هه‌ولێر، قائید میرۆ:

ل بازگه‌هێن د ناڤبه‌را هه‌رێم و پارێزگه‌هێن ناڤه‌ڕاست و باشوورێ ئیراقێ دا رێگری ل به‌رهه‌مێن ناڤخوه‌ یێن هه‌رێما كوردستانێ دهێته‌ كرن و په‌یڤدارێ وه‌زاره‌تا چاندنێ ژی دبێژیت: حوكمه‌تا به‌غدا هنارتنا به‌رهه‌مێن هه‌رێمێ قه‌ده‌غه‌ كریه‌.

حسێن حه‌مه‌ كه‌ریم، په‌یڤدارێ وه‌زاره‌تا چاندن و ژێده‌رێن ئاڤێ‌ ل حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیار كر، بڕیارا حوكمه‌تا ئیراقێ بۆ قه‌ده‌غه‌كرن و دانانا باجێ ل سه‌ر هنده‌ك به‌رهه‌مێن هه‌رێما كوردستانێ بۆ پارێزگه‌هێن ناڤه‌ڕاست و باشوورێ ئیراقێ كه‌فتیه‌ د بیاڤێ بجهئینانێ دا و گۆت: “زیانێن زۆر بۆ جۆتیار و بازرگانێن هه‌رێما كوردستانێ هه‌نه‌، چونكی رێگریكرن ل چوونا به‌رهه‌مێن ناڤخه‌ی یێن هه‌رێما كوردستانێ كاریگه‌ری ل سه‌ر ئابوورێ‌ وان كه‌سان یێ‌ هه‌ی یێن كار دكه‌ن”.

حسێن حه‌مه‌ كه‌ریم ئاماژه‌ ب وێ‌ چه‌ندێ‌ ژی كر كو حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بزاڤێن زۆر كرینه‌ بۆ راگرتنا ئه‌ڤێ بڕیارێ و چوونا به‌رهه‌مێن ناڤخوه‌ یێن هه‌رێما كوردستانێ‌ بۆ ده‌ڤه‌رێن دی یێن ئیراقێ، به‌لێ سه‌ره‌ڕای بزاڤێن حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، هێشتا بڕیار نه‌هاتیه‌ راگرتن و گۆت: “رۆژانه‌ ئاریشه‌ بۆ بازرگان و جۆتیاران په‌یدا دبن، دگه‌ل ڤێ چه‌ندێ ژی هێشتا ئه‌م ل سه‌ر بزاڤێن خوه‌ د به‌ردوامین بۆ ڤێ چه‌ندێ رێگری ل به‌رهه‌مێن ناڤخوه‌ یێن هه‌رێمێ نه‌هێته‌ كرن”.

ئه‌ڤرۆ، ئه‌میر ئه‌ترووشی:

رۆژانه‌ نێزیكی 600 ته‌نێن گلێشی دگه‌هنه‌ كارگه‌ها كواشێ یا ژێك ڤاڤارتنا گلێشی، لێ ژ به‌ر كو ئێك كارگه‌هـ ب تنێ و ب ئێك شێفت كار دكه‌ت كو دبیته‌ 25% ژ هێزا كاركرنێ، ب تنێ رۆژانه‌ 150 ته‌نێن گلێشی دهێنه‌ وه‌رگرتن ئه‌ڤ رێژه‌ هه‌می ژی ناهێته‌ ڤاڤارتن و گلێشێ‌ مایی دهێته‌ بنئاخكرن. گلێشێ ل ڤێ كارگه‌هێ دهێته‌ ڤاڤارتن ژ ئه‌له‌منیۆم، كارتۆن، شیش، پلاستیك و كه‌ره‌سته‌یێن دی یێن جوراوجور پێك دهێن، هه‌روه‌سا گلێشێ ئۆرگانیك دهێته‌ گوهۆرین بۆ كۆمپۆس و په‌ینێ كیمیاوی.

ئه‌ندازیار حازم عه‌بدی، رێڤه‌به‌رێ‌ كارگه‌ه كواشێ‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ بۆ ئه‌ڤرۆ دیار كر، د شیاندایه‌ هه‌ردو كارگه‌هـ كار بكه‌ن و ئه‌گه‌ر هه‌ر ئێك دو شێفتا كار بكه‌ت د شیاندا هه‌یه‌ هزار ته‌نێن گلێشی ژێك ڤاڤێریت. لێ ژ به‌ر بڕینا بودجه‌یێ حكوومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ژ لایێ حكوومه‌تا عیراقێ ڤه‌ و دروست بوونا قه‌یرانا ئابۆری ل هه‌رێمێ د نها دا ب تنێ ئێك كارگه‌هـ و ب ئێك شێفت كار دكه‌ت.

رێڤه‌به‌ریا ژێك جوداكرنا گلێشی ل كواشێ سه‌ر ب رێڤه‌به‌ریا گشتی یا باژێرڤانیایه‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ.  ئه‌ڤ كارگه‌هه‌ ل سالا 2010ێ ل ده‌ڤه‌را پێشه‌سازی یا كواشێ هاتیه‌ دامه‌زراندن و 30 كیلۆمه‌تران ژ ڕۆژئاڤایێ باژێرێ دهۆكێ دووره‌. مه‌ره‌م ژ دامه‌زراندنا ڤێ كارگه‌هێ وه‌رگرتن و ڤاڤارتن و چاره‌سه‌ركرنا گلێشی یه‌ ل سنۆرێ قه‌زا سێمێلێ و پارێزگه‌ها دهۆكێ.

خۆیاژی كر، هه‌تا سێ‌ سالا پێش نها گلێشێ زاخۆ ژی ژ بۆ ڤێ كارگه‌هێ دهاته‌ هنارتن، لێ د نها دا هاتیه‌ راوه‌ستاندن و گلێشێ زاخۆ بۆ جهه‌كێ‌ دی دهێته‌ ڤه‌گوهاستن. ل سالا 2010ێ ل سه‌ر بودجه‌یێ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، ژلایێ كۆمپانیه‌كا ئه‌لمانی كارگه‌هه‌ك ژ بۆ ڤاڤارتنا گلێشی هاته‌ دانان، ل سالا 2014ێ ژی كارگه‌ها دووێ‌ هاته‌ دامه‌زراندن ب بهایێ 45 ملیۆن دۆلاران.

پشتی په‌یدابوونا كرێزا ئابۆری جهێ خۆشحالیێ یه‌ كو د دو سالێن بۆری دا ژ لایێ رێكخراوه‌كا ئیتالی و رێكخراواVNG  یا هوله‌ندی ب هاریكاریا رێڤه‌به‌ریا كارگه‌ها كواشێ هاتیه‌ كرن ژ لایێ دابینكرنا كرێكاران بۆ به‌رده‌وامیدان ب كارێ كارگه‌هێ.

ل رێڤه‌به‌ریا كارگه‌ها كواشێ 150 فه‌رمانبه‌ر هه‌نه‌، 20 ژ وان فه‌رمانبه‌رێن گرێبه‌ستن و 130 ژی فه‌رمانبه‌رێن به‌رده‌وامن، هه‌ر چه‌نده‌ پێدڤیه‌ كۆمپانیا هیزل یا راكرنا گلێشی ل زاخۆ ل گۆر گرێبه‌ستا ل گه‌ل وه‌زاره‌تا شاره‌وانی ئیمزاكری 90 كرێكاران دابین بكه‌ت، لێ چ جاران ئه‌ڤ رێژه‌ ژ كرێكاران دابین نه‌كرینه‌ و به‌رده‌وام هژماره‌كا كێم یا كرێكارا دابین كرینه‌، ل ڤی ده‌مێ دووماهیێ رێژه‌یا دابینكرنا كرێكاران ب ئاوایه‌كی كێم كرینه‌ كو نها ب تنێ 24 كرێكاران به‌رهه‌ڤ دكه‌ت، ئه‌ڤه‌ ژی دبیته‌ ئه‌گه‌ر كارتێكرن ل كارێ ژێك ڤاڤارتنا گلێشی دبیت.

ئه‌ندازیار حازم عه‌بدی، رێڤه‌به‌رێ‌ كارگه‌ه كواشێ‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ خویاكر، د نها دا رێڤه‌به‌ریا كارگه‌ها گلێشی ژ بۆ ئاسانكرن و باشتركرنا راكرن و ژێك ڤاڤارتنا گلێشی، ده‌ست ب به‌لاڤكرنا حاویێن گلێشی ژ بۆ گلێشێ هشك ل سنۆرێ قه‌زا سێمێلێ كریه‌. لێ ژ به‌ر كو ئه‌ڤ كاره‌ ل سه‌نته‌رێ دهۆكێ نه‌هاتیه‌ ده‌ست پێكرن و رێژه‌یا هه‌ری زێده‌ یا گلێشی ژ سه‌نته‌رێ پارێزگه‌هێ دچیت بۆ كواشێ، ڤی پرۆژه‌ی هه‌تا نوكه‌ ب دروستی جهێ خۆ نه‌گرتیه‌. ئه‌ڤه‌ ژی ڤه‌دگه‌ریت بۆ ڤێ یه‌كێ كو گرێبه‌ستا سه‌رۆكاتیا باژێرڤانیا دهۆكێ ل گه‌ل وه‌زاره‌تێ و كۆمپانیا راكرنا گلێشی جودایه‌ و سه‌ر ب رێڤه‌به‌ریا گشتی یا باژێرڤانیان ڤه‌ نینه‌ و ب تنێ باژێرڤانیێن ده‌رڤه‌ی سه‌نته‌رێ پارێزگه‌هێ سه‌ر ب رێڤه‌به‌ریا گشتی یا باژێرڤانیانه‌ و گرێبه‌ستا وان نێزیكی ساله‌كێ پاش گرێبه‌ستا سێمێلێ بوو.

رێڤه‌به‌ریا كارگه‌ها كواشێ ژ بۆ چاره‌سه‌ركرنا ئاڤا پیس یا گلێشی ژی ل سالا 2019ێ ب هه‌ڤكاری لگه‌ل كۆمپانیه‌كا فره‌نسی ب رێكا كۆمپانیه‌كا تركی ده‌ست ب چێكرنا وێستگه‌ها چاره‌سه‌ركرنا ئاڤا پیس یا گلێشی هاتیه‌ كرن، لێ ژ به‌ر كو ئه‌ڤ وێستگه‌هه‌ د ده‌مێ تاقیكرنێ دا ل گۆر ستانده‌رێن هاتینه‌ دیار كرن و دیزاین بۆ هاتیه‌ چێكرن نه‌بوو، ژ كۆمپانیێ نه‌هاته‌ وه‌رگرتن. د نها دا ژی سكالا د ناڤبه‌را رێكخراوا (ئه‌كتد) و كۆمپانیا تركی ل سه‌ر ڤی بابه‌تی ل دادگه‌هێ یه‌.

پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ پێكهاتیه‌ ژ سه‌نته‌رێ‌ باژێری و شه‌ش قه‌زا و 24 ناحیان و نێزیكێ‌ 800 گوندێن ئاڤه‌دان، نێزیكێ‌ 900 هزار خێزان تێدا دژین و دبیته‌ نێزیكێ‌ ملیونه‌ك و 350 هزار كه‌سان، سه‌رجه‌مێ‌ گشتی یێ‌ ئاكنجیێن پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ ب ئاواره‌ و په‌نابه‌ر ڤه‌ دبیته‌ نێزیكێ‌ دوو ملیون و 200 هزار كه‌سان، كومكرنا گلێشی ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ د ساله‌كێ‌ دا دبیته‌ نێزیكێ‌ 450 هزار ته‌نان.

ل هه‌موو جیهانێ‌ ب تایبه‌تی پشتی چه‌رخێ‌ 20ێ‌ زاینی، چاره‌سه‌ركرنا گلێشی بوویه‌ ئێك ژ ئاریشێن هه‌ره‌ مه‌زن، دا كو كارتێكرنێن نه‌رینی ل سه‌ر ژینگه‌هێ‌ و ساخله‌میا وه‌لاتیان بهێته‌ كێمكرن، چه‌ند ژیان و جڤاك و پێشكه‌فتن درۆست دبیت گلێش ژی زێده‌تر دبیت، ژ به‌ر كو رێژه‌یا به‌كاربه‌ریێ‌ زێده‌تر دبیت، له‌ورا هه‌موو وه‌لاتیان هزر د وێ‌ یه‌كێ‌ دا كر كارگه‌هێن جوداكرن و ریسایكلین بهێنه‌ درۆستكرن، داوی پێشكه‌فتنێن كارگێری یێن ژینگه‌هێ‌ ل جیهانێ‌ به‌حس ل وێ‌ یه‌كێ‌ دكه‌ن پێدڤی یه‌ ل ده‌ستپێكێ‌ گلێش بهێته‌ كێمكرن، پاشان چاره‌سه‌ریا كارتێكرنێن ژینگه‌هی یێن گلێشی بهێته‌كرن، دا كو كه‌ش و هه‌وا و ژینگه‌هه‌كا ساخله‌م بۆ مرۆڤ و گیانه‌وه‌ر و دار و باری ژی بهێته‌كرن، له‌ورا ل هه‌موو وه‌لاتێن جیهانێ‌ چه‌ندین كارگه‌هێن جوداكرنا گلێشی و بكارئینانا وان بۆ چه‌ندان مادده‌ و كه‌رسته‌یێن دی دانان و هه‌تا راده‌یه‌كێ‌ باش شیاینه‌ ل سه‌ر گلێشی و كارتێكرنێن وێ‌ زال بن، به‌لێ‌ هێشتا زۆر مایه‌.

ئامێدیێ‌، مه‌حمود نهێلی

پرۆژێ هایدروپارێ‌ دێره‌لۆك ئێكه‌ پرۆژێن گرنگێن ده‌ڤه‌رێ‌ كو ب تمامبوونا وی دێ‌ شێت 37 میگاواتێن كاره‌بێ‌ ب رێكا ئاڤێ‌ به‌رهه‌مئینت و وه‌سا بریار بوو دووماهیا سالا 2021 ب داوی بهێت و بكه‌ڤیته‌ كاری، لێ‌ ژ به‌ر چه‌ند ئه‌گه‌ره‌كان كار تێدا ب داوی نه‌هات.

ئه‌ندازیار حه‌سه‌ن هروری، سه‌رپه‌رشتێ‌ پرۆژه‌ی بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیار كر، پرۆژێ‌ هایدروپاوه‌رێ‌ دێره‌لۆك ئێكه‌ ژ پرۆژێن گرنگێن حكومه‌تا هه‌رێمێ‌، ژ به‌ر كو ئه‌ڤه‌ ئێكه‌م جاره‌ ل كوردستانێ‌ ب پرۆژه‌كی ب ڤی ره‌نگی بهێته‌ چێكرن كو ب رێكا ئاڤێ‌ كاره‌بێ‌ به‌رهه‌م بینت و دبێژنه‌ ڤان جۆره‌ پرۆژان یێن ژینگه‌ه پارێز و ئه‌ڤ پرۆژێ‌ هایدروپاوه‌رێ‌ دێره‌لۆك پێك دهێت ژ دوو یونتا و دێ‌ شێت 37.6 میگاواتێن كاره‌بێ‌ به‌رهه‌مئینیت و گۆت: كۆژمێ‌ 129 ملیون دیناران ژلایێ‌ ئاژانسا جایكا یا یابانی ڤه‌ بۆ ئه‌نجامدانا ڤی پرۆژه‌ی هاتینه‌ ته‌رخانكرن و دهێته‌ بجهئینان ژلایێ‌ كومپانیه‌كا كوێتی ب ناڤێ‌ فاراب گرۆپ و كومپانیا ئیرانی یا ب ناڤێ‌ بلند پایه‌.

ناڤهاتی ئاشكرا كر، ل ژێر چاڤدێری و سه‌په‌رشتیا كومپانیه‌كا ئیتالی و وه‌زاره‌تا كاره‌بێ‌ یا حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ ڤه‌ كارێ‌ پرۆژه‌ی ب رێڤه‌ دچیت.

ئه‌ندازیارێ‌ سه‌رپه‌رشت حه‌سه‌ن هرۆری دیار كر، كو د پلانێ‌ دا ئه‌ڤ پرۆژه‌ ل 20/4/2022 بكه‌ڤیته‌ د كاری دا و ب كاره‌با نیشتمانی ڤه‌ بهێته‌ گرێدان و ب كه‌ڤیته‌ د خزمه‌تا هاولاتیان دا. گۆت: ئه‌ڤه‌ ژبلی به‌رهه‌م ئینانا كاره‌بێ‌ ئه‌ڤ پرۆژه‌ی دێ‌ ئاریشا ڤولتیا كاره‌بێ‌  ژی ل ڤێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ چاره‌سه‌ر كه‌ت كو به‌ری نوكه‌ ئه‌ڤ ئاریشه‌ ل ده‌ڤه‌رێ‌ هه‌بوویه‌ و تایبه‌ت كێمیا ڤولتیێ‌ كارتێكرنا ل سه‌ر كارێ‌ پرۆژێن ئاڤێ‌ دكر.

ده‌ره‌بارێ‌ گرنگیا ڤی پرۆژه‌ی ناڤهاتی دیار كر، كاره‌با ڤی پرۆژه‌ی دێ‌ ب كاره‌با نیشتیمانی ڤه‌ هێته‌ گرێدان و دێ‌ كارتێكرنێ‌ كه‌ته‌ سه‌ر زێده‌كرنا ده‌مژمێرێن كاره‌بێ‌ و گۆت: كاره‌با وێ‌ دێ‌ یا گشتی بیت نه‌كو دێ‌ بۆ ده‌ڤه‌ره‌كا دیار كری بیت و ئه‌ڤ جورێن به‌رهه‌مئینانا كاره‌بێ‌ گه‌له‌ك گرنگیا خوه‌ هه‌یه‌.

ناڤهاتی دیار كر، گه‌له‌ك جهێن دیتر یێن هه‌ین دێ‌ دشیان دا بیت كاره‌بێ‌ ب رێكا ئاڤێ‌ به‌رهه‌م ئینن و گۆت: سه‌باره‌ت مه‌ ئه‌ڤه‌ ئێكه‌م جاره‌ پرۆژه‌كی ب ڤی ره‌نگی ل ده‌ڤه‌رێ‌ بهێته‌ چێكرن و ته‌كه‌ستكر، گه‌له‌ك جهێن دیتر ل سه‌ر رووبارێ‌ زێ‌ و ل سه‌ر رووبارێ‌ خابووری ژی هه‌نه‌ پرۆژێن ب ڤی ره‌نگی لێ‌ بهێنه‌ چێكرن .

و دیاركر، ئاماده‌كاری ژی هاتینه‌ كرن هند پروژێن دیترێن ب ڤی ره‌نگی ژینگه‌پارێزن و مفا ژ ئاڤێ‌ و سرۆشتی دهێته‌ وه‌گرتن ل سنورێ‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ بهێنه‌ چێكرن.