هەولێر، قائید میرۆ:

سەرۆكێ ئێكەتیا زەلامێن كوردستانێ ئاشكرا كر، ژ ئەگەرێ رەوشا نوكە یا ئابوری و سیاسی و جڤاكی  ل هەرێما كوردستانێ پەیدا بووی، كاریگەری ل سەر بلندبوونا رێژا توندوتیژیێ هەبوویە و رۆژانە حالەتێن توندوتیژیێ دژی زەلامان دهێنە تۆمار كرن .

بورهان عەلی، سەرۆكێ ئێكەتیا زەلامێن كوردستانێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیار كر، رۆژانە حالەتێن توندوتیژیێ دژی زەلامان د زێدەبوونێ دانە و ئەگەرێ بلندبوونا توندوتیژیێ دژی زەلامان بۆ رەوشا نوكە یا هەرێما كوردستانێ ڤەدگەڕیت، چونكە هەر رەوشەكا پەیدا ببیت كاریگەریێن خوە هەنە ل سەر رەوشا جڤاكی و خێزانی، نوكە رەوشا ئابوری و جڤاكی و سیاسی ل هەرێما كوردستانێ دژوار بوویە و كارتێكرن ل سەر رەوشا زەلامان كریە و كۆت: (ل هەیڤا بۆری بتنێ 70 حالەتێن توندوتیژیێ ژلایێ زەلامان هاتینە تۆماركرن كو تێدا توندوتیژی هەمبەری زەلامان هاتیە كرن و ئەڤ سالە ژی دو زەلامان دووماهی ب ژیانا خوە ئینایە).
بورهان دا زانین ژی كو ل گورەی دووفچوونا ئێكەتیا زەلامێن كوردستانێ، چو ئەگەر و پالنەر بۆ كێمكرنا توندوتیژیا خێزانی دناڤا جڤاكێ هەرێما كوردستانێ دا نەهاتیە دابینكرن و پێنگاڤێن پێدڤی نەهاتینە هاڤێتن ب مەرەما كێمكرنا توندوتیژیان دناڤا جڤاكی دا، ئەڤە ژی بۆیە ئەگەر رۆژانە توندوتیژی ل هەمبەر تاكێن جڤاكی بهێتە كرن و گۆت: (بتنێ ل ئێكەتیا زەلامان هەر رۆژ پێنج هەتا هەشت حالەتێن توندوتیژیێ دهێنە تۆمار كرن و خەلك سەرەدانا ئێكەتیا زەلامان دكەت، زۆربەیا توندوتیژیێن ددەمێ نوكەدا دهێنە تۆمار كرن هەموو سفكاتی كرن ب زەلامان و دەركرن و دەستوەردانە د ژیانا هەڤژینان دا).
بورهان عەلی ئاماژەكر” ل سالا بۆری 2023ێ ل سەرانسەری هەرێما كوردستانێ 619 سكالا هاتبوونە تۆمار كرن و توندوتیژی دژی زەلامان هاتبوو كرن و 67 حالەتێن خۆ كوشتنێ ژی هاتبوونە تۆمار كرن، هەروەسا هەر ل سالا بۆری هەشت زەلام ژلایێ هەڤژین و كەس و كارێن وانڤە هاتینە كوشتن، مخابن 49 زەلامێن دانعەمر ژلایێ كەس و كار و خێزانێن وانڤە هاتینە دەركرن ژ مالێن وان و گۆت: (توندوتیژیا هەمبەری زەلامان سال بۆ سالێ بەر ب زێدەبوونێ یە و جورێن توندوتیژیان گوهوڕین ب سەردا دهێن).

پەروین سەلاح:

جڤاکناسەکی دیار کر کو بەرپرساتی ئەوە دەمێ خەلەتیەک د کاری دا پەیدا دبیت یان سەرنەکەفتن هەبیت کەسێ بەرپرس خو ژێ نەڤەکێشیت، یان هەکە گرۆپەك ل گەلدا بیت دەمێ کارەکی دکەن سەرکەفتنێ بخۆ بتنێ حساب نەکەت، پارێزەرەک ژی دبێژیت: نها گەنجان هه دارا بەرپرساتیێ نینه ژێ د ڕەڤن.
پارێزەر هەلات حەسەن دیار کر كو بەرپرساتی سیفەتەکە دکەڤیتە سەر ملێن کەسەکی یان ژی پێگیریا کەسەکیە ژ وان کریار و گوتنێن ژێ دەردکەڤن، دو جورێن بەرپرساتیێ هەنە بەرپرساتیا جڤاکی و یا رەوشتی، بەرپرساتیا جڤاکی پێگیریا مرۆڤەکی یە ب یاسایێن جڤاکی و سیستەم و رەوشت و تیتالان، بەرپرساتیا رەوشتی ژی سیفەتەکە شیانێ ددەتە مرۆڤەکی ل سەر کارێ وی و کاریگەریا کارێ وی.
پارێزەرێ گۆتژی: (نها گەنجان هه دارا بەرپرساتیێ نینه، ژبەرکو هندەک ئەگەران کارتێکرن ل سەر هەیە وەکو فشارێن جڤاکی و خێزانێ و رەوشنبیری و راگەهاندنێ ئەڤە هەموو کارتێکرنێ ل سەر سەرەدەری و رەفتارا وان دکەن و وەسا ل گەنجان دکەن کو ژ بەرپرساتیێ ب ڕەڤن).
جڤاکناس رەمەزان ئیسماعیل دیار کر کو بەرپرساتی ئەوە مرۆڤ بریارەکێ بدەت و هەدارا وێ بریارێ هەبیت، چونکی بەرپرساتیێ جیاوازی هەیە ژ کەسەکی بو کەسەکێ دی، هەر کەسەك بەرپرسیارە ژ کارێ خۆ و ئەو جهێ لێ کار دکەت و گۆت: (دەمێ مروڤ خودان بەرپرساتی بیت، پێدڤیە گرنگیێ ب کارێ خو بدەت و خو لاواز نەکەت داکو کارێ خو ژ دەست نەدەت،هەر کەسەك دەمێ دبیتە بەرپرس ل جهەکی و هەدارا وێ بەرپرساتیێ بکەت و شیانێن خۆ بکار بینیت، ئەو دێ سەرکەفتنێ ئینیت).
جڤاکناسی دیار کر ژی، دەمێ خەلەتیەک د کاری دا پەیدا دبیت و ئەو کەسێ بەرپرس خو ڤەکێشیت یان هەکە گرۆپەك ل گەلدا بیت دەمێ کارەکی دکەن و سەرکەفتنێ بخۆ بتنێ بدانیت، یان هەکە سەرکەفتنێ نەئینیت بکەتە ئاریشا کەسێن دی ، هینگێ ئەڤ کەسە یێ سەرکەفتی نابیت د بەرپرساتیا خۆدا، لەورا ئەو کەسێ بەرپرساتیێ وەردگریت پێدڤیە تەحەمولا بەرپرساتیا خو بکەت د هەردو حالەتان دا و گۆت: (ئەم هەموو مرۆڤین و تووشی خەلەتیان دبین جاران سەردکەڤین و جاران ژی سەرناکەڤین بەس دەمێ مرۆڤ بو بەرپرس ژ کارەکی دڤێت بریارێن بلەز نەدەت داکو سەرکەفتنێ بینیت).

ديدار، سالار محةمةد دؤسكى:

1-3

دووماهی یا سالێن حەفتێ‌ ئەمنا دهۆكێ‌ گەلەك ئاریا بوو و هەر شەڤ مە هزر دكر دێ‌ هێنە مە لەوما ب جلكڤە دنفستین، مە دگۆت دا دبەرهەڤبین بۆ دەستەسەركرنێ‌.
د.عابد عەلی حەسەن بێسری، ژ بنەمالا حەجی عەلی حەسەن بێسری، ل سالا 1960 ل باژێرێ‌ دهۆك ژ دایك بوویە، خواندنا سەرەتایی ل قوتابخانا (پیرۆمەرا) ل سەنتەرێ‌ دهۆك خواندیە، ناڤنجی و ئامادەیی ل (ئاشتی و كاوە) ب دووماهی ئینایە و دووڤ دا چوویە زانكۆیا سلێمانیێ‌ خواندنا بەكالوریوس ب دووماهی ئینایە و ل سالا 1984ێ‌ باوەرناما ماستەرێ‌ ل زانكۆیا مویسل وەرگرتیە و دووڤ دا دكتورا وەرگرتیە، ئێك ژ دامەزرێنەرێن زانكۆیا دهۆك بوو ل سالا 1992 نوكە پروفیسورە و مامۆستایێ‌ كولیژا چاندنێ‌ یە ل زانكۆیا دهۆك.
د.عابد عەلی حەسەن بێسری، د دیدارەكێ‌ دا ل گەل رۆژناما ئەڤرۆ گۆت: ل سالا 1959 مالا مە ژ گوندێ‌ بێسرێ‌ بۆ سەنتەرێ‌ دهۆك هاتە ڤەگوهاستن و ل تاخێ‌ شێلێ‌ ئانجیبووین و دووڤ دا مالا مە هاتە تاخێ‌ گرێ باصێ‌ وی دەمی بابێ‌ من گۆت گرێ‌ باصێ‌ چول بوو و چ مال لێ‌ نەبوون و بتنێ‌ مالێن خودێ‌ ژێ‌ رازی (دێوالی ئاغا، حەسەن ئاغا، ئامینا) و بابێ‌ من ل گەل مالا فەهیم عەبدولا حەمو پێكڤە خانی ل گرێ‌ باصێ‌ ئاڤاكرن وی دەمی دهۆك گەلەك یا بچوویك بوو و مالێن مە هەمی گاڤا دناڤا دەنگۆ و سحبەتین پێشمەرگە و شورەشێ‌ هەبوون و هاتن و چوونا خەلكی ژ دەڤەرێ‌ بۆ دهۆكێ‌ و ڤەگوهاستنا دەنگۆباسێ، دهۆك بۆ گوندی ئەڤە هەمی دەسپێكەك بوون بوومە كو هزرێن نەتەوەیی و شورش گێری دناڤا هزر و مێشكێ‌ مە دا ئاڤا ببن و سالێن شێستا ئەوان مالێن گوندێن دەردورێن دهۆكێ‌ هەر دەم هاتن وچوون كرن بۆ دهۆك و گەلەك جاران كاودان تێكچوون و بەرەف دهۆكێ‌ دهاتن و دا دانوستاندن دروست بن و دا جارەكا دی زڤرنە گوندێن خوە ڤە و كوردینی و هەستا نەتەوەیی دناڤا خوین و جەرگێ‌ هەر كوردەكی دا بوویە ل وی دەمی، بیرا من دهێت مە رادیۆیەكا مەزن هەبوو و هەمی گاڤا جیرانێن مە دهاتنە مالا مە و گوهداری یا دەنگۆ باسێن ئێزگەی دكر و بەردەوام مالا مە یا تژی مرۆڤ بوو و ئەڤێ‌ چەندێ‌ كارتێكرن ل سەر زارۆكینی یا من هەبوو و ئەم بڤی رەنگی پەروەردە بووین.
د.عابد عەلی حەسەن بێسری، زێدەتر گۆت: ل دەمێ‌ راگەهاندنا بەیانا 11ی ئادارێ‌ سالا 1970ێ‌ رەمیەكا مەزن ل دهۆك هاتەكرن و مە هزر كر بۆ شەر و ئەم هەمی دەركەفتینە و چووینە دەرێ‌ قەسرا (رەشید ئاغای) و گازیكرن كورد و عەرەب پێك هاتن و ئەم كەفتینە كولانێن تاخێن دهۆك و چەندین دورشمێن وی دەمی مە دگۆتن وەك(بارزانی دەست هاڤێتە قورئانێ‌ و شەوقێ‌ دا كوردستانێ‌، حەتا حەتا حەتایە كورد و عەرەب برایە) و گەلەك دورشم مە بزمانێ‌ عەرەبی ژی دگۆتن، سەقایەكێ‌ گەلەك خوش بوو و جارا ئێكێ‌ بوو دانپیدان ب كێشانەتەوەیی یا مللەتێ‌ كورد بهێتەكرن ل سەر ئاستێ‌ نیڤ دەولەتی بوو و بەیانا 11ی ئادارێ‌ دەسكەفتەكێ‌ گەلەك مەزن بوو بۆ شورەشا كوردی و مللەتێ‌ كورد ل وی سەردەمی ل سەر هەر چارپارچێن كوردستانێ‌، ل بەیانا سالا 1970ێ‌ دەمێ‌ تیپەكا سرودا هاتیە دروستكرن و ئەو تیپا سرۆدا سەر ب ئێكەتیا قوتابیێن كوردستانێ‌ ڤە بوو و ئەو تیپ بۆ گۆتنا سرۆدێن نشتیمانی هاتبوو ئاڤاكرن وی دەمی مە چەندین سرۆد ژ بەركرن و ب هەلكەفتا بەیانا 11ی ئادارێ‌ سالا 1970 مە ل بەر دەرگەهێ‌ بنگەهێ‌ پولیسان كو دبیتە گورەپانا نەوروز یا نوكە بەرامبەر خەلكەكێ‌ زور گۆتن وی دەمی مامۆستا (مەجید لیناڤای) رۆلەكێ‌ باش هەبوو ل گەل مە بۆ گۆتنا ئەڤان سرۆدێن نشتیمانی وڤی مامۆستایی ئەف سرۆدە ب مە دانە ژ بەركرن بەری راگەهاندنا بەیانا 11ی ئادارێ‌ و دەمێ‌ بەیان هاتیەدان ئەم دبەرهەڤ بووین و هەمان دەم ئەم وەك تیپەكا شانویێ‌ ژی بووین و پشكدار بووین و هەمان سال ئەم وەك تیپا زارۆكان یا سرۆدێن نشتیمانی ل گەل تیپەكا مەزن ئەم پێكڤە چووینە باژێرێ‌ مویسل و ل تەلەڤزیونا مویسل مە چەند سرۆدێن كوردیێن نشتیمانی تۆماركرن و چەندین هەڤالێن وی سەر دەمی ل گەل من بوون، وی دەمی دەمێ‌ مرۆڤ چوو بەغدا و مویسل مرۆڤی زانی وەك مللەت كورد و عەرەب ب دروستی دەستێن خوە كرینە تێكدا و هەمیان پێ‌ خوش بوو و ئەگەر هوسا برێڤە چووبا رەنگە نەگەهشتە ڤێ‌ قوناغێ‌.
د.عابد عەلی حەسەن بێسری، زێدەتر گۆت: ل سالا 1974ێ‌ كاودانێن ئەمنی ل دەڤەرێ‌ تێكچوون و ی دەمی ئەم قوتابی بووین و بەردەوام ب جلكێن كوردی ئەم چووینە قوتابخانێ‌ و دیسا گەلەل مامۆستایێن مە ژی ب جلكێن كوردی دهاتن وەك مامۆستا(كامیران) وی دەمی بەرپرسێ‌ ئێكەتیا مامۆستان بوو.
زێدەتر گۆت: پشتی بەیانا 11ی ئادارێ‌ سالا 1970 و تایبەت 26/2/1974 شەرەك ل چیایێ‌ دهۆك دناڤبەرا پێشمەرگەی و لەشكەرێ‌ ئیراقێ‌ دا دروست بوو و لەشكەرێ‌ ئیراقێ‌ كاركر كو خالەكا گرنگ ژ دەستێ‌ پێشمەرگەی دا بهینتە دەرێ‌ و هەتا ئێڤاری هەر پێشمەرگەی كونترولا وێ‌ خالێ‌ كر و دیسا هەلا دو ئالیان خوە بەرهەڤی شەرەكی دكر وی دەمی قوتابیێن ناڤنجی یا ئاشتی بووم، پشتی سالا1975ێ‌ كاودانێن كوردستانێ‌ گەلەك نەخوش بوون و هەر چەندە مە هەڤالێن ئێك و كەسانێن رەوشەنبیر مە هیڤی هەبوون دێ‌ جارەكادی پێشمەرگە ڤەگەریتە ڤە و هەر دەم گوهێن مە ڤەكری بوون بۆ نووچەكی و قوناغا پێنچێ‌ ئامادەیی ل ئامادەیا كاوە مە دەست ب رێكخستنێن نهێنی كر.
د.عــــــــــــــــــــابد عەلی حەسەن بێسری، گۆتژی: بەری دەست ب رێكخستنێن نهێنی بكەین ئەم هەڤالێن ئێك هەر دەم مە دەنگ و باس و سحبەت بۆ ئێكدو دكرن و تشتێ‌ باش مە باوەری ب ئێك دو هەبوون و زێدەتر ئەەم تیما باسك بوولێ‌ بووین و زێدەتر دەمێ‌ مە ل گەل ئێك بوو هەم ل قوتابخانێ‌ و هەم ل دەمێ‌ وەرزشێ‌ و ئەم هەمی هەڤالێن ئێك بووین و قوناغا سەرەتایی ئەم ل گەل ئێك را ب بووین و دیسا ل تاخی ژی ئەم ل گەل ئێك بووین و مە باوەریەكا موكم ب ئێك دو هەبوو و ل سالا 1976ێ‌ ئێدی مە ئاگەهـ ژ بزاڤ و چالاكیێن پێشمەرگەی بوو وەك هیڤەكا مەزن بوومە دروست بوو 17/12/1976 ئەز و (دیندار گەرماڤی و ئلیاس پیرۆمەری) ئەف بابەتە هاتەڤەكرن و هەر دو هەڤالێن من ئاماژە پێكری خواستن ڤی بابەتی ل گەل من ڤەكەن و گۆتن دێ‌ تشتەك دروست بیت و دڤێت ئەم دبەرهەڤ بین بۆ هەر ئەگەرەكێ‌ و دێ‌ روینشتنێ‌ دا هەر ئێك ژ مە (روبعەكا) ئاسنی دا وەك ئابوونا حزبێ‌ و یا دیاربوو كو ئەو هەر دو هەڤال پێشتر ل گەل (حەمید شیكەی و فەهیم عەبدوللا حەمو) ژی ئاخفت بوون، وی دەمی (حەمید) مفوزێ‌ پولیسان بوو و دیسا بەرپرسێ‌ پێنوسێ‌ نهێنی یێ‌ تابعێن پولیسان گشتی بوو و ئەو بوومە گەلەك بوو چونكە هەر ژ روویێ‌ دەنگ و باسان و دیسا مە مفایەكێ‌ مەزن ژ ئامیرێن تیپ لێدانێ‌ دكر بۆ چێكرنا راپورتێن نهێنی و هەمی پێدڤی و هەر كارەكێ‌ مە ئەنجام دابا كاك (حەمید ئیبراهیم) ب ئەوی ئامیری دا دروست كەت وی دەمی دا چیتە خولەكا تابیعێ‌ و ئەم هەڤالێن گرۆپێ‌ رێكخستنا نهێنی مە هەمیان پشتەڤانیا وی كر پشكداری وێ‌ خولێ‌ بیت چونكە تابیعە تشتەكێ‌ خەون بوو، وی دەمی بەرپرسێ‌ كوما مە یا رێكخستنێ‌(ئلیاس پیرۆمەری) بوو.