روودانا به‌نى قوره‌یزه‌ وه‌ك نموونه‌
ئه‌گه‌ر چ به‌رپه‌رێن مێژوویا ئیسلامێ دپرن ژ هه‌لویستێن مرۆڤایه‌تى و سه‌ربۆرێن رێ نیشانده‌ر د ژیانا جڤاكێ مرۆڤه‌یه‌تیێ دا، لێ به‌رۆڤاژى و ژبه‌ر چه‌ند ئه‌گه‌ره‌كان ده‌مێ مێژوویا ئیسلامێ دخوینن و ل پێنڤیسێن مێژوویى دنێرین، دێ بینین چه‌ندین هه‌لویست د ناڤ دا هه‌نه‌ كو دبنه‌ ئه‌گه‌رێ دروستكرنا گومانێ، كا ئه‌ڤ هه‌لویسته‌ دگه‌ل بنه‌مایێن راسته‌قینه‌یێن ئیسلامێ دگونجن یان نه‌؟. وه‌ك كۆمكوژى و ئێخسیركرن و چه‌ندین نموونه‌یێن دن. راسته‌ ده‌مێ دگه‌ل ئیسلامییه‌كێ میانره‌و ڤى بابه‌تى گه‌نگه‌شه‌ دكه‌ى دێ به‌ر ب وى ئاراسته‌ى به‌ت كو ئه‌ڤ هه‌لویسته‌ ددوورن ژ ئیسلامێ، لێ پێنڤیسێن مێژوویا ئیسلامێ به‌رۆڤاژى ب درێژى ئه‌ڤ بابه‌ته‌ به‌حس كرینه‌. خودان هزرێن هه‌ڤدژ دگه‌ل ئیسلامێ ڤان هه‌لویستان ب دژى ئیسلامێ ب كار دئینن و حه‌قیقه‌ت ژى شیاینه‌ چه‌ندین موسلمانان پێ سه‌ر داببه‌ن و وێنه‌یه‌كێ ره‌ش یێ ئیسلامێ فوكس بكه‌ن. ب تایبه‌ت پشتى سه‌رهلدانا گرۆپێن توندره‌و و تیرۆرست. چونكه‌ زۆر كریارێن وان دگه‌ل وان هه‌لویستان یه‌ك دگرن یێن كو پرتووكێن مێژوویا ئیسلامێ به‌حس كرین.
ل ڤێرێ من دڤێت بێژم كو مه‌ره‌ما من ئه‌و نینه‌ ئیسلام نه‌ یا دروسته‌ و بنیاتێ وێ ل سه‌ر كوشتن و سۆتن و تالانكرنێ هاتیه‌ دانان. لێ به‌لێ من دڤێت بێژم كو موسلمان نه‌شیاینه‌ راستیا ئیسلامێ ب دروستى دیار بكه‌ن و هوسا نیشا خه‌لكى بده‌ن كو ئیسلامێ ل سه‌ر پیڤه‌رێ مێژوویێ نه‌هه‌لسه‌نگینن. چونكى گومان تێدا نینه‌ چه‌ندین خه‌له‌تیێن مه‌زن د نڤیسینا مێژوویا ئیسلامێ دا هه‌نه‌ و دپتریا پرتووكان دا هاتینه‌ ڤه‌گوهاستن، ئه‌و ژى ژبه‌ر چه‌ند ئه‌گه‌رێن دیار ژ وانا ژى، مێژوویا ئیسلامێ پشتى وه‌فاتكرنا پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێن خودێ ل سه‌ر بن) ب پترى 150 سالان تازه‌ یا هاتیه‌ نڤیسین و ئه‌گه‌ر ژیرانه‌ هزر بكه‌ین هه‌لبه‌ت كه‌سه‌ك روودانێن به‌رى 150 سالان ب ڤه‌گوهێزیت دێ گه‌له‌ك خه‌له‌تیان تێدا كه‌ت ئه‌ڤه‌ و چه‌ندین فاكته‌رێن دن ژى. روودانا به‌نى قوره‌یزه‌ وه‌ك نموونه‌: د پتریا پرتووكێن مێژوویا ئیسلامێ دا به‌حسێ روودانا جوهیێن به‌نى قوره‌یزه‌ هاتیه‌ كرن. كو پشتى ل شه‌رێ خه‌نده‌كێ خیانه‌ت ل موسلمانان كری و پێگیرى ب په‌یمانناما د ناڤبه‌را خوه‌ و موسلمانان دا نه‌كرین و دگه‌ل دوژمنێن موسلمانان پیلان ب دژى موسلمانان گێراین و گه‌ر پیلانا وان سه‌رگرتبا ئیسلامه‌تى هه‌مى دا كه‌ڤیته‌ د مه‌ترسیێ دا و دبیت هه‌بوونا وێ ل سه‌ر روویێ ئه‌ردى نه‌مابا، چونكی ده‌وله‌تا ئیسلامێ یا چارچوڤه‌كرى بوو ب تنێ د باژێرێ مه‌دینێ دا و مه‌دینه‌ هه‌موو یا دوورپێچكرى بوو ب هزاران چه‌كدارێن دوژمنێن موسلمانان.
پشتى موسلمان د شه‌رێ خه‌نده‌كێ دا ب شێوه‌كێ نه‌چاڤه‌رێكرى ب سه‌ردكه‌ڤن، هه‌مى پرتووكێن مێژوویێ به‌حسێ هندێ دكه‌ن، كو پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێن خودێ ل سه‌ر بن) ژ به‌ر خیانه‌تا جوهیێن به‌نى قوره‌یزه‌، زۆر ب توندى سزادان و كۆمكوژكرن. شه‌ركه‌رێن وان هه‌مى ل نیڤه‌كا مه‌دینێ سه‌رژێكرن و كچ و ژنێن وان بۆ خوه‌ كرنه‌ ئێخسیر و فرۆتن و مالێ وان ژى موسلمانان ل سه‌ر خو لێكڤه‌ كر. ئه‌ڤه‌ روودان ب كورتى كو پتریا پرتووكێن مێژوویێ وه‌سا به‌حس كریه‌، لێ هه‌ر پرتووكه‌كێ ب شێوه‌یه‌كى. بۆ دیاركرنا راستیا پێنڤیسێن مێژوویا ئیسلامێ سه‌لماندنا راستیا روودانا به‌نى قوره‌یزه‌ ب به‌لگه‌یێن زانستى دێ گه‌له‌ك هاریكار بیت. به‌لگێن زانستى گه‌له‌كن و د هه‌مه‌ جۆرن، لێ دا كو بابه‌ت زۆر درێژ نه‌بیت ب تنێ دێ به‌حسێ ژمارا شه‌ركه‌ران كه‌ین. ئه‌و پرتووكێن به‌حسێ ڤێ روودانێ كرین، هه‌ر ئێكێ ب شێوه‌یه‌كى ژمارا شه‌ركه‌رێن به‌نى قوره‌یزه‌ یا دیاركرى كو ل دوزڤ وان پرتووكان هه‌میان سه‌رێ وان یێ هاتیه‌ لێ دان. هنده‌ك پرتووك دبێژن 400 شه‌ركه‌ر بووینه‌ و هنده‌ك دبێژن 700 شه‌ركه‌ر و هنده‌ك ژى دبێژن 900 و هنده‌ك دبێژن 500 و هنده‌ك ژى دبێژن ب تنێ 40 شه‌ركه‌ر بووینه‌. ڤان ژماران مه‌ودایه‌كێ دوور یێ د ناڤبه‌را وان دا هه‌ى د ناڤ به‌را 40 بۆ 900 شه‌ركه‌ران گومانه‌كا مه‌زن ل سه‌ر راستیا ڤێ روودانێ دیار دكه‌ت. ژلایه‌كێ دی ڤه‌ پرتووك هوسا دیار دكه‌ن كو هه‌مى شه‌ركه‌ر ب ده‌ستێ دو هه‌ڤالێن پێغه‌مبه‌رى كو ئێك ژ وان عه‌لیێ كورێ ئه‌بى تالبى بوویه‌ هاتینه‌ سه‌ر ژێكرن. و گه‌ر ب زانستیانه‌ هزر بكه‌ین دو كه‌س ب تنێ د ماوێ رۆژه‌كێ یان دو رۆژان یان ژى سێ رۆژان كو پرتووك ئاماژه‌ پێ دكه‌ن ڤێ ژمارا زۆرا مرۆڤان سه‌رژێ بكه‌ن و ژلایێ ده‌روونى ڤه‌ نه‌هه‌رشیت ب زه‌حمه‌ته‌ بهێته‌ باوه‌ركرن. ژلایه‌كێ دی ڤه‌ پرتووك دبێژن كو ئه‌ڤ شه‌ركه‌ره‌ پشتى هاتینه‌ سه‌رژێكرن. د ناڤا بازارێ مه‌دینێ دا چاڵ هاتنه‌ كولان و كه‌له‌خێن وان كرنه‌ د ڤان چالان دا كو وه‌ك هنده‌ك گورێن ب كۆم لێهاتن. به‌لێ پا هه‌تا نوكه‌ هیچ شینواره‌كێ وان گوران ل مه‌دینێ نه‌هاتیه‌ دیتن و گه‌ر ب ڤى شێوه‌ى با، لوژیكى نینه‌ هه‌تا نها ژى جهێ وان ل مه‌دینێ یێ دیار نه‌بیت و ژلایێ ساخله‌مى ڤه‌ یا دیاره‌ كو ئه‌گه‌ر زۆر كه‌له‌خێن مریان ل جه‌هه‌كى بمینن نه‌خۆشى دێ ل وى جهى به‌لاڤ بن، لێ ل مه‌دینى چ نه‌خۆشى به‌لاڤ نه‌ببوون. و یا ژ هه‌میێ گرنگتر (جوهى) دهوسانه‌ كو هه‌ر كاره‌ساته‌كا ب سه‌رێ وان بهێت مه‌زن دكه‌ن و د پرتووكێن خوه‌ دا دنڤیسن و ناهێلن به‌رزه‌ ببیت، لێ هیچ پرتووكه‌كا جوهیا ئاماژه‌كا ب تنێ ژى ب ڤێ روودانێ نه‌كریه‌، ب تایبه‌ت پرتووكا (جالوت) كو پرتووكه‌كا ب ناڤوده‌نگه‌ ل سه‌ر كاره‌ساتێن ب سه‌ر (جوهیا) دا هاتین. هه‌ر ل وى ده‌مێ مێژوویا ئیسلامێ هاتیه‌ نڤیسین ئه‌ڤ پرتووكه‌ ژى هاتیه‌ نڤیسین لێ د ڤێ پرتووكێ ژى دا هیچ ئاماژه‌ك ب روودانا به‌نى قوره‌یزه‌ نه‌هاتیه‌ كرن.
ئه‌ڤه‌ زۆر ب كورتى و ب ده‌هان نموونه‌یێن دى یێن زانستى هه‌نه‌ كو هه‌ڤدژن به‌رامبه‌ر ئه‌و چه‌ندا د پرتووكێن مێژوویێ دا هاتى ده‌رباره‌ى روودانا به‌نى قوره‌یزه‌. و وان گۆتنان ژى ره‌ت دكه‌ن یێن كو دبێژن پێغه‌مبه‌رێ ئیسلامێ (سلاڤێن خودێ ل سه‌ربن) كۆمكوژى دگه‌ل جوهیێن به‌نى قوره‌یزه‌ یا ئه‌نجامدای. و كارێن دوور ژ په‌ره‌نسیپێن مرۆڤایه‌تیێ به‌رامبه‌ر وان یێن كرین. به‌لكو دبیت پێغه‌مبه‌رى (سلاڤێن خودێ ل سه‌ربن) ب تنێ سه‌ركرده‌یێن مه‌زن یێن جوهیێن به‌نى قوره‌یزه‌ ئه‌وێن كو چووینه‌ دگه‌ل دوژمانان و په‌یمانناما خوه‌ شكاندین سزادابن. یان هه‌ر سه‌ره‌ده‌ریه‌كا دى دگه‌ل وان كربیت، لێ نه‌ ب وى شێوى د پرتووكان دا هاتیه‌ به‌حسكرن. ئه‌ڤه‌ و ب ده‌هان روودانێن دى یێن ب ڤى شێوه‌ى د په‌رتووكێن مێژویێ دا هه‌نه‌ كو زۆر د مه‌ترسیدارن ئه‌گه‌ر ب شێوه‌كێ زانستى نه‌هێنه‌ شرۆڤه‌ كرن و نه‌راستیا هنده‌ك ژ وان بهێته‌ دیاركرن. له‌وما ژ به‌ركو بابه‌ت زۆر یێ هه‌ستیاره‌ پێدڤیه‌ موسلمان تێگه‌هه‌كێ هوسا دروست بكه‌ن و به‌لاڤ بكه‌ن كو ئیسلام ل سه‌ر بنه‌مایێ مێژوویێ نه‌هێته‌ هه‌لسه‌نگاندن. چونكی زۆر خه‌له‌تى تێدا هه‌نه‌.