ل ده‌مه‌كی ئێزدیێن شنگالێ و ده‌ردور راستی هێرشێن رێكخراوا تیرۆرستی بووینه و مال و مولكێن خوه هێلاینه و ده‌ربه‌ده‌ر بووینه و هێشتا شوونوارێن زۆلما تیرۆرستان لێ دیاره و كه‌فتینه د كه‌مپان دا و راستی چه‌ندین ئاریشێن جڤاكی بووینه و ژ هه‌می ئالیان ڤه و د هه‌می واران دا پێدڤی ب هاریكاریێن مرۆڤی یێن رێكخراوێن مرۆڤی ب سه‌رپه‌رشتیا نه‌ته‌وێن هه‌ڤگرتی هه‌یه، مخابن ئه‌م دبینین د ناڤ خیڤه‌تگه‌ه و كه‌مپان دا پێشێلكاری د ده‌رحه‌قێ ئێزدیێن ده‌ربه‌ده‌ر دهێته كرن، كو مه‌ترسیا وان پێشێلكاریان كێمتر نینه ژ زۆلما داعش ب سه‌رێ ملله‌تێ ئێزدی ئینای، جاره‌كا دی دبێژم مخابن كو هنده‌ك ئالی و رێكخراوێن مه‌سیحی یێن ته‌بشیری ژ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی دهێن و ره‌وشا ئابووریا لاواز د كه‌مپان دا بۆ خوه ب ده‌لیڤه دزانن كو هاریكاریان هه‌مبه‌ری گهۆرینا ئول و بیروباوه‌رێن ئێزدیان به‌لاڤ دكه‌ن.
بێگومان هه‌ر ملله‌ته‌كێ راستی هێرشه‌كا درنده و به‌ربه‌ری ببیت دێ ره‌وشا وان ژ ئالیێ ده‌روونی و ئابووری و ژیارێ ڤه یا ئالۆز بیت، ئه‌ڤجا ڤان رێكخراوێن ته‌بشیری ئه‌ڤ ره‌وشه بۆ خوه ب ده‌لیڤه زانیه و بزاڤان دكه‌ن كو ب رێیا دیڤه‌لانكێن خوه و پێشكێشكرنا هاریكاریان و ب رێیا ڤه‌كرنا خولێن ره‌وشه‌نبیری بیروباوه‌رێن ئێزدیان لاواز بكه‌ن و بگهۆرن. ئه‌ڤ بزاڤه مه‌ترسیترین كاره كو د ره‌وشێن هوسا دا بزاڤ دهێته كرن كو ملله‌ت بیروباوه‌ر و دابونه‌ریتێن خوه بگهۆرن. كار و بزاڤێن ژ ڤی جۆری هه‌مبه‌ری وان ملله‌تان دهێنه كرن كو راستی هه‌ژاریێ دبن یان دكه‌ڤنه د شه‌ڕی دا، بێگومان پڕانیا ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌رێ و ژ وانا عیراق راستی گه‌فێن مه‌ترسیترین رێكخراوا تیرۆرستی بووینه، ئه‌ڤجا نه‌تشته‌كێ سه‌یره هه‌كه ئه‌ڤ جۆره بزاڤه بهێنه‌كرن، لێ ل هه‌مان ده‌می پێدڤیه ل سه‌ر حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و ئالیێن ئه‌منی یێن په‌یوه‌ندیدار ل ده‌ڤه‌رێ نه‌هێلن ئه‌ڤ جۆره چالاكیێن كرێت و مه‌ترسیدار بهێنه‌كرن، چونكێ دێ ره‌وشا ناڤخۆیی و به‌رژه‌وه‌ندیێن پێكهاتێن هه‌رێمێ ئالۆز كه‌ن و تێك ده‌ن.
هزرا هاتنا ڤان رێكخراوێن ته‌بشیری بۆ ناڤ كه‌مپ و خیڤه‌تگه‌هێن ده‌ربه‌ده‌رێن ئێزدی نه ژ ڤالاتیه‌كێ هاتیه، به‌لكو ب دیراسه و پلانێن خورت هاتیه كرن، و گومان تێدا نینه كو ئه‌ڤ رێكخراوێن ڤی كاری دكه‌ن سه‌ر ب ئالیێن سیاسیێن مه‌زن ڤه‌نه و ب پلان بۆ وان وه‌لات و جهان دهێنه هنارتن كو ئاریشه و ئالۆزیێن سیاسی لێ هه‌نه، له‌ورا پێدڤیه ل سه‌ر ملله‌تێ مه یێ ئێزدی د هشیاربن و ل دووڤ ڤان رێكخراوا نه‌چن و نه‌هێنه سه‌ردابرن، چونكی رێكخراوا داعش كو ب ناڤێ ده‌وله‌تا ئیسلامی هاتیه د مه‌یدانێ دا و زارۆك و كچ و ژن و گه‌نج و پیرێن مه كوشتن و ده‌ربه‌ده‌ر كرن و ئه‌ڤ رێكخراوێن مه‌سیحی ب ناڤێ هاریكاریان دخوازن بیروباوه‌رێن مه بگهۆرن، ئه‌ڤجا چ جوداهی د ناڤبه‌را وان دا نینه، به‌لكو رێكخراوێن ته‌بشیری مه‌ترسیدارترن، بیرا مه دهێت كو ل ده‌ستپێكا سالێن نۆتان ژ چه‌رخێ بۆری ده‌مێ مه كۆچ كریه ئورۆپا و پشتی ئه‌م هاتینه بجهكرن هه‌مان بزاڤ ژ ئالیێ رێكخراوێن ته‌بشیری ڤه هاتنه‌كرن و ره‌وشا مه و نه‌زانینا مه یا زمانێن ئورۆپی بۆ خوه ب ده‌لیڤه زانی و سه‌ره‌دانا كه‌مپێن ئاواران دكر و پرتووك و به‌لاڤوكێن گرێدایی ئایینێ مه‌سیحی ل سه‌ر مه به‌لاڤ دكرن و ل گه‌له‌ك ده‌وله‌تان خه‌لكه‌ك هه‌بوو ل دووڤ وان دچوو و دهاتنه سه‌ردابرن.
ئه‌ڤجا ل سه‌ر ته‌خا ره‌وشه‌نبیرا ئێزدی پێدڤیه رۆله‌كێ چالاك و كاریگه‌ر هه‌مبه‌ری ڤان بزاڤێن ته‌بشیری هه‌بیت و پێدڤیه خولێن پێگه‌هاندنا ره‌وشه‌نبیریێ ل هه‌می كه‌مپان ڤه‌كه‌ن و ملله‌تێ مه‌یێ ئێزدی هشیار بكه‌ن، هه‌روه‌سا ل سه‌ر هه‌می سازیێن په‌یوه‌ندیدار پێدڤیه نه‌هێلن ئه‌ڤ جۆره بزاڤه بهێنه‌كرن.
و: ئه‌ڤرۆ
نووترين نووچه
- سەرۆك بارزانی و موسەننا سامەرائی رەوشا سیاسییا ئیراقێ گەنگەشە كرن
- سەرۆكایەتییا هەرێمێ: هێرشا ئیسرائیلێ ل سەر ئیرانێ پرۆتەستۆ دكەین
- مەسرور بارزانی پشكداری د بەهییا كەریم شنگالی دا كر
- سزادان و دۆرپێچێن بەغدایێ ل سەر خەلكێ كوردستانێ د بەردەوامن
- ئەڤ سەرەدەرییا ئیراقێ بەردەوام بیت ژیێ دەستهەلاتا وێ ژ یێ رژێمێن بۆری درێژتر نابیت
- شەڕێ ئیرانێ و ئیسرائیلێ دێ كێشەیێن مەزن بۆ هنارتنا پەترۆلا ئیراقێ دروست كەت
- عەرەبستانا سعوودیێ کار بۆ راگرتنا شەڕێ ئیرانێ و ئسرائیلێ دکەت
- ئارمانجا ئسرائیلێ گوهۆڕینا دەستهەلاتا ئیرانێ یە
- دەم پارتی داخوازا پشتەڤانیێ ژ پارتێن کوردستانی دکەت
- دڤێت رەفتارا نە دادپەروەرانەیا ل گەل فەرمانبەرێن هەرێما كوردستانێ دهێتە كرن ب دووماهی بهێت
ئدريس زۆزانى
شه‌ڕێ ئابووری ل دژی گه‌لێ كوردستانێ
ل ڤان دووماهیان قه‌یرانا بودجێ و بڕینا مووچه‌یێن كارمه‌ندان دیاربوویه د نێڤبه‌را حوكمه‌تا هه‌رێمێ و ناڤه‌ندێ دا، پشتی كو ناڤه‌ندێ رێگری ل هنارتنا مووچه‌یێن كارمه‌ندێن هه‌رێمێ كری، كو بوویه ئه‌گه‌رێ وێ كێمبوونا تیژ د سه‌ره‌ده‌ریا پاره‌ی دا په‌یدابووی، ئه‌ڤه بوو ئه‌گه‌رێ وێ چه‌نێ كو نه‌كاری وان گۆژمێن مالی یێن پێدڤی د گه‌نجه‌یێن خوه دابین بكه‌ت، ژ به‌ر نه‌چاربوونا مالی یا مه‌زن یا ل ڤێ داویێ تووش بوویێ و پشتی ئه‌نجامدانا هه‌لبژارتنێن نوونه‌ران یێن گشتی ل ده‌وله‌تێ، زێده‌باری ئاریشێن ناڤخوه‌یی یێن په‌یدابووین د ناڤبه‌را چه‌ندین لایه‌نێن سیاسی یێن ناكۆك دا ژ وان ژی لایه‌نێ كوردی.. ل ڤێره پسیارا خوه دسه‌پینیت ئه‌وه، ئه‌رێ ب دروستی تشتێ دهێته گۆتن د نێڤ كولانكێن جڤاتا وه‌زیران دا یا راسته؟ كو عه‌جزه‌ك د بۆدجێ دا هه‌یه؟ و گۆژمێن مالی یێن تێرا نینه د گه‌نجینه‌یێن ده‌وله‌تا عیراقی دا یا زه‌نگین ب پترۆلێ و داهاتێن سروشتی دا بۆ دانا مووچه‌یێن كارمه‌ندێن پارێزگه‌هێن هه‌رێمێ ل دووڤ ئه‌وا به‌رپرسێن حوكمه‌تا ناڤه‌ندی دبێژن؟ ئه‌رێ برینا مووچه‌یێن وان هه‌ژاران و بێبه‌هركرنا وان ژ مسته‌حه‌ققیێن وان یێن دارایی بۆ هه‌یاما نێزیكی ساله‌كا ته‌مام ئه‌وه رێیا گونجای بۆ چاره‌سه‌ركرنا ئاریشێن سیاسی یێن هه‌لاویستی د نێڤبه‌را هه‌ردو حوكمه‌تان دا ل ده‌مێ نوكه؟ و ئه‌رێ راستیا وان به‌هانه‌یێن حوكمه‌تا ناڤه‌ندێ دده‌ن چه‌ند ددراستن ژپێخه‌مه‌ت دانانا فشارێ ل حوكمه‌تا كوردستانێ بۆ مساوه‌مه‌كرنێ ل سه‌ر مه‌رجێن پێدڤی ل گه‌ل وێ.. .. ؟ دیسا ژی ئه‌و نه‌ودیاركرنا د هه‌لۆیستێ حوكمه‌تا ناڤه‌ندی دا ل دۆر بڕینا مووچێن وان كارمه‌ندان دا جهێ گومانێ یه و راڤه‌كرنه‌كا نه‌یا لۆژیكی یه، چونكو نه ئه‌و شێوازێ گونجای یه بۆ چاره‌سه‌ركرنا بابه‌تی ب ره‌نگه‌كێ ره‌هایی، پێدڤیه هنده‌ك چاره‌سه‌ریێن دیتر هه‌بن بۆ بابه‌تی و ب دومائینانا وی ب پشته‌به‌ستنێ ب شێوازێن قانوونی بۆ مینا ڤان هه‌لویستان، ئه‌و ژی بۆ وێ چه‌ندێ كو ل پاشه‌رۆژێ دوباره نه‌بن هه‌كه هه‌رێم بمینیت پارچه‌ك ژ ده‌وله‌تا عیراقی. ئه‌ڤه ژ لایه‌كی ڤه، ژ لایه‌كێ دیڤه و تشتێ سه‌یر د ڤێ چه‌ندێ دا ئه‌وه كو ل وی ده‌مێ كو مووچه‌یێن كارمه‌ندێن هه‌رێمێ هاتینه بڕین، گه‌له‌ك پارێزگه‌هێن عیراقی یێن مه‌زن كه‌فتنه ل ژێر كونترۆلا چه‌كدارێن رێخستنێن ده‌وله‌تا ئیسلامی یا تیرۆرستی، هێشتا ژی مووچه‌یێن كارمه‌ندێن وێ دهێنه دان ژ گه‌نجینه‌یا ده‌وله‌تێ ب ره‌نگه‌كێ نۆرمال و به‌رده‌وام و بێی گیرۆكرن.. هه‌كه حوكمه‌تا ناڤه‌ندی خوه گرانكر بۆ دانان موسته‌حقێن دارایی یێن پێدڤی بۆ كارمه‌ندێن هه‌رێمێ و گرێدانا نه‌هنارتنا وێ ب ئاریشێن سیاسی ڤه دنێڤه‌را هه‌ردو لایه‌نان یان ب گرێبه‌ستێن پترۆلێ یێن گرێدای دنێڤبه‌را كۆمپانیێن جیهانی یان ب چاوانیا هنارده‌كرنا پترۆلا هه‌رێمێ و سه‌رده‌ریكرن ب داهاتێن وێ د نێڤ چارچووڤێ وان رێككه‌فتنێن دنێڤبه‌را هه‌ر دو لایه‌نان دا، دهێته هه‌ژمارتن ژ پێنگاڤێن شكه‌ستی یێن وه‌لاتی به‌ر ب لێڤا شیره‌ها كه‌نداله‌كێ كوور ڤه دبه‌ن، نه‌خێر به‌لكو ته‌ڤلی ئاریشێن مه‌زن ڤه دبه كو باندۆرێن وێ د دژوارن ل سه‌ر حوكمه‌تا ناڤه‌ندێ دبیت ژی ئه‌ڤ چه‌نده وه‌لاتی به‌ر ب ژێكژێككرنێ ببه‌ت یانژی تووشی چاره‌نڤیسه‌كێ سه‌ختتر ببه‌ت. ئه‌ڤه ژی نه یا به‌رئاقله و لۆژیكه كو مووچه‌یێن پشكه‌كا كارمه‌ندێن ده‌وله‌تێ بهێنه بڕین و پشكه‌كا دی ژی بێی ئاریشه وه‌رگریت و كه‌یفێ پێ بكه‌ت، چونكو ئه‌ڤ ئێكه دهێته هه‌ژمارتن وه‌كو یاریكرن ب قیتێ رۆژانه یێ ته‌خه‌كا مرۆڤان ل وه‌لاتی.. هه‌ر دیسا ژی هه‌مان هه‌لویست ده‌رباره‌ی هێزێن ئه‌منی یێن وه‌لاتیان دپارێزن، هه‌ر دیسا ژی ل گه‌ل هێزێن پێشمه‌رگه‌ی یێن به‌رگریێ ژ ئه‌ردێن هه‌رێمێ دكه‌ن و شه‌رێ تیرۆرێ دكه‌ن ل ڤان جۆره بارۆدوخێنه سه‌خت، دا كو حوكمه‌تا ناڤه‌ندی كه‌یسا خوه ل مژوولبوونا وان د ڤی شه‌رێ دژوار دا بگریت ل دژی گرۆپێن چه‌كدار یێن بزاڤا تێكدانا ئه‌من و ئاسایشا هه‌ریمێ بكه‌ت، دا كو مووچه‌یێن وان ببڕیت و هاریكاریێن له‌شكری یێن پێدڤی بۆ وان نه‌هنێریت ل وی ده‌مێ كو فه‌ر بوو ل سه‌ر وان كو پشته‌ڤانیێ بۆ وان پێشكێش بكه‌ن و كاروبارێن وان ب ساناهیتر لێبكه‌ن، و ب هه‌می شیانان هاریكاریێ بكه‌ت بۆ شه‌ركرنا تیرۆرێ، لێ ل شوونا كو مۆرالا وان به‌رز بكه‌ت، رابوو ب ئالۆزكرنا ژێده‌رێن ژیارا وان. . ئه‌ڤه دیسا دهێته هه‌ژمارتن ئێك ژ شێوازێن شه‌رێ ده‌روونی یێ نزم كو حوكمه‌تا ناڤه‌ندی پێ رادبیت ئه‌ڤرۆ ب رێیا لایه‌نێ ئابووری ل دژی حوكمه‌تا هه‌رێمێ و گه‌لێ وێ ب هه‌می پێكهاتێن خوه یێن جڤاكی ڤه، ب تایبه‌ت ژی ئه‌و د ڤان بارۆدۆخێن سه‌خت دا دبۆرن.. ئۆمێده‌وارین كو ئه‌ڤ دیارده ب ره‌نگه‌كێ نێگه‌تیڤ ره‌نگڤه‌نه‌ده‌ته سه‌ر هه‌ڕه‌ما خوه‌دیێن بریارێ د حوكمه‌تا ناڤه‌ندی دا، كو چو پێنگاڤێن دیتر یێن شاش نه‌هاڤێت و ل سه‌ر كریارا خوه پووشمان بیت، لێ كاروباران ب تشتێ باشتر چاره‌سه‌ر بكه‌ت ل گه‌ل حوكمه‌تا هه‌رێمێ، كو ل گه‌ل وێ هه‌می ئاریشێن هه‌لاویستی چاره‌سه‌ر بكه‌ت، هه‌ر وه‌سا بزڤریته هشێن خوه بۆ وه‌رگرتنا بریارێن ساخله‌م كو هه‌می كورێن جڤاكێ عیراقی وه‌كهه‌ڤ بژین ب ژینه‌كا ئارام.
پرۆژێ مشه‌ختبوونا ته‌ڤایی ژ وه‌لاتی
ئه‌ڤه پرۆژێ مشته‌خبوونا ته‌ڤایی به‌ره‌به‌ره ده‌ستپێكر كو ژ مێژه وه‌ره ژ به‌ر وێ هنده‌كان گازی كرینه و هنده‌كێن دیتر خه‌ون پێڤه دیتین و یێن به‌ری وان تامكریه ده‌ركه‌فتێ ژ هه‌مبێزا وه‌لاتی ل ده‌سپێكێ، دا پێلا كه‌ربگرتنا وێ بگه‌هیته هه‌رێما كوردستانێ ژی و كورێن كێمینه‌یین ئاینی و پێكهاتێن جڤاكی یێن بچووك ب خوه دگریت ب تایبه‌تی ژی كورێن جڤاكێ ئێزدی ب ره‌نگه‌كێ پێشچاڤ، ب تایبه‌ت ژی پشتی كاره‌ساتا شنگالێ و دیاربوونا رێكخراوێن تیرۆری ل ده‌ڤه‌رێ و كونترۆلكرن ل سه‌ر چه‌ندین ده‌ڤه‌رێن ئاكنجیبوونا وان.. ئه‌و بخوه هزرا مشته‌ختبوونا نه ره‌وا كو ل ڤان دووماهیان ده‌ستپێكری و تایبه‌ت به‌ه‌ره‌بایێ نوو كو قووناغا ئێكێ بوو، پاشی هزرا وێ هاته گوهۆرین بۆ قووناغه‌كا پێشكه‌فتیتر دا بگه‌هیته ئاستێ خێزانێ هه‌میێ ب هه‌می تاكێن خوه‌ڤه، كو پشتی وێ بابه‌ت بگه‌هیته جڤاتێن گشتی و ببیته مژارا رۆژێ د ناڤ خه‌لكی دا هه‌ر وه‌كو گشته‌كا سه‌یرانێ یه بۆ ده‌مه‌كێ كورت و زڤرین پشتی ژ كه‌یف و خۆشیێ وێ بزڤرنه مالێن خوه.. بێگومان ئه‌ڤ دیارده‌یا نێگه‌تیڤ باندۆرێن وێرانكار ل پاش خوه‌ڤه هێلاینه د ژیانا چه‌ندین په‌نابه‌ران دا چ ژ لایێ مادی ڤه بیت یان ب رێیا وان زیانێن ب وان كه‌فتین سه‌ره‌رای بارودۆخێن ژیارێ یێن سه‌خت یان د بیاڤێ ئاشتیا گشتی دا و هندابوونا گه‌له‌كان ژ وان ژ به‌ر سه‌ركه‌فتنا رێیێن نه‌خۆش و تووشوبوونا وان دبیاڤێ ده‌ریایی دا كو نه‌یێ دابینكری یه بۆ گه‌هشتنا كنارێ ئارام.. هه‌ر وه‌سا گه‌له‌ك ژ وان تووشی لێپرسینا قانوونی بووینه ل چه‌ندین وه‌لاتێن بیانی ژ به‌ر كو ڤیزه‌یێن فه‌رمی بده‌ست وان نه‌كه‌فتینه كو بچنه د ناڤ ئه‌ردێن وان دا ب رێیێن نه یێن ره‌وا، زێده‌باری تووشبوونا گه‌له‌ك ژ وان بۆ ئاریشێن خێزانی یێن ژێكجودا ژ به‌ر ئه‌گه‌ره‌كی یان یێ دیتر، چو گرۆڤه نینن بۆ ڤێ مشته‌ختبوونات نه ره‌وا ژ بلی هندێ كو هه‌وله‌كه بۆ قورتالبوون ژ كه‌توارێ ته‌حل یێ تاكێ عیراقی تێدا دژیت، ژ به‌ر وان ئاریشێن ناڤخوه‌یی و روودانێن نه‌خۆش یێن وه‌لات ب هه‌می پێكهاتێن خوه ڤه دبۆریت و لێگه‌ریانا وه‌لاته‌كێ شوونگر كو ئاسایشێ و به‌رقه‌راریێ تێدا ببینن، زێده‌باری ڤه‌دیتنا ده‌لیڤه‌یێن كاری بۆ گه‌ره‌نتیكرنا ژیانا خوه و یا زارۆیێن خوه نائێته ڤه‌شارتن ژ هه‌می جڤاكی كو مایتێكرنێن سیاسی ژ لایێ هنده‌ك لایه‌نێن ده‌ره‌كی ڤه یێن دخوازن ده‌ڤه‌رێن ئێزدیان وهنده‌ك كیێمینه‌یێن دیترژ خه‌لكێ وێ ڤالا بكه‌ن، ئه‌و ژی ژ بۆ لێكۆلینا ئارمانجێن وان یێن تایبه‌ت و بۆ سه‌پاندنا ئه‌جینده‌یێن وان یێن ده‌ره‌كی ل سه‌ر وان، هه‌ر وه‌سا ئۆمێدا گوهارتنا ستراتیژیا جهێ جوگرافی هه‌یه ل ڤان ده‌ڤه‌ران، له‌ورا ئه‌و بزاڤان دكه‌ن كو فتنێ د ناڤبه‌را تاكێن جڤاكی دا دروستبكه‌ن، كو ئه‌ڤێ چه‌ندێ دكه‌ته ئه‌گه‌رێ بجه هێلانا مالێن وان و مشته‌خبن ژ ده‌ڤه‌رێن خوه.. ئێدی مشته‌ختبوونا نه‌یا ره‌وا ئه‌ڤرۆ بوویه خه‌ونا گه‌له‌ك خه‌لكی ژ كورێن عیراقێ بێی كو بزانن كا چه‌ندا ته‌حل و ئه‌و زه‌حمه‌تیا دێ تووشبنێ ب وه‌لاتێن بیانی ل پاشه‌رۆژێ، چونكو ئه‌و وێ مه‌ترسیێ زانن یێن یا ل هێڤیا وان ل ده‌رڤه كو ئه‌و ژی گه‌له‌ك مه‌زنتره ژ نه‌به‌رقه‌راریێ یا كو ئه‌و تێدا دژین ب به‌راوردی ل گه‌ل ئازادیا مه‌رجدار ل غه‌ریبیێ و دناڤ ئه‌و ژیارا ئه‌و د ناڤ وه‌لاتێ خوه دا ژیان ب سه‌ربه‌ربلندی و بێمنه‌تی بێی داخوازا پشته‌ڤانیێ و هاریكارێی بكه‌ن ژ خه‌لكه‌كی دیتر. . ئه‌وێن هه‌نێ پاشه‌رۆژا زارۆیێن خوه باش دزانین ل ده‌مێ ل وه‌لاتێ خوه دژیان، بێی ترسه‌ك كو ب سه‌ر دابونه‌ریتێن وان دا بهێت ل نێڤ جڤاكێن دیتر دا، ب پێچه‌وانی هندێ كو وه‌لاتێن ئه‌ورۆپی و بیانی دێ تووشبنێ ژ به‌ر وان قانوونین سه‌رگر ل سیسته‌مێن وان وه‌لاتان دا. ل دووماهیێ فه‌ره ل سه‌ر وان هه‌می كه‌سێن هزر ل مشته‌ختبوونێ دكه‌ن ژ وه‌لاتێ خوه كو ژبیر نه‌كه‌ن سته‌م و ده‌ربه‌رده‌بوون نا ڤه‌كێشت و ده‌مێ ڤان نه‌خۆشیان و قه‌یرانێن ته‌حل هه‌ر دێ چاره بن و پشتی وان دێ ئارامی و به‌رقه‌راری كه‌ڤیت چه‌ندی ده‌م ببۆریت، له‌ورا فه‌ره ل سه‌ر مه كو ل سه‌ر مشته‌خبوونا ته‌حل و نه‌خۆش براوه‌ستین چونكو ب تنێ ئه‌وێ راڤه‌كرنه‌ك هه‌یه، ئه‌و ژی ره‌ڤینه ژ ژیوارێ ره‌ش و تاری. له‌ورا فه‌ره ل سه‌ر مرۆڤی كو ئه‌رد و وه‌لاتێ ب ساناهی خوه نه‌هیلیت ل به‌رامبه‌ر خۆشیكێن ژیانێ یێن گه‌له‌ك نه‌ڤه‌كیشن.
و: ئه‌ڤرۆ
پێشمه‌رگه پێش هه‌می دونیایێ ڤه شه‌ڕێ تیرۆرێ دكه‌ت
تشته‌كێ سه‌یره ده‌مێ مرۆڤ دبینیت كو پێشمه‌رگه ب چه‌كێ خوه یێ سڤك و ته‌قلیدی شه‌ڕێ مه‌زنترین هێزا تیرۆرست دكه‌ت كو ئه‌و هێز خودان پێشكه‌فتیترین چه‌كه، كو ئه‌و چه‌ك هاڤینا 2014 ل ده‌مێ مووسل گرتی ژ ده‌ستێن هێزێن عیراقی ئینایه ده‌رێ.
پێشمه‌رگه‌ی پاراستنا وه‌لاتیێن كوردستانێ كره ئارمانجا خوه و دیت كو پێدڤیه ببیته ئالیه‌كێ ڤی شه‌ڕێ وێرانكه‌ر، زێده‌باری كو به‌ری نها پێشمه‌رگه نه‌كه‌فتیه د شه‌رێن هوسا دا، چونكی شه‌ڕێن باژێر و جادان نه‌وه‌كی شه‌رێن چیا و چه‌په‌رانه، چونكی وه‌كی هه‌می دزانن كو ئه‌و شه‌ڕێن به‌رێ پێشمه‌رگه‌ی ل گه‌ل رژێمێن ئێك ل دویف ئێكێن عیراقێ كری، شه‌ڕێ چیا بوو و نه‌وه‌كو له‌شكره‌كێ ره‌سمی یێ رێكخستی بوو و پڕانیا وان شه‌ڕان شه‌ڕێن به‌ره‌ڤانیێ بوون، لێ ئه‌ڤرۆكه پێشمه‌رگه ب قاره‌مانانه ب درێژیا هزار و چارسه‌د كیلومه‌تران شه‌ڕێ درنده‌ترین تیرۆرستێن جیهانێ دكه‌ت و به‌ره‌ڤانیێ ژ ئاخا كوردستانێ و رۆمه‌تا خه‌لكێ كوردستانێ دكه‌ت، گرۆپا تیرۆرستا دبێژنێ داعش ل ڤی سه‌رده‌مێ پێشكه‌فتنێ بوویه ژێده‌رێ مه‌ترسیێ بۆ پێشه‌رۆژا هه‌می وه‌لاتێن جیهانێ.
پێشمه‌رگه ب هێز و ئیمان شه‌ڕی دكه‌ت، له‌ورا شیایه به‌رسینگێ ڤان تیرۆرستان بگریت و هه‌می هێرشێن وان ل چه‌ندین ده‌ڤه‌ر و باژێرێن هه‌رێمێ بشكێنیت، هه‌روه‌سا شیا به‌رێ وان ژ هه‌ولێرا پایته‌خت دوور بێخیت، پشتی هینگێ رۆژئاڤا زانی كو پلانا ڤێ گرۆپا تیرۆرست یا به‌رفره‌هتره ژ ته‌خمینَن وان بۆ كری، ل هه‌مان ده‌می زانی و بۆ وان تێكه‌ست بوو كو هێزێن پێشمه‌رگه‌ی هێزا ئێكانه‌یه كو شیای و بشێت به‌رسینگێ ڤێ گرۆپا تیرۆرست بگریت و رابوه‌ستینیت، له‌ورا ده‌وله‌تێن رۆژئاڤا له‌ز كر و چه‌كێ پێشكه‌فتی بۆ هه‌رێما كوردستانێ هنارت و و ژ هه‌می ئالیان ڤه بوونه پشته‌ڤانێن هه‌رێمێ، بگره ژ هنارتنا چه‌كی و شاره‌زایێن له‌شكری، هه‌تا هنده‌ك ژ وان وه‌لاتان به‌رهه‌ڤیا خوه بۆ مه‌شقكرنا پێشمه‌رگه‌ی ژی دیار كر و هاریكاریا ژ هه‌میا گرنگتر هاریكاریا هێزا ئاسمانی بوو.
لێ ژ ئالیێ دبلوماسی ڤه سه‌ركردایه‌تیا هه‌رێما كوردستانێ یا سه‌ركه‌فتی بوویه، چونكی شیایه سه‌رنجا پڕانیا ده‌وله‌تێن دونیایێ بۆ ره‌وشا كوردستانێ راكێشیت كو ل سه‌ر چه‌وانیا ره‌فتاركرنێ ل گه‌ل ملله‌تێ كورد دووڤچوونا سیاسه‌تێن خوه بكه‌ن داكو ملله‌تێ كورد ژ زۆلما وان وه‌لاتان قورتال ببیت كو ب درێژیا دیرۆكێ و هه‌تا نها ژی داگیركه‌رێن پارچێن كوردستانێ نه.
ئه‌ڤجا ئه‌ڤ شه‌ڕێ پێشمه‌رگه ل گه‌ل چه‌كدارێن تیرۆرستێن داعش دكه‌ت، دیرۆكه‌كا نوو بۆ ملله‌تێ كورد تۆمار كر كو بوویه جهێ حێبه‌تی و خۆشخالیا ملله‌تێن دی یێن دونیایێ، ب ئاوایه‌كی هه‌می جیهان شانازیێ ب قاره‌مانیا پێشمه‌رگه‌ی دبه‌ت، له‌ورا هه‌ست ب وێ ئێكێ كریه كو ملله‌تێ كورد هه‌ژی ژیانێ یه، هه‌روه‌سا هه‌ست كریه كو پێشمه‌رگه ل پێش هه‌می جیهانێ و هه‌می مرۆڤاتیێ ڤه شه‌ڕی دكه‌ت، له‌ورا دبێژن كا ئه‌ڤ هێزا قاره‌مان ژ كیژ ملله‌تی یه پێدڤیه د ناڤ ملله‌تێن جیهانێ دا یێ ئازاد و رزگاركری بیت، چونكی گرنكترین تشت كو روحه پێشكێش كریه و هه‌می جیهان ژ گه‌فێن گرۆپا تیرۆرستا داعش پاراستیه.
و: ئه‌ڤرۆ
شنگال و هه‌ڤڕكیێن سیاسی ل سه‌ر پاشه‌رۆژا وێ
د پێنج هه‌یڤێن بۆری دا رێكخراوا ب ناڤ ده‌وله‌تا ئیسلامی یا تیرۆرست هێرشی سنوورێن هه‌رێما كوردستانێ كریه و ژ وانا ل سه‌ر باژێرێ شنگالێ، ئه‌ڤه و زێده‌باری ئاریشێن كو جڤاكێ كوردی ب ئاوایه‌كێ گشتی و ب تایبه‌تی جڤاكێ ئێزدی تووش بوویێ، له‌ورا هه‌موو تاكێن جڤاكێ كوردی پێدڤی یه‌كبوون و یه‌كگرتنا گۆتارا خوه‌نه و خوه ژ مه‌ترسیا درنده‌ترین دوژمن قورتال بكه‌ن.
د ڤێ ره‌وشا ئالۆز دا هنده‌ك رێكخستیێن پارتا كاركه‌رێن كوردستانێ و رێكخستیێن هه‌ڤپه‌یمان د گه‌ل دا ئه‌ڤ ره‌وشا هه‌ستیار و ب زه‌حمه‌ت بۆ خوه ب ده‌لیڤه زانیه كو ب ئاوایه‌كێ راسته‌وخۆ مایتێكرن د كاروبارێن ناڤخۆیا شنگالێ دا بكه‌ن. كو ئه‌ڤ پێنگاڤه ب به‌زاندنه‌كا سیاسی هه‌مبه‌ری ئێزدیان دهێته هژمارتن، هه‌روه‌سا یاری پێكرنه ب هه‌ستێن ئێزدیان، له‌ورا ئه‌ڤ مایتێكرن و یاری پێكرن د ڤێ قووناغا هه‌ستیار دا پتر ڤێ ره‌وشێ ئالۆز دكه‌ن، ژبیر كریه كو باژێرێ شنگالێ حوكمه‌ته‌كا ناڤخۆیی و جڤاته‌كا هه‌لبژارتی هه‌یه و ئه‌و كارگێری سه‌ر ب ده‌وله‌ته‌كا خودان سه‌روه‌ری ڤه‌یه و پشته‌ڤانیا دارایی ژ ئالیێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه بۆ دهێته كرن، هه‌روه‌سا شنگال دكه‌ڤیته د كڤانێ ده‌ڤه‌رێن هه‌ڤڕكی ل سه‌ر د ناڤبه‌را حوكمه‌تا هه‌رێمێ و عیراقا فیدرال دا، له‌ورا ب دیتنا من پێنگاڤه‌كا ب ڤی ئاوایی ب تنێ خزمه‌تا دوژنێن كوردان دكه‌ت.
ل شوینا ئه‌و ریكخراوێن ناڤبری كاری ل پارچێن كوردستانا خوه بكه‌ن و گرنگیێ ب كاروبارێن ناڤخۆیا خوه بده‌ن، رابووینه مایێ خوه د پارچه‌كێ دا دكه‌ن كو مایێ وان تێناچیت. ل ڤێرێ پرسیار دهێتـه كرن، ئه‌رێ چما ئه‌ڤ رێكخراوه مایێ خوه د سیاسه‌تا خوه یا ناڤخۆیی دا ناكه‌ن، ب تایبه‌تی ل پارچا خوه؟ ئه‌رێ چه‌ند باژێرێن پارچا وان دئازاد و رزگاركرینه و د ژێر كونترۆلا ئه‌ڤان رێكخراوان دانه؟ ئه‌رێ ب درێژیا
خه‌باتا خوه چه‌ند كانتۆن دروست كرینه؟ ئه‌رێ ب چ ماف مایێ خوه د كاروبارێن هه‌رێمێ دا دكه‌ن؟ ئه‌رێ سه‌ركردێن وان رێكخستیان ل كیڤه‌نه ده‌مێ گوند و باژاركێن ئێزدیان ل پارچێن وان دهێنه داگیركرن؟ ئه‌رێ وان پرسیار ژ خوه كریه، كو خه‌لكه‌كی ب ناڤێ وان چه‌ند گوند و رۆبه‌رێ عه‌ردی ب زۆری ژ ئێزدیان ستاندیه؟ باشه چما به‌حسێ كۆبانێ ناكه‌ن، كو نها خه‌لكێ وێ د ره‌وشه‌كا هه‌ری دژوار دا ده‌رباز دبیت؟ ما نه یا فه‌ر و باشتره ل شوینا ل شنگالێ مالا كوردی پارچه پارچه بكه‌ن، ئه‌و ل وێرێ شه‌ڕی و به‌ره‌ڤانیێ بكه‌ن؟ ئه‌رێ ئه‌ڤ هه‌لویستێن نه‌په‌رسانه د به‌رژه‌وه‌ندیا كێ دایه؟ مانه پرانیا ده‌ڤه‌رێن كۆبانێ كو ژ ئالیێ رێكخستیێن وان ڤه دپاراستی بوون و چه‌كدارێن داعش پڕانیا وان ده‌ڤه‌ران خستنه د ژێر كونترۆلا خوه دا؟ ما كه‌نگی دروسته ئه‌ڤ رێكخراوه ده‌ڤه‌رێن خوه بهێلن و بهێن بۆ ده‌ڤه‌رێن مه بكه‌نه گری؟.
ئه‌ڤجا پێدڤیه سه‌ركردێن ڤان رێكخراوان بۆ قووناغا داهاتی هزرێ د پاشه‌رۆژا خوه دا بكه‌ن، چونكی بوویه‌رێن سیاسی دبه‌رده‌وامن و كه‌س نزانیت سباهی چ كاره‌سات دێ ل ته‌ڤایا ده‌ڤه‌رێ چێ بیت، له‌ورا پێدڤی بوو هه‌ڤسه‌نگیا پیڤه‌رێن سیاسی ب رێكێن دروست كربایه و ل شوینا هزركرنا به‌رفره‌هكرنا ده‌ستهه‌لاتا خوه ل ده‌ڤه‌رێن هه‌رێما كوردستانێ كار ل پارچا خوه كربایه، هه‌روه‌سا پێدڤی بوو گرنگیێ ل سه‌ر سیاسه‌تا ده‌رڤه نه‌كه‌ن كو ده‌ستهه‌لاتا خوه به‌رفره‌ه بكه‌ن، یان ژی ب پشته‌ڤانیا هنده‌كێن دی مایتێكرنێ د كاروبارێن ناڤخۆیا هه‌رێما كوردستانێ دا بكه‌ن.
ل دووماهیێ دبێژین ژ پێدڤی بوو ڤان رێكخستیان نازكیا جهێ باژارێ شنگالێ د ڤێ قووناغێ دا زانیبایه و ژ به‌ر چه‌ند ئه‌گه‌ران مایتێكرن
نه‌كربایه و ژ وان ئه‌گه‌ران: تایبه‌تمه‌ندیا ئایینی یا پڕانیا ئاكنجیێن شنگالێ، ئه‌گه‌ره‌كێ دی كو ده‌ڤه‌ره‌كه د ناڤبه‌را هه‌رێمێ و حوكمه‌تا مه‌ركه‌زی دا هه‌ڤڕكی ل سه‌ره، هه‌روه‌سا هه‌تا نها ب تمامی نه‌هاتیه رزگاركرن و پڕانیا ده‌ڤه‌رێن وێ د بن كونترۆلا چه‌كدارێن تیرۆرستی دانه.
بارزانی خودانێ گه‌ره‌نتیا مافێن كێمینه‌یانه
پێكهاتا ئێزدیان دهێته هژمارتن ژ ته‌خێن ئاشتیخواز ل ناڤ كه‌سكه‌سۆرێ جڤاكێ كوردستانی یێ جوان، ئه‌ڤرۆ د دۆخه‌كێ سه‌خت دا دژیت ژ ئه‌نجامێ دژواری و ئازاریا روودانێن ب سه‌ر ده‌ڤه‌رێ را ده‌رباز دبن، د اكو بكاریت ئارامیا خوه بپارێزیت فه‌ره ل سه‌ر په‌سنا خوه بدانیته سه‌ر شیانێن سه‌ركرداتیا پارتی دیمۆكراتی كوردستان، كو ئه‌ركێ برێڤه‌برنا كاروباێن ئیداری ب ستویێ خوه ڤه‌گرتیه و به‌رپرسه ژ پاراستنا پاشه‌رۆژا وان، هه‌ر وه‌سا ل سه‌ر سیاسه‌تا سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی كو هه‌رده‌م ته‌كه‌زیێ ل سه‌ر ره‌سه‌نیا نه‌ته‌وه و نه‌ژادرێ دیرۆكا وان دكه‌ت، ئه‌و ژی ژ بۆ دابینكرنا مافێن وان یێن كه‌ساتی و پاراستنا بیروباوه‌رێن وان یێن ئاینی ژ ئه‌نجامێ خه‌مخۆریێ ژ دوورخستنا وان ژ رێكخستنێن توخمه‌په‌رێس یێن توندره‌و، كو ب ره‌نگه‌كێ مه‌زن ل ده‌ڤه‌رێ به‌ربه‌لاڤبووینه‌ل ڤی سه‌رده‌می. هه‌ر وه‌سا ژ به‌ر كو ئه‌و سه‌ر ب نه‌ته‌وا كورد ڤه‌نه، ره‌نگه ئه‌ڤه‌یه ئه‌گه‌رێ تووشبوونا وان بۆ ئاریشێن ل گه‌ل گرۆپێن توندره‌وه وه‌كو نه‌ته‌وێن دیتر یێن ب ره‌خ وان ڤه ل ده‌ڤه‌رێن سنۆری یین ل سه‌نتا وان، زێده‌باری هندێ كو پرانیا ده‌ڤه‌رێن كورێن ڤی ته‌خێ لێ د ئاكنجی دكه‌ڤنه ل ژێر سنۆرێن ئیداری یێن حوكمه‌تا هه‌رێمێ نه‌مازه ده‌ڤه‌ر نها هنده‌ك ناكۆكیێن تائیفه‌گه‌ری دیاربووینه و ل گه‌ل ڤێ هنده‌ك كۆمێم چه‌كدار یێن بێگونه‌هان دكوژن ل سه‌ر ناسناما ئاینی و ژیبوونێن نه‌ژادی، كو ل گه‌ل ڤێ چه‌ندێ پێلا گه‌فێن تیرۆری بلندبووینه ل سه‌ر كێمینه‌یان و زێده‌بوونا مه‌ترسیان ژ كاره‌ساتێن مه‌زن ژ لایێ وان بزاڤێن ئسولی و سیاسی ڤه كو زالبوونا خوه دسه‌پینن ل سه‌ر ژیواری و ژیانا ئێمناهی و گه‌فان ل هه‌بوونا كێمینه‌یانه دكه‌ن یێن داخوازا ژیانێ دكه‌ن ب ئازادی و كه‌رامه‌ت ل ده‌ڤه‌رێ.. جڤاكێ ئێزدی ئێكه ژ گرنگترین پێكهاتێن سه‌ره‌كی ل سه‌ر ئه‌ردێ كوردستانێ، ئاینێ ئێزدیان ژ كه‌ڤنترین ئایینێن ئه‌زه‌لی یه ل ده‌ڤه‌رێ
و باوه‌ری و تاكێن وی باوه‌ریێ ب كۆپیا گیانێ و ئێكبوونا خودای دئینن، زمانێ وان یێ فه‌رمی یێ كوردی یه، وه‌كو ژێده‌ر و ره‌سه‌ناتیا نه‌ته‌وا كوردی و ئه‌ڤ چه‌نده دیار دبیت ب رێیا نڤێژێن وان و داخوازیێن وان یێن ئاینی و پێرابوونا میتۆلۆجیێن وان ب ڤی زمانێ ره‌سه‌ن، هه‌ر وه‌كو كوڕێن ڤێ ته‌خێ خۆشیێ ب دابونه‌ریتێن جڤاكی یێن خورت دبه‌ن و ژ بابوكالان وه‌رگرتین..
پرانیا ئێزدیان خرڤه‌بووینه باشۆری كوردستانێ و هه‌ر ژ ده‌سپێكا وان وه‌كو وه‌لاتێ وان یێ ره‌سه‌ن.. باوه‌ریێ ب پێكڤه‌ژیانا ئاشتیانه دئینن ل گه‌ل پێكهاتێن جڤاكی ب ئاشتیانه و ته‌ناهی و ئازادانه ل گه‌ل هه‌مووان ژێكرا دكه‌ن، دهه‌مه‌ی بیاڤان دا ب ره‌نگه‌كێ سروشتی، ل به‌رچاڤ وه‌رگرتنا تایبه‌تمه‌ندیا وان یا ئاینی و عه‌قائیدی. ئه‌ڤه پۆخته‌ك بوو ژ جڤاكێ ئێزدی یێ ده‌وله‌مه‌ند ب كلتووێ خوه یێ ره‌سه‌ن و دیرۆكا كه‌ڤنار.
ب وێ چه‌ندێ كو پارتی دیمۆكراتی كوردستان
وه‌ك بزاڤه‌كا نه‌ته‌وی علمانی كاریگه‌ر و ده‌سهه‌لاته‌كا به‌رفره‌ه ل سه‌رانسه‌ری كوردستانێ، قه‌بارێ خوه یێ مه‌زن هه‌یه و كاریگه‌ریه‌كا كارا و به‌رنامه‌كێ ئاشكرا كه‌س نكاریت شیانێن وی یێن سیاسی كێم بكه‌ت ل عیراقێ و ده‌ڤه‌رێ، هه‌ر وه‌سا وه‌كو خوه‌دی خه‌باتا شۆره‌شگێری یا چه‌كدارا دوور و درێژ و بۆ ساله‌ها سالێن بزاڤا رزگاریخوازا كوردستانی و سه‌ركێشا مه‌زنترین دو شۆره‌شێن چه‌كداری ل كوردستانێ (ئیلۆن و گولان)یێن نشتیمانی ب سه‌رۆكاتیا بابێ نه‌ته‌وا كورد بارزانیێ نه‌مر ئه‌ڤ شۆره‌شێن
ئه‌ردێ كوردستانێ ئێمن كرین و چیایێن وێ كریه مێرگه‌كا ئارام بۆ ته‌ڤ پارتێن عیراقی یێن به‌رهنگار ل هه‌مبه‌ر حوكمه‌تێ ل هه‌می ده‌مان ژ بلی هندێ كا ئه‌ڤ پارته د ئایندارن ین علمانینه چه‌پره‌و یان ئه‌وێن خه‌باتا وان ژ پێناڤی تێگه‌هێن نه‌ته‌وینه..
لێ ئارمانجا وی مه‌زن هه‌ر ده‌م به‌رگیركرن ژ مافێن هه‌می كێمینه‌یان بوو ل هه‌رێمێ وه‌كو ئێزدی و توركمان و یێن دیتر ب راستگۆی و ئه‌مانه‌ت، چونكو وه‌كو خیڤه‌ته‌كێ یه هه‌می ئاینان دپارێزیت و سه‌ره‌ده‌ریی ب هه‌مان پیڤه‌رێن نشتیمانی دكه‌ت ل گه‌ل پێكهاتان بێی جوداهیكرن و ب هه‌مان رووبه‌ری د راوه‌ستێت ل هه‌مبه‌ر هه‌میان و هێشتا ژی ته‌حه‌مولا به‌رپرسیاریا هه‌می جڤاكی دكه‌ت. پرانیا بزاڤێن سیاسی یێن نه‌ته‌وی یێن كوردی یێن ل گۆره‌پانا سیاسی ل داویێ ده‌ست ژ هزرێن خوه یێن علمانێ به‌ردابوون، هه‌ر وه‌سا ژ ئه‌جنده‌یێن سیاسی یێن ئارمانجا وان ئێكسانی د ناڤبه‌را هه‌می ته‌خێن جڤاكی دا و دابینكرنا ئارامیێ و پاراستنا هه‌می پێكهاتێن ل كوردستانێ، هه‌ر وه‌كو ته‌كه‌زی ل سه‌ر خه‌مخۆریا خوه یا ته‌ڤایی ل كوردستانێ، هه‌روه‌كو ته‌كه‌زیی ل سه‌ر مافێن كێمینه‌یان دكه‌ت بۆ دابونه‌ریتێن وێ, به‌ره‌ڤاژی ئه‌وا د به‌رنامێ وێ یێ سیاسی دا ل ده‌مێ خه‌باتا چه‌كداری، ئه‌و په‌یره‌وێ علمانی یێ ژ ئه‌نجامێ ره‌وشه‌نبیریا هه‌می رێخستنێن كوردی هاتی كو دهێته هژمارتن ژ سمایێن ئه‌رێنی یێن هه‌می هێزێن سیاسی شانازیێ پێ دبه‌ن، به‌ره‌ڤاژی گرۆپێن ئیسلامی یێن شسۆلی یێن سه‌رده‌م كو ده‌ست ب كارتێكرنێ كرین ل سه‌ر پاشه‌رۆژا هه‌رێمێ به‌ره به‌ره، ژ به‌ر كه‌فتینه ژێر باندۆرا سیاسه‌تێن ده‌وله‌تێن ئیسلامی یێن مه‌زن ل ده‌ڤه‌رێ، دا كو پرانیا وان ده‌ربكه‌ڤن ژ وه‌رارا نه ته‌وه‌ی یا ل سه‌ر دچیت ب رێیا په‌یره‌وه‌ێ توخمه‌په‌رێسیێ و پره‌نسیپێ ته‌ڤگر كو گه‌فێ ل سیسته‌مێ دیمۆكراتی دكه‌ت ل عیراقێ و هه‌رێمێ. لێ ده‌مێ چاره‌نڤیسێ ڤان پێكهاتان تووشی مه‌ترسیێ و گه‌فلێكرنێ دبیت ل هه‌رێمێ و كورێن وێ هه‌ست ب په‌راوێزكرنێ دبن ژبه‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كی، ل وی ده‌می به‌رپرسیاریا پاراستنا وان دكه‌ڤیته سه‌ر ملێ سه‌ركرده‌یا سیاسی یا كوردستانی ب په‌له‌یا ئێكێ، چونكو ئێكه ژ ژێده‌رێن سه‌ره‌كی یێن تاكێن جڤتاكی باوه‌ریێ ددانه سه‌ر و ل هه‌می هه‌لویستان، لێ ل ڤێره مژار دهێته جوداكرن ده‌رباره‌ی جڤاكێ ئێزدی ب به‌راوردی ل گه‌ل پَكهاتێن دیتر، چونكو ئه‌و كێمینه‌كا ئاینی یا بچووكه و مه‌ترسی ل سه‌ر د دوجاركینه، دوور ژ ژیبوونا وان یا نه‌ته‌وی و ره‌سه‌ناتیا ئۆلێ وان ل ده‌ڤه‌رێ. ل ڤێره مه‌ترسیا هه‌لویستێ دیار دبیت ل سه‌ر كێمینه‌یان و مه‌ترسی ل سه‌ر زۆر دبن و تووشی ئاسته‌نگان دبن ژ به‌ر وان سیاسه‌تێن ئسۆلی ل كوردستانێ سه‌ره‌رای دانانا قانوونێن دستووری و نه‌ژادی ل هه‌رێمێَ ب رێیا كێمینه‌یین ئاینی و عرقی ل هه‌رێمێ ب رێیا سازیێن فه‌رمی (په‌رله‌مان) كو ده‌لیڤه رۆخسایه بۆ هه‌مه پێكهاتان كو راببن ب ئازادیێن جڤاكی ل ژێر سیوانه‌یا وێ ل گۆر ئالاڤێن وێ. لێ ل گه‌ل ڤان مه‌ترسیان یێن جڤاكێ ئێزدی دیتین ل به‌ری ده‌می بزاڤێن په‌سنینا دلسۆزیا مالباتا بارزانیان بكه‌ن و هێمایێ گه‌لێ كورد سه‌كردێ نه‌مر مسته‌فا بارزانی و ئه‌وای ئه‌ڤرۆ دیتیی و دێ ل پاشه‌رۆژێ دێ بینیت ب په‌سنا حكمه‌ت و سیاسه‌تا سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی وه‌كو گه‌ره‌نتیا ئێمن و راست بۆ پاراستنا مافێن وان ل عیراقێ و كوردستانێ، چونكو ئه‌و هه‌ست ب ئازادیێ دكه‌ن ل ژێر سیاسه‌تا وی یا گونجای د ڤێ قووناغا سه‌خت و ته‌نگاڤ دا ژ دیرۆكێ.
و: ئه‌ڤرۆ
پێنگاڤا ئێكێ بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا كوردی
د بابه‌ته‌كێ وه‌كو ئه‌ڤی دا ل پێشتر مه به‌حس كربوو ل دۆر چاوانیا مفاوه‌رگرتنێ ژ پترۆلا كوردستانێ دا ببیته به‌ری بنیاتێ بۆ ده‌وله‌تا كوردی ل پاشه‌رۆژێ و چاوانیا بكارئینانا وێ ژ لایێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ ڤه وه‌كو كارته‌كا فشارێ ل سه‌ر د چه‌ندین كاوربارێن سیاسی دا ل گه‌ل حوكمه‌تێن ده‌ولتێن هه‌ڤسویی ڤه و چالاككرنا دپیلۆسیا وێ ده‌ره‌كی لگه‌ل ده‌وله‌تێن دیترێن جیهانێ ژ پێخه‌مه‌ت هاریكاریكرنا وێ بۆ بجهئینانا ڤێ چه‌ندێَ، هه‌ر وه‌سا ئه‌ڤرۆ به‌رهه‌مێ وان سیاسه‌تان دیاربووینه كو په‌سنا راستا ئاڤاكرنا نه‌واتێ وی َدكه‌ت به‌ر به‌ره و پێنگاڤا ئێكێ ژ ئاڤاكرنا دوله‌تا كوردی دا دیاربوویه ده‌مێ سه‌رۆكی هه‌رێمێ داخواز ژپه‌رله‌مانی كری كو ده‌نگدانێ ل سه‌ر بریارا گوهارتنا قه‌زا حه‌لبجه كری كو ببیته پارێزگه‌هه‌كا سه‌ربخوه،پاشی ئه‌ڤ پرسه‌ره ره‌ورانه‌ی جڤاتا وه‌زیران ببیت بۆ بجهئینانێ داكو ببیته پارێزگه‌ها چارێ د ناڤ سنۆرێن ئیداریێن هه‌رێما كوردستانێ دا، ئه‌ڤ پێًنگاڤه دهێت پشتی، خوه‌گیرۆكرنا حوكمه‌تا ناڤه‌ندی و خوه‌تێنگه‌هاندن ژ مه‌ره‌م،ئه‌ڤ پێنگاڤا وێره‌ك حوكمه‌تا هه‌رێمێ دهێته هه‌ژمارتن ژ دلسۆزی و قوربانیدانا باژێرێ حه‌لبجه پێشكێشكری ده‌مێ توشی چه‌كێ كیمیاوی بووی ژلایێ رژێما دكتاتۆرا عیراقێ ڤه ل سالا 1988 كو ب هزاران وه‌لاتیێ بێگونه‌ه لباژاری كه‌فتین.. له‌ورا هیڤیدارین كو به‌رێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ بكه‌ڤیته شنگالێ ژی،پێخه‌مه‌ت كو پشتی ژ باژێرێ جه‌لبجه بدووماهی دهێت،هه‌مان گرنگیێ بده‌تێ و پێنگاڤێن وه‌كهه‌ڤ بهاڤێژیت وه‌كو رێزگرتن بۆ قوربانیێن وان سته‌م وهێرشێن هۆڤ و ده‌رده‌سه‌ریێن بخه‌لكی كه‌فتین ب درێژیا سالێن بوورین ژ لایێ هه‌می رژێمێن ده‌سهه‌لات ل عیراقێ كرین، هه‌ر ژ ده‌مێ دامه‌زرندنا وێ و هه‌تا ئه‌ڤێ چركێ، هه‌ر وه‌كو ه‌ئه‌م دخوازین هنده‌ك باژێرێن دیتر ژی ل دووڤ شۆپا وێ بچن، چه‌ندی ئه‌ڤ پێًنگاڤه د گونجای بن ل گه‌لپێدڤیێن سه‌ره‌كی یێن به‌ر جێبه‌جێكرنا خه‌ونا كوردی یا مه‌زن د ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا خوه‌یا سه‌ربه‌خوه دا، هه‌روه‌سا ل گه‌ل هزر و ده‌سپێًشخه‌ریان دا یێن بزاڤێ هه‌می كورێن گه‌لێ كورد بۆ دكه‌ن.. . بێگومان ل هه‌رێمێ هه‌می فاكته‌رێن ئیداری هه‌نه یێن زه‌مینێ خۆش دكه‌ن بۆ دانانا كیانێ وێ یێ سه‌ربه‌خوه،ب هه‌می ته‌كه‌زی ئه‌ڤ فاكته‌ره دگونجن ل گه‌ل پێدڤیێ به‌رنامێ سه‌ره‌كی یێ سیته‌مێ ئیداره‌كا خۆیه‌تی یا سه‌ربه‌خوه و پێًشكه‌فتی بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌تێ و
بۆ چه‌ندین هۆكاران وه‌كو:
1. لایه‌نێ ئابووری: ده‌ستپێ بكه‌ین ب به‌رهه‌مێ نه‌فتی كو دهێته هه‌ژمارتن ئێك ژ به‌رزترین فاكته‌ران كو ل سه‌ر بنیاتێ وی جڤاك دهێنه ئاڤاكرن و گرنگترین شێواز كو ده‌وله‌ت ل سه‌ر دهێنه ئاڤاكرن، هه‌ر وه‌كو دپرانیا ده‌ڤه‌رێن رۆژهه‌لاتا ناڤین دا، كو ژ ئه‌نجامێ هنده‌ك ده‌وله‌تێن بچووك ژێ ده‌ركه‌فتین، ئه‌ڤ ئه‌نجامه ل هه‌رێمێ یێ هه‌یی و ب قه‌باره‌مێ زۆر هه‌تا وی راده‌ی كو بوویه ئێك ژ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی یێن كوڕێن گه‌لێ كورد هاتینه ده‌ربه‌ده‌ركرن و مافێن وی یێن ره‌وا ژناڤچووینه‌ه ژ لایێ رژێمێن ل دووڤ ئێكدا ل ڤی وه‌لاتی، ئه‌ڤه زێده‌باری داهاتێن گمرگی و به‌رهه‌مێن چاندنێ و یێن دیتر ژی یێن دچنه د بوجا هه‌رێمێ دا ژ ناڤخوه.
2. لایه‌نێ ئیداری: هه‌رێما كوردستانێ هه‌ر ژ سالا 1991 ب رێڤه‌به‌رنه‌كا ناڤخوه یا سه‌ربه‌خوه ژ ده‌وله‌تا عیراقێ ب هه‌می سالۆخێن خوه ڤه و ب ره‌نگه‌كێ ئێكجاری و فه‌رمی دوور ژ مایتێكرنا حوكمه‌تا ناڤه‌ندێ د كاروبارێن ناڤخوه‌یی دا، كو هه‌رێمێ په‌رله‌مانێ خوه یێ تایبه‌ت هه‌یه و كاروبارێن وی دهێنه برێڤه‌برن ژ لایێ تیمه‌كی حكومی یێ به‌رهه‌ڤ ب رێڤه‌به‌ر و كارمه‌ند و وه‌زریران ڤه، زێده‌باری هه‌بوونا زمانێ كوردی كو دهێته هژمارتن وه‌كو زمانێ فه‌رمی د ناڤ هه‌می سازیێن وێ یێن فه‌رمی دا و ئۆفیسێن حكومه بیێ جودابوون، له‌ورا چو ئاریشه نین پیڤاژۆیا وێ د ڤی لایه‌نێ دا تێكبده‌ت.
و:ئه‌ڤرۆ
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com