NO IORG
Authors Posts by naci bedel

naci bedel

15011 POSTS 0 COMMENTS

146

دهۆك، له‌زگین جۆقی:

رێڤه‌به‌رێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌ ل ئیداره‌یا سه‌ربخوه‌ یا زاخۆ دیار كر، ئه‌ڤ ساله‌ ب گوژمێ‌ 17 ملیار دیناران پرۆژه‌یێن گه‌شت و گوزارێ‌ ل ئیدارا سه‌ربخوه‌ یا زاخۆ دهێنه‌ بجهئینان و ب ته‌مامبوونا وان ره‌وشا گه‌شت و گوزارێ‌ ل ده‌ڤه‌رێ‌ دێ‌ گه‌له‌ك پێشڤه‌چیت.

چیا ئه‌مین، رێڤه‌به‌رێ‌ گه‌شت و گوزاری ل ئیداره‌یا سه‌ربخوه‌ یا زاخۆ بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ گۆت: “حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ ئه‌ڤ ساله‌ گرنگیه‌كا مه‌زن دایه‌ كه‌رتێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌، ل زاخۆ ب پشته‌ڤانیا حكومه‌تێ‌ چه‌ندین پرۆژه‌یێن گه‌شتیاری دێ‌ هێنه‌ بجهئینان، وه‌كو پرۆژه‌یێ‌ رۆهنكرنا پرا ده‌لال و چێكرنا پرۆژه‌كێ‌ ستراتیژی یێ‌ گه‌شتیاری د ناڤ زاخۆ دا ب درێژاهیا كیلۆمه‌تره‌كێ‌ و د ناڤ پرۆژه‌ی دا پارك و جهێن بهێنڤه‌دانێ‌ دێ‌ هه‌بن، هه‌روه‌سا پێنج به‌نداڤێن گه‌شتیاری د ناڤ باژێرێ‌ زاخۆ دا ل سه‌ر خابیری دێ‌ هێنه‌ دروستكرن، ئه‌ڤ پرۆژه‌ بۆ به‌لێنده‌ران هاتیه‌ ره‌وانه‌كرن، داكو ده‌ست ب پرۆژه‌ی بهێته‌ كرن”.

رێڤه‌به‌رێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌ ل زاخۆ گۆتژی: “بازارێ‌ كه‌ڤن یێ‌ زاخۆ دێ‌ بیته‌ بازاره‌كێ‌ دیرۆكی یێ‌ هه‌ڤچه‌رخ و نوكه‌ كۆمپانی یێ‌ ڤه‌دیتنان ل سه‌ر ئه‌نجام دده‌ن، ئه‌ڤه‌ ژی دێ‌ كه‌ڤیته‌ د خزمه‌تا كه‌رتێ‌ گه‌شت و گوزارێ‌ دا ل زاخۆ، هه‌روه‌سا ئه‌ڤ ساله‌ چه‌ند هاڤینگه‌هێن گه‌شت و گوزاری ژی دێ‌ هێنه‌ نووژه‌نكرن”.

33

ئاكرێ‌، ره‌مه‌زان زه‌كه‌یا:

سالانه‌ ل ده‌ڤه‌رداریا ئاكرێ‌ ب هه‌لكه‌فتا جه‌ژنا نه‌ورۆزێ‌ ڤیسته‌ڤاله‌كا مه‌زن دهێته‌ رێكخستن بۆ كه‌رنه‌ڤالا هه‌لكرنا ئاگرێ‌ نه‌ورۆزێ‌، سه‌ره‌رای، كو ئاكرێ‌ وه‌ك پایته‌ختێ‌ نه‌ورۆزێ‌ هاتیه‌ نیاسین و دو سال بوو ژ به‌ر ڤایرۆسێ‌ كۆرۆنایێ‌ چو رێوره‌سم نه‌بوون، لێ‌ ئه‌ڤ ساله‌ بڕیاره‌ ئاگرێ‌ نه‌ورۆزێ‌ ل ئاكرێ‌ بهێته‌ هه‌لكرن.

عه‌دنان عه‌بدولوه‌هاب، به‌رپرسێ‌ گروپێ‌ خوه‌به‌خشێ‌ پێشمه‌رگه‌ و سه‌رپه‌رشتێ‌ دروستكرنا خه‌تیرێن ئاگرێ‌ نه‌ورۆزێ‌ ل ئاكرێ‌ بۆ ئه‌ڤرۆ گوت: “ئه‌م سالانه‌ ل ده‌ستپێكا هه‌یڤا ئادارێ‌ ده‌ست ب به‌رهه‌ڤیان دكه‌ین بۆ دروستكرنا خه‌تیرێن ئاگرێ‌ نه‌ورۆزێ‌ ل ئاكرێ‌، د دو سالێن بۆری دا ژ به‌ر ڤایرۆسێ‌ كۆرۆنایێ‌ چو رێوره‌سم نه‌بوون، به‌لێ‌ ئه‌ڤ ساله‌ مه‌ ده‌ست ب به‌رهه‌ڤیان بۆ هه‌لكرنا ئاگرێ‌ نه‌ورۆزێ‌ ل سه‌ر كه‌لا ئاكرێ‌ كرینه‌”.

عه‌دنان گوتژی: “ئه‌و خه‌تیرێن ئه‌م به‌رهه‌ڤ دكه‌ین رۆژا هه‌لكرنا ئاگرێ‌ نه‌ورۆزێ‌ ب رێكا چه‌ندین گروپێن گه‌نجان دێ‌ ب ئاگرڤه‌ ل سه‌رێ‌ گری ب رێوره‌سمه‌كێ‌ جوان به‌ینه‌ سه‌رێ‌ كه‌لێ‌، دیسا نه‌ورۆزا ئاكرێ‌ تایبه‌تمه‌ندیا خوه‌ یا هه‌ی و سالانه‌ ل سه‌ر ئاستێ‌ جیهان و ئیراقێ‌ بینه‌رێن هه‌ین، مه‌ دڤێت ئه‌ڤ ساله‌ ژی كاره‌كێ‌ ژ هه‌ژی بۆ كه‌رنه‌ڤالا نه‌ورۆزا ئاكرێ‌ بكه‌ین، نوكه‌ ئه‌م یێ‌ د ده‌ستپێكا به‌رهه‌ڤیان دا و به‌رهه‌ڤیێن مه‌ هه‌تا رۆژا هه‌لكرنا ئاگرێ‌ نه‌ورۆزێ‌ دێ‌ دبه‌رده‌وام بن”.

25

هه‌ولێر، قائید میرۆ:

به‌رپرسه‌كێ وه‌زاره‌تا ساخله‌میێ ئاشكرا كر، سێ كارگه‌هێن به‌رهه‌مئینانا ده‌رمانان ل هه‌رێما كوردستانێ هه‌نه‌ و بڕیاره‌ هه‌ژماره‌كا كارگه‌هێن دی ژی یێن به‌رهه‌مئینانا ده‌رمانان بهێنه‌ ڤه‌كرن و سێ ژ وان كارگه‌هێن مه‌زنن.

دكتۆر شێروان سادق، رێڤه‌به‌رێ گشتیێ كۆنتڕۆلا ده‌رمانان بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیار كر، د ده‌مێ نوكه‌ دا سێ كارگه‌هێن به‌رهه‌مئینانا ده‌رمانان ل هه‌رێما كوردستانێ هه‌نه‌ و رێژه‌یه‌كا ده‌رمانێن ناڤخوه‌ ژلایێ كارگه‌هێن هه‌رێما كوردستانێ دهێنه‌ به‌رهه‌مئینان و گۆت: “خواست ل سه‌ر وه‌رگرتنا مۆهله‌تا كارگه‌هێن به‌رهه‌مئینانا ده‌رمانان زێده‌ بوویه‌ و بڕیاره‌ هه‌ژماره‌كا كارگه‌هێن دی یێن به‌رهه‌مئینانا ده‌رمانان بهێنه‌ دامه‌زراندن و سێ ژوان كارگه‌هێن مه‌زن یێن ده‌رمانانه‌”.

دكتۆر شێروان سادق ئاماژه‌ ب وێ‌ چه‌ندێ‌ ژی كر كو رێژه‌یه‌كا ده‌رمانێن سه‌خته‌ ل بازاڕێن هه‌رێما كوردستانێ هه‌نه‌ و گۆت: “به‌رده‌وام ژی ژلایێ لیژنه‌یێن چاڤدێریێ ڤه‌ ده‌ست ب سه‌ر ده‌رمانێن سه‌خته‌ دا دهێته‌ گرتن، به‌لێ ژ به‌ركو سنووره‌كێ زۆر د ناڤبه‌را هه‌رێما كوردستانێ و ئیراقێ دا یێ‌ هه‌ی، زۆربه‌یا ده‌رمانێن سه‌خته‌ ب رێكێن قه‌چاخ دهێنه‌ د ناڤا هه‌رێما كوردستانێ دا و ل بازاڕی دهێنه‌ فرۆتن”.

17

دیدار، نیوار محه‌مه‌دسه‌لیم:

رێدار نه‌بیل عه‌بدولره‌حمان، شاره‌زایێ‌ وارێ‌ جوگرافیا و جیۆپۆلتیك د دیداره‌كێ‌ دا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ به‌حس ل روودانێن ڤێ‌ دووماهیێ‌ یێن ناڤبه‌را رۆسیا و ئوكراینا دكه‌ت و دده‌ت زانین كو وه‌لاتێن ناتۆ و ل به‌راهیێ ئه‌مریكا ب شێوه‌كێ ئاشكرا چه‌ك و شیانێن له‌شكری ب ‏ئوكرانیا د به‌خشن و چه‌ند شه‌ر درێژ بیت ئه‌و د ئاماده‌نه‌ مه‌یدانا شه‌ری گه‌رمتر لێ ‏بكه‌ن، چونكو ب تنێ دێ رۆسیا وه‌ستیێت و ئه‌گه‌ر ئوكرانیا ژ ناڤ بچیت ژی ‏زیانێن ئێكسه‌ر بۆ وان نابن، یان ئه‌گه‌ر رۆسیا ئوكراینا داگیر كر ب تمامی دێ ‏بیته‌ جیرانه‌كا فه‌رمی بو وه‌لاتێن ناتۆ. ئاشكه‌را ژی دكه‌ت كو رۆسیا دڤێت حكومه‌ته‌كا سه‌ر ب وێ ڤه‌ ل ئوكرانیا ب دامه‌زریت و ببیته‌ ‏قه‌لغانه‌ك د ناڤبه‌را وێ و وه‌لاتێن ئورۆپی یێن ئه‌ندام د ناتۆ دا

ئه‌ڤرۆ: هه‌تا ئه‌م ب دروستی د ئالوزیێن رۆسیا و ئوكراینا بگه‌هین، پێدڤیه‌ بزانین جوگرافیا و جیوپۆلتیك چنه‌؟

رێدار نه‌بیل: جوگرافیا زانسته‌كێ دینامیكی یه‌ و نوی دبیته‌ڤه‌ چونكه‌ ژ وان زانستایه‌ یێن پشت به‌ستنێ ‏ل سه‌ر رێبازێن ڤه‌كولینێ دكه‌ت و بابه‌تێ سه‌ره‌كی تێدا شروڤه‌كرنا جهی (ئه‌ردی) یه‌. ژ به‌ر كو جوگرافیا رادبیت ب خواندنا هه‌ر دیارده‌كا سروشتی و مرۆڤی ل سه‌ر روویێ ‏ئه‌ردی ژ بۆ مه‌ره‌ما تێگه‌هشتنا په‌یوه‌ندیا وان دیاردا ل گه‌ل ئێك، هه‌روه‌سا شروڤه‌كرنا ‏وه‌كهه‌ڤی و جیاوازیێ د ناڤبه‌را وان دا و تێگه‌هشتنا گوهۆڕینێ ژ جهه‌كی بۆ ئێكێ دی، ل ‏جهه‌كی ژ ده‌مه‌كی بۆ ده‌مه‌كێ دی، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژ بۆ ئارمانجا رێكخستنا جهی یه‌.‏

جوگرافیا ژی وه‌كی گه‌له‌ك زانستا ژ چه‌ندین لقا پێك دئێت كو ئه‌م دبێژینێ بسپوری ب ‏زمانێ ئه‌كادیمی. ژ وان بسپوریێن گرنگ و سه‌رده‌میانه‌ جوگرافیا سیاسی و جیوپولیتیك، ‏كو دو ئیدیه‌مێن نێزیكن لێ ژێك د جودا نه‌. جوگرافیا سیاسی گرنگیێ دده‌ته‌ ساخله‌تێن ‏سروشتی و مرۆڤی ل پارچه‌كا ئه‌ردی یا دیار كری بۆ نموونه‌ (وه‌لاته‌ك) و ب دروستی ‏په‌یكه‌ر و شیانێن وی وه‌لاتی یێن جوگرافی دیار دكه‌ت ژ لایێ سیاسی ڤه‌. لێ جیوپولیتیك ‏گرنگیێ دده‌ته‌ وان پێدڤیێن وی وه‌لاتی پێ هه‌ین كو بگه‌هیته‌ پله‌كا بلند یا هێزی ئه‌گه‌ر ‏ئه‌و پێدڤی یه‌ ل ده‌رڤه‌یی سنورێن جوگرافی یێن وی وه‌لاتی ژی بن. ‏

ئه‌ڤرۆ: بۆچی رۆسیا دڤێت ئوكراینا بگریت؟

رێدار نه‌بیل: ئه‌ڤ ده‌ستپێكه‌ زۆر یا گرنگه‌ بۆ تێگه‌هشتنا هه‌ر ئاریشه‌كا سیاسی یان ستراتیجی، چونكو هه‌ر ‏روودانه‌كا سیاسی – له‌شكری پێ نه‌ڤێت ل سه‌ر جهه‌كێ جوگرافی روو دده‌ت. ئه‌گه‌ر ‏ئه‌م بابه‌تێ كێشه‌یا رۆسیا و ئوكرینا بكه‌ینه‌ د ته‌رازیا جوگرافیێ دا پێدڤی یه‌ ئه‌م ژ گوشه‌یا ‏جیوسیاسی ڤه‌ به‌رێ خوه‌ ب ده‌ینێ چونكو بابه‌تێ سه‌پاندنا هێزێ تێدایه‌ و به‌زاندنا سنورا و ‏تێكدانا جوگرافیا وه‌لاته‌كی یان پتر.‏ رۆسیا هه‌ر ژ پشتی روخاندنا ئێكه‌تیا سوڤیه‌ت وه‌لاتێن ژێ ڤه‌قه‌تیاین هه‌ر دبینیت ب ‏میراتێ خو، ئوكراینا ل سه‌رێ لیستێ دهێت. لێ رۆسیا بۆ چه‌ندین سالا ئوكراینا ‏ب پشت گوهـ ڤه‌ هاڤێت یه‌ و ب نه‌چاری به‌ره‌ف به‌ره‌یێ روژئاڤا چوویه‌!‏

یا دویێ‌ ژی ئه‌وه‌ كو شه‌رێ ل نوكه‌ روودایی نه‌ك روودانه‌كا سیاسی و له‌شكری یا نوو یه‌ به‌لكو ل 2014 ‏ژی رۆسیا نیمچه‌ گزیرتا قرم (كریمیا) داگیركریه‌.‏ دیسا پشتی فلادیمێر پوتین بوویه‌ سه‌روكێ رۆسیا ب ئاشكرا پێنگاڤێن مه‌زن هاڤێتینه‌ ژ بو ‏ڤه‌گه‌راندنا هه‌یبه‌تا ئێكه‌تیا سوڤیه‌ت و ركابه‌ریا ئه‌مریكا بكه‌ت و نه‌هێلیت جیهان ب ‏جه‌مسه‌ره‌كێ سیاسی بیت.‏ ژ لایه‌كێ‌ دی ڤه‌ ترسا رۆسیا ژ به‌ر فره‌‌‌هـ بوونا هه‌ڤپه‌یمانیا ناتۆ (باكورێ ئه‌تله‌سی) به‌ره‌ف ‏روژهه‌لاتێ ئورۆپا، كو ئه‌ڤ به‌رفره‌هـ بوونه‌ دبیته‌ ئه‌گه‌رێ مان و نه‌مانا كیانێ ‏وه‌لاتێ رۆسیا ل دووڤ گوتنا (كریملن).‏

وێ‌ ژی ژبیر نه‌كه‌ین كو رۆسیا خالێن لاوازیێ پتر هه‌نه‌ ژ خالێن هێزێ، هێزا رۆسیا د چه‌كه‌كێ زه‌به‌لاح و ‏گران، باده‌كێ پترول و گازا سروشتی كو كریارێن سه‌ره‌كی ئورۆپا یه‌. لێ ‏لاوازیا وێ ئه‌و چه‌كێ هه‌ی ب خوه‌ ئاریشه‌كه‌ چونكو دوژمنێن وێ نه‌ ل نێزیكی بیاڤێ ‏وێ یێ ستراتیجی نه‌ و ئه‌و وه‌لاتێن ل ده‌وروبه‌ر ب وێ هێزێ نینن كو وی چه‌كی ‏ل دژ ب كاربینیت هه‌روه‌سا نه‌شێت ركابه‌ریا وه‌لاتێن هه‌ڤپه‌یمانیا ئه‌تله‌سی بكه‌ت ‏چونكو دێ بیته‌ شه‌رێ جیهانێ هه‌موویێ و ئه‌ڤه‌ خوه‌ كوشتنه‌ ب دروستی، هه‌روه‌سا ‏رۆسیا ژ لایێ دیبلوماسی ڤه‌ وه‌لاته‌كێ پاشڤه‌مایه‌ و نه‌شیایه‌ ل مه‌یدانا جهیانا سیاسی ‏رولێ خوه‌ ببینیت و وه‌لاتێن زلهێز ئه‌ڤ چانسه‌ ژێ وه‌رگرتیه‌. زێده‌باری خاله‌كا ‏گرنگ یا لاوازیێ كو رۆسیا خودان ئابووریه‌كێ وه‌ستیایی یه‌ و چه‌ند ده‌م بچیت ‏سزایێن ئابووری یێن روژئاڤا ل سه‌ر مه‌زنتر لێ دهێن. ئاریشه‌یا هه‌ره‌ مه‌زن بۆ ‏رۆسیا یا دووره‌ ژ جیهانێ ب تایبه‌تی ژ لایێ ئاڤێ ڤه‌ چونكو زۆربه‌یی عه‌ردێ وێ ‏به‌فره‌ و ب هه‌ر حال دڤێت خوه‌ بگه‌هینیته‌ ئاڤێن گه‌رم (باشورێ ئورۆپا و ‏رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست) ئه‌ڤه‌ سه‌رئێشه‌كا گرانه‌ بۆ ڤی وه‌لاتێ ل سه‌رێ لیستا ‏وه‌لاتێن جیهانێ دهێت ب قه‌بارێ رووبه‌رێ جوگرافی ڤه‌!‏

رۆسیا ب چو ره‌نگه‌كی نه‌ ب تنێ رازی نابیت كو ئوكراینا ب سه‌ركه‌ڤیت بۆ ‏هه‌ڤپه‌یمانیا ناتۆ، به‌لكو ب تمامی ب دژی وێ چه‌ندێ یه‌ كو ئوكرانیا هه‌ر نێزیكی ‏وه‌لاتێن رۆژئاڤا ژی ببیت ژ لایێ ئابووری و سیاسی و له‌شكری.‏

ئه‌ڤ چه‌نده‌ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی نه‌ كو رۆسیا دبینیت پێدڤی یه‌ ب كارێ له‌شكری رابیت ل ‏ناڤ سنورێن ئوكراینا چونكو وه‌لاتێن رۆژئاڤا چو حیسابه‌كێ بۆ ناكه‌ن ل سه‌ر وان ترسێن ‏ل سه‌ر رۆسیا هه‌ین و ب تایبه‌ت ئه‌مریكا كو یا راستگو نینه‌ د گوهدان و تێگه‌هشتنا وان ‏ترسێن ل سه‌ر ئاساییشا نه‌ته‌وه‌یی یا رۆسی هه‌ین. رۆسیا دو داخوازیێن سه‌ره‌كی ژ ‏ئه‌مریكا و وه‌لاتێن ناتۆ هه‌نه‌: گه‌ره‌نتی یا نه‌چوونا ئوكراینا بۆ ناڤ هه‌ڤپه‌یمانیا ناتۆ، دیسا ‏راوه‌ستاندنا سه‌پاندنا هێزێ بۆ ده‌ست ب سه‌رداگرتنا هه‌رێما دونباس ل رۆژهه‌لات ئه‌وێن ‏ڤه‌قه‌تیایی ژ ئوكراینا 2014.‏

ئه‌ڤرۆ: بۆچی ئه‌مریكا – ئورۆپا پشته‌ڤانیا ئوكراینا ناكه‌ن؟‏

رێدار نه‌بیل: ئه‌مریكا ب چو ره‌نگه‌كی ئاماده‌ نینه‌ به‌رسینگێ رۆسیا بگریت د كێشه‌یا ئوكراینا دا ‏چونكو داگیركرنا ئوكراینا ژ لایێ جیوستراتیجی ڤه‌ بۆ ئه‌مریكا مه‌ترسی نینه‌ و ‏دوور ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن وێ یێن ئێكسه‌ره‌ و ئه‌ڤ چه‌نده‌ بوارێ جیوستراتیجی یێ ‏خراب یێ ئوكراینا دیار دكه‌ت، رۆسیا ڤێ چه‌ندێ ب ده‌لیڤه‌ دزانیت و له‌ورا ب ‏هێزا له‌شكری داگیر كر.‏

ئه‌مریكا و هه‌ڤپه‌یمانێن خو بزاڤێ‌ دكه‌ن بگه‌هنه‌ چاره‌سه‌ریان ب زمانێ دیبلوماسی، ‏لێ ئه‌ڤ چه‌نده‌ د گه‌ل رۆسیا بێ مفایه‌، چونكو عه‌قیده‌ و باوه‌ریا رۆسیا له‌شكری یه‌ ‏ب پلا ئێك و د زانیت نه‌شێت به‌رسینگێ ناتۆ بگریت، دزانیت ناتۆ شه‌ری بۆ ‏ئوكراینا ناكه‌ت.‏

ئه‌مریكا دڤێت هێشتا سزایێن گران ب سه‌ر رۆسیا ب سه‌پینیت و ب بورینا ده‌می ب ‏ئێكجاری شیانێن ئابووری لێ ب هه‌لوه‌شینیت و ئه‌ڤ چه‌نده‌  د سه‌ر هندێ را ‏خه‌ته‌رناكه‌ لێ رێگه‌ چاره‌یا ئێكانه‌یه‌ د ده‌ست وان دا. چونكو ئه‌گه‌ر رۆژئاڤا نه‌شیا ‏رۆسیا ب راوه‌ستینیت بێی ب كارئینانا چه‌كی، ئه‌ڤ چه‌نده‌ رێ خوشكه‌ره‌كێ مه‌زنه‌ ‏بۆ چینێ كو تایوانێ داگیر بكه‌ت و زه‌ره‌رێ ل به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا ب شێوه‌كێ ‏ئێكسه‌ر بده‌ت و ئه‌ڤه‌ ژی ب دروستی بابه‌ته‌كێ جیوستراتیجی یه‌ و پێدڤی ب ‏ڤه‌كولینێ یه‌.‏

وه‌لاتێن ناتۆ و ل به‌راهیێ ئه‌مریكا ب شێوه‌كێ ئاشكرا چه‌ك و شیانێن له‌شكری ب ‏ئوكرانیا د به‌خشن و چه‌ند شه‌ر درێژ بیت ئه‌و د ئاماده‌نه‌ مه‌یدانا شه‌ری گه‌رمتر لێ ‏بكه‌ن، چونكو ب تنێ دێ رۆسیا وه‌ستیێت و ئه‌گه‌ر ئوكرانیا ژ ناڤ بچیت ژی ‏زیانێن ئێكسه‌ر بۆ وان نابن، یان ئه‌گه‌ر رۆسیا ئوكراینا داگیر كر ب تمامی دێ ‏بیته‌ جیرانه‌كا فه‌رمی بو وه‌لاتێن ناتۆ. ب هه‌ر ره‌نگه‌كی ئه‌و د زیانبه‌خش نینن ب ‏تنێ ئه‌گه‌ر ب كه‌ڤنه‌ شه‌ری ل گه‌ل رۆسیا یان ب گرتنا بوریا نوردستریم یا گازا ‏سروشتی بۆ ئورۆپا كو هه‌تا نوكه‌ یا به‌رده‌وامه‌ و د عه‌ردێ ئوكراینا دا ده‌رباز ‏دبیت!!‏

ئه‌ڤرۆ: هه‌كه‌ رۆسیا ئوكراینا داگیركر دێ‌ چو چێبیت؟

رێدار نه‌بیل: ژ لایێ جیوستراتیجی ڤه‌‏ رۆسیا یا د مه‌یدانا چارچوڤێ هێزا خوه‌ یا جیوستراتیجی دا شه‌ری دكه‌ت.‏ رۆسیا دڤێت حكومه‌ته‌كا سه‌ر ب وێ ڤه‌ ل ئوكرانیا ب دامه‌زریت و ببیته‌ ‏قه‌لغانه‌ك د ناڤبه‌را وێ و وه‌لاتێن ئورۆپی یێن ئه‌ندام د ناتۆ دا، و بو هه‌ر ‏ئه‌گه‌ره‌كی خاكا ئوكرانیا ببیته‌ مه‌یدان بو هه‌ر پێشهاته‌كێ، نه‌ك یا رۆسیا.‏

هه‌لبژارتنا وه‌رزێ بوهارێ، ئه‌گه‌ر شه‌ر ڤه‌كێشیت (ئاماژه‌ به‌ره‌ف هندێ ڤه‌نه‌) ‏بۆ ماوێ چه‌ند هه‌یڤا دێ به‌ره‌ف هه‌یڤێن گه‌رم ڤه‌ چیت و شیانێن لوجستی دێ ‏ئاسانتر بن، رۆسیا مفا وه‌رگرت ژ خوساره‌تیا هێتله‌ری ده‌مێ هێرش كریه‌ ‏سه‌ر رۆسیا ل شه‌رێ جیهانی یێ دویێ. ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژی بابه‌ته‌كێ جوگرافی یێ ‏نایابه‌ د خواندنا سه‌قاییی دا.‏

وه‌لاتێن زلهێز هزر د به‌رژه‌وه‌ندیان دا دكه‌ن نه‌ك د هه‌ڤالینیێ و هه‌ست و ‏سۆزا و سیاسه‌تا دروست ئه‌وه‌ كو ل سه‌ر بنه‌مایێن پراگماتیكی بهێته‌ ئاڤاكرن. ئه‌و ‏ژی ب مسوگه‌ركرنا به‌رژه‌وه‌ندیێن هه‌ڤپشك.‏

ئوكراینا خوساره‌تا دویێ یه‌ پشتی رۆسیا چونكو تووشی هێرشه‌كا مه‌زن بوویه‌ و ‏كه‌س لێ نابیته‌ خودان، به‌ختێ وێ یێ جوگرافی ل سه‌ر نه‌خشێ جیهانی یێ ‏سه‌رده‌م گه‌له‌ك یێ خرابه‌. ‏

ئوكراینا وه‌لاته‌كێ پر خێر و بێره‌ ب سامانێن سروشتی و داهاتێن خوه‌ و ‏گرنگترین ژێده‌ره‌ كو یورانیومه‌، رۆسیا بێ گۆمان دێ ده‌ست ب سه‌ر ڤان ‏داهاتان دا گریت و بیته‌ كاغه‌زا گڤاشتنا ل سه‌ر جیهانێ.‏

سیاسه‌تا دیموكراتا ل ئه‌مریكا پتر ژ روویه‌كی هه‌یه‌، ب دیتنا مه‌ ژ لایێ ‏جیوستراتیجی ڤه‌: دێ گڤاشتنێن مه‌زن ل سه‌ر رۆسیا كه‌ت ب شێوه‌كێ ئێكسه‌ر، ‏لێ دێ ل باده‌كێ ئیرانێ بهێن فره‌هیه‌كێ ده‌ته‌ رۆسیا ب شێوه‌كێ نه‌ ئێكسه‌ر و ‏سزایان ل سه‌ر سڤك كه‌ت ب تایبه‌تی ل سه‌ر كه‌رتێ ووزێ كو مفای ژێ ‏وه‌رگریت دا هه‌ر رۆسیا بمینیت هێزه‌ك به‌رامبه‌ر ئێكه‌تیا ئورۆپی و ئه‌ڤ ‏چه‌نده‌ راگرتنا به‌لانسا هێزێ یه‌ ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندی یا خوه‌ یا ستراتیجی، ئه‌گه‌ر ‏هه‌ڤپه‌یڤینێن ڤیه‌ننا سه‌رگرتن.‏

ئه‌ڤرۆ: بۆچوونێن ته‌ ل سه‌ر ره‌وشا توركیا د هاوكێشێ‌ دا چنه‌؟

رێدار نه‌بیل: وه‌لاتێ توركیا یا د گڤاشتنه‌كا مه‌زن دا و ب راستی ئاریشه‌كا مه‌زن بۆ دروست ‏بوویه‌، چونكو رۆسیا هه‌ڤپه‌یمانه‌كێ ستراتیجی یێ بازرگانی و هه‌تا راده‌كی یێ ‏له‌شكری یه‌، ژ بیر نه‌كه‌ین توركیا هێزا ژماره‌ دویه‌ د ناڤ قولپا ناتۆ. ژ به‌ر ‏هندێ جیهان ژ توركیا دخوازیت ده‌رگه‌هێن ئێكانه‌ یێن ئاڤی ل رۆسیا بگریت، ‏ئه‌گه‌ر گرت دی هه‌ر توركیا ژ وێ هه‌ڤپشكێ مه‌زن یێ بازرگانی خوساره‌ت بیت ‏و ئابووریێ خراب یێ وان خوه‌ ل به‌ر ڤێ چه‌ندێ ناگریت. ئه‌گه‌ر داخازیێن ‏جیهانێ ب پشت گوهـ ڤه‌ پاڤێت دوور نینه‌ تووشی سزایێن مه‌زنتر یێن ئابووری ببیت ‏و به‌ره‌ف دارمانێ بچیت. هه‌روه‌سا دوور نینه‌ توركیا ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ كاغه‌زا ‏هێزێ ب كاربینیت ل سوریا و عیراق و كوردان بكه‌ته‌ ئارمانج و عه‌ردێن ‏ویلایه‌تا مووسل بێخیته‌ بن ده‌ستێ خوه‌ و موساوه‌مێ ل سه‌ر بكه‌ت و ل وی ده‌می ‏دێ ئاریشه‌ مه‌زنتر لێ هێن و به‌ر سینگگرتن دێ ل رۆژهه‌لاتا ناڤین ژی ‏ڤه‌گرن.‏

ئه‌ڤ خاندنا مه‌ بۆ سه‌ده‌مێن سیاسی و له‌شكری هێزا لوجیكێ جوگرافی دیار دكه‌ت د ‏نه‌خشێ سیاسی یێ جیهانی دا، چونكو هه‌ر وه‌لاته‌ك ل گور به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ كاردكه‌ت ‏بۆ ب هێزكرنا خوه‌ و مسوگه‌ركرنا داهاتیێ خوه‌ و هه‌ر ل ده‌ست پێكێ ئه‌ڤ چه‌نده‌ مه‌ خویا ‏كر ل پێناسا جیوسیاسی – جیوپولیتیك دا. ب راستی هه‌ر كه‌سێ بیاڤێ جوگرافی ب هند ‏نه‌وه‌رگریت د كریزێن سیاسی دا دێ تووشی شاشیێن مه‌ز بیت، چونكو جوگرافیا وێنه‌كێ ‏موزایك و پانورامیك دده‌ته‌ بارودوخێن روو دده‌ن. په‌سه‌ندا ئاخفتنا مه‌ هه‌ر ژ به‌ری ‏‏2500 سالا فه‌یله‌سوفێ چینی یێ مه‌زن سون تزی د پرتووكا خوه‌ یا ب ناڤ و ده‌نگ ‏The ‎Art of War‏ دبێژیت: (ئه‌و كه‌سێن د بارودوخێن چیا و دارستان و نهال و گوم ده‌ریا و ‏ده‌ریاچه‌یان نه‌گه‌هیت، نه‌شێن سه‌ركردایه‌تیا شه‌ران بكه‌ن) و ب راستی ژی ئه‌ڤ چه‌نده‌ ‏هه‌می دیاردێن جوگرافی نه‌ و نوكه‌ هێشتا ره‌گه‌زێن مروڤی و ئابووری و ته‌كنولوجی لێ ‏زێده‌بووینه‌.‏

 

14

ئه‌ڤرۆ،

دوهی ل هۆلا گۆنفرانسان یا زانكۆیا نه‌وروز و ب ئاماده‌بوونا به‌رپرسێن حكومی و حزبی و وه‌رزشڤانێن ده‌ڤه‌رێ‌ ئاهنگا ماته‌مینی یا چل رۆژیا وه‌غه‌را وه‌رزشڤانێ‌ دێرین و ئه‌فسانێ‌ یاریا ته‌پا پێی ل پارێزگه‌هێ‌ كاپتن نعمه‌ت محموود هاته‌ ساخكرن.

د ڕێ‌ و ره‌سمان دا هه‌ر ئێك ژ فه‌هیم عه‌بدوللا سه‌رۆكێ‌ ئه‌نجوومه‌نێ‌ پارێزگه‌ها دهۆك، ئه‌حمه‌د قاسم سه‌رۆكێ‌ نوونه‌راتیا دهۆك یا لژنا ئۆلۆمپیا كوردستانێ‌ و عه‌بدوللا جه‌لال سه‌رۆكێ‌ یانا دهۆك یا وه‌رزشی ئه‌وێن تیژیك ل سه‌ر مێژوویا زێرین و رحسڤكیی و كه‌سایه‌تیا وی یا مه‌زن دایی و دیاركرین كو ئه‌و ئێكه‌م كه‌سێ‌ خه‌مخوور و پێشكه‌فتن و دانانا یاریا ته‌پا پێی ل پارێزگه‌هێ‌ بوویه‌، زێده‌بار خه‌باتا وی یا پێشمه‌رگایه‌تی د شوره‌شا ئه‌یلۆنێ‌ دا و به‌رگرییا ئاخا كوردستانێ‌ كری و هه‌موویان دۆپاتی لسه‌ر وێ‌ یه‌كێ‌ كر كو جادا وه‌رزشی گه‌وهه‌ره‌كێ‌ مه‌زن ژ ده‌ست دا كو مێژوو و ستوینا ته‌پاپێی یا پارێزگه‌هێ‌ بوو.

هه‌ر دڤان رێ‌ و ره‌سمان دا 40 شه‌مالك ژلایێ‌ كه‌سوكار و هه‌ڤالێن وی ڤه‌ هاته‌ هه‌لكرن و دیسان فلمه‌كێ‌ دیكیۆمه‌نتی هاته‌ پێشكێشكرن لدۆر ژیانا ره‌حمه‌تی تێدا چه‌ند بیرهاتن و گۆتنێن جودا ژلایێ‌ هه‌ڤالێن وی هاتنه‌ نیشاندان.

12

ئه‌ڤرۆ، زنار زوبێر:

بڕیاره‌ ئه‌ڤرۆ ل ده‌مژمێر دونیڤێ‌ پشتی نیڤرو ل هۆلا چالاكیێن وه‌رزشی تیما فۆتسالا ئافره‌تێن دهۆك د یاریه‌كا چاره‌نڤیسی دا به‌رامبه‌ر ئافره‌تێن هه‌ولێرێ‌ بكه‌ت ژ چارچووڤێ‌ یاریێن گه‌را سێیێ‌ یا قۆناغا چارگوشا زێرین یا خولا هه‌ریما كوردستانێ‌.

هه‌ردو تیما به‌ری نوكه‌ دو یاریێن ڤێ‌ قۆناغێ‌ ئه‌نجامداینه‌ ئه‌وا ب شێوازێ‌ خول دو گه‌ڕ دهێنه‌ كرن شیاینه‌ سه‌ركه‌فتنێ‌ ل سه‌ر یانێن دوكان و پیره‌مه‌گروون توماربكه‌ن و شه‌ش خالان رێزا ئێكێ‌ و دویێ‌ هه‌ڤركیا ناسناڤێ‌ خولێ‌ دكه‌ن.

د هه‌ڤركیێن قوناغا كوما ئێكێ‌ ئافره‌تێن هه‌ولێر به‌ری نوكه‌ شیابوو دو جاران سه‌ركه‌فتنێ‌ ل سه‌ر ئافره‌تێن دهۆك توماربكه‌ت لێ‌ بۆ ڤێ‌ قوناغێ‌ ئافره‌تێن دهۆك باشتر خوه‌ به‌رهه‌ڤ كریه‌ و چه‌ندین گوهۆڕین د پێكهاتیێ‌ تیمێ‌ دا كرینه‌ پێخه‌مه‌ت دوباره‌ پاراستنا ناسناڤێ‌ خولێ‌ ژوانا ئینانا یاریزانه‌كا هێرشبه‌ره‌ یا پیشه‌كار ژ یانا قوه‌ جه‌ویه‌ ئه‌وژی زه‌ینه‌ب عه‌باس پشتی دوهی ئێكه‌تیا ته‌پا پێی ماف دایه‌ هه‌ر یانه‌كێ‌ یاریزانه‌كا دی یا پیشه‌كار ل تیمێن خوه‌ زێده‌بكه‌ن.

ل دۆر ڤێ‌ یاریێ‌ عه‌باس كه‌عبی راهێنه‌رێ‌ ئافره‌تێن دهۆك بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ گۆت: هه‌تا نوكه‌ ئاستێ‌ تیمێ‌ گه‌له‌ك باشتر لێهاتیه‌ ژ قوناغا كومان و شیایمه‌ ئاستێ‌ هونه‌ری یێ‌ تیمێ‌ بگوهۆڕم بۆ یاریا ئه‌ڤرۆ ژی به‌رامبه‌ر ئافره‌تێن هه‌ولێر دێ‌ بزاڤێ‌ كه‌م ئه‌نجامه‌كێ‌ دلخوشكه‌ر یاریێ‌ ب دووماهی بینن و ئه‌و گوهۆڕین ژی د مفاداربوون و هزره‌كا باش كریه‌ ب چو شێوه‌ هێزا تیما هه‌ڤرك راگرین.

7

ئه‌ڤه‌رۆ، عه‌لی حاجی

سه‌رپه‌رشتێ‌ تیما تایكۆاندویا زاخۆ دیاركر ئه‌و مژویلی رێكخستنا قاره‌مانیه‌كا تایبه‌ت ل باژێرێ‌ زاخۆ سه‌ر ئاستێ‌ ژیێن جودا و پێدڤی ب پشته‌ڤانیێ‌  نه‌ ژلایێ‌ كارگێریا یانا زاخۆ ژبۆ بڕێڤه‌برنه‌كا سه‌ركه‌فتی.

زێده‌تر غه‌زوان ئه‌حمه‌د د داخویانیه‌كێدا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ گوت: پشتی داخوازیا وان هاتیه‌ بجه ئینان ژلایێ‌ ئێكه‌تیا تایكۆاندویا پارێزگه‌هێ‌ بۆ رێكخستنا قاره‌مانا تایبه‌ت ل سه‌ر ئاستێ‌ تازه‌پێگه‌هشتیان و لاوان ل سه‌ر ئاستێ‌ یانێن پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ هه‌رزوو ده‌ست دانانا پرۆگرام و پلانێن رێكخستنا قاره‌مانیێ‌ هاتینه‌ كرن و ئه‌م چاڤه‌ڕێ‌ رازیبوونا كارگێریا یانا زاخۆ نه‌ ژبۆ رێكخستنه‌كا سه‌ركه‌فتی ژبه‌ركو مه‌ پێدڤی ب پشته‌ڤانیا مادی یا یانێ‌ هه‌یه‌ كو ئێدارا سه‌ربه‌خۆیا زاخۆ دێ‌ مێڤانداریا ئێك ژ گرنگترین چالاكیێن وه‌رزێ‌ ئه‌ڤ ساله‌ كه‌ت و بهێزترین قاره‌مانی ژبه‌ركو ب گشتی ل سه‌ر ئاستێ‌ پارێزگه‌هێ‌ و ئیدارا زاخۆ باشترین یاریزان و خودان شیان هه‌نه‌ و دێ‌ بیته‌ پێَنگاڤه‌ك یاریزانێن هه‌لبژارتیێ‌ كوردستانێ‌ بهێنه‌ ده‌ستنیشانكرن.

ناڤهاتی دیاركر كو ئه‌ڤ یاریه‌ ل زاخۆ گه‌هشتیه‌ ئاسته‌كێ‌ باش یێ‌ پێشڤه‌چوونێ‌ و ئه‌وچه‌نده‌ بۆ وێ‌ یه‌كێ‌ ڤه‌گه‌ڕێنت كو رێكخستن بۆ هاتیه‌ كرن و یاریزانێن زاخۆ دناڤ هه‌ردو هه‌لبژارتیێن ئیراقێ‌ و كوردستانێ‌ ژی دا هه‌نه‌.

62

نیهادسه‌عدوالله/2022

په‌رتووكا 4 وچل چرا یاهه‌لبه‌ستڤانان(خورشید پیرومه‌ری و سۆزا)ێ‌ ل سالا(2021) ێ‌ هاتیه‌ چاپكرن وبه‌لاڤكرن ب قه‌بارێ‌ ناڤین، كو ژ (110) لاپه‌ران پێك دهێت، ل په‌رتووكخانه‌یه‌كا ته‌هران ل وه‌لاتێ‌ ئیرانێ‌ هاتیه‌ چاپكرن، پێشه‌كیا وێ‌ ژلایێ‌ نڤیسه‌ر و ره‌وشه‌نبیر و میدیاكارێ‌ باژێرێ‌ دهوكێ‌ به‌رێز (حه‌سه‌ن فه‌تاح)ی ڤه‌ هاتیه‌ نڤیسین. هێژایێ‌ نڤیسه‌ر دپێشه‌كیێ‌ دا ئاماژه‌ ب ناڤه‌رۆكا په‌رتووكێ‌ دایه‌، به‌حسێ‌ نڤسینا هه‌ردو هه‌لبه‌ستڤانان كرییه‌ وب شێوه‌یه‌كێ‌ گه‌له‌كێ‌ تازه‌ و جوان په‌سنا هه‌ردو هه‌لبه‌ستڤانان كریه‌ و شیانێن وان یێن دانه‌ به‌ر ئێكییا په‌یڤ و بڕگ و ڕستان بێ‌ كو ئه‌و ل گه‌ل ئێك بروینن و هه‌لبه‌ستان بنڤیسن و نه‌ ژی ل ئێك ته‌مه‌نن كو بێژین هزرێن وان نێزیكێ‌ ئێكن لێ‌؛ دسه‌ربۆرێن وان دا دڤێ‌ په‌رتووكێ‌ و یێن به‌رێ‌ وێ‌ هاتینه‌ چاپكرن ژلایێ‌ وان ڤه‌، هه‌ردوكا هۆسا وه‌كی سترانبێژێن فولكلۆری په‌یڤ هاڤیتینه‌ به‌ر ئێك دێ‌ بیژێ‌ ئه‌ڤه‌ هه‌ردو ئێك كه‌سن و ژیانا خوه‌ هه‌می یا ل گه‌ل ئێك بۆراندین وه‌ك نڤیسین و ژیانا خوه‌ یاساده‌، هه‌ر وه‌سا راسته‌ ب دو ناڤان ئه‌ڤ هه‌لبه‌سته‌ هاتینه‌ نڤیسین به‌لێ‌؛ ده‌مێ‌ دخوینی دێ‌ بێژی هه‌ردو ئێك كه‌سن ب دو ناڤان، ودبیت هه‌ر ل سه‌ر به‌رگێ‌ ڤێ‌ په‌رتووكێ‌ هێژایێ‌ هه‌لبه‌ستڤان ناڤێ‌ خوه‌ ب تنێ‌ دانا بیته‌ سه‌ر به‌رگێ‌ په‌رتووكێ‌.

هه‌روه‌سا هێژا(حه‌سه‌ن فه‌تاح)ی نیشان ب وێ‌ چه‌ندێ‌ ژی دایه‌، كو د په‌یڤ و نڤیسینێن وان دا هۆسا دارێژتینه‌ كو ده‌مێ‌ ئاشق و ئه‌ڤیندار وان په‌یڤان دخوینن هه‌ر ئێك دێ‌ هۆسا هزر كه‌ت یان خوه‌ هه‌ژمێریت ئه‌وه‌ قاره‌مانێ‌ هه‌ر ئێك ژ هه‌لبه‌ستێن وان، ئه‌ڤه‌ په‌یڤه‌ به‌حسێ‌ وی و قاره‌مانیا وی نه‌ دهه‌ر هه‌لبه‌سته‌كێ‌ دا، ئه‌ڤجار ئه‌ڤ ئه‌ڤینداره‌ بچویك بیت یان مه‌زن، كچ بیت یان كور، دوباره‌ ده‌ست خوه‌شیێ‌ ل هێژا (حه‌سه‌ن فه‌تاح)ێ‌ دكه‌م كو ب دلساخیا خوه‌ ئه‌ڤ  پێشه‌كییه‌ دایه‌ نڤیسین.

په‌رتووكا هه‌لبه‌ستان یا بناڤێ‌ 4 و چل چرا ئه‌وا هاتیه‌ نڤیسین ژلایێ‌ نڤیسه‌ران كو ب ڕاستی دلساخی وڤیان و پشته‌ڤانیا وان، هزر و بیرێن وان گه‌له‌ك نێزیكێ‌ ئێك بووینه‌ و ب ڤێ‌ رێكێ‌ كو ئه‌ز بێژم دمێژویا باژێرێ‌ مه‌ دا ئێكه‌م كاره‌ ب ڤێ‌ رێكێ‌ وهۆسا به‌رفره‌ه په‌رتووكه‌ك دهێته‌ ئاماده‌كرن، هه‌ر چه‌نده‌ دبیت جارجار به‌حسێ‌ هنده‌ك خودانێن تبلێن زێرین، نڤیسه‌ر و ره‌وشه‌نبیر و ده‌نگبێژ وهونه‌رمه‌ندێن جۆرا و جۆر وسه‌ركرده‌ و قاره‌مانێن ڤێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ هات بیته‌ كرن د هنده‌ك په‌رتووك وگوڤاران دا لێ‌؛ نه‌ ب ڤی شێوه‌ی هۆسا ب تێر وته‌سه‌ل.

ئه‌ز ل باوه‌رم هه‌ردو هه‌لبه‌ستڤانان زه‌حمه‌ته‌كا مه‌زن برییه‌ تاكو شیایین كۆمه‌كا بژاره‌ ژ كه‌سێن مه‌ ل سه‌ری به‌حسكرین ل ده‌ڤه‌را بادینا دئێك په‌رتووك دا خرڤه‌كه‌ن، هه‌ر ئێكی په‌سنا وی بهێته‌ كرن ل دووڤ كارێ‌ ئه‌نجام دای دژیانا خوه‌ دا وهه‌ر وه‌سا په‌سنا وی هاتیه‌ كرن كو ئێدێ‌ به‌رپرسایه‌تیا وی زێده‌تر لێ‌ كرییه‌، كو ڤێجا ئه‌و هه‌ناسه‌یا ئه‌گه‌ر ڤیا بكێشیت ژی بۆ نه‌هێلا و به‌رپرسایه‌تیا وی زێده‌تر لێ‌ كر كو دڤێت كارێن باشتر وسه‌ركه‌فتی تر ئه‌نجام بده‌ت وبه‌رده‌وام د خه‌نده‌كا خه‌باتێ‌ دا بیت، هه‌ر وه‌سا ئه‌ڤ په‌رتووكه‌ بوویه‌ ئه‌گه‌ر كو ئێدی نڤیسه‌ر و هونه‌رمه‌ند و ره‌وشه‌نبیرێن باژێرێن مه‌ ب تایبه‌تی یێن گه‌نج پتر خوه‌ بوه‌ستینن دا دكارێن باشتر ئه‌نجام بده‌ن، دا كو ل كارێن بهێن كه‌سێن وه‌كی هه‌لبه‌ستڤان(خورشید پیرومه‌ری) ناڤێن وان بكه‌نه‌ دپه‌رتووكێن خوه‌ دا، دبیت هه‌ر ڤێ‌ هزرێ‌ نه‌كه‌ت ژی.

یا دی یا من ڤیایی بێژم كو گه‌له‌ك جاران ده‌مێ‌ هوزانڤان، ره‌وشه‌نبیر،  هونه‌رمه‌ند و كه‌سانێن خودان شیان دچنه‌ به‌ردلۆڤانیا خودایێ‌ مه‌زن، ژنوو دێ‌ په‌سنا وان هێته‌ كرن، دێ‌ كۆر و سمینار ل سه‌رهێنه‌ دان و ژنوو دێ‌ به‌حسێ‌ ره‌نج وزه‌حمه‌ت وان هێته‌ كرن، هه‌ر وه‌سا دێ‌ ژنوو په‌رتووكێن وان هێنه‌ چاپكرن، دێ‌ بێژن ره‌حمه‌تی یێ‌ هۆسا ویێ‌ هۆسا بوو و فلان كار و بێڤان كار یێن كرین و شیانێن وی گه‌له‌ك مه‌زن بوون به‌لێ‌؛ قه‌ده‌رێ‌ نه‌هێلا وان كاران ب دووماهیك بئینیت، نابێژن مه‌ نه‌هێلا كارێن وان رۆناهیا ڕۆژێ‌ ببینن، به‌لێ‌ ئه‌و كه‌سێن ساخ یێن ناڤێن وان و په‌سنا وان دڤێ‌ په‌رتووكێ‌ دا هاتینه‌ به‌حس كرن، ژ وان ب شه‌نس تر بوون یێن وه‌غه‌ركرین، چنكو هێشتا ساخ خوه‌ دیتن كانێ‌ بهایێ‌ وان چه‌نده‌ و چ بۆ هاتیه‌ كرن، نه‌ ژلایێ‌ ده‌زگه‌ه وكۆمه‌له‌ و رێكخرا و…..هتد ڤه‌ به‌لكو ژلایێ‌ دو كه‌سایه‌تیێن دل ساخ و یێن دئێك له‌ش دا دژین، ئه‌و كه‌سێن حه‌ز ژ وه‌لاتێ‌ خوه‌ و ژ ره‌وشه‌نبیرێن وه‌لاتێ‌ خوه‌ دكه‌ن، دڤێن پشته‌ڤانیا وان بكه‌ن، وئه‌ڤ رێكه‌ باشترین رێك هه‌لبژارتی بۆ په‌سن كرنا وان و رێز لێ‌ گرتییه‌، ئه‌و ژی (خورشید وسۆزان)ن.

یا دی یا من ڤیایی ل سه‌ر  ڕابوه‌ستم كو گه‌له‌ك یا گرنگه‌ بهێته‌ گۆتن، كو من دیت دنڤیسینا نڤیسینێن هه‌ردو  هه‌لبه‌ستڤانا دا، گه‌له‌ك جارا ده‌مێ‌ مرۆڤ په‌یڤه‌كێ‌ یان ڕسته‌یه‌كێ‌ یان چیرۆك و هه‌لبه‌سته‌ك و سه‌رهاتییه‌كێ‌ گوه لێ‌ دبیت یان دخوینیت ئێكسه‌ر مرۆڤ دزانیت ئه‌ڤ نڤیسینا مرۆڤی خواندی یان گوه لێ‌ بووی ژ (فولكلۆرێ‌ كوردی)یه‌، ژبه‌ر چ؟ چنكو ده‌م وجه  ونڤیسه‌رێ‌ وێ‌ نه‌یێ‌ دیاره‌ كانێ‌ چه‌وا هاتیه‌ نڤیسین، به‌لێ‌ مرۆڤ دزانیت فولكلۆرێ‌ وێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ یه‌، چنكو به‌حسێ‌ هه‌ر تشته‌كێ‌ ل وێ‌ ده‌ڤه‌ری هه‌ی ژ هه‌می لایه‌نه‌كێ‌ ڤه‌، وه‌كی ره‌وشت و تیتال، خوارن و ڤه‌خوارن،  جه و دول وچیا ونزار وئاڤ و كانی و رویبار و تێكه‌لی و سه‌ره‌ده‌ریا خه‌لكێ‌ ل گه‌ل ئێك وگه‌شت و گۆزار و ….. هتد مرۆڤ دزانیت ئه‌ڤ تشته‌ یێ‌ فولكلۆرێ‌ وی وه‌لاتی یه‌، چنكو خودانێ‌ وێ‌ نه‌یێ‌ دیاره‌، به‌لێ‌ ده‌مێ‌ مرۆڤ نڤیسینێن به‌رێزان (خورشید وسۆزان)ێ‌ دخوینیت وان سالوخه‌تان هه‌میا د نڤیسین وان دا دبینت وخودانێ‌ وان یێ‌ دیاره‌، ئانكو ئه‌ز دشێم بێژن ئه‌ڤه‌ چه‌نده‌ دزڤریته‌ شاره‌زایا وان ل ده‌ڤه‌رێ‌ ژ هه‌می لایه‌نه‌كێ‌ ڤه‌، هه‌ر وه‌سا زه‌حمه‌تا وان بری كو خرڤه‌كرنا هه‌ر سالوخه‌ته‌كێ‌ ل ده‌ف هه‌ر ئێك ژ وان یێن به‌حسێ‌ وان هاتیه‌ كرن.

ل دووماهیێ‌ ده‌ست خوه‌شیێ‌ ل هه‌ردو هه‌لبه‌ستڤانان دكه‌م و زه‌حمه‌تا وان، هه‌رچه‌نده‌ خودێ‌ ژێ‌ ڕازی ( سۆزان)ێ‌ وه‌غه‌ركرییه‌ وچوویه‌ ل به‌ر دلۆڤانیا خودێ‌ به‌لێ‌؛ هه‌ر یا ساخه‌ و دێ‌ مینت چرایه‌كێ‌ هه‌رێ‌ هه‌ل وه‌كی په‌یڤ و نڤیسین خوه‌، خودێ‌ جهێ‌ وێ‌ بكه‌ته‌ به‌حشتا به‌رین، ئه‌ڤ دیكیۆمه‌نتكرنه‌ دێ‌ بیته‌ ژێده‌ره‌كێ‌ گرنگ كو نڤیسه‌ر وڤه‌كۆله‌ر و هه‌ر كه‌سه‌ك مفای ژێ‌ وه‌رگریت بۆ دوباره‌ ڕاوه‌ستیانا ل سه‌ر ژیانا هه‌ر ئێك ژ وان یێن به‌حسێ‌ وان هاتیه‌ كرن و داخازا سه‌ركه‌فتنێ‌ بۆ خالێ‌ خورشید پیرومه‌ری دكه‌م و ژدل سوپاسیا وی دكه‌م كو ناڤێ‌ من ژی دگه‌ل وان بژاره‌یێن هه‌لبژارتین د ڤێ‌ په‌رتووكێ‌ نڤیسای، وهه‌ر سه‌ركه‌فتی بن.

24

ئه‌ڤرۆ، سۆلین ئیبراهیم سمو:

د.ئه‌میر ئایو ئوراها، تایبه‌تمه‌ندێ‌ نه‌خۆشیێن دلی وهناڤان دیاركر، نه‌خوشیێن مه‌عیده‌ی گه‌له‌ك دبه‌ربه‌لاڤن دجڤاكێ‌ مه‌دا و پتریا جورێن خوارنان كارتێكرنێن خوه‌ هه‌نه‌ و نه‌خۆشیێن مه‌عیدێ‌ كارتێكرنه‌كا نه‌باش ل ده‌روونێ‌ نه‌خۆشی ژی دكه‌ن و گۆت: نه‌خوشیێن به‌ربه‌لاف دمه‌عیده‌ی دا دبێژنێ‌ پاشڤه‌زڤرینا سوریلانجكێ‌ و هه‌ودانا مه‌عیدێ‌ ژی گه‌له‌ك یا به‌ربه‌لاڤه‌ و (قه‌رحا)مه‌عیدێ‌ و یا دوازده‌گرێ‌ ژی ژبه‌ربه‌لافترین جورێن نه‌خوشیا مه‌عیده‌ی نه‌، هه‌روه‌سا هنده‌ك نه‌خوشیێن دی ژی هه‌نه‌ به‌لێ‌ كێمترن.

د.ئه‌میر ئایو ئوراها دبێژیت: نه‌خۆشیا هه‌ره‌ به‌ربه‌لاف پاشڤه‌زڤرینا سوریلانجكێ‌ یه‌ كو  ئه‌و صه‌مامێ‌ دنافبه‌را مه‌عیدێ‌ و بوریا خوارنێ‌ یا سسته‌ وكارتێكرنێ‌ ل بوریا خوارنێ‌ دكه‌ت وه‌دكه‌ت ئه‌و ترشاتیا دناڤ مه‌عیده‌ی دا سه‌ردكه‌ڤیت دناڤ بوریا خوارنێ‌ دا و تووشی هه‌ودانێ‌ دبیت، نیشانێن وێ‌ ئه‌ون گه‌له‌ك جارا دێ‌ به‌رسۆژ بو نه‌خوشی چێدبیت یان سینگ دئێشیت و هنده‌ك جارا دبیته‌ ئه‌گه‌ر هه‌ودان وحه‌ساسیا گه‌وریێ‌ چێببیت و ئه‌گه‌رێن وێ‌ مه‌عیده‌یه‌، ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی بو هندێ‌ ڤه‌دگه‌ریت بو خوارنان و تایبه‌ت ئه‌و مه‌وادێن كافایین دناڤدا هه‌ین وه‌كی چا وقه‌هوه‌ و نیسكافی، ئه‌ڤه‌ وه‌دكه‌ن سستاتی د صه‌مامێ‌ مه‌عیده‌ی دا چێببیت و رێژا وێ‌ بومروڤێن قه‌له‌و گه‌له‌ك پتره‌، چونكو فشارا دناڤ زكی دا زێده‌دبیت وه‌دكه‌ت ئه‌ف ترشاتیه‌ زێده‌بیت، و گۆتژی: ئه‌گه‌رێن دی بو جورێن خوارنان دزڤریت و وه‌جبێن مه‌زن و بله‌ز بخون تایبه‌ت دره‌نگی شه‌ڤ مه‌عیده‌ ماندی دبیت و دبیته‌ ئه‌گه‌ر خوارن بو پاشڤه‌ ڤه‌گه‌ریت.

تایبه‌تمه‌ندێ‌ دل و هناڤان ئه‌وژی دیاركر كو باشترین چاره‌سه‌ری بو ڤێ‌ نه‌خوشیێ‌ ده‌رمان نینن، به‌لكو به‌ری بگه‌هیته‌ قۆناغا ده‌رمانان، ئانكو باشترین چاره‌سه‌ری سیسته‌مێ‌ ژیانا خوه‌ بگوهورن خوارنێ‌ وه‌جبێن بچویك و هێدی هێدی بخۆن و چار ده‌مژمێران به‌ری نڤستنێ‌ یا پێدڤیه‌ چ خوارنان نه‌خون، یاگرنگه‌ تێشت به‌ری ده‌مژمێر دوازده‌ بهێته‌ خوارن و فراڤین ژ ده‌مژمێر سێ‌ نه‌بوریت و شیف خوارن یا سڤك بیت و به‌ری ده‌مژمێر هه‌شت بیت ،و ڤه‌خوارنێن كه‌فایینا كێم كه‌ن و خو دویر كه‌ن ژ جگاره‌ و نه‌رگیلان و ده‌مێ‌ نڤستنا ته‌ پیچه‌ك بالیفك یا بلندبیت وه‌رزش و كێمكرنا كێشا له‌شی یا گرنگه‌ د گه‌ل ڤێ‌ هنده‌ك جاران ده‌رمانان ب كاردئینین دا ترشاتیا مه‌عیده‌ی كێم كه‌ن ،د.ایو امیر اوراها گوت :ئه‌گه‌ر هاته‌ پشت گوه هاڤێتن دێ‌ ئه‌ف نیشانه‌ به‌رده‌وام دگه‌ل بن و دل رابون ل ده‌ڤ نه‌خوشی په‌یدادبیت وكوخكه‌كا به‌رده‌وام چێدبیت ، هنده‌ك نه‌خوش ده‌رمانێن دوم درێژ وه‌ردگرن و ئه‌گه‌ر مه‌عیده‌یه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌ف حاله‌ته‌ هه‌ردرێژ بوو هه‌ودانا بوریا خوارنێ‌ چَیدبیت و ته‌نگ دبیت و جاران نه‌خوشیێن په‌نجه‌شێرێ‌ لێ‌ په‌یدادبن ئه‌گه‌ر هات و چاره‌سه‌ریاخو زوی نه‌كر ،وهوسا خوپاراستن باشتره‌ ژچاره‌سه‌ریێ‌.

19

ئه‌ڤرۆ، به‌رپه‌رێ‌ ساخله‌میێ‌:

كۆمبڤه‌بوونا چه‌وریان ل خوێنبه‌ران ئه‌گه‌رێ‌ سه‌ره‌كی یێ‌، جه‌لته‌یا دلی یه‌ و ل ڤی سه‌رده‌می كوژه‌كترین ئه‌گه‌رێ‌ مرنێ‌ یه‌ و رۆژانه‌ خه‌لكه‌كێ‌ زۆر ب جه‌لته‌یا دلی دمرن .

 

بۆ هندێ‌ ل جه‌لته‌یا دلی یێ‌ دووربی پێدڤیه‌ ئاگه‌هداری وان خوارنان بی ئه‌وێن دخۆی، بۆ رێگریكرنێ‌ ل كومڤه‌بوونا چه‌وریان د خوێنبه‌ران دا و كێمكڕنا چه‌وریێن زیانبه‌خش ڤان خوارنان بخۆ:

  1. ماسی: ماسی باشترین خوارنه‌ و پێدڤیه‌ هه‌یڤانه‌ ب كێماتی دوجاران بخۆی، ترشیێ‌ چه‌وریێ‌ ئۆمێگا 3ی تێدایه‌ كو رێژه‌یا چه‌وریێن باش زێده‌دكه‌ت و چه‌وریێن خراب كێم دكه‌ت، ب ڤێ‌ چه‌ندێ رێكێ‌ ل جه‌لته‌یا دلی دگریت.
  2. فێقیێن ترش: نیمۆك و پرته‌قال و سندی، ڤه‌كولینان ده‌رخستیه‌ خوارنا وان رێكێ‌ ل گیرهه‌بوونا خوێنبه‌ران دگریت.
  3. گویز: گویز ئێكه‌ ژ وان خوارنێن مفایه‌كێ‌ باش بۆ دلی هه‌ی، چونكو ترشیێ‌ چه‌وریێ‌ ئۆمێگا 3″ی تێدایه‌ كو هاریكاریا پاقژكرنا خوێنبه‌ران دكه‌ت.
  4. كه‌تان: كه‌تان ده‌وڵه‌مه‌نده‌ ب ترشیێ‌ چه‌وریێ‌ ئومێگا3 و رووشالا و كالسیۆمی، هاریكاره‌ بۆ پاقژكرنا خوێنبه‌ران و پاراستنا كه‌سان ل جه‌لته‌یا دلی، به‌لێ‌ پێدڤیه‌ گه‌له‌ك نه‌خۆی.
  5. كركم: كركم به‌هارته‌كا گه‌له‌ك ب مفایه‌ بۆ دلی و پێدڤیه‌ ل دانێن خوارنێ‌ ب كاربینی.
  6. چایا كه‌سك: ڤه‌كۆله‌ران ل ژاپۆن دیاركریه‌ رۆژانه‌ ڤه‌خوارنا چایا كه‌سك رێكێ‌ ل تووشبوونێ‌ ب جه‌لتا دلی و مه‌ژی دگریت و مه‌ترسیا مرنێ‌ ب رێژا 16% كێمدكه‌ت.
  7. دارچین: دژه‌ئۆكسید تێدایه‌ و كۆنترۆلا رێژا شه‌كرێ‌ و چه‌وریان د خوینێ‌ دا دكه‌ت، ب ڤێ‌ چه‌ندێ‌ رێكێ‌ ل نه‌خۆشیێن دلی و جه‌لتا دلی دگریت.
  8. هنار: هنار ئێكه‌ ل فێقیێن پێدڤی كو رۆژانه‌ بخۆی، رێكێ‌ ل نه‌خۆشیێن دلی دگریت و ل مه‌ترسیا جه‌لتا دلی ته‌ دپارێزیت.

 

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com