محسن عهبدولرهحمان
ئهم كورد باشترین، زیرهكترین، ژیرمهندترین، موسلمانترین… خهلكین!
سهربارى كو مللهت د ناڤبهرا خوهدا رێكدكهڤن و ئهم هێش لێكدكهڤین، پسمام پشتا ههڤدگرن و ئهم برا هێش بهرسینگێ یهكتر بهرنادهین!
چاوا:
زیرهكترین مللهتین، رهزیلترین مللهت رۆژانه پیرۆزیێن مه دههرمینن!
ژیرمهندترین خهلكین، پاشڤهمایتر مللهت كو ژ پاشخانهیێن دهشتهكى هاتینه، مه دهاژۆن و برێڤهدبهن!
باشترین مللهتین، پتریا مه زمانێ خوه نزانن، ئهوێن دزانن ژى پتریا وان پێ ناخوینن و نڤیسن، لهورا ئهدۆنیسێ ئهرهب دبێژیت: (زمانێ ئهرهبى د بهریكا گهنجهكێ كورد دایه)!
موسلمانترین جڤاكین، سهربارى كو وهلاتێ مه ب شیر هاتیه ڤهكرن، پتریا نڤێژكهرێن كورد د رامانا وان پهیڤان ناگههن ئهوێن د نڤێژێ دا دبێژن، جارهكێ نهپرسینه سهییدێن كورد ژ رهڤشتا (ئهبۆ تالب یان ئهبو لهههب)، (ئیبنو سومهیا یان ئیبنو سوبهئى) نه، چ جوداهى د ناڤبهرا قۆناخا مهكههێ و مهدینێ دا ههیه، (ناسخ و مهنسوخ) د قورئانێ دا چیه!؟ لهورا برا سورهتێن (ئهنفال، نهسر، فهتح) ل سهر فهرمان و ههوێن خوه یێن لهشكرى ل دژى كوردان ددانن!
ب دیتنا من ئهڤه ڤهدگهڕیت بۆ درێژیا دهم و شێوازێ سهرهدهیا ماندهلكرنا ههبوونا كوردان، ههر ژ قهدهغهكرن و كرێتكرنا زمان و ناڤ و مێژوویا كوردى، ب سهپاندنا بیرۆكهیا برایینیا جڤاكێ موسلمان و نیشتیمانبوونێ، تاكو ههڤوهلاتیێ كورد ب خوه ژى باوهركرى و گهلهكان خوه داینه چهپهرێ داگیركهرى دژى مللهتێ خوه، بهلكو سهركێشیا داگیركهرى كریه و لهشكهركێشى بۆ وێرانكرنا كوردستانێ كریه، لهورا گهلهك ژ سهركرده و ناڤدارێن داگیركهرێن كوردستانێ ژ نهژاد كوردبوون! ئهوێن ب چهك شهرێ مللهتێ خوه كرى خراپترنهبوون ژ ئهوێن فهتوا داین!
لێ دهما زۆردارى دگههشته سهر ههستى و جاران بهرژهوهندیێن ئاغایهكى یان شێخهكى دكهفته مهترسیێ، هینگى یاخى دبوون.
لێ مللهت دهما ژ خهمخۆریا دلسۆزان ژ تهمارا چهوساندن و خاپاندنێ ههرێ هشیار ما، هۆسا كوردان ههر رێكهك ههى ژبۆ بدهستڤهئینانا ئازادیێ دابهرخوه و دریغى نهكر، ئێك ژ وان رێیا پهنا برن بو شیوعیاتیێ وهكو سهرۆك (موعهممهر قهزافى) ل رۆژا 7ى گۆلانا 1973یێ، د گۆتارهكێ دا ههمبهر خویندكارێن كۆلیژا نۆشداریێ ل زانكۆیا لیبى: (ئێكهم كهس ژ موسلمانان شوعیاتى ئینایه ناڤ وهلاتێن عهرهبى ل ئیراقێ كوردبوون و ل سووریێ ئهرمهن و ل مسرێ جوهى بوون…، بۆچى؟ ئهو نه ژ بۆ پێشكهڤتنخوازى یان برۆلیتاریایێ بوو!! لێ ئهو بهرهڤانى ژ ههبوونا خوه بوو، بهرهڤانى ژ مهمینهیا خوه، شیوعیبوونا وان نه ژ نهڤیانا موسلمانهتیێ و نه ژ ڤیانا شیوعیهتێ بوو).
قهززافى راستى گۆت كێمینهیێن وهلاتێن ئهرهبى و ژ وانا كورد ژییاتى بۆ نیشتیمانێ ئهرهبى نینه، و حهزا وان بۆ دهربڕینێ ژ رهتكرنا ئهرهبكرنێ ب پهنابرنێ بۆ كارهكێ ههڤدژى روویێ دیێ ئهرهبیاتیێ، ئانكو ئیسلامێ بوو.
چنكو كوردان ههردهم خهباتكریه ژبۆ راسپاردهیى (وصایه) ژ سهر وان بهێته راكرن، و مافێ چارهنڤیس بۆ بهێتهدان، ئهو مافێ ههڤال (لینین) خۆدێ گهلهك و گهلهك ژێ رازى بیت ل دۆر پهیڤى و نڤیسى، د دهمهكى دا ئهرهبان بهردهوام ههولددا ههموو كورد تنێ موسلمانێن خوهشباوهربن، و ههر كهسێ وهسا نهبیت، ئهو دژى موسلمانهتیێ یه و پاشكهز (مرتد) و شعوبى و زهندیقه و …
ژبهر كارگێرێن گهندهل، جهنهرالێن دلرهق، سیاسیێن ترسنۆك… ئهوێن ژ گۆهانێ هێشترا ئهرهبیاتیێ فرشكبووین، لهورا كورد بهر ب شیوعیهتێ چوون، لێ پشتى هاتینه پشتگۆه ئێخستن، لێ سۆڤێتا جاران و تهڤایا بلۆكێ رۆژههلات چ بۆ نهكر، نهچاربوون سهمتێ بگوهۆرن و بهر ب رۆژئاڤا بچن! ئهو ژى نه ژ ڤیانا رۆژئاڤا و نه دژى موسلمانهتیێ، بهلكو ژ بۆ ههلكێشانا بایێ ئازادیێ!
كوردان خوه دانه بهر سهیوانهیا رۆژئاڤا، چنكو ل كۆچا ملیۆنى ئهوان پاراستن، و ل سهر دهمێ هۆڤه هێرشێن ئیسلامهویان بۆ سهر رۆژئاڤایێ كوردستانێ، ئهوێن ژ ههر جه و دهرێ ب رێیا تركى ڤهڕژیانینه سووریێ، تووشى قركرنێ دبوون وى دهمێ و ل كۆبانێ ئهمریكا و ههڤپهیمانان خوه لێكرنه خودان، ئهرهب دبێژن (خهندقى خوه ب زلكهكى ڤه دگریت) و ئهمریكا كاریتهیه نه زلكه.
نووترين نووچه
- نێچیرڤان بارزانی خواستا هەرێما كوردستانێ بۆ پێشڤەبرنا هەڤبەندییان ل گەل پۆلەندا دوپاتكر
- مەسرور بارزانی و سیسی دوپاتیێ ل پێشڤەبرنا وەبەرهێنان و بازرگانییا دو ئالییانە دكەن
- زوهێر عەبدولمەسیح ئەكتەر و دەرهێنەرەكێ نیشتمانپەروەر بوو
- چارچۆڤەیێ هەماهەنگیێ داخوازا گەرەنتییا نێڤدەولەتی بۆ هەلوەشاندنا گرۆپێن چەكدار دكەت
- د. بەشیر حەداد: پێكئینانا حوكمەتا نو یا ئیراقێ دێ گیرۆبیت
- مەتران بەشار وەردە: بۆ زڤڕینا كریستیانان، ئیراق پێدڤی ب ئارامییا سیاسییە
- مەسرور بارزانی ب هەلكەفتا جەژنا رۆژیێن ئێزی پیرۆزباهیێ ل ئێزدییان دكەت
- هاریكارییا خەلكی بۆ زیانڤێکەفتیێن چەمچەمالێ جهێ رێزێیە
- مەسرور بارزانی و ئەحمەد ئەلجەربا دوپاتی ل گرنگییا پاراستنا مافێن گەلێ كورد و پێكهاتەیێن سووریێ كر
- پارتی و ئێكەتی ل پیرمام كۆمبوون
محسن عهبدولرهحمان
هزركرن دهرڤهى رهڤێ!
محسن عهبدولرهحمان
د ڤان رۆژێن بۆرى دا فیسبووك بوویه مهیدانا ههڤڕكیهك دژوار و جاران ههستى شكێنهر د ناڤبهرا گرۆپێ ئۆلدار و سكۆلار دا، ئهوژى ل دۆر بابهتێ (شارستانیا ئیسلامى) یا (عهبدالى) د بهرنامهیێ میتۆد دا، بۆچوونا خوه یا كهسى ل دۆر گۆتى. لێ د دووڤرا بابهت د تۆڕا جڤاكى دا وهكو ههرهشه ل سهر پرهنسیپێن ئیسلامێ هاته دیاركرن، دا پێلهكا داخۆیانیێن ئاگرین ببارن، ژ لایێ دى هندهك كهسێن خوه ب سكۆلار ددهنه نیاسین بهرهڤانى ژ بۆچوونا نڤیسهرێ ناڤبرى كر، و داخوازكرن ل جهێ ههرهشه و كهفكرنێ بهرسڤ بهێتهدان..، ئهڤ قایشكێشیه گههشته راددهیا بهستنا كۆمبوونهكێ ژلایێ (ئێكهتیا مهلایێن كوردستانێ) ڤه، ئانكو بابهتى شێوازهكێ نیمچه فهرمى وهرگرت، بابهت پتر بهرفرههبوو دهمێ سێ سهندیكا (رۆژنامهڤانان، هۆنهرمهندان، نڤیسهران) بهیاننامهیهك شهرمینۆك و بێناڤهرۆك دهرئێخستى. ب دیتنا من ئهڤا ههیى رهنگڤهدانا قهبارهیێ قهیرانا هزرى و مهودایێ ژێكدووربوونێ د جڤاكى دا دیاردكهت، كو لێكنهتێگههشتن ل دۆر تێگههێ ( هزرـ كار) + (تاك ـ جڤاك) دا ههیه. دهمێ ژ دوورڤه تهماشهى دیمهنێ ب ئێش ل دۆر چاوانیا گهنگهشهیا ههره دوورى گیانێ لێبۆرینا دینى و رهوشت و نهریتێن كوردینى دكهم، وهكو د فهرمۆدهیا پیرۆزدا هاتى (المسلم لیس بگعان و لالعان ولابژیو) موسلمان نهیێ تانلێدهره و نهیێ نهفرهترێژه و نهیێ زمانپیسه. هۆسا بێى من ئهڤ سێ دیمهنه ژ مسرا موسلمان كو ئهزههرا پیرۆز لێیه د زێهنا من دا بهرههڤبوون:
1ـ دادوهرى ژ كوژهكێ نڤیسهر (فهرهج فوده) ئهوێ ل سهر دهمێ محهمهد مورسى هاتیه ئازادكرن و ل سالا 2013 ل سووریێ ئێك ژ سهركردهیێن داعش بوو، پرسى: بۆچى ته فهرهج تیرۆركر؟ كۆژهكى بهرسڤدا: چنكو گاوربوو. دادوهر ژێ پرسى: چاوا ته زانى گاوره؟
ـ ژ پرتووكێن وى.
ـ دادوهرى گۆت: و ژ كیش پرتووكێن وى ته زانى گاوهر؟ كوژهكى بهرسڤدا: ئهز نه خواندهڤانم!!!
2ـ دادوهر ژ كوژهكێ سهرۆك (ئهنوهر سادات) پرسى: بۆچى تى سادات كوشت؟
گۆت: چنكو ئهو سكۆلاره (علمانى). دادوهرى گۆت: سكۆلار ئانكو چ؟ كۆژهكى گۆت: نزانم..!
3ـ د ههولا كوشتنا ههلگرێ خهلاتێ نۆبل دا نڤیسهر (نهجیب مهحفوز) ى دا، دادوهر ژ وى كهسى پرسى یێ نڤیسهر هنگافتى: بۆچى ته هنگافت؟
تیرۆرستى گۆت: ژبهر رۆمانا وى زارۆیێن تاخێ مه (اولاد حارتنا) دادوهر ژێ پرسى: ته رۆمانا زارۆكێن تاخێ مه خواندیه؟ تاوانبارى گۆت: نهخێر!! هۆسا جڤاك بهایێ نهزانینێ و باجا تهلقینى ژ شاشه داگرتنا مێشكێن گهنجان ب فهتوایێن نهرهوا ددهت. و ئهڤ روودانه مه دئێخته ههمبهر كێشهیا (هزر ـ كار) + (تاك ـ جڤاك) ئانكو ئهم وهكو تاك كاردكهین و كۆم هزردكهین، و ئهڤه بهرۆڤاژى زكمامى و هشمهندیێ و ژیربوونێ یه، چنكو هزركن كردارهكه تاكانه دهێتهكرن و كاركرن پێكڤه ئهنجامان بدهستڤهدئینیت، ئانكو هزركرنا تاك مخابن پێناسهدكهین خواندنا دهرڤهى رهڤێ (الغناو خارج السرب) و چهڕینا دهرڤهى كهرى یه(الرعی خارج القگیع). ئهڤ قووناغه ب قووناغا هوشیاریا پاشڤهماى (الوعى المتخلف) دهێتهنیاسین، چنكو جڤاك بێى هزر و رهخنه و ههلسهنگاندن بڕیارێن ڤهبڕ و دابڕ ب شێوهیهكێ رها ددهن، ئانكو ههر ئێك بۆچوونا خوه دروست و رهوا و یێ ده شاش و رسواكرى دبینیت، چنكو بابهت ل دۆر شارستانیا ئیسلامی یه، لهورا پتریا درووشمان گهڤ و كشكرن بوون، مینا رهنگڤهدانا ڤێ ئایهتا پیرۆزن (احرقوه و انصروا الهتكم..) بسۆژن و خوداوهندێن خوه سهربێخن. ههچكو دبێژن (احرقوا عبدال و انصروا الهكم) عهبدالى بسۆژن و خودایێ خوه سهربێخن. ما وێ رۆژا نهورۆزێ كى ژبلى برههیمى (س) یاخى ل باژێرى بوو، ئهرێ سۆتن بۆ كهسێ برههیم پێخهمبهرى یان بۆ هزرا تێكشكاندنا بتپهرێسیێ بوو!؟ نابێژم عهبدال یێ دروسته، لێ ئهو بههانهیه، ئهڤه ههمان تیرۆركرنا هزرا تاكهكهسى یه، ئانكو كبكرنا دهنگێ دهرڤهى رهڤێ دخوینیت، لادانا یێ دهرڤهى كهرى بچهریت، و ئهڤه دژى بۆچوونا پێخهمبهرى (س) و موسلمانێن پێشهنگه! بۆچى هند برههیمى دسۆژن، هند رادهێلنه میساى، هند عیساى خاچددهن، قورهیشى پێخهمبهرى (س) نهچاردكهن كۆجبكهت…، سالێن درێژ مهلا مستهفا ل چیا و ئوجهلان و ماندیلا د زیندانێ ڤه!؟ هزرا تاك (خواندن دهرڤهى رهڤێ) یاخیبوونێ چێكر، ئهڤه ههمى چنكو بههانه و زمانێ گهنگهشێ نهمابوو. ل دووماهیێ دا مێشكێ خوه ڤهكهین و هزرا خوه بهرفرههبكهین، چنكو د تاریێ دا چاڤێن مه دگرتى یان ڤهكرى بن، چ جوداهى نین!
گێژهڤانگا داكهفتنى!
محسن عهبدولرهحمان
سروشتى یه كهسهك د ژیانا خوه دا یێ بێ كهسایهتى و ههلویست بیت، بێ نهخشه و پلان بیت، تهمبهلهكێ مشهخۆرێ نهرێنجبهر و نهرێبهر بیت، خهمسارهكێ ل پهراوێزا ژیانێ بیت، ب سهرشۆرى و رهزیل ل سهر پاشمایێن سفران بژیت…نه پالدهرهك جڤاكى و نه بهرگرهك وژدانى ههیه.
ئهڤه كۆمهكا سهرهدهرى و رهفتار و رهوشتانه هندهك كهس خوه ژ ههژى دبینن، و دزانن چ بههانهیێن جڤاكى و رهوشتى یێن بهرهۆش بۆ كریارێن وان نینن، لێ ههر ئهو سهرهدهرى دمینیت تایبهتمهندیهكا كهسۆكیا گرێداى وان هندى زیانێ ل دهردوورێن خوه نهكهت.
لێ یا نهبهرهۆش هندهك كهسێن دى درژدبن، كو جڤاكێ وان ژ گهلهك هۆكار و ئهگهران ژ ههموو لایانڤه ژ كاروانێ شارستانیا مرۆڤى یێ ڤهمایه و مرۆڤینیا وان حهتا راددهكێ یاكێم و لهنگه، ئهڤ كۆمهلا ناوازه ل جهێ ههموو شیانێن خوه بۆ سوبههیهكا خۆشتر، گهشتر، رۆهنتر… بۆ پێشڤهچوون و رۆشهنبیركرنا جڤاكێ خۆ بمهزێخن، پێداویستیان بهرههڤبكهن و زهمینهیێ بۆ گهشهكرنێ خوهشبكهن، بهروڤاژى ڤان ئهركان كاردكهن.
ئهڤ جۆره مرۆڤه كو ب نێچیرڤانێن دهلیڤهیان دهێنهنیاسین، دهمێ دهلیڤه ههلكهفت بهرامبهر ههر چ تشت بیت و ب چ بها بیت ژ دهست خوه ناكهت، ئانكو /حهتا دونیایێ بدهستڤهدئینیت، د بهرامبهر دا خوه ژ دهستددهت/ ئهوێن مولهتهكا ڤهكرى داینه مرۆڤینى و وژدانا خوه و جههكێ بهرپرسیاریێ وهرگرتین نموونهیێن وانن.
ئهڤ جۆره كهسه جاران د جڤاكێ كوردى دا ژ نهجارى خوه ژ ههژى دووڤهلانكى و خولامینیا ئاغا دیتبوو، لێ نها ل دۆرێن بهرپڕسێن ژبۆ خزمهتا مللهتى پۆستهك وهرگرتى كۆمدبن، ئهوێ پۆست ب مولك و دهستكهفت زانى و ل بهرامبهر داخوازیێن خهلكى یێن رهوا پشتگوه دئێخن، تاكو داخوازى و پێدڤیاتى ل سهر ههڤ كۆمدبن، پاشى دگهل بۆرینا دهمى دبنه گازنده و پاشى رهخنه، دا ل داویێ ببن نهرازیبوون، ئهوێن د دهم و دهلیڤهكا نهچاڤهرێكرى دا ب شێوهیێ پهقین دڕژنه سهر جادێ.
ل ڤێره ههر زوى ب سڤكاتى و بهرسڤا دژوار رووبروون د ناڤبهرا نوونهرێن دهستههلاتهك بێداد و جهماوهرێ چهوسایێ كهربكرتى پهیدادبیت! چهند سڤكاتیا دهستههلاتێ چڤێلتردبیت، رژدیا خهلكى ل سهر داواكاریێن خوه موكمتر دبیت، ئهڤ جۆرێ سۆپهر چاشان خوه ب رۆشهنبیر و رۆشهنگهر، مهلا ددهن نیاسین و ههولددهن دهوروبهران/ دژه گۆتاربێژێن دهستههلاتێ/ بهرڤ ههمان چال رابكێشن، چنكو قارهمانیا سهركردهى، رێڤهبهر و حهتا بچووكترین پلهیا د ناڤ سیستهمى دا؛ د ئهقلیهتا رۆژههلاتى دا بهرامبهر /خیانهتا تێكدهرانه/ پیڤهرێ دلسۆزیا كادرانه ههمبهر نیشتیمانپهروهریا جهماوهریه، د ئهنجامدا مللهت بۆ دو بهرهیێن ههڤدژ دهێنه جودا و لێكڤهكرن، مخابن ل جهێ ههڤڕكیا ل سهر/ ئهرك و مافان/ دبنه دوژمن ل سهر دهستكهفت و دادیا كۆمهلایهتى، و د ناڤبهرا ههڤڕكى و دوژمنیێ بیاڤهك ڤهكریه، هینگێ بلهز دهستههلات كونترۆل و شهرعیهتێ و جهماوهر تهناهی و ههدارێ ژ دهستددهن، تنێ نێچیرڤانێن دهلیڤهیان، بازرگانێن شهرێن سار و ناكۆكیان كو رۆشهنبیرێن داكهفتینه مفاداردبن، حهتا كو كهرب و كهلینا مللى گههشته راددهیا پهقینا مهزن، هینگێ ههمى دبنه سۆتهمهنى، دهمێ ژ دهست ههمیان دهردكهڤیت و دهسپێكا گێژهڤانكێ دهسپێدكهت.
گهنج
محسن عهبدولرهحمان
گازنده ئێك ژ ساخلهتێن مرۆڤی یه و ئهو پتر دهربڕینه ژ بار و گاودانهك جڤاكى، مهزن ژ بچووكان و پهروهردهكار ژ فێرخوازان و پیشهكار ژ شاگردان…، ههروهسا ژن و مێر و ههڤسوى و ههڤپشك… گازندان ژ ههڤدو دكهن و رهخنهیێ لێكدگرن، دیسان ههڤوهلاتى ژ حوكمهتێ و حوكمهت ژ مللهتى، ههلبهت ئهڤه ژبلى یا سهرپشك ئهو ژى گۆتارا ئهینێ، كو سێ تهوهرێن سهرهكى تێدانه، ئهو ژى برێز (رهخنه، نفرین، لاڤه).
لهو هزار و ئێك سلاڤ و سۆپاسى بۆ داهێنهرێن فهیسبووك و مالبهرێن ئهنترنێتێ، ئهوێن گازنده و رهخنه ژ سهر دهرگههێن دهستاڤێن مزگهفت و خواندنگههان ب ترس، ئازادانه ڤهگوهاستینه سهر لاپهر و یهیچێن ئهنترنێتێ.
لێ ههر د ناف ڤێ هنگامهیێ دا ههر بههرا گهنجى ژ رهخنه و گازندهیێ حهتا دگههیته گهف و ههرهشه و بێرێزیێ بههرا شێری یه.
هندى ژ ڤان گۆتنان ل ههر جهى و كهسێن ئاست جودا دبهیسم، بتایبهت ل ڤێ داویێ ئهڤێ پهشیا وێرانكهر گهنج ب خوه ژى ڤهگرتینه، لهورا ب دیتنا من بهرى گازندێ ئاراستهى نڤش و بهرهبابێ د سهرپێ بابێ خوه دا چووى، یێ سهرڕهق و نهگۆهدار، تهمبهلێ تنێ دخۆت و دنڤیت، تا جۆرێن وهرزشێ و چاندنێ (المزرعه السعیده) ل جهێ ب كریاربكهت، دبینین د ژیوارێ مگرتى دا (الواقع افتراچى) ئهنجامددهت.
لهورا ب ههموو ناڤلێكرن و گۆتنێن نهشرین ئاراستهدكهین و دبێژینێ: (سهرمهدێ مه، ههكو ئهم د گهنج، د دهمێ خوه دا …) و د بهرڕا ب بێئاگههى بۆ ڤهدگێرین (كوڕ گڤانێ بابێ دژهنیت و كج تهشیا دایێ دڕێسیت) خۆزى تنێ گاندهكهرا تنێ هزر د ڤێ گۆتنا فهلسهفهیا جڤاكى دا كربا!؟ و ئهڤ پرسه ژ خوه كربانه: ئهرێ ئهڤ نڤشه ل بهردهستێ كێ مهزنبوویه و ل سهر دهستێ كێ پهروهرده و فێربوویه؟
لهورا دا پێكڤه ل ل گهنج و سنێلهیا بنێرین، چ دهربارهى وان هاتیه گۆتن و كرن، ههڤراوبوونهك ههیه كو گهنجى چ ئاریشه نینن، چنكو ئهو ب خۆ ئاریشهیه، ئهو یێ د ناڤبهرا زارۆكینى و پێگههشتنێ، حهزا سهرخۆبوون و متمانهیێ ل سهر مالباتێ دا یێ بهرزهیه، و یا زانایه كو ههردهم قۆناخێن ڤهگۆهاستنێ د ژیانا تاك و جڤاكان دا مهترسیدارن.
ئهڤ جۆره هزركرن و سهرهدهریكرن بۆ هزارهها سالان ڤهدگهڕیت، بۆ نموونه ل بابل تابلۆیهك ب ڤێ دهستهواژهیێ نڤیسى هاتیه دیتن (گهنجێن ڤى سهردهمى د خراپ و پویچ و خهمسارن و چو جار وهكو گهنجێن رۆژێن بۆرى نینن، گهنجێن ئهڤرۆ ژ بۆ پاراستنا كلتۆرێ د بێ شیانترن)، ههوهسا د دهقهكێ دیدا كو ژ لایێ پهرستڤانهكێ مسرى ژ سهردهمێ فیرعهونى هاتیه نڤیسین، ئهڤ پهیڤه تۆماركرینه (جیهانا مه گههشتیه قووناخهكا ههستیار، زارۆك گوهداریا مالباتێن خوه ناكهن، بێگۆمان دووماهیا دونیایێ یا نێزیكبووى).
ب ڤان ههر دو نڤیساران دیاردبیت كو ئهڤ گازنده نه دیاردهك نوویه، ههر ژ سهردهمێ سومهرى و فیرعهونان، نڤشێ پێشیێ ژ نڤشێ پاش خوه نهرازیه، لهورا ب یاخى و سهرداچووى و نهگۆهدار ددهته نیاسین.
ئهرێ ئاریشه چیه؟ ب دیتنا من ههر پیرهك حهزدكهت گهنج دانهیهكا كۆپیكرى بیت ژ وى و ژبیرا خوه دبهت، ئهو یێ چاوابوو، قۆناخا زارۆكینیا شویم و سنێلهیا لڤۆك چاوا دهربازكر؟
ب هزارهها سالان جڤاكێ رۆژههلاتى خوه دوباردكهت، ل ههمبهر جڤاكێ رۆژئاڤا ل جهێ گازندهیێن ڤالا، رهخنهیێن وێرانكهر و نفرینێن بێ رامان، ڤهكۆلینێن جڤاكى ل سهر بنهمایێن زانستى ژ راپڕسین ئامار و داتا…كرن، پێداویستێن ماددى و مهعنهوى بۆ بهردهستكرن، ئهوان ئاریشهیێن گهنج و سنێلهیى چارهسهركرن و ل رۆژههلاتێ وهكو تاوانبار لێپڕسینێ ل گهل دكهن.
مخابن هندهك كهس پشتبهستنێ ل سهر هندهك گۆتن و سهرهاتیێن بێبنهما دكهن و تشتێ باش ژبیرا خوه دبهن، وهكو ڤێ فهلسهفهیا جڤاكى و پهروهردهیى ژ كلتۆرێ كوردى (چ دچینى ئهوێ د ههلینى)، (چ دكهی كوارێ، ئهو دهێته خوارێ).
پیلانگێری
محسن عبدالرحمن
پیلانگێرى هزرهكه ژمێژه دهێته خۆراكدان، ژلایێ مللهتێن سهردهستێن ل كوردستانێ حهتا كو گهلهك كورد ب خوه ژی ئێدى نهتنێ وهكو راستیهك باوهردكهن، بهلكو بێئاگههانه دبنه پشكهك گرنگ ژ وێ كریارێ، ئهڤ هزره پتر ل سهر دهستێ كهسانێن ئۆلداران دهێته بهلاڤكرن و ب ناڤێ دینى پرۆپاگنده بۆ دهێتهكرن، ئهو ژى ئهوه كو پیلانهكا نێڤدهولهتى ب تایبهت ژ جیهانا فهله، ئانكو رۆژئاڤاڤه ههیه، دژى ئێكگرتنا مللهتێ كورد و پهیدابوونا ههر جۆره دهستههلاتهكا كوردى.
و ههولێن بهردهوام ههنه كو ڤێ هزرێ د ناخێ مرۆڤێ كورد دا بچینن و د مێشكى دا بچهسپینن، وهك راستیهكا رها د ئهقلێ كوردی دا بیرۆكهیا (ترسا نهپهن) كههی بكهن، كو جیهانا فهله هێش رۆژا گۆینێ ژبیرنهكریه! و ژناڤ ههمى مللهتێن موسلمان تنێ ئهو ژ كوردان دترسن، و ههر ئهو ترسبوو، ئهو هانداین كو كوردستانێ بۆ چار پارچهیان لێكڤهبكهن! چنكو ب ههبوونا دهولهتهكا كوردى و ئێكگرتنا كوردان گهفه ل سهر ههمى بهرژهوهندیێن رۆژئاڤا ل رۆژههلاتا ناڤهراست و ئهو مهترسیهكا راستهقینهنه.
دهولهتێن داگێركهرێن كوردستانێ ڤێ هزرا وێرانكهر خوراك ددهن، دڤێن ب كێمى كوردان قایلبكهن و تێبگههینن كو رۆژئاڤا هۆسا هزردكهت. ئهرێ ما ئهوان ب شیر و رمێن خوه كونترۆلا شام و كنارێن میسرێ نهكربوو، و تنێ كوردان ب سهركێشیا مالباتا ئهیۆبیان ئهو شكاندى و رهفی بهرب دهریایی پالدان، ما ئهوان ریتشاردێ شێردل نهچار نهكر دهستڤالا ژ رێكا تێرا هاتى بزڤڕیت، ما نه مهلایێ نورسی بوو گۆتى: تا پاپۆرێن ئهمریكى ل چیایێن كوردستانێ بسهرنهكهڤن، ئهم رادهست نابین!؟
مه ژبیرا خوه بر كو تاكهكهس و كۆمپانى بهرژهوهندیێن خوه دپارێزن و ل بازار و قازانچێ دگهڕن، ئهڤچا رهوشا دهولتێن زلهێز!؟ ئهو بهرژهوهندیێن ئهم وهك پیلان نهك ئابوور تێدگههین، بۆ نموونه پێش جهنگا جیهانیا ئێكێ ههڤڕكیهكا دژوار و دوژمنیهكا دۆمدرێژ د ناڤبهرا بریتانیا و رۆسیا دا ههبوو، چنكو رۆسیا دڤیا ب چ بهایێ ههیى بگههیته ئاڤێن گهرم و ئهڤه مهترسى بوو ل سهر بهرژهوهندى و میتینهگههێن بریتانى ل كهنداڤى و ئیران و ئهفگانستانێ، لێ د گهل بهرپابوونا شهرێ جیهانیێ ئێكێ بریتانیا ههڤپهیمانیا دوژمنێن خوه یێن دێرین رۆسیا و فرهنسا ل دژى ئهلمانیا كر، و رێككهفتنا (سایكس ت بیكۆ) ل دهسپێكێ رێككهفتنا سێقۆلى (سایكس ـ بیكۆ ـ سازونۆڤ) بوو، ژبۆ لێكڤهكرنا ئهردێن دهولهتا ئوسمانى یا ل بهر سهكهراتێ، لێ پشتى سهركهفتنا شۆرهشا بهلشهفی، ههڤكیش هاته گۆهارتن دهمێ رۆسیا خوه ژ شهرى ڤهكێشایى.
هزرا پیلانگێریێ ئهڤیۆنێ بێهۆشكهرێ زاخ و بزاڤا نهتهوهیه، بۆ مه كوردێن ژ لایێ شارستانیڤه د شكهستى و ژ پێشكهڤتنا زانین و زانستێ پاشڤهمایى، لهورا وهكو رهڤینهك ژ تالیا ژیوارى هزرا پیلانگێریێ ئارامییهك دهروونى ب مه دبهخشیت و ژ دل باوهردكهین، بۆچى باوهرنهكهین!؟ ما ئهم نه نهڤیێن وان شهركهرانین یێن ژ شویرها ئامهدێ تا كاڤلێن سهنعایێ و بیابانا لیبیا و دارستانێن سودانێ ل ژێر سها شێرێن وان، ما هێش نابێژین (تباى عامێ بچینه شامێ) ئهرێ بۆچى ب تهبایی دچوونه شامێ!؟ دچوونه بازرگانی یان گهشتیاریێ!؟
ئهم ئهوین یێن ب شانازى لهشكرێن ئهورۆپى بهزاندین و تا دهریا ناڤهراست پالداین و راهێلایێ، مه لاندكا عیسا ژێ زڤڕاند پشتى وان عهرهب ب شهر دهرئێخستین و، ل جهێ خاچێ باپیرێن مه سۆره بازێ كوردى بلندكر.
لهورا رۆژئاڤا و ب تایبهت ئینگلیز ل پشت ههر شكهستن و نسكۆیهكێنه، ههر ژ شۆرهش و سهرهلدانێن میرێ گهوره، میر بهدرخانێ مهزن، شێخێ نههرى و سمكۆ و ئاراراتێ تا ب نسكۆیا 1975 هاتیه مۆهركرن.
ب تێهزرین د بابهتێ پیلانگێریێ دا دبینین بهرههڤبوونهكا دهروونى یا پێشوهخت ل جهم تاكێ كورد كار بو هاتیهكرن و، بهردهوام هایدانهك نهپهن بۆ چهسپاندن و بهلاڤكرنا رهشه هزرا ههبوونا رێككهفتنهكا رۆژئاڤایى ههیه، كو تنێ كورد مهترسیا راستهقینهنه ل سهر بهرژهوهندێن رۆژئاڤایێ ئهڤێن دى دوژمناهیێ دیاردكهن، لێ ژبن مێزێ ههمى دهلهتێن موسلمان و ب تایبهت داگێركهرێن كوردستانێ، نهبهس رێككهفتنێن نهێنى دگهل وان ههنه، بهلكو وهلاتێن وان بنگههێن سهربازیێن وانن، ترك ئهندامه د قۆلبا ناتۆ دا و ئیران داهته نیاسین ب (پۆلیسێ كهنداڤى)، سهددام حسێن د بالیۆزخانهیا ئهمریكى ل میسرێ هاته سهر دهستههلاتا عیراقێ، لێ تنێ كورد ههڤڕكێن سهرڕهقن و سهركردێن وان د ساویلك و كورتبینن (سهلاحهددینى ب شیرێن كوردان دهولهتهك بۆ عهرهبان ئاڤاكر، شێخ مهحموودى لهوهندى د دهستێ خوه ئالاند…)، تا داویێ ژڤان ساختهكارى و درهوێن بهردهوام دهێنه بهلاڤكرن.
مخابن گهنجێ كورد پتر ب ڤان گۆتگۆتكا داخباردبیت و ب ساناهى و سادهیى بێ هزركرن و دووڤچوون باوهردكهت، و ئهڤه بێئۆمیدیهكێ ل جهم پهیدادكهت، ئهو سهرنهگرتنا بزاڤێن كوردى و داكهڤتنا نها ئهم تێدا دئێخنه ستویێ میر و سهركردهیان، بێى كو دهم و جه و شیان و كاودانان ل بهر چاڤ وهرگرین، ئهڤه ژبلى ل دۆر ئاستێ هزرى و زهنیهتا خهلكى بپرسین و، ژلایێ دهروونى چهندیێ بهرههڤه و قایله، كو كوردستان وهلاتێ ویه و ههر كهسێ بیانى داگێركهره و شهرێ وى جیهاده، ئانكو بهرهڤانى ژ وهلاتى ئهركه نهمننهت، و یێ بهرهڤانیێ نهكهت نهتنێ خهمساره، بهلكو گونههبار و خائینه، ئهرێ بۆچى مرن ب قودسێ شههیدبوونه و مرن ژ بوو ئامهدێ نه جانگۆری بوون بیت، ما قدس یان ئامهد كهڤنار و پیرۆزتره!؟ لهورا تاكێن كورد ژ نهزانین ههمى كهربا خوه دادڕێژن سهر سهرێ سهركردێن كورد.
(18+)
بابهت نهگرێداى زۆردارى و دادوهریهك رووت و رهایه یانپابهندبوون ب بهندێن قانوونى و دستوورى یێن ل سهر لاپهران نڤیساندینه، بهلكو پهیوهندیداره ب زهنییهت و كهلتۆرێ باژێرینى و دهشتهكاتیێ ڤه، ئهڤ زهنییهتا باژێرینى یا بهرههمهێنهر نها د جڤاكێ رۆژئاڤا دا بهرجهستهیه، كو میراتگرا شارستانیا گریكى و رۆمانى و خودانا شۆرهشا فرهنسى و پیشهسازیه، ئهوا خوه ب پارێزهرا مافێن مرۆڤى و گیانهوهران تا ژینگههـ و رووهكی دنیاسیت، ل ههمبهر زهنییهتا دهشتهكى یا غهیبى و مشهخۆر، كو جڤاكهك بابسالارێ نێرانهیه (رۆژههلاتى) و ههر كریار و دیاردهكێ ب پیڤهرێ پیرۆزیێ دههلسهنگینیت، ههر تشتى ب (حهلال، حهرام) دبینیت.
جوداهیا د ناڤبهرا ڤان ههردو كهلتوران دا ژ لایهكیڤه گرێداى گرێیا رابوورییه! ئهو رابووریێ رۆژئاڤا خوه ژێ قورتالكرى ب ئهرشیفكرنا وى رابوورى، كو ئهڤرۆ ب ئهقلێ خوهیێ مرۆڤینى دژیت و هزر د سوبههى دا دكهت، ئهو ژى ب رێزگرتنێ ل ئهقلێ مرۆڤى ب رێكا دیالۆگ و قایلكرنێ، بهروڤاژى رۆژههلاتا ل رابوورى ب ههمى هووریێن خوه یێن پیرۆزڤه دژیت، ئهوا گۆتارا وێ (شهرمه، گوننههه، عهیبه) د دهمهكى دا رۆژههلات ب دلینى دژیت، زیندیێن ئهڤرۆ گۆتن و كریارێن بابكالان ب شانازى پهیرهودكهن و پێ دپێگیرن و ب پیرۆزیێ پهروازكرینه، ئانكو ههر رهخنه یان پرسكرن د تێگهها وان دا دچیته د خانهیا گومانێ دا، و گومان دهستپێكا ژ دهستدانا باوهریێ یه وهكو هزردكهن، ههچكو دبێژن هزر و پرس دژى باوهریێنه، ب گۆتنهك رۆهنتر هزركرنا باش و لۆژیكێ ساخلهم یاخى و سهرداچوونه ژ رێیا راست (من تمنگق فقد تزندق)، ئهڤ تهرزێ سهرهدهرى و هزركرنێ شوربوویه ههمى گههێن ژیانێ و بوارێن ژیارێ.
گۆتارا ئهینى بێى ل بهر چاڤوهرگرتنا رێژهیا سالێن ژیی، بارێ جڤاكى، ئاستێ رهوشهنبیریێ نڤێژكهران ب شێوهك ڤهكرى و راستهوخوه ژ لایێ گۆتاربێژى ڤه بۆ ههمى تهخێن جڤاكى ههر ژ زارۆیێ حهفت سالى تا پیرێ حهفتێ سالى؛ دهێته پێشكێشكرن، ئانكو ههموو تهخێن جڤاكى و جۆرێن پیشهكار و نهخواندهڤان تا ههلگرێن باوهرنامهیێن بلند بهرههڤدبن، پێكڤه كوهداریێ دكهن، ئهڤ گوهدان و پێگیرییه ژى ڤهدگهریت بۆ ئایهتا (واژا نودى للصلاه من یوم الجمعه فژروا البیع ژلكم خبر لكم ان كنتم تعلمون).
لێ د ههمان دهمدا ل لایێ دى د پێشاندانا فیلمهكى دا دبینین، ل سهر شاشهیێ نڤیسیه (+13) یان (18+) ئانكو نابه بینهرێ فیلمى ژ ڤى تهمهنى كێمتربه، ئانكو هزر د شێوێ پێشاندانا فیلمى دا و كارتێكرنا وى ل سهر ئهندامێن جڤاكى دهێتهكرن، لێ گۆتاربێژێ بهرێز بێى ل بهر چاڤوهرگرتنا كارتێكرنا نهرێنى ل سهر دهروونێ زارۆكان، ل پێش نڤێژكهران راستهوخوه بهحسێ (دزى، پویڕه و دهستكهفتیێ شهڕى، سهبیكرنا ژنان، تالانكرن و كوشتنێ، زنایێ، مهیڤهخوارنێ، جیهاد و غهزهوات و فتوحات و شێوه و جۆرێن ئهشكهنجهدانێ ل دۆژههێ)، ئهڤه ژبلى گاوركرنا ههر كهسێ ل گهل ڤێ بۆچوونێ نهبیت؛ دكهت و پشتبهستنێ ل سهر چهندین ئایهت و فهرمۆدهیان دكهت، بێى ئاماژهدان ب دهم و جهـ و كاودانێن و پێدڤیاتیا ئهوان ئایهت و فهرمۆدهیان بكهت! كو پتریا نڤێژكهران پێزانینێن پێدڤى ل دۆر ئهوان ئایهت و فهرمۆدهیان نیین، تنێ دزانن ئهڤه گۆتنا خودێ یان پێخهمبهرییه.
ژ لایێ سیستهمێ خواندنێ ڤه، ئهو فێركرنه و تهلقینه و ناڤێ پهروهرده بۆ پتریا جاران ههر یێ زێدهیه، ئهرێ بهرهۆشه مامۆستا كو نموونهیێ خویندكاریه، ل مهیدانا خواندنگههێ جگارێ بكێشیت، كو بهرى چهند خولهكهكێن كێم مامۆستایهك دى د پۆلێ ڤه ل دۆر زیانێن جگارێ ئاخفتییه، یان رێڤهبهرێ ل دهمێ سلاڤا ئالایى بهحسا رێزگرتنا ئالای و پێگیرى ب رینمایێن پهروهردێ و پاكژیا خواندنگههێ كرى، ئهو ب خۆ بهرۆڤاژى یا گۆتى رهفتارێ دكهت!؟
ل داویێ زنجیرهیێن تهلهفزیۆنیێن مۆركهكا بازرگانیا ئهرزان پێڤه دیاره، كو ل گهل زهوقێ مرۆڤێ كورد و كهلتۆرێ وى ناگونجن و چ پهیامهك ژبلى تێكدانا جڤاكى و رهوشتى و بۆراندنا دهمى تێدا نینه، وهكو كههیكرنا هندهك سهرهدهرى و رهوشتان مینا مهیڤهخوارنا خێزانى، پهیوهندیێن نهشهرعى و رهواكرنا خیانهتا ههڤژینیێ، ئهڤه ژبلى دوبلاژ ب زمانهكێ كوردیێ سهقهت و دیاره كو چ پێداچوون بو ناهێتهكرن!
زارۆ بۆنهوهرهك ههستیاره، هشیار و چاڤلێكره، لێ كانێ نموونهیێ باش و ئاگههداریا سهر (+18)ێ!؟
شكاندنا هێمایان
خۆزیك شێڤا كهسێن بێ بهرههم و هزر نهزۆكه، گازنده و لهكهیێن بێ بزاڤ بۆ گوهۆرینێ بێدهرا كهسێن بێ شیان و دهستههلاته، ئهگهر ئهڤه بۆ تاكه كهسان یا دروست بیت، بۆ جڤاكان ژى دبیت، چنكو جڤاك ژ كۆمهكا تاكه كهسان پێكدهێت، كو ب مللهتێن پاشڤهماى دهێنه نیاسین، ئهم كورد ژى پشكهكین ژ ڤان مللهتان كو گهلهك دئاخفین و كێم كار و هزر دكهین، ل دهمێ بهرفرههیێ ههر تشتى بۆ زانین و شارهزایا خوه ڤهدگهڕینین و ئهگهر بۆ بهرتهنگى ڤیابیت بزمارهك ههبیت، چانتكێ داكهفتن و بێدهستههلاتیا خوه پێڤه بههلاویسین و دارهكا خهمان ههبیت ل ژێر ب بهدبهختیا خوه بێژین و ڤهگێرین.
بزمار ژى یا فهره بۆ ههر تاك و مللهتهكى وهك رهڤین ژ بهرپرسیاریێ، لێ یا مه كوردان جودایه ژ یا مللهتێن دى، ئهو جیاواز و سهیرتره، ئهو ژى ستۆیێن دیارترین كهساتیێن خوه مه كرینه ئهو بزمار، و شكهستنێن خوه مه كرینه تۆكا نهفرهتێ و پێڤه ههلاویستینه، و ل ژێر دارا خهمان د نفرین لێكرنا وان دا زێدهروویێ دكهینه تا د گههینینه راددێ خهبهر و پهیڤێن كرێت و نهشایسته.
ئهڤ ناوازه رهفتاره دهێنه دیتن تایبهت ل روونشتنێن بههیداریان، هینگێ دهرگههـ ڤهدبیت بۆ سهرێكزێدهكرنا دینى، عهشیرهتى و حزبى…، ههكو مهیڤهخۆر دبیته ئیمام و فهتواچى، تهشقهلچى دبیته بانگخواز و دۆنهمێن بههشتێ و تیمێن حۆریان لێكڤهدكهن، گهندهلچى دبیته قارهمانهك نهتهوهیى… ل ڤێره سوحبهت دهستپێدكهت ب تاوانباركرنا جڤاكێ نێڤدهولهتى وهكو پیلانگێر دژى مه، ئهمێن باوهردار، مێرچاك و زانا .. و ژووردا بهر ب ژێر و لیسته یا درێژه: یهزدان شێرى شۆرهشا بهدرخانى و مهلا یێ خهتى و مهلا یهحیای میرگههێن رهواندز و بادینان ژناڤبرن، شێخ مهحموودى بۆ سلاڤكرنا كابتنێ ئینگلیزى لهوندى د دهستێ خوه پێچا.
لێ ئهڤه (لێ لێ) نه و (لۆلۆ) مانه، ههلبهت (لۆلۆ) ژى، بهحسی وى كوردییه یێ بیانى رێزێ لێ دگرن و عهرهب سۆتن و خوه كرنه لێبۆك كو مۆهرهكا قۆرهیشى ل كهڤهره ئهنیا وى بدهن، تركێن تۆرانى بۆ شكاندن و شێواندنا ناڤ و گهشه مێژوویا وى خوه هاڤێته ههلاكهتێ، فورس ههر چننه ل گهل ناڤئینانا ناڤێ وى بێنڤێژ دبن و د دوژمنیا شیعاتیێ دا ل گهل عومهرى و موعاوییهى ددانن، و یا ئهڤ سێ پێكۆجكا ستهم و نهزانین و پاشڤهمان دكهن، مخابن ئهم كورد توتیكانه ڤهدگێرێن و ل بهر سهمایێ دكهین.
بێی بپرسین: ئهرێ بۆچى خهلكێ بیانێ رێزێ لێ دگریت و ب سولتانێ جوامێر (السلگان النبیل) ناڤدكهن، د ئهدبیاتا مرۆڤینیێ دا ل رێزا سهركردهیێن پێشیێ دهێت.
بۆچى ههر جارهكا بابهتێ نهبوونا دهولهتا كوردى هاتهكرن، ئێكسهر سهلاحهددین دهێته تاوانباركرن؟
لهورا دا بپرسین: ته چهند پرتووك ل دۆر سهلاحهدینى خواندینه؟ ههلبهت بهرسڤ (نهرێ یه). لهورا ب دیتنا من ئهم شێخ مهحموودێ هێش كفنێ وى نه ههلوهریایه، مه نهنیاسیه، ڤێچا چاوا سهلاحهددینى دنیاسین، چاوا سهركردێن خوه دنیاسین و حهتا نها ئهم ب دروستى خوه نانیاسین.
ئهڤ باوهریه موكومتر دبیت و ئهڤ دیتنه رۆنتر دبیت،دهمێ خواندهڤان پرتووكا (الملك الافچل) دخوینیت، د ڤێ ڤهكۆلینا مێژوویى دا (د. شڤان) ب شێوهكێ بهرفرههـ و ئهكادیمى د هوندر رۆلێ ڤێ ڤهكۆلینێ دا رۆلێ سهلاحهددینى درێڤهبرن و سهركێشیا سهركهفتیانه دژى خاچههلگران د دهمهكى دا كو جیهانا موسلمان د لاوازى و دوبهرهكیێ دا بوون، د ڤان شهران دا كورد ژ ههرێما جزیره و مووسل و ههولێر و شنگال و ههكارى … پشكداربوونه، تاكو شام و میسر و یهمهن و حیجاز كۆنترۆلكرینه و بهرسینگێ هێزا چهندین دهولهتێن ئهرۆپى گرتینه، پاشى ڤهكۆلهر دهێته قۆناغا پشتى سهلاحهدیینى و ئهو ههڤڕكى و ناكۆكى د ناڤبهرا برا و پسمامان دا ل سهر میراتێ سهلاحهدیینى پهیدابووین و چاوا ئهو دهولهتا بهرفهرهـ یا سنۆرێن وێ ب شیر و دادوهرى و رێبهرى یا سهلاحهدینى هاتینه دهستنیشانكرن، جهگرێن وى ب ههڤدژیێن خوه ژ دهستدان.
كو تنێ لاپهره(25- 28) ژ دهستپێكا پرتووكێ دێ ب كورتى ڤهگۆهێزم كوردیێ.
(دیاربوونا ئهیۆبییان ل مهیدانا سیاسی)
ناڤكرنا ئهیۆبییان ژناڤكرنا ئهیۆبێ كورێ شادی هاتییه، هندهكا ناڤێ مهروانی ل دوندهها وان زێدهكریه و، هژمارتییه باپیرێ وان یێ بهرێ شادی و، ههرئێك ژ (ابن ابی گى، ابن خلكان) ئاماژهكرییه كو وان د هوندر پێداچوونا پرتووكێن تایبهتێن ئهوقافێ ب وانڤه دووڤچوونا دوندهها ئهییۆبییان كریه، لێ د دوندههێدا ژبلی ئهیۆبی چوو نهدیت.
مالباتا ئهیۆبی یا نهژاد كورد ژ هۆزا رهوادی یه، ئهوا بابكهكێ ههزبانیا پێكدئینیت، و هۆزا رهوادی ژ ماقوولێن كوردان دهێنه هژمارتن، د دهمهكی دا (ابن كپیر) ئاماژه پێكریه كو ئهو ژهۆزا زهرزاینه، پێشییێ ئهیۆب ئاكنجیێ گوندێ ئهجداقان یا ب سهر باژێرێ دوین ڤه بوون.
ئێك ژ نڤێسهرێن ههڤدهم ههولدا ئهییۆبییان ڤهگێریت بۆ گوندێ دوین یا نێزیك هاڤینگهها سهلاحهدین ل ههولێرێ، كو متمانهكر ل سهر پاشمایێن شوونهوارێن وی گوندی كربوو و دیاركریه كو وی هندهك گۆر دیتینه ههمان ناڤێن مالباتێن ئهیۆبیان ل سهر ههنه، ههروهسا پشتبهستن ل سهر ڤهگێرانا (ابن كپیر) كریه، ئهوا ئاماژهكریه ژییاتیا ئهیۆبییان بۆ هۆزا زهرزاری، زێدهباری هندهك بهلگهیێن دی.
وهكههڤیا ناڤان ناگههینیت كو گۆرێن ڤهدیتی ڤهبڕی یێن ئهیوبییانن، زێدهباری كو متمانهكرن ل سهر ڤهگێرانا (ابن كپیر) وهك بهلگهیهك ڤهبر بابهتهك نهیێ راسته، چونكو ئهو ژێدهرهكێ گیرۆكریه متمانه ل سهر ناهێتهكرن، چنكو ژێدهرێ ههڤدهمێ ئهیۆبییان تاگرییا وێ ناكهن و داكۆكیێ دكهن كو جهێ ئاكنجییا ئهیۆبییان دكهڤیته دوین ئهوا ل ئازربایجانێ.
دبینین (ابن خلكان) كو ئهو خهلكێ ههولێرێ و ههڤدهمێ ئهیۆبییان بوو، دهمێ بهحسێ وارێ ئهیۆبییان دكهت، بهحسێ دوین ناكهت ههڤپێچێ دهڤهرێن سهر ب ههولێرێ ڤه و (د. محسن محهمهد حوسهین) دبینیت، كو دبیت دوین یا نێزیكى ههولێرێ وارێ رهوسهن یێ ئهیوبییان بیت، لێ بۆ گههشتنا راستیێ بابهت پێدڤى پتر لێكۆلین و ههلكۆلینێن شوونوارانه.
دیاربوونا ئهیۆبییان ل مهیدانا سیاسى و رۆلێ لهشكریێ مهزن یێ پێرابووین و، دوباره رێخستنا وان بۆ رێزێن موسلمانان و ئاراستهكرنا وان بهره ب جیهادێ د رێیا خودێ دا و ڤهگهراندنا زهڤیێن خاچههلگران ژ شامێ ستاندین و بدهستڤهئینانا گهلهك سهركهفتنێن مهزن، ئهڤێ ههمیێ ئهو خێزان كره جهێ پووتهپێدانا مێژوونڤیس و ڤهكۆلهرێن ههڤدهم و هندهكان ههولدان نهژادێ ئهیۆبییان بۆ عهرهبان بزڤڕینن، (وهك ڤان ههول و كریاران رازى ناكهن، ژبلى خودان عاقلێن شكۆدارى و نهژادێ شاهانه پێكڤه گرێددهن) و مهقریزى ئاماژهكریه ڤێ رهفتارێ (ئهڤه ژ گۆتنێن وان فهقهزانانه یێن دڤێن خوه نێزیكى دهستههلاتێ بكهن).
(ابن واصل) ئاماژهكریه كو نهژادێ ئهیۆبییان بۆ ئهمهویان ڤهدگهریت و ئهڤه گریمانهك دوورئێخستیه و ئهگهرێ چێكرنا وێ ڤهدگهریت بۆ مهزنبوونا ناڤێ ئهیۆبییان و ئارمانجا وان بدهستڤهئینانا پۆستێن كارگێرى بوو، ڤهگهراندنا ئهیوبییان بۆ ئهمهویان، هاتیه پشتى (الملك المعز اسماعیل) گۆتى ئهو ژ دووندهها ئهمهوییه، دهمێ ههولداى ل یهمهنێ (593 ـ 1196)، خوه بكهته خهلیفهیێ موسلمانان، و دهمێ مامێ وى (الملك العادل) ئهو بهیستى، ئهو گۆتن ماندهلكر و بۆ نڤیسى و لهكهى لێكر و، فهرمان دایێ بزڤریته دووندهها خوه یا دروست، ژ ئهوا دێ كهنیا خهلكى پێ ئینیت، و (ابن الواصل) زێدهكر و گۆت: (الملك العادل)ێ برایێ سهلاحهددینى د بهرسڤدانا وى دا گۆت: (ئیسماعیلى درهوكر، د بنهرهتدا ئهم ژ مالباتا ئهمهوى نینین) تاكو سهلاحهدینى ب خوه رهتدكرن گۆتنێن ل دۆر نهژادێ عهرهبى یێ مالباتا ئهیۆبى و دگۆت (ئهو گۆتن د بنهرهتدا بێ بنهمانه).
ژێدهر: (الملك الافچل ـ على بن صلاح الدین الایوبی)، د. شڤان ڤاهر عبدالله الدوسكی، چاپا ئێكێ،2012، بهلاڤكهر(دار الزمان للگباعه و النشر و التوزیع)، دمشق- سوریا
(هێمن) و زێدەروویى یا کوردى
سرۆشتیە رەخنە ل هەر کارەکى یان کارەکتەرەکى بهێتەکرن، ئەڤجا ئەو کارێ کەس، دەزگا، حوکمەت یان سەرکردەکێ بیت! لێ رەخنەیێ توخیبێن خوە هەنە، هەر دەمێ ژ سنوورێ خوە یێ سرۆشتى دەرباز بوو، هینگێ دبیتە بریندارکرن و ناڤزڕاندن و دگەهیتە کەساتى و کەرامەتا مرۆڤى؛ و ئەڤە د هەمى نەریتێن مرۆڤان و پیڤەرێن جڤاکان دا یا رەتکریە، چنکو رەخنە گەوهەرا ئارمانجا خوە ژ دەست ددەت و دچیتە د خانا هەرەشە و کرێتکرنێ دا.
سزا ژى مافەکێ رەوایە بهێتە سەپاندن ل سەر هەر کەسێ ل دژى کەسەکى یان کۆمەکێ زێدەگاڤیێ بکەت، لێ کەنگى و چاوا؟ ئەڤێ رێرەوێن خوە یێن قانوونى هەنە و سزا ل دووڤ قانوونێ دهێتە دەستنیشانکرن و بجهئینان، لێ ل دەرڤەى سنوورێ قانوونێ دبیتە زێدەگاڤى ل هەمبەر زێدەگاڤیێ، ئانکو کەسەک یان لایەنەک ل دووڤ حەز و زانینا خوە سزایی ل سەر کەسێ زێدەگاڤى کرى دسەپینیت و بجهـ دئینیت، بێی ل بەر چاڤگرتنا رێزگرتن و پێگیرى ب قانوونێ، ل ڤێرە زێدەروویى د سزایی دا هەمبەر زێدەروویی د رەخنێ دا دهێتەکرن، ئانکو شاشى ب شاشیەک مەزنتر دهێتە چارەسەرکرن.
ل ڤێرە ژى سزا جۆرێ دەستهەلاتێ دیار دکەت، د دەستهەلاتا دیموکراسى دا رەخنە بیاڤەکێ بەرفرەهـ دگریت، چنکو عەقلیەتا جڤاکى جۆرێن رەخنەیێ هەرەسە دکەت، و د دەستهەلاتا بەرۆڤاژى دیموکراسى دا، پتریا جاران بەرى دۆزگەرى، کو خودانێ ئاریشێ یە، خەلکەک مشەخۆر و دویڤەلانک ل بابەتى دبنە خودان و ب شێوەیەکى دئازرینن، کو بەرەڤ ئاقارەکێ دى دبەن و کراسەک دى ل دووڤ بەژنا بەرژەوەندێن خوە ل بەر دکەن، تاکو جاران بابەتەک پویچ و بێ بها یان وێنەک کاریکاتورى بوویە بابەتێ جادێ و رایا گشتى، دبیت ب پیرۆز یان چارەنڤیسساز دابیتە نیاسین!
مخابن ئەم کورد وەکو پتریا جڤاکێن رۆژهەلاتى یێن ژ ئالیێ هزرى و معرفى د پاشڤەماینە، زێدەروویێ د رەخنە و سزایێ دا دکەین، رەخنەیەک هند دژوارە دکەین تاکو دگەهینین توخیبێ سڤکاتى و بریندارکرنا یەکتر، هەروەسا سزایێ تا سنوورێ تۆلڤەکرنێ دبەین.
گەلەک جاران رەخنەیێ ب شێوەیێ هێرش و ناکۆکیا کەسوکى دکەین، کو ژ تەرزێ شکاندن و بێ بهاکرنا یێ دى دهێتە خواندن، هەروەسا سزا ب شێوەک هند دژوار دهێتە سەپاندن کو ب وێنەیێ تۆلڤەکرن نەدادوەرى بەرچاڤ دبیت.
ئەڤ زێدەروویى یا رەخنەیێ مرۆڤی د جڤاکى دا سار و بێ بها دکەت؛ و ئەو د باشترین حال دا بێ رێزییە بەرامبەر خوە یێ مرۆڤى، کو ب خرابترین حال ڤیا بیت رێز لێ بهێتە گرتن، لێ ئەڤە نابیتە بهانە بۆ زێدەروویێ د سزایى دا، چنکو زێدەروویێ د سزایى دا دو رەنگڤەدانێن مەترسیدار د جڤاکى ل پەى خوە دهێلیت، کو راستەوخۆ رەنگڤەدانا نەرێ ل دەروونێ مرۆڤى دکەت، یا ئێکى هەست ب ترسى بەلاڤ دکەت و ئەڤە وەلاتیەک بێ باوەر و کەساتیەک لاواز بەرهەم دئینیت، یا دویێ ل گەل بۆرینا دەمى ئەو ترس دبیتە خۆراکدانا کینێ، ئەوا وەرار و گەشەیێ د درەوونێ وەلاتیان دا دکەت، دا ل دەمێ دەلیڤە هەل دکەڤیت ب شێوەیێ تۆلڤەکرن دەرکەڤیت یان پەقیت. کو ئەڤەیە ئەوا د سەرهلدانێن پاییزا عەرەبى دا روو ددەت، ئەو ژى وێرانکرنا هەر تشتى.
ئەگەرەکێ سەرەکیێ پەیدابوونا رەخنەیا دژوار تۆرا فیسبووکە، کو ب شێوەیەک نە بەرپرسانە دهێتە بکارئینان (هێمن و سەرتراشینا وى وەک نموونە) لەورا دپڕسم، کانێ رۆلێ ب دەهان و سەدان سەنتەرێن رۆشەنبیرى، رێکخراوێن لاوان، جڤاکێ مەدەنى…د دانەنیاسینا وەلاتى و دەزگەهێن میرى و حزبى ب ئەرک و مافێ؛ و د رۆشەنبیرکرنا خەلکى و بەلاڤکرنا زهنیەتەکا گشتى یا دوور ژ شکاندن و هەتکبەرى و دژواریێ!؟
دیتن یان بهیستن راستگوتره؟
یا چاڤ دبینیت راسته و یا گوه د بهیسیت گومانه، ئهڤه بۆ تاكهكهس و جڤاكێن هشمهند و سرۆشتی دروسته، لێ بهرۆڤاژی د جڤاكێن پاشڤهمای دا گوهی رۆلهكێ سهرهكی و جههكێ تایبهت ههیه، چنكو د جڤاكێن رۆژههلاتی دا گوه ژ چاڤی گرنگ و باوهرپێكریتره، لهورا متمانه ل سهر گوَتوی گوته و رهوشهنبیریا زارهكی (گوتارا جڤاكی، دینی- سیاسی.. . ) ژ ژوور بهر ب ژێر یا ڤهگوهاستیه؛ و بێ رهخنه و ڤهكوَلین یا وهرگرتیه، دبیت ژ ڤێ ئهگهری بۆ ماوهكێ درێژ ژبهركرن ژ خاندنێ گرنگتر و بهربهلاڤتربوویه؛ و بتایبهت بوارێ شعرێ سهر ژ ژانڕێن دی یێن ئهدهبی ستاندبیت و ل مهیدانا ئهدبیاتا رۆژههلاتی بۆ ماوهیهكێ درێژ شازادهبیت و تا راددهك باش هێژ یا زاله و بازارێ وێ ب رهواجه، هوسا گوتارا ئهینیێ یا مهلایهكی ژی ل مزگهفتهكێ، بانگخوازهكی ل كهنالهكێ راگههاندنێ ژ گوتارا نڤیساندی یان ڤهكوَلینهكا هزری، زانستی.. یا د چاپكریهكێ دا ب رهواجتره، دشێن بێژین ئاسایی یه كو گوتارا زارهكی یا دینی، جڤاكی، سیاسی، بازرگانی.. وهكو داستان و بهیتێن فلكوری عهقلێ مه یێ كوَمكی كونترۆلكریه.
ژ چهندێن ئهگهران گوهێ مرۆڤێ رۆژههلاتی ل سهر وهرگرتنێ و زێهن ل سهر ژبهركرنێ راهاتینه، تاكو ڤهگوهاستن و وهرگرتن و ژبهركرن بووینه پشكهك ههر گرنگ ژ كهساتیا مه یا جڤاكی، كو بشێوهكێ تهلقینی ژ ههڤ وهردگرین و ڤهدگوهێزین ژبهر:
ئێك- كێمبوونا تومار و چاپكرنێ.
دوو – خواندن نهبوویه كولتور.
سێ- بساناهی وهرگرتنا راستهوخۆ.
یا ئێكێ كێمیا ئامرازێن چاپكرنێ و نڤیسكاری نهبوویه ژێدهرێ ژیارێ. و یا دوویێ چنكو مهزن و رێبهر ناخوینن دا بۆ خهلكی ببن نموونه و دهولهت ئهو گرنگیا پێدڤی پێنادهت و ئامرازان بهردهستناكهت و پالدهر و هۆكاران پهیداناكهت وهكو هاندانا وهرگێرانێ. ئانكو چاوا پهرستنا بێ خۆپاراستن(تقوی) د دینی دایه، وهسا خواندنگهه فێرگههێن بێ زانست و پهروهردهنه؛ ئانكو خواندنا ئهكادیمی ژی شێوازێ تیوری ل سهر پراكتیكی زاله، لهو باوهرنامه ههنه، لێ داهێنهر نینن.
یا سیێ وهرگرتنا راستهوخۆ بساناهی و كاریگهرتره ل سهر وهرگری (گوهداری)، چنكو پهیڤینا راستهوخۆ ئیحایهك دهروونییه ب خوهڤه دبینیت و دهلیڤهیا هزركرنێ نادهت وهرگری و رێكا رهخنه و پرسكرنێ ناهێلیت، ئهڤ كریاره دبیته تاك لایهن چنكو گوهدار تێدا بهشدارنینه، لهورا كارتێكرنا ههنۆكهیی یه؛ لێ دهمكییه و نهزوَكی ئهنجامه، بتایبهت بوَ كهسێ كێم شارهزایی و خۆدان رۆشهنبیریییهك ساده، كو ب دلساخی و باوهرییهك رها گوتنا پهیڤداری چ گوتاربێژ یان سیاسهتڤان بیت بێ ههلسهنگاندن و هزركرن وهردرگریت، و ئهڤه د گوتارا ئهینیێ و پێش ههلبژاردنان دا بشێوهكێ زیق بهرچاڤ دبیت، لهورا ههر مورك و روویێ نهتهوهیێ د كریارێن بهرپڕسان و دینی د سهرهدهریا دینداران دا دبینین و دههلسهنگینین، كو دشیاندایه ئهڤێ رهفتارا شاش ب شێواندنا راستیا جڤاكی، دینی، سیاسی، حزبی.. . ناڤ بكهین، بدیتنا من شاشییهك مهزنه و نابیت بزاڤا مللهتهكی ب شاشیا سهركردهكی یا سهرهدریا رێڤهبهرهكی یان كادرهكی بهێته گرێدان، وهسا نابیت مرۆڤبوون و باوهردابوون ب رێژهیا پێگریێ ب ئاییردهیانڤه ببهستین و بوَ چاكیێ بكهینه پیڤهر.
ئیسلام وهك پهیامهك دینی ژ راسپارده و رێنمایێن چاك وهكو برایینی، یهكسانی، دادی.. . یا پڕه، لێ د ههمان دهم دا ژ دژواری و گهفلێكرنێ نه یا ڤالایه، ژبلی كارتێكرنێن دهرهكی و نهداریا ژیواری و هشكاتیا ژینگههی و كولتورێ دهشتهكاتی یێن ئیسلام تێدا پهیدابووی و گهشهكری و هۆكارێن و شێوازێ زوو بهلاڤبوونا وێ، ههموو دبنه رابوورییهك دترسین لێ ڤهگهڕین و بهحسبكهین، پهردێ ژ سهر قوَلاچكێن تاری لابدهین، چنكو د ماوهیێ بووری دا ژ گهلهك گوتاربێژ و بانگخوازان دین وهك كهرستهك بازرگانی بكارئینایه و خهلكی ب شێوهكێ نهریتی و باوهرییهك رها وهرگرتییه، تا گههشتییه وێ راددێ كو روودانێن بوری و سهرهدهریێن تاكه كهسی یێ عهرهب ب ئاشكرایی و شانازی بهحس دكهن، ل لایێ مه كوردان هێلێن سورن، بۆ نموونه عهرهب شانازیێ ب كریارێن ڤهكرنان و تالانكرنا وهلاتان و سهبیكرنا ژنان دكهن، وهك دهستكهفتێن شهری و ژ نیشانێن سهركهفتنێ دنیاسن، د دهمهكی دا پتریا كوردان ڤان ب كریاران ب درهو و بێبهختی و پرۆباگندا نهحهزان ددهنهنیاسین، بتایبهت پشتی داعش ل مهیدانێ پهیدابووی، ئانكو تا نها پتریا مه جوداهیێ د ناڤبهرا پهیاما ئیسلامێ وهك دین و كولتورێ عهرهبی دا نهكرییه، راسته نهبوونا دهولهتێ د ههموو بواران دا كارتێكرنهكا نهرێ ل سهر مللهتێ كورد ههبوویه، لێ د ههمان دهم دا بهردهوام كورد ههمبهر چهوساندنا داگیركهری بهرخوهدان كرییه، ههڤتهریب ل گهل گوتارا نموونهیی نهرمبوویه، تاكو بكریار و ههوێن ئهنفالێن رهش بشێوهكێ بهروهخت هاته هنگافتن، لێ پشتی سهرهلدانێ جارهكا دی چهكێ دێرین (نمووونایهتی یا گوتارا دینی) ههمبهر هاته ههلكێشان و تا راددهك باش سهركهفتن ئینا. ههروهسا بهحسكرنا خرابی و مهترسیا دهرئهنجامێن بێ پلانی یا ئابووری و ناكوَكیێن سیاسی د ناڤبهرا لایهنێن دهستههلاتدار دا ل كوردستانێ و كارتێكرنا وان یا نهرێ ل سهر ژین و ژیار و دهروونێ هاوولاتی؛ و پاشگهزبوون د ههلویست و دلینیا جڤاكی نیڤدهولهتی دا ههمبهر دۆزا كوردی، ژ لایێ كوما گوهدار ب یاخیبوون و دهركهفتن ژ هێلا نهتهوهیی.
لێ ههر تاكه كهس دمینیت كو ترازیا راستیێ ئالیسهنگ دكهت، د دوو جڤاكێن جودا، ئێك دبینیت و كاردكهت؛ و ئێك تنێ دبهیسیت، دێ ههر زڤڕینه دهستپێكێ و پرسێن دیتن یان بهیستن راستگوتره؟
كورد و بهراشێن شیعی- سوننی
رۆژ ب رۆژ ژانێن دهڤهرێ دژوارتر و فشار زێدهتر و ههڤڕكی د ناڤبهرا یاریكهران دا خوَرتر دبن، رۆژههلاتا ناڤهراست دهڤهرا پتر ژ موزاییك و جوداهیێن نهتهوهیێ و دینی و تائیفی ب ئهقلییهتا سهركرده و رێبهران ئالۆز، وهسا دیاره خراپترین نموونه ژی د ڤێ ههڤكێشێ دا سهركردێن مه كوردانن، ئهوێن ئهو ب خوه راستیێ ماندهل ناكهن و ژ بهرپرسیاریێ نارهڤن بهلكو ب وێرهكانه دانپێدانێ دكهن، لێ ههر ئێك دئێخیته ستویێ یێ بهرامبهر، ئهوژی ژ شهرمزاریا چالدێرانێ تانها نهبوونا دهولهتهك كوردی ئێك ئهگهر ههبوویه، ئهو ژی ناكۆكیێن نهجوامێرانه د ناڤبهرا وان میر و پاشان دا، رێككهفتنهك ههر تا دگههیته سهردهمێ سهرۆك حزبان گرێكا نهتهوهیی یا گهلێ كورد ب سهدان ساله ژێ دنالن.
پێر بۆ سهر ڕهقی و نێرگزیا خوه كوردستان كرنه گیسكێ قوَربانی و د ناڤبهرا ئوسمانی و سهفهوییان دا لێكڤهكر؛ و دوهی كرنه چار پارچه و ئهڤرۆ پشتی چ ب رازیبوون یان نهچاری بۆ ماوهكێ كۆرت رێككهفتین، سهركهفتنا دونیا مهندههۆشكری ل كۆبانێ ب ئێكرێزی و ئێكدهنگیێ توماركر، لێ مهستیا رۆندكێن سهركهفتنێ زوو زوهابوون و زووتر بشكۆڕین ل سهر لێڤێن مرۆڤێ كورد بهرزهبوو، ئهگهر ژی ههر برینا جاران و دهردێ سال و چهرخێن بووری، لێ ڤێ جارێ نه د ناڤبهرا میر و پاشایان بهلكو د ناڤبهرا سهركردێن حزبان دا لێ بێباوهری تیر و چڕتره، ئانكو ناكوَكی كوورترن لهورا ههڤڕكی دژوارتره، چنكو یاریكهر پترن و نێچیر قهلهوتره.
ژبلی زلهێزان دهڤهر یا بوویه جهپلخانه، دوو بهره دیاربوونه، بهرهیێ شیعی و بهرهیێ سوننی و ههر بهرهیهكی ئهجندا و تاگر و پشتهڤانێن خوه ههنه، ههر ئێك ب ئارمانجا تمامكرنا داسا بهرهیێ خوه كو ل كوردستانێ دگههنه ئێك و یهكتر دبڕن.
پرسیارا گۆمانبڕ و د هزرا ههر كوردهكی دا دئازریت، چهوانیا سهرهدهریكرنا سهركردێن كوردانه دگهل دهستودارێ دهڤهر بگشتی تێدا دبوریت، و ئهو یهقین دزانن كو سهركردهیێن كوردپهروهرن، سیاسهتڤانن، خۆدان سهربۆرن، دێ ل ئاست خواستهكێن مللهتی و روودانێن ههنۆكهیی بن یان وهكو پێشینیێن خوه دێ بۆ دوژمنی جۆكی دانن و ل ههمبهر برایێ خوه پێنگاڤهكێ بوَ پێش بهرڤ یهكتر ناچن!؟
مافێ خهلكییه گۆمانبهر بیت، دهمێ برایێن دوژمن (شاه سهلمان- سولتان ئهردوگان) ئهڤرۆ ب نهچاری و بۆ بهرژهوهندا خوه پێكڤه روون، د دهمهكی دا دوو سهرۆك حزبێن كوردی پێكڤه نا روونن، دپرسن چهوا دێ رێككهڤن و ئهڤه چهندین ساله بزاڤێن سازدانا كۆنگرهیێ نهتهوهیی ب ژبهربرنێ بداوی دبن!
د ڤێ قۆناغا ههستیار دا بهرهۆش نینه باجا ناكوَكیێن میران یێن بهری پێنچ چهرخان مللهت بدهت و نها جارهكا دی باجا ناكۆكیێن سهرۆك حزبان بدهتهڤه، لهورا ههر كهس و لایهنهك خوه ژ بهر بارێ ئێكرێزی و ئێكدهنگیا گهل بهاڤێژیت و كار بۆ خواستهكا مافێن نهتهوهیی نهكهت، بهرامبهر مێژوویێ و بهرهبابێن داهاتی دێ شهرمزار و روورهش بیت.
نيشاندان
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com