ ئاری ژی شه‌ڤه‌كێ وی ل گه‌ل خوه ل سه‌ر پشتا هه‌سپی سواردكه‌ت و دگه‌هینیته بێگۆڤا ل ده‌ف باپیرێ وی و ئێكسه‌ر 2-3 رۆژا پشتی هینگێ له‌شكه‌ركێشیا به‌عسیێن داگیركه‌ر ژ بۆ قۆناغا هه‌شتێ یا ئه‌نفالان و سۆتن و وێرانكرنا كوردستانێ ده‌ستپێدكه‌ت و هه‌ر جهه‌ك ته‌ژی له‌شكه‌ر، جاش، تانگ و توپ دبیت و ئاگر و دۆمان ژ هه‌ر جهی بلند دبیت، كه‌س نه‌شێت نه به‌ره‌ڤ ده‌ڤه‌رێن ڕزگاركریڤه بچیت و نه ژی كه‌س دشێت خوه بگه‌هینیته ده‌ڤه‌رێن بن كۆنترۆلا دوژمنی و ئێدی دۆزه‌خا سۆتن و وێرانكرن و قڕكرنا ب كیمیاوی ده‌ستپێدكه‌ت و وه‌كی رۆژا حه‌شرێ لێ تێت و كه‌سێ های ژ كه‌سێ نامینیت.
پشتی داگیركرن و وێرانكرنا ده‌ڤه‌رێ و كوشتن وقڕكرنا خه‌لكه‌كێ زۆر، هه‌ژماره‌كا زۆرا خه‌لكی خوه گه‌هاندنه ئالیێ دی یێ سنوورێ باكوورێ كوردستانێ و یێن ماین ژی كو ب هه‌زاران ژن و زارۆك و خه‌لكێ سڤیل بوون كه‌فتنه ده‌ستێ دوژمنی و وان ژی ئه‌و خه‌لكه برسی و تێهنی هاڤێتنه د ترۆمبێلێن ئیڤایێن له‌شكه‌ری دا و ل بن لێدان و ئه‌شكه‌نجێ به‌رێ وان دانه كه‌لها نزاركێ ل دهۆكێ و جهێن دی یێن كۆمكرنێ كو گه‌له‌ك ژێ برن و ل بیابانا ژێریا عێراق بن ئاخ كرن و یێن دژی برن هاڤێتنه كه‌مپا به‌حركێ ل هه‌ولێرێ.
د ڤی ده‌می دا ده‌ما ئه‌و خه‌لكێ هۆسا ب هۆڤانه ژ ده‌ڤه‌را كانیماسێ ڤه‌دگوهاستنه دهۆكێ كاروانێ ترۆمبێلێن وان د بێگۆڤا ڕا ده‌رباز دبوون. هه‌رچه‌نده ئاری وی ده‌می گه‌له‌كێ بچووك بوو، لێ ئه‌و شه‌ڕ و سۆتن و سه‌روبنێك بوونا ده‌ڤه‌رێ وه‌ل وی كر كو ئه‌و ژی هه‌ست بكه‌ت كو ڕه‌وشه‌كا نه‌سرووشتی یا هه‌یی، ژبه‌ر هندێ وی ده‌ست ب گریانێ كر و داخوازا ده‌یبابێن خوه كر، باپیرێ وی ژی ئه‌و كره ملێ خوه و چوو خوه نێزیكی جادێ كر كو كاروانێ ترۆمبێلێن ته‌ژی خه‌لكێ دیل تێڕا ده‌رباز دبوون به‌ره‌ڤ زاخۆ و دهۆكێ و وی خوه دا به‌ر كوژیێ دیوارێ خانیه‌كی ل نێزیك جادێ كو به‌لكی ده‌یبابێن ئاری د ناڤ وان دیلا دا ببینیت و هه‌ر دگوته ئاری: نه‌گری ئه‌ڤه دێ نوكه ده‌یبابێن ته د ڤان ترۆمبێلان دا هێن و دێ هێنه ده‌ف ته !
2-3 رۆژان كارێ حه‌جی محه‌مه‌دێ باپیر و ئاری ئه‌و بوو، لێ كاروانێ دیلا ب دوماهی هات و ده‌یبابێن ئاری دیارنه‌بوون. ئێدی بۆ وان باوه‌ری چێبوو كو یان شه‌هید بووینه یان ژی ده‌ربازی ئالیێ دی یێ سنوورێ باكوورێ كوردستانێ بووینه.
هه‌رۆژ ئاری د خریقێنكێن خوه دا د خه‌و دچوو، لێ نوكه ترسه‌كا دی ژی هاته سه‌ر یا ده‌یبابا، ئێدی حه‌جی محه‌مه‌دێ باپیر ژ وێ چه‌ندێ دترسیت كو كورده‌كی خوه‌فرۆش بچیت و ئاگه‌هداریا له‌شكه‌رێ دوژمنی بكه‌ت كو ئه‌ڤه كوڕێ پێشمه‌رگه‌یه‌كی یێ ل ڤێرێ، وی ده‌می ئێدی چاره‌نڤیسێ ئاری ژی دێ وه‌كی یێ وان ب هه‌زاران زارۆكان بیت یێن برینه بیابانا ژێریا عێراق و بساخی بن ئاخ كرین. ژ به‌ر هندێ ئێدی پیر و باپیرێن ئاری بوونه شڤانێن وی كو وی بهێلنه دخانیڤه و نه‌هێلن ب چ ڕه‌نگا ده‌ركه‌ڤیته ده‌رڤه ناڤ زارۆكا یاریا بكه‌ت.
ژ ئالیه‌كی دیڤه رادیۆیا BBC و هنده‌ك ڕادیۆیێن دی دیاركرن و كو نێزیكی 100 هزار كه‌س ژ باشوورێ كوردستانێ ژ هێرشێن كیمیاوی ڕزگار بوونه وخوه گه‌هاندنه باكوورێ كوردستانێ و حوكمه‌تا توركی ژی ئه‌و ل 3 كه‌مپێن ئامه‌د، ماردین و مووشێ بنه‌جی كرینه، لێ دیسان ژی باپیرێ ئاری هه‌ر چ پیزانینێن دروست نه‌بوون كانێ گه‌لۆ ده‌یبابێن ئاری ژ دناڤ ڤان كه‌سان دانه یان ن؟
هۆسا نێزیكی 6 مه‌ها ده‌رباز بوون بێی كو باپیرێ ئاری تشته‌كی ژ ده‌یبابێن وی بزانیت. جاره‌كێ ل نیڤ شه‌ڤه‌كا دره‌نگ ده‌رگه‌هێ وان هاته قوتان، خورپێن كه‌فته دلێ پیر و باپیرا، ئه‌و پشتڕاست بوون كو ڤێ دره‌نگه شه‌ڤێ ئه‌ڤه كه‌س نینه ژبلی مرۆڤكۆژێن دوژمنی و ئه‌و یێن هاتین ئاری ببه‌ن و بكوژن!! لێ پشتی دانوستاندنه‌كا درێژ و بده‌نگه‌كێ نزم ل گه‌ل كه‌سێ ل پشت ده‌رگه‌هی، وی ئه‌و پشتڕاست كرن كو ئه‌و پێشمه‌رگه‌یه و نه مرۆڤێ خرابیێ یه، ئێدی وان ژی گوته هه‌ڤدوو یێ خرابیێ بیت یان نه، كابرا یێ چه‌كداره ڤێجا چ دوژمن بیت یان پێشمه‌رگه بیت ئه‌گه‌ر بڤێت دشێت ب زۆری ده‌ری بشكێنیت و بێته ژوور، له‌وما ب نیڤ دوودلی وان ده‌رگه‌ه بۆ ڤه‌كر و ئه‌و ب ژووركه‌فت كو هه‌تا بن شووتكێ جلكێن وی د ته‌ڕ بوون و ژ سه‌رما برسا دڤه‌له‌رزی، پشتی وان سۆپه بۆ خوه‌شكری و جلكێن وی زوها بووین د به‌ڕ را خوارن خاری و چایه‌كا گه‌رم ژی ب سه‌ردا كری، ئێدی وی ده‌ست ب ئاخفتنێ كر و گوته وان: ناڤێ من سه‌ید ڕه‌مه‌زانێ چه‌لكی یه و ئه‌ز هه‌ڤالێ ( سه‌لیم )ێ بابێ ئاری مه، ئه‌ز ژی پێشمه‌رگه‌مه لێ ماڵا منا ل گوندێ ( شیڤ ڕه‌زانێ ) یێ ئالیێ دی یێ باكوورێ كوردستانێ و ئه‌ز نه‌چوومه كه‌مپێن په‌نابه‌را ژبه‌ر كو د ده‌مێ خوه دا ئه‌ز تووشی نه‌خۆشیه‌كێ ببووم و ب ده‌ستوورا شوڕشێ و هاریكاریا هنده‌ك كوردێن باكوور ناسناما توركی بۆ من هاته چێكرن دا كو بشێم بچمه توركی و چاره‌سه‌ریا نه‌خۆشیا خوه بكه‌م.
ژ ڤێرێ وێ دێ بیته پشكا دووێ
(2-2)
و نوكه ژی ئه‌ز وه‌كی وه‌ڵاتیه‌كێ توركی مه و له‌وما ل وی گوندی مامه و نه‌چوومه كه‌مپا. سه‌لیمێ بابێ ئاری ل گه‌ل مالباتا خوه یێ ل كه‌مپا ئامه‌دێ و وی ب ڕێیا نامه‌یه‌كێ ئه‌زێ ئاگه‌هداركریم كو ئاریێ مایه ل بێگۆڤا و داخوازا ژ من كری كو ئه‌ز بێم وی ببه‌م و بگه‌هینمه ده‌یبابێن وی. لێ ژ به‌ر كو حه‌جی محه‌مه‌دی چ جارا سه‌ید ره‌مه‌زان نه‌دیتبوو و باوه‌ریا وی پێ نه‌هات و گوتێ: ئه‌ڤ تشتێ تو دبێژی مه هیچ های ژێ نینه، نه ئه‌م چ كه‌سا ب ناڤێ سه‌لیم دناسین و نه ژی ب ناڤێ ئاری. هێشتا حه‌جی پشتڕاست نه‌بوویه كو سه‌ید ره‌مه‌زان پێشمه‌رگه‌یه.
سه‌ید ڕه‌مه‌زانی گوتێ: حه‌جی سه‌لیم زاڤایێ ته‌یه و نوكه ماڵا وی یا ل كه‌مپا ئامه‌دێ و ئاری كوڕێ ویه و یێ ل ده‌ف ته، سه‌لیمی نامه یا بۆ من ڤڕێكری كو ئه‌ز بێم كوڕێ وی ببه‌م و بگه‌هینمه وی، من ژی سه‌رخاترا هه‌ڤالینیێ و ڤی زارۆكی ژیانا خوه یا ئێخستیه مه‌ترسییێ و ئه‌ڤه 2 شه‌ڤ و 2 رۆژه ئه‌ز ب ڕێ تێم، ب رۆژ خوه ل جهه‌كی ڤه‌دشێرم و ب شه‌ڤ چۆلبڕ تێم، تو دزانی هندی تو بهۆستا خوه دانی نه‌مایه كو له‌شكه‌ر و جاشێن دوژمنی تێدا نه‌بن، ئه‌ڤه ڕێیا مرنێ یه، لێ من سه‌رخاترا وان یا خوه لێدای، ڤێجا ئه‌ز ژ ڤێرێ ناچم هه‌تا ئه‌ز ڤی زارۆكی ل گه‌ل خوه نه‌بم و فه‌رموو ئه‌ڤه ژی ناما بابێ ئاری یا بۆ من ڤڕێكری، و سه‌ید ره‌مه‌زانی ئه‌و ناما كو بابێ ئاری بۆ ڤڕێكری و داخواز ژێ كری كو بچیت كوڕێ وی بۆ بینیت، كره دده‌ستێ حه‌جی دا، پشتی حه‌كیمێ كوڕێ حه‌جی ناما بابێ ئاری بۆ بابێ خوه خواندی ئێدی تازه باوه‌ركر كو ئه‌ڤه پێشمه‌رگه‌یه و نه زه‌لامێ دوژمنیه.
ئێدی ئه‌و ڕابوون چانتكێ سه‌یدی تژی نان و مێویژ و پسكێت كرن و مه‌ته‌رێ وی یێ ئاڤێ ژی تژی ئاڤ كر و ئاری ژی ژ خه‌و ڕاكر و پشتی گه‌له‌ك د به‌ر دا كری و گوتی و گوتنێ: ده‌یبابێن ته یێن ل وێرا هه، دێ ته به‌ینه ده‌ف وان به‌س دڤێت تو نه‌گری و ده‌نگێ خوه ژی نه‌كه‌ی. هه‌ر ل وێرێ سه‌یدی ب شووتكا خوه ئاری باش ب پشتا خوه‌ڤه گرێدا و ب شاره‌زایی د ناڤبه‌را بنگه‌هێن دوژمنی ڕا خوه گه‌هانده ڕووبارێ خابووری و كاربوو ئاڤا خابووری یا وه‌كی به‌فرێ و ده‌ربازی ڕه‌خێ دی بوو و دیسان هه‌ر د ناڤ ره‌بیه و چه‌په‌رێن دوژمنی ڕا كه‌فته به‌ته‌نێن چیایێ كێسته و ژێهه‌ل به‌ره‌ڤ سنوورێ باكوورێ كوردستانێ. پشتی تاری ژ ئه‌ردی ڕابووی و بوویه رۆناهی ل سه‌رێ گره‌كێ بلند دناڤ ته‌ڕاشه‌كا تاری ڕا جهێ خوه چێكر و هنده‌ك پووش و په‌له‌خ بۆ ئاری كۆمكر و چاكیتێ خوه ب سه‌ردادا و نڤاند و وی ژی بدووربینا خوه به‌رده‌وام چاڤدێریا بزاڤێن دوژمنی دكر ب تایبه‌ت ل وان جهێن كو ئه‌و دێ تێڕا ده‌رباز بیت. پشتی ئێڤاری تاری كه‌فتیه‌ڤه ئه‌ردی، جاره‌كا دی ئاری ب پشتا خوه‌ڤه گرێدا و كه‌فته‌ڤه ڕێ، لێ شه‌ڤ ب دووماهی هات و نه‌گه‌هه‌شتنه سنوورێ باكوور، ڕێ ژی گه‌له‌ك نه‌مابوو، له‌وما وی نه‌ڤیا رۆژه‌كا دی ب ڤه‌شارتن د ناڤ ته‌ڕاشا ڕا ده‌رباز بكه‌ت، ئو وی كه‌له‌خێ خوه و ئاری باش ب چلیێ هشكێ دارا و په‌له‌خا گیای داپۆشی و فیشه‌ك بره به‌ر تڤه‌نگا خوه و بده‌ستێ خوه گرت و پشتی گه‌له‌ك ب هووری ب دووربینێ چاڤدێریا ڕێیا خوه كری، هێدی و ب هشیاری كه‌فته ڤه ڕێ، لێ پشتی نیڤ دمژمێرا ڕێ ده‌مێ ل نێزیك ( بێلمبیرێ ) ل سه‌رێ مله‌كێ سه‌ركه‌فتی و هند دیت نێزیكی 10 له‌شكه‌رێن دوژمنی ڕاست سه‌ركه‌فتنه به‌ر سینگێ وی و وان پێكڤه وه‌ك تاڤیا بارانێ شێلكا گولله‌یان داڕێته سه‌ر وان، ئێدی وی ژی چ پێ نه‌ما ژ بلی كو خوه پاڤێته ئه‌ردی و خوه و ئاری ( كو ب پشتا ویڤه یێ گرێدایی بوو ) د وی كه‌ندالی دا گڕێل كه‌ت و هۆسا شیا خوه ژ وان نه‌په‌نی بكه‌ت و ل بنێ وێ دۆلێ خوه كێشانه دناڤ ته‌ڕاشه‌كێ دا ل به‌ر سینگێ ڕزده‌یه‌كا كه‌ڤری كو ژ شانسێ وان چلیێ ته‌ڕاشێ یێ هشك بووی لێ نه‌وه‌راندیه و هه‌میێ پێڤه و هه‌ر زوو د ناڤ ته‌ڕاشێ ڕا ب قه‌مه‌ی ئه‌رد ڤه‌كۆلا و پاڵدا تێدا و به‌لگێن چلی و په‌له‌خا گیای ڕادانه سه‌ر كه‌له‌خێ خوه و ئاری و ته‌نێ چاڤێن خوه هێلانه ژ ده‌رڤه. له‌شكه‌ر ب دووڤدا هاتن و ل نێزیكی وان دهاتنوو د چوون و دگوتنه هه‌ڤدوو: باشه ئه‌م دزانین مه كوشت، به‌لێ پا كا ته‌رمێ وی؟ ئێكی ژی دگوت: ئه‌ز نزانم ئه‌و چ مرۆڤ بوو یێ وه‌سا، من دیت ئێك مرۆڤ بوو، لێ هندی دوو مرۆڤا بوو، هه‌ڤالێ وی ژی دگوتێ: موخه‌رب ( پێشمه‌رگه ) هه‌می هۆسا د مه‌زن و ب سه‌همن. ( ئاری پشتی مه‌زن بووی گه‌له‌ك جارا بۆ من به‌حسا وێ گاڤێ دكه‌ت و دبێژیت: له‌شكه‌ر هاتنه هنداڤی سه‌رێ مه، من دیت كولاڤێن وان د سۆر بوون، سه‌ید ره‌مه‌زانی ده‌ستێ خوه ب ده‌ڤێ من ڤه‌نا بوو دا نه‌كه‌م قێڕی و من ژی پشتی كولاڤێن وان یێن سۆر دیتین ژ ترسادا چاڤێن خوه گرتن.
پشتی ده‌مێ نێزیكی ده‌مژمێره‌كا لێگه‌ڕیانێ و گولله باراندنێ ل وان به‌ته‌ن و كه‌ڤر و ته‌ڕاشا له‌شكه‌ر بێهیڤی بوون وان ڕێیا خوه گرت و چوون. سه‌ید ره‌مه‌زان و ئاری ژی مان تا كو بوویه‌ڤه تاری و پاشی كه‌فتنه ڕێ و نیڤ شه‌ڤ گه‌هه‌شتنه گوندێ شیڤ ڕه‌زانێ ل مالا سه‌یدی و رۆژا پاشتر ب ته‌له‌فۆنێ وی مزگینی گه‌هانده بابێ ئاری و پشتی چه‌ند رۆژه‌كا ژی ئاری ل گه‌ل خوه بر و گه‌هانده ده‌یبابا ل كه‌مپا ئامه‌دێ.
تێبینی :
1- سه‌ید ڕه‌مه‌زان چه‌لكی ب مالبات ڤه بۆ ده‌مێ 25 ساڵانه ل ویله‌یه‌تا ته‌نه‌سی یا ئه‌مریكا دژیت.
2- ئاری ژی 24 ساڵه لگه‌ل ده‌یبابێن خوه ل سوێد دژیت و نوكه بابێ 2 زارۆكانه.
3- سه‌لیم بابێ ئاری ژی هه‌ر ل سوێد دژیت.
4- باپیرێ ئاری حه‌جی محه‌مه‌د بێتكاری به‌ری چه‌ند ساڵه‌كا ل دهۆكێ وه‌فاتكریه.
