دێرەلۆك ئێكە ژ ناحیێن هەرە كەڤنە ل سنوورێ‌ پارێزگەها دهۆكێ‌ و قەزا ئامێدیێ‌ كو ل سەردەمێ‌ خوە دا ب ویلایەتا مووسل ڤە گرێدای بوویە، پشتی دەربازبوونا پتر ژ 102 سالان ژ ناحیە بوونا وێ‌، هێشتا هەر وەك ناحیە مایە و خەلكێ‌ وێ‌ داخواز دكەن ببیتە قەزا، ژ بەر كو هەموو مەرجێن قەزابوونێ‌ ب خوە ڤە دگریت.

سەردار هێتوتێ‌ وەك ئێك ژ كەسانێن شوونەوار ناس و دیرۆكزان بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیاركر، ل دووڤ ژێدەرێن دیرۆكێ‌، دێرەلۆك ل 15/1/1922 بوویە ناحیە كو ل رۆژناما وەقائیعا ئیراقی دا یا هەژمارە ئێك و د لاپەرە 7 و 8 دا بەلاڤبوویە و گۆت: ل وی دەمێ‌ ئەڤ ناحیە ل سەر ناڤێ‌ ناحیا نێروە رێكان بوویە و ل سالا 1979 پشتی ئاڤاكرنا كۆمەلگەها دێرەلۆك ناحیا نێروە و رێكان هاتە ڤەگوهاستن بۆ دێرەلۆكێ‌ و ل سالا 1996 ناڤێ‌ وێ‌ هاتە گهورین بۆ ناحیا دێرەلۆك.
ناڤهاتی دیاركر، هەموو مەرجێن قەزابوونێ‌ د ناحیا دێرەلۆكێ‌ دا هەنە و ژ بەر وێ‌ یەكێ‌ ژی ب قەزا بوونا وێ‌ كارەكێ‌ گەلەك گرنك و فەرە و گۆت: رووبەرەكێ‌ زۆرێ‌ ئەردی ل بەرڤە هەیە و پتریا فەرمانگەهان لێ‌ هەنە و دەلیڤەیا بەرفرەهبوونا باژێری ژی هەیە و جهێن باش و ستراتیژی هەنە بۆ ڤەكرنا هژمارەكا دی یا فەرمانگەهان و زانكۆ و كولیژان.
دیار كر، ژبلی ڤێ‌ ناحیێ‌ دێرۆكەكا كەڤنار و سەدەهان سالان هەیە، پێگەهەكێ‌ باشێ‌ ستراتیژی و یێ‌ ئابوری ژی ل دەڤەرێ‌ هەیە، هەروەسا پێكڤەژیانەكا زۆر دناڤبەرا ئولێن جودا و نەتەوە و عەشیرەت و دەڤەرێن جودا هەیە و ئەڤە ژبلی چەندین جهێن دیرۆكی و شوونەواری ل ڤێ‌ دەڤەرێ‌ هەنە.
ناڤهاتی داخواز ژی كر، وەك دەسپێكەك بۆ قەزا بوونا ڤێ‌ ناحیێ‌ پێدڤیە كولیژەك ل دەڤەرێ‌ بهێتە ڤەكرن و ئاڤاهیەكێ‌ تایبەت بۆ دادگەهێ‌ و فەرمانگەها كارتا نیشتیمانی بهێتە چێكرن و هند فەرمانگەهێن پێدڤێ‌ لێ‌ بهێنە زێدەكرن و گرنگیەگا پتر ل سنوورێ‌ باژێرڤانیێ‌ بهێتە دان.
مافپەروەر بەهدین تاها ئاكنجیێ‌ سەنتەرێ‌ ناحیا دێرەلۆك بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیاركر: ناوچەیا دێرەلوك ئێكە ژ وان ناوچەداریانە كو شیایە ل دەمەكێ‌ كورت پێشكەفتنەكا باش د هەمی بواران دا بخوەڤە بینیت و ڤێ‌ ناوچەداریێ‌ د گەلەك ئالیان دا گرنگیەكا تایبەت و ستراتیژی هەیە هەم ژ ئالیێ‌ گەشتیاریێ‌ و هەم ژ ئالیێ‌ چاندنێ‌ و هەبوونا ژێدەرێن ئاڤێ‌ دیسا د شیاندایە كو د كەرتێن كارەبێ‌ و دانانا كارگەهێن جوراو جور دا ژی مفا ژ ڤێ‌ ناوچەیێ‌ بهێتە وەرگرتن، لەورا ب یەك ژ ناحێن گونجاو دبینین كو ل دەمەك زوو دا ببیتە قەزا و ژبەركو ئەڤ ناوچەیە ژ هەموو ئالیەكێ‌ ڤە یا بەرهەڤە بۆ ڤێ‌ چەندێ‌ و هەژمارەكا زۆرا پرۆژێن ستراتیژی لێ‌ هەنە وەك هایدروپاوەرێ‌ دێرەلۆك و پرۆژێ‌ ستراتیژێ‌ یێ‌ ئاڤێ‌.

ديدار، سالار محةمةد دۆسكى:

3 – 4

ئەڤە ل دووڤ خواندنا من بۆ مێژوویێ‌ و ئەوا بوو من هاتیە گۆتن ل سەر ڤی شەرێ‌ مەزنێ‌ هاتیەكرن و چ جاران ل گەل وێ‌ چەندێ‌ نینم هەژمارا زیانێن دوژمنی بهێنە گۆتن چونكە مرۆف ب دروستی نوزانیت بەلێ‌ دوژمنی شكەستنەكا هوسا دیت ژ خوە بێ‌ ئومێد بوون و بێژن جەنازێن دوژمنی نە ئێك و 10 و 100 بوون ئەوێن چووینە سەر جەنازان گەلەك دلگرتی بوون كو هندە مرۆڤ ژ دوژمنی هاتینە كوشتن و ب چەكەكێ‌ سادە و چەكێ‌ ژ هەمیان مەزنتر ل شورەشێ‌ توپەكا 120 یان 82 بوویە و ئەڤە ل هەمی كوردستانێ‌ و زێدەتر تڤەنگ بوون، دوژمن ب چەكی نەشكەست بەلكو بیرو باوەران شكاند چونكە چەك ئاسنە و دڤێت كەسەك ل سەر ئەوی ئاسنی هەبیت و بدەتە كاری، چەكێ‌ پێشكەفتی تر دەستێ‌ حوكمەتا ئیراقێ‌ دا بوون، فرۆكە توب و كوردێن ل گەل حوكمەتا ئیراقێ‌ ما هەر ئەو ژی نە كورد بوون چەوا ئەڤە زیرەك بوون ئەڤە ژی دزیرەك بوون و ئەوا شەر ل گەل ئەڤان دكر و بەلێ‌ ئەوان دڤیا ئەڤە ب سەركەڤن و دڤێت ئەم ڤێ‌ ژی ژبیر نەكەین و دێت ب كەتواری باخڤین نە هەر كەسەكێ‌ ل گەل حوكمەتێ‌ بوو دوژمنێ‌ مللەتێ‌ كورد بوویە، ئەو كوردێن چەك دژی شۆرەشێن كوردی رادكر ئەوان باش دزانین هەر دەمێ‌ شۆرەش نەما ئەو ژی نامینن، رێكەفتنا 11ی ئادارێ‌ كو ئەم كورد بێژین رێكەفتن و حوكمەتا بەعس بێژیت بەیانا 11ی ئادارێ‌ و ئەو بخوە رێكەفتنە دناڤبەرا سەركردایەتی یا مللەتێ‌ كورد و حوكمەتا ئیراقێ‌ یا وی دەمی هاتیەكرن، ئەگەر وێ‌ شەڤێ‌ (بارزانی) بریارا لێبورینێ‌ بۆ هەمی چەك هەلگرێن كورد دەرنەكربا وێ‌ رۆژێ‌ حوكمەتا ئیراقێ‌ پەشێمان بوو و ئەوا هزر نەكر دێ‌ (بارزانی) ڤێ‌ لێبورینێ‌ دەركەت، چونكە (مام جەلال تەلەبانی) خودێ‌ ژێ‌ رازیبت وی دەمی ل گەل حوكمەتا ئیراقێ‌ بوو و پارتا خوە هەبوو پارتی دیموكراتی كوردستان و مەكتەبا سیاسی دناڤ حوكمەتێ‌ بوون و حوكمەتا بەعس هزر كر ئەگەر كەسەك شەرێ‌ ئێك دو نەكەن ئەڤە دێ‌ هەر شەرێ‌ ئێك دو كەن، شەڤا راگەهاندنا رێكەفتنا 11ی ئادارێ‌ (مەلا مستەفا بارزانی ) هەر هەمی كورد عەفوكرن و بوو بریار و هەر ئەوێن چەك دژی شۆرەشا كوردی هەلگرین ل نیڤا دهوك و هەولێر و باژێرێن كوردستانێ‌ شاهی دگێران و كوردان هەمیان شاهی گێران و خەلك كەفتە سەر جادا ئەڤە نەبوو ئەڤە كی بوو و چ بوو رێكەفتن دناڤبەرا كورد و عەرەبان دا هاتەكرن و دەهول و زرنا بێ‌ بەرامبەر هاتنە سەرجادان و بەیانا 11ی ئادارێ‌ جەژنا كوردان بوو چونكە جارا ئێكێ‌ بوو ل سەر ئاستێ‌ هەر چار پارچێن كوردستانێ‌ رێكەفتنەك هاتبیتەكرن و دانپیدان ب مافێن مللەتێ‌ كورد هاتبیتەكرن و ئەوا نوكە بناڤێ‌ فیدرالیەكێ‌ ئەگەر نوكە بچی بەندا بخوینی گەلەك نێزیكی ئێكن.
هەمان پێشمەرگەیێ‌ شۆرەشا ئیلۆنێ‌ و گولانێ‌ ئەو ژی گۆت: قیدرالیەك بۆ مللەتەكێ‌ هندە خەبات كری و خوین رێتی گەلەك كێمە چونكە فیدرالیەك نە حەق و حوقێن مەنە و ئەڤە نەڤیانامەیە و ئەگەر ڤیانا مەبا مە ریفراندووم نەدكر، كیش كوردە تڤەنگ هەلگرتی دا ببیتە خودان مووچە، كوردان تڤەنگ هەلگرت بۆ بەرەڤانیكرنێ‌ هەر ژ شۆرەشا ئیلون و گولانێ‌ و رێكخستنێن نهێنی و ئەگەر حوكمەتا ئیراقێ‌ بەندێن دەستوری جێبەجێ بكەت هەتا رادەكی هندەك ژ حەزێن مە دهێنە جێبەجێكرن، دڤیابا مە كونفدرالی وەرگرتبا، دوژمنێ‌ مە دەمێ‌ یێ‌ لاواز گەلەك دانوستاند ل گەل مە كرینە و دەمێ‌ بهێز دكەڤیت لێدگەریت دێ‌ چەوا دربەكی داوەشینتە مللەتێ‌ مە وەكی نوكە، مە مادێ‌ 140 هەیە ژ 2005 وەرە نوكە 2024 نێزیكی 20 سالانە ئێك پێنگاڤ ژی بۆ جێبەجێكرنا مادێ‌ 140 نەهاتیە هاڤێتن، ئەم و ئەڤ خەلكێ‌ دوژمناتیا مە دكەت ئەم هەمی مژیلكرین ب مووچەی ڤە و ئەڤە نە حەق و حقوقن و ئەگەر تو فەرمانبەر بی ل جهەكی دێ‌ مووچێ‌ خوە وەرگری و ئەگەر كی حوكمەت بیت، چەند كوداتا ل ئیراقێ‌ هاتینەكرن ؟ دا مرۆفێن سیاسی هێنەلادان و دا هندەكێن دی ل جهێ‌ وان هێنەدانان دا سەرۆك هیتە كوشتن و فەرمانبەری هەر مووچێ‌ خوە وەردگرت، ئەڤا نوكە دهێتەكرن دژی كوردایەتیێ‌ یە و بابەت كریە سیاسی ما چ حەقێ‌ فەرمانبەری یە مووچێ‌ وی بهێتەبرین، ئەڤێن نوكە پشتا وان دگرن كێمتر نینن ئەوێن سالا 1961 چەك دژی شۆەرشێ‌ هەلگرتین و هەر سەحكێ‌ هەر ئاخفتنەكا حوكمەتا ئیراقێ‌ بێژیت ئێكسەر دێ‌ دەف وان هێتە خوار و بەلاڤەكرن، باشە تە خوە هەلبژارتیە تە باوەری ب كێشا كوردی هەیە لەوما تە خوە هەلبژارتیە ئەندام پەرلەمان ب بۆچوونا منا كەسووكی و رێزگرتن بۆ خەلكێ‌ دەنگێ‌ خوە دایی، نابینم ئەڤی ئەندام پەرلەمانی كێمتر ژ ئەوی كەسێ‌ چەك دژی شۆرەشێن كوردی هەلگرتی ئەوێن بەرژوەندا مللەتێ‌ كورد نەڤیا و دژی ریفراندوومێ‌ كاردكر، كوردستان كاڤل بوویە و 4500 گوندێن كوردستانێ‌ رژێما بەغدا خراب كرینە، هەلەبجە 5000 كەس شەهید بووینە و پتر ژ 10000 كەفتینە نەخوشخانە و كێمیابارانكرینە 182 هزار ئەنفال بووینە و ئەگەر ئەڤە هەمی ب قانوونا ئیراقێ‌ دا بهێنە بجهئینان دڤێـت هەمی بهێنە قەرەبووكرن و ئەگەر ئەڤە بهێتە بجهئینان هەر چ كورد نامینم ل كوردستانێ‌ قەرەبووكرنێ‌ نە وەرگریت و هەر ئەڤە هەمی ژ بیرا خەلكێ‌ مە برینە و بتنێ‌ ب مووچەی ڤە گرێداینە، خەلكێ‌ مە ئالوزكریە و هزر و بیرێن مللەتی و مێژوو خەبات و بەرخودان و قوربانی دان هەر هەمی ژ بیرا خەلكێ‌ مە چووینە و ئەڤە هەمی نەمایە .