باورهى بخۆبوون دهسپێك و دووماهیا دهولهتبوونێ یه
بابهتێ باورهى بخۆبوونێ ئێكه ژ وان بابهتێن كارتێكرنهك مهزن ل سهر ژیانا ههر تاكهكى دكهتن. ڕاسته باورهى بخۆبوون نه پارییهكێ نانى یه كهسهك بدهته مرۆڤى و كهسهك دیتر، بهلێ پا گهلهك مرۆڤ دشێن وێ ل نك كهس یان كهسانهكێ دروست بكهتن، ب تایبهت ههكه بناس و ئهگهرێن جڤاكى و پهروهردهیى ل پشتا نهبوونا وێ ل و د ناڤ دهروونێ كهسهكى دا بیت و لاوازییا باورهى بخۆبوونێ ل نك وى كهسى نه ژ ئهگهرێن بۆ ماوهیى بیت. بۆ نموونه خواندنا گهلهك جۆرێن ژێدهرێن زانستێن سایكۆلۆژى و جڤاكى وێ لاوازیا باورهى بخۆبوونێ ل نك وى كهسى ب هێز دكهن.
ل جڤاكێ كوردهوارى، بهرۆڤاژى گهلهك كهلتوور و فهرههنگێ وهلاتێن دیتر، لایهنێ پهروهردهیا شاش و نهدروست (سهقهت) ئێكه ژ گرنگترین و مهزنترین بناسێن وێ لاوازیێ. دهمێ خویشك و برا یان باب یان دهیك یان كهسهك ل دهڤێ مرۆڤى ( ئانكۆ د ناڤ دهڤێ زارۆ یان كچ یان كۆڕێ خوه ددهت)، گاڤا ئاخفت وى پاشڤه لێددهن و ب ڕهنگهكى نههێلن ب دلێ خوه ب ئاخڤیتن یان دهربڕینێ ژ تشتهك یان هزرهكا خوه بكهت، ببنه ئهوێن ههوار دكهن:” ها ! كێزێ خوه ئینانده ڕێزێ”، و ئاخفتنێن ب ڤى ڕهنگى كارتێكرنێ ل سهر دیتن و هزر و كهساتى و بنیاتێ وى زارۆى دكهت و دبیت د ههلوێستێن دیتر و جههك جودا ژى ههمان هزر ل نك پهیدا ببیت و ئاستێ باورهى بخۆ بوون ل نك لاواز ببیت. گهلهك نموونهیێن وهكى وێ ئێكه ژ كۆژهكێن باورهى بخۆبوونێ ل نك تاكێ كوردستانێ و دیاردهیهك بهربهلاڤ و زهحفه و تهنانهت د ناڤ ئاستێن بلندێن جڤاكى و ئابوورى دا. ل سهر ئاستێ نهتهوهیى و جڤاكى ژى ب ههمان شێوهیه و ئاستێ باوهرى بخۆبوونا نهتهوهیى ل نك وى نهتهوهى و جڤاكێ دكهڤیته بن كارتێكرنا ڕهفتار و گۆتار و چاوانیا سهرهدهرییا نهتهوه و كهلتوور و فهرههنگ و جڤاكێن دیتر، نهخاسمه ئهوێن دوژمن و نهیار. مه كوردستانیان مهزنترین و ئالۆزترین و كهڤنترین ئاریشهیا ژ ڤى جۆرى ههى، كو ڤهگێڕانا وێ د ڤێ گۆتارێ دێ وێ گهلهك درێژ كهت و ژ بابهتى دوور كهڤیت.
ههلبهت ئهگهرێن دیرۆكى و سیاسى و ئایینى یێن شاش و بێ بنهما ژى ل پشتا ڤى بابهتى یێن ههین. لێ ل ڤێرێ دهلیڤه بۆ شرۆڤهیا ڤان ههمى لایهنان نینه. لێ ئهوا فهره بهێته گۆتن ههر مرۆڤهك، وهك زهردهشت پیامبهرێ مهزنێ ئاریاییان پێشى (4200) ساڵان دبێژیتن:”ئافرینهر و (خالقێ) چارهنڤیسا خۆیه”، ئهڤه یاسایهك باش و بهێزه بۆ چارهسهركرنا ڤێ لاوازیێ ل نك وان مرۆڤان یێن بدهست لاوازیا باورهى بخۆبوونێ دنالینن. ڕاسته ئهو چارهسهریه تشتهك ڕێژهییه بهلێ پا هندهك ژ وێ دهستكهفتێ ژى ههر نه یا خرابه.
ئهڤ گۆتنه نۆكه، د چهرخێ (21) دا د گهلهك ژ تیۆر و بیردۆزێ، كهساتیێ و دهروونناسیێ دا، د بیروباوهرێن زانایێن وهكى دیل كارنێگى، كارل ڕۆجێرز، ماسلۆ، ڤیكتۆر فرانكل، و … هتد، و ههتاكۆ كهسهكێ وهكى ئیبراهیم فهقێ یێ مسرى، و گهلهكێن دیتر دا ژى ب ئاشكرایى دهێته دیتن.
گهلهك جاران كهسهك وهسا هزر دكهتن چونكى وى/وێ باوهرنامه یان ترۆمبێل یان كۆمپانیا یان خانى یان پاره نینه، نهشێتن بگههیته فلان تشتى یان فلان تشتى نزانیت، بهلێ پا ئهز ئێكم و گهلهك ژ ههوه ژى وهسانه، بهلكۆ شڤان یان جۆتیارهك یان مرۆڤهك سادهتر ژ مه گهلهك تشتان دزانن و ئهم وان تشتان نزانین. دبیتن ئهو بهختهوهریا ئهو شڤان یان جۆتیار یان مرۆڤێ ساده یان ژن و بچویكێن ههر ئێك ژ وانا تێدا، مهزنترین بهرپرس و یان ژى زهنگینترین مرۆڤ ل باژێڕ و وهلاتێ ته و ژن و بچووكێن وان تێدا نهبیت و ئهو خهونا ب هندى َڤه ببینن دا بگههنه بهختهوهریێ و وێ شادى یا شڤانهك و مالباتا وى تێدا. دبیت گهلهك كهس ڤێ گۆتنێ باوهر ناكهن بهلێ پا هوون دشێن ڤێ پهرسیارێ ژ وان كهسان بكهن بهلێ ب مهرجهكێ ئهو د بهرسڤدانێ دگهل ته د ڕاست بن.
ههكه مرۆڤ خوه بنیاسیت و شانازیێ بخۆ و گهلهك ژ وان تشت و زانیارى و شیان و دهستكهفتێن خوه بكهت ئاستێ باورهى بخۆبوونێ ل نك وى بلندتر دبیتن. بهلێ ئهڤه نه ب ڕامانا دفن بلندیێ دهێت. ئانكۆ كهسهك ب وى چاڤى تهماشهى وان تشتان بكهت و خوه پێ مهزن بیتن. ههر مرۆڤه فهره بزانیت وى و وان هندهك تشتێن ههین خهلكا دیتر ئهو تشت نینه و خۆزیكا بۆ وى تشتى دخوازن، تنێ ئهو مرۆڤ بخۆ ب وى تشتى دحهسن و پێدزانن.
كهساتیا كوردستانیان، بهرۆڤاژى یا ئهم د خوه دگههین، جهى َداخێ و مخابنیێ یه ژ نیشانێن ڕهشبینیێ یه ل نك خهلكێ مه، بهروڤاژى ئهوا خهلك ژ مه دئاخڤیتن و ب شاشى و ژ بهخیلی ڤه و بۆ كهرب ڤهدگێڕیت، ئێكه ژ سهركهفتیترین مرۆڤێن خودان ئاستهكێ بلندێ باورهى بخۆبوونێ ل تهڤایا جیهانێ، و ئهڤه ژى ب مهرجهكى ئهم بخۆ بین و كهس مایێ خوه د مه نهكهت. ئهڤه ئهو ئارمانجه یا كو سهركردێن وهكى جهنابێ بارزانى بزاڤێ دكهت دا بۆ ههمان مهبهست بدهست خهلكێ ڤێ كوردستانێ ڤه بینیت. ئهو دبینیت ههكه دهلیڤێ ڤێ سهرخۆبوونێ بۆ تاكێن كوردستانى ههبیت ئهو تاك، بهرۆڤاژى ئهو ڕهشبینییا، بۆ هزاران سالان ههیه، مه ژ خودێ خوه و خهلكێ ژ خۆدێ مه بۆ مه چێكرى و د مهژى و بیردانكا مه دا چاندى و جێگیر كرى، دێ گهلهك داهینانان كهت یێن كو خهلكا دیتر ب ههبوون و دیتن و بهیستنا وان دێ ل مه مینیته حێبهتى. بهلگه ژى بۆ ڤێ گۆتنێ ئهو ئیمپراتۆریهتا بابۆكالێن مه ل قۆناغهكا وهكى چهند سهد سالان پێشى زایینێ ئاڤاكرى و ئاستهكێ باشێ ئابوورى و جڤاكى و كهلتوورى و سایكۆلۆژى بۆ تاكێن میدیایى دروستكرى. لهوما ل چهند هیڤیێن بهێت دێ تو ب بلندترین ئاستێ باورهى بخۆبوونێ بڕیارێ ل سهر داهاتوویهكا گهش دهى و نیشا خهلكێ دهى تو ژ ههمى لایهكیڤه ژ كهس و چ نهتهوه و وهلاتهكى كێمتر نینى ب مهرجهكى ههكه سهربخۆ بى و ل بن دهستێ زۆردار و ستهمكاران نهبى.