NO IORG
Authors Posts by naci bedel

naci bedel

15011 POSTS 0 COMMENTS

16

 

یاسین دێره‌شی

(1)

ژئاگرێ‌ نه‌ورۆزێ‌

هه‌ستێن من

ب ئاخێ‌  و وه‌لاتی ڤه‌ هاتنه‌ گرێدان

گیانێ‌ من

چ جارا ژ مرنێ‌ نه‌ دڕه‌ڤی

ژ بهارا نه‌ورۆزێ‌

ب جوانی و ئه‌شقا

كچا ڕۆژێ‌ ڤه‌

بوونه‌ مه‌مویه‌كێ‌ سه‌رخۆش

دڤی مه‌مله‌كه‌تی دا

بوونه‌ ده‌روێش و گه‌ریده‌

كا تۆ دلبه‌ر …؟

(2)

دێ‌ وه‌ره‌ دلبه‌ر

دا ژ ڕۆناهیا چاڤێن ته‌

ئاگرێ‌ نه‌ورۆزێ‌  هه‌لكه‌م

ژهه‌ستێن ته‌ یێن  ئاشق

ڤێ‌ نه‌ورۆزا

بێ‌ بهار و سار

ژگیانێ‌ ته‌ گه‌رم بكه‌م

ژ په‌یڤێن  ته‌

پڕی گول بكه‌م

تو جوانترین بهاری

ژبه‌ر دادیا ڕۆژه‌ڤێ‌

ژ ئازادیا خۆ دودل نه‌به‌

(3)

ڤێ‌ ئیڤارێ‌   ڕه‌نگ و جوانیا ته‌

دگه‌ل كولیلكێن بۆ هیڤا تێكه‌ل دبوون

ده‌مێ‌ باران دباری

بێهنا پرچا  ته‌ و ئاخێ‌

دول و نهال پڕ دكرن

هه‌ست و حه‌زێن بهاری

دگیانێ‌َََ ته‌ دا

هیڤی دچاندن

هندی چاڤێن نه‌ورۆزیا

وێنه‌ دگرتن

ژێ‌ تێر نه‌دبوون

تۆ چه‌ندا خوین شرینی

دل دپیراتێ‌ دا

پێتر ئاشقی ته‌ دبوون

7

د.باڤێ نازێ

پرسا ئاڤاكرنا بێژه‌یان, د زمانێ كوردی ده‌, پرسا پرسا یه‌. جارنا ئه‌و ته‌ڤلهه‌ڤیێن وه‌ها ب خوه‌ ره‌ تینه‌ كو نه‌ سه‌ری خویا یه‌ و نه‌ بنی. چنكی كه‌سێن كوب ڤێ دیلێمێ رادبن, نه‌ هه‌ستێ به‌رپرسیرتی یێ ب وان ره‌ هه‌یه‌ و نه‌ ژی بنگه‌هێ زانیه‌ریێ. ئه‌‌م بخوازن, نه‌خوازن, دێ ئه‌ڤ پرس بێ هۆلێ: هه‌قێ كێ هه‌یه‌ كو بێژه‌یێن نوو ده‌رباسی زمانێ كوردی بكت?

تێ بیرا من, جاره‌كێ ئه‌م ل نك ره‌همه‌تیێ.عوسمان سه‌بری بوون. ئه‌ینی پرسا ل ژۆر كری, ژێ هاته‌ كرن. ڤێگاڤ عوسمان پرسا خوه‌, ب ڤی ره‌نگی دا: «ژ بلی ده‌ستسه‌هلمی, هه‌قێ كه‌سی تونه‌, ل جه‌م خوه‌ گۆتنان چێ بكه‌ و د ناڤ كوردان ده‌ به‌لاڤ بكه‌…».

ره‌همه‌تیێ.عوسمان سه‌بری, باش گرینگی و ئالۆزیا ڤێ پرسێ فام دكر, له‌وما ژی, ب وی ره‌نگی به‌رسڤا خوه‌ دا. لێ د ڤان 20-30 سالێن داوی ده‌, گه‌له‌ك كه‌س ب ڤێ وه‌زیفێ رادبن, بێیی كو بنگه‌هێ زانیاریێ ل جه‌م وان هه‌به‌… ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ, ژ شوونا كو ئه‌م قه‌زه‌نجێ ژ «ئافراندنێن» وان ببن, ئه‌م زیانێ ژ وان دگرن.

وه‌كو ناسه‌, پرسا ئه‌فراندنا بێژه‌یان, پرسه‌ك مۆرفۆلۆژی یه‌. قایدێن خوه‌ هه‌نه‌. هه‌ر زمانه‌ك ل گۆرا تایبه‌تویێن خوه‌, بێژه‌یێن نووئاڤاكری ده‌رباسی فه‌رهه‌نگا خوه‌ دكه‌. د هه‌یامێ سۆڤیێتێ ده‌, ته‌نێ هه‌قێ ئاكادێمیا زانیاریێ هه‌بوو بێژه‌یێن نوو ئاڤا بكرا. و ژ بۆ كو بێژه‌یا نوو جهێ خوه‌ د فه‌رهه‌نگێ ده‌ بگرتا, ئاكادێمیا زانیاریێ ئه‌و به‌رددا ناڤ گه‌ل. هه‌گه‌ر, ڤێ بێژه‌یێ, د هوندرێ ده‌ه سالان ده‌, جیێ خوه‌, د زمانێ ئاخافتنێ ده‌, دگرت, ڤێگاڤ ئه‌و ده‌رباسی وارێ نڤیسێ ژی دبوو. ل نك مه‌ ژی, هه‌ر یه‌ك ل گۆرا خوه‌ بێژه‌یان چێ دكه‌. و چاوا چێ دكه‌, وه‌ها ژی ده‌رباسی سه‌ر كاخازێ دكه‌ و به‌لاڤ دكه‌. د ناڤ ڤێ تۆشێ ده‌, ژهه‌ڤده‌رخستنا ره‌سه‌نیا بێژه‌یێ و هه‌یا كۆكێ وێ, نه‌ هه‌سانه‌ و نه‌ هه‌ر یه‌ك دكاره‌ ڤان پرسان ژ هه‌ڤ ده‌رخه‌. لۆما ژی, ئه‌ڤ «بێژه‌یێ نوو» بێی بنگه‌هه‌كی زانیاری, جارنا د ناڤ گه‌ل ده‌ جهێن خوه‌ دگرن.

دێمه‌ك, پرس ل سه‌ر ئه‌فراندنا بێژه‌یێن نووه‌, گه‌ره‌ك ئه‌م بزانبن, د زمانێ كوردی ده‌, ئه‌و ب چ ئاوایی ئاڤا دبن.

د زمانێ كوردی ده‌, چه‌ند هاله‌ت هه‌نه‌ كو ناڤدێرێن ئه‌فراندی چێ دبن;

1 – ب ئالیكاریا پێشكۆكێ (پێشپرتك)

وه‌كو نموونه‌: خستن + رێ = رێخستن

خستن + دا = داخستن

خستن + را = راخستن

2 – ب ئالیكاریا پاشكۆكێ (پاشپرتكێ)

وه‌كو نموونه‌: نێچیر + ڤان = نێچیرڤان

ده‌رگه‌ + ڤان = ده‌رگه‌ڤان

ده‌ین + دار = ده‌یندار

3 – ب ئالیكاریا هه‌ڤگرتنا دوبێژه‌یان و بێتر

وه‌ك نموونه‌: خێر + خواز = خێرخواز

ده‌نگ + بێژ = ده‌نگبێژ

 

هه‌لبه‌ت, ئاڤاكرنا بێژه‌یێ, ب ئالكاریا پێشكۆكێ, چێتره‌ و سپه‌هیتره‌. لێ به‌لێ, نه‌ هه‌ر بێژه‌ دكاره‌, ب ئالیكاریا وان, ئاڤا دبه‌. لۆما ژی, ب رێیا هه‌ڤگرتنا دو بێژه‌یان كو, ب واته‌یێن خوه‌, ژ هه‌ڤ جودا, بێژه‌یه‌كه‌ نوو دكاره‌ په‌یدا ببه‌.

نها ژی, ئه‌زێ نكاربم ڤێ پرسا خوه‌ نه‌كم, ل سه‌ر چ بنگه‌هی بێژه‌یا پاشه‌ڕۆژ هاتیه‌ ئاڤاكرن و ب چ واته‌یێ?

وه‌كو ئه‌م دبینن پاشه‌ڕۆژ ژ ڤان بێژه‌یا یه‌: پاش + ڕۆژ = پاشه‌ڕۆژ. چما «پاشی» و «ڕۆژ» ب واته‌یا ده‌ما ب پێش ده‌, ل هه‌ڤ هاتن مه‌هكرن? دێمه‌ك وه‌ها یه‌, ئێدی ئه‌م دكارن بێژه‌یا پاشكه‌تنێ ژی, ب واته‌یا پێشكه‌تنێ بستینن. ما فه‌رق چ یه‌. ئه‌‌م دكارن ئه‌ینی راڤه‌كرن بدن: پشتی كه‌تنێ, یانی; كه‌تنا ب پێش ده‌.

هه‌گه‌ر, ئه‌م ل گۆرا مه‌نتقێ كه‌سێن كو پێشه‌ڕۆژێ, ب واته‌یا ڕۆژێن ب پێش ده‌ ب كار بینن, ئێدی ل گۆرا ڤی مه‌نتقی ژی, ژ شوونا پێشڤه‌ڕوو یێ, پێشڤه‌-ڕۆژێ بستینن. چما نا? مانه‌ مه‌نتق یه‌كه‌.

دیاره‌, ئه‌ڤ زمانڤانێن مه‌, پاشه‌ڕۆژێ, ب واته‌یا پشتی ڕۆژێ فام دكن. لێ ئه‌و ژ بیر دكن بێژه‌یا «پشت» و «پاش» نه‌ یه‌كن. و پاشڕۆژێ, نه‌ ئیشاره‌تا ده‌ما ل پێشیا مه‌ یه‌. ئه‌‌و ئیشاره‌تا كو ڕۆژ چوویه‌ ئاڤا و ئێدی هاتنا وه‌ختا شه‌ڤێ یه‌. ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ, ب كارانینا بێژه‌یا «پاشه‌ڕۆژێ» ب واته‌یا ب پێش ده‌ نه‌ درسته‌. یا راست گه‌ره‌ك ئه‌م بێژن پێشه‌ڕۆژ. و ئه‌ڤ بێژه‌ چاوا د جهێ خوه‌ ده‌ یه‌, وه‌ها ژی ئه‌و درسته‌.

 

 

19

هه‌ژار قه‌رده‌شا

 

ئه‌ز پاشی ل دووڤ من تو

مینا وه‌كهه‌ڤیا شه‌ڕ و ئاشتیێ ددین

ژ هه‌ڤ نابین… و

ژ یه‌ك ب مه‌ودا جودا نابین

ئاشنابوون دناڤا هه‌ڤ دا مینا قه‌ره‌بوویه‌كێ نه‌

نه‌ زه‌مان مه‌ دگه‌هین هه‌ڤ و

نه‌ دووری مه‌ ژ هه‌ڤ ب ڤه‌قه‌تیان دكت

كاودان فراڤینا دره‌وكه‌ره‌كێ نه‌

دسه‌ر خوه‌بوونا غه‌ریبیێن هه‌ستان دا

ژیار ژ وه‌رارا خوه‌ به‌رسڤه‌

بو هه‌مبێزا جوتبوونێ

بێ ئاگه‌هی گیروبوون نه‌فه‌سا شه‌ڤێ یه‌

لاندكا هه‌بوونێ دبت لایێ لایێ

له‌وانه‌ بزاڤه‌

د ئه‌لندا جه‌سته‌یێ  سپێده‌یێ دا هاویش كت

ئاخر ژی گه‌هاندنه‌كه‌ بۆ گه‌ڕا خوه‌ یا  نه‌خویا دچت

ئازار په‌نابه‌رییا فه‌لسه‌فا ئاهێ یه‌

ژ بۆ ده‌روونێ بێهنا ته‌مامكه‌رێ خوه‌ بچت

ئێتیمیا هه‌مبێزێ ڕۆژا عه‌ره‌فێ یه‌

خوه‌ دئاسۆده‌یا دا ناگرت

چاڤ دبن پرتێن عه‌ورا

خوه‌به‌خشی بیرهاتنا دشۆن

ترسم هاتین مۆزه‌خانه‌ بت

زه‌مه‌ن بۆری سارێژ نه‌كت كو بێژم مرۆڤم

ئه‌ڤ هونه‌ر نه‌ یێ منه‌

دڤیا راستیا دگه‌ل خوه‌ بێژم

ژ ته‌ ئاخینك تێرا من هه‌نه‌ تا مرنێ

شین ببه‌ ژ فامبوونێ قێری ئێدی نه‌زانییا پێژه‌نا ناگرن

دو جا  نابۆرم

بیت جاره‌ك دن هه‌ڤ ببینن

لێ دل جێاواز بن

نه‌ پوشمانی و غه‌ریبی دووری و

به‌ندمانی  سزادان  ئاخ و ئۆخ ده‌روون گری

نابن به‌لگه‌

هه‌ره‌ فاتحه‌كێ ل سه‌ر هه‌بوونا خوه‌ بخوینه‌

ژمێژه‌ ل جه‌م من مری.

32

ئه‌ڤرۆ، شڤان لقمان

د. هیڤیدار عبدلقهار دۆسكی، تایبه‌تمه‌ندا نه‌خۆشیێن ژنان و زارۆكبوونێ‌ دیاركر، چه‌ندین رێك هه‌نه‌ بو رێگیریكرنێ‌ ژ دوگیانبوونێ‌ ژوان ژگرنگترین و به‌ربه‌لاڤترین رێكێن رێگیریكرنێ‌ ژ دوگیانبوونێ‌ ب رێكا حه‌با و شرینقه‌یانه‌، هه‌روه‌سا ئه‌و هورمونێ‌ ددانن دبن پیستی دا یان ب رێكا حه‌له‌قێ‌ كو دداننه‌ دناڤا مالبچووكی دا.

د. هیڤیدار عبدلقهار دۆسكی دیاركر، رێكا ب كارئینانا حه‌با ئێك ژ به‌ربه‌لاڤترین رێكێن رێگیریكرنێ‌ ژ دوگیانیێ‌ یه‌، ئه‌ڤ حه‌به‌ پێك دهێت ژ دو  هورمونا ئیستروجین و پروجێستپرون ئه‌ڤ حه‌به‌ دهێته‌ بكارئینان روژا ئێكێ‌ یان پێنجێ‌ یا عادەیا هه‌یڤانه‌ و پێدڤیه‌ ئافره‌ت ب شێوه‌كێ‌ رێكخستی ئه‌ڤان حه‌بان بخۆت و ژبیرنه‌كه‌ت و گۆت: ژ مفایێن ب كارئینانا حه‌بان ئه‌وه‌ كو رێكخستنا عادەیا هه‌یڤانه‌ یا ژنێ‌ دكه‌ت و ئێشانا دگه‌ل عاده‌یێ‌ كێم دكه‌ت و ئه‌ڤان حه‌با زیان بو هنده‌ك ژنان هه‌یه‌ وه‌كی وان ژنێن تووشی جه‌لتێ‌ بووین و ژنێن  قه‌له‌و كو ژیێ‌ وان 35سالیێ بوری یه‌، هه‌روه‌سا ئه‌و ژنێن نه‌خۆشیێن دلی و نه‌خۆشیێن دومدرێژ هه‌ین، پێدڤیه‌ ئه‌ڤ كه‌سه‌ سه‌ره‌دانا نوشدارا خوه‌ یا تایبه‌ت بكه‌ن به‌ری بكاربینن.

تایبه‌تمه‌ندا نه‌خۆشیێن ژنان و زارۆكبوونێ‌ دیاركر جوره‌كێ‌ دی یێ‌ به‌ربه‌لاڤ بو رێگیریكرنێ‌ ژ دوگیانیێ‌ ب كارئینانا شرینقانه‌، ئه‌ڤ شرینقه‌ رۆژا پێنجێ‌ ژ عادا هه‌یڤانه‌ دهێته‌ بكارئینان  و بو ده‌مێ‌ سێ‌ هه‌یڤان كارێ‌ خوه‌ دكه‌ت و ژ زیانێن ب كارئینانا وێ‌ ئه‌وه‌ كو عاده‌یا هه‌یڤانه‌ پێ‌ تێكدچیت، هه‌روه‌سا ژن ب دانانا ڤێ‌ شرینقێ‌ قه‌له‌و دبن و ئه‌و ژنێن ژیێ‌ وان كێمتر ژ 20 سالیێ‌ كارتێكرن ل هه‌ستیێ‌ وان دهێته‌ كرن وگۆت: ده‌مێ‌ ژنه‌كێ‌ ڤیا دوگیان ببیت و ئه‌ڤ شرینقه‌ ب كارئینابیت بو دەمێ‌ ساله‌كێ‌ دوگیانیا وان گیرۆدبیت.

د. هیڤیدار عبدلقهار دۆسكی  دا زانین باشترین جورێ‌ رێگیریكرنا دوگیانیێ‌ ل هه‌موو جیهانێ‌ نوكه‌ دهێته‌ بكارئینان ئه‌وژی ب كارئینانا  ئه‌و هورمونێ‌ ددانه‌ بن زه‌ندكا ده‌ستی (ئیمپلانون) كو گه‌له‌كا كاریگه‌ره‌، ئیمپلانون وه‌كی زلكێ‌ شخارتێ یه‌، ددانه‌ بن زندكا ده‌ستی كو ژ هورمونی پێكهاتیه‌ و ئه‌ڤ جوره‌ پێدڤیه‌ ل ده‌ڤ نۆشدارا خوە یا تایبه‌تمه‌ند بدانیت و بو ده‌مێ‌ سێ‌ سالان ئه‌ڤ جوره‌ كارێ‌ وه‌ دكه‌تن، هه‌روه‌سا ده‌مێ‌ ژنێ‌ ڤییا دوگیان بكه‌ڤیت پێدڤیه‌ راكه‌ت، پشتی راكرنێ‌ بو ده‌مێ‌ هه‌یڤه‌كێ‌ هه‌تا دو هه‌یڤان ئافره‌ت دوگیان دكه‌ڤیت.

هه‌روه‌سا دیاركر جوره‌كێ‌ دی یێ‌ رێگیریكرنێ‌ ژ دوگیانیێ‌ دانانا حه‌له‌قێ‌ یه‌ (له‌وله‌ب) ئه‌وژی دو جورن پێك دهێت یا هورمونی (مه‌رینا) و یا بێ‌ هورمون (كه‌په‌ر)، هه‌ردو جور زور دهێنه‌ بكارئینان، مه‌رینا بو ده‌مێ‌ پێنج سالان، هه‌روه‌سا كه‌په‌ر بو ماوێ‌ ده‌هـ سالان وه‌ك رێگیریكرن بو  دوگیانبوونێ‌ دهێنه‌ بكارئینان  ئه‌ڤ رێكه‌ ناچێبیت ئه‌و ژنێن نه‌خۆشیا په‌نجه‌شێرا مالبچووكی یان به‌رێ‌ مالبچووكی و هه‌ودانێن داخلی هه‌بن، یان ئه‌و ژنێن گرێك سه‌ر مالبچووكێ‌ وێ‌ هه‌بن بكاربینن.

16

ئه‌ڤرۆ، به‌رپه‌رێ‌ ساخله‌میێ‌:

ل ده‌ستپێكا ژدایك بوونا زارۆی هه‌ر دو هزارو 500 زارۆیان ئێك تووشی نه‌خوشیه‌كا زه‌ركێ‌ دبیت، هه‌كه‌ زوو نه‌هێته‌ ده‌ستنیشان كرن و چاره‌سه‌ركرن دبیته‌ مه‌ترسی لسه‌ر ژیانا زارۆی.

د.نزار به‌كر، تایبه‌تمه‌ندێ‌ نه‌خوشیێن زارویان بۆ نۆش نیوز دیار كر: نه‌خوشیا زه‌ركێ‌ ئێك جورێن نه‌خوشییانه‌ تووشی زارۆیان دبیت ب تایبه‌تی زارۆیێن تازه‌ دایك دبن، گوت ژی: دوو جورێن زه‌ركێ‌ هه‌نه‌، ئێك:زه‌ركا سروشتی (هین دایرێكته‌)ئه‌گه‌ر بهێته‌ تاقیكرن، دوو:زه‌ركا كیكون، سه‌باره‌ت جورێ‌ ئێكێ‌ گوت: ئه‌ڤ جوره‌ زه‌ركه‌ زێده‌تر ژ 60 – 80 % ئه‌و زارۆیێن ژدایك دبن تووشی ڤی جوری دبن، ئه‌و ژی رۆژا دووێ‌ و سێ‌ دهێته‌ زارۆی، سه‌روچاڤ هه‌تا سینگێ‌ زاروێ‌ زه‌ر دبن زێده‌تر له‌شێ‌ وی ناگریت، رۆژا شه‌شێ‌ یان حه‌فتێ‌ ئه‌ڤ جورێ‌ زه‌ركێ‌ به‌ره‌ف كێم بوونێ‌ دچیت. ده‌مێ‌ ژیێ‌ زارۆی دگه‌هیته‌ دوو حه‌فتیا ئه‌ڤ جوره‌ زه‌ركه‌ نامینیت و چ نیشانێن وێ‌ نامینن لسه‌ر له‌شێ‌ زارۆی.

گوت ژی: جورێ‌ دووێ‌ زه‌ركا كیكون ئه‌ڤ جوره‌ زه‌ركه‌ گه‌له‌كا مه‌ترسیداره‌ لسه‌ر ژیانا زارۆی كو نه‌خوشییه‌ك دووڤ دا هه‌بیتن ژ نیشانێن ڤێ‌ نه‌خوشیێ‌ ئه‌وه‌ كو هه‌ر ژ رۆژا ئێكێ‌ ئه‌گه‌ر بهێته‌ زاروی یان جورێ‌ خوینا ده‌یكا زاروی نه‌رێنی(نه‌گێتیف)بیت جورێ‌ خوینا زارۆی ئه‌رێنی(پوزه‌تیڤ)بیت، ئه‌ڤه‌ دبیته‌ ئه‌گه‌رێ‌ وێ‌ چه‌ندێ‌ ته‌پێن سورێ‌ خوینێ‌ بشكێن و ئه‌ڤ كه‌ره‌ستێ‌ زه‌ركێ‌ دناڤ ڤان ته‌پێن سورێ‌ خوینێ‌ دا دچیته‌ ناڤ خوینێ‌ دا و لسه‌ر له‌شێ‌ زارۆی دیار دبیت كو هه‌ر ژ رۆژا ئێكی و گه‌له‌ك ب دژواری و زوو زێده‌ دبن و دهێته‌ خوار له‌شێ‌ زارۆی و رۆژا دووێ‌ و سێ‌ چێ‌ دبیت سینگێ‌ زاروی و زك و هه‌تا دگه‌هیته‌ بنێ‌ پێت زارۆی.

ناڤهاتی دیاركرژی: ئه‌ڤ جورێ‌ زه‌ركێ‌ گه‌له‌كا بهێزه‌ و ئه‌گه‌ر هاتوو ئه‌ڤ جورێ‌ زه‌ركا مه‌ترسی زوو نه‌هێته‌ ده‌ستنیشان كرن و چاره‌سه‌ركرن و سه‌ره‌ده‌ری دروست ژلاێی خێزانا زارۆی و ژلایێ‌ نوشدارێن تایبه‌تمه‌ندڤه‌ دگه‌ل نه‌هێته‌ كرن دبیته‌ ئه‌گه‌رێ‌ وێ‌ چه‌ندێ‌ ئه‌ڤ كه‌رستێ‌ زه‌ركێ‌ د مێشكێ‌ زارۆی دا كوم ببیت دبیته‌ ئه‌گه‌رێ‌ وێ‌ چه‌ندێ‌ زاروی گیانێ‌ خوه‌ ژده‌ست بده‌ت یان ئه‌گه‌ر بمینیته‌ ساخ دێ‌ زارۆیه‌كێ‌ په‌ككه‌فتی بیت ژلایێ‌ مێشكی كو تووشی فالنجا مێشكی دبیت و دژیانا خوه‌ هه‌میێ‌ دا ئه‌ڤ زارۆیه‌كه‌ دمینیته‌ سه‌ر پشتێ‌ نه‌شێت چ بزاڤا بكه‌ت.

ده‌رباره‌ی چاره‌سه‌ریا ڤێ‌ نه‌خوشیێ‌ تایبه‌تمه‌ندێ‌ نه‌خوشیێن زارۆیان گوت: خوشحالیڤه‌ چاره‌سه‌ریا ڤی نه‌خوشیێ‌ ل دهوكێ‌ و كوردستانێ‌ هه‌یه‌، ژبه‌رڤێ‌ چه‌ندێ‌ ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ جورێ‌ نه‌خوشیا زه‌ركێ‌ زوو هاته‌ ده‌ستنیشانكرن ژلایێ‌ نوشدارێ‌ تایبه‌تمه‌ندڤه‌ گه‌له‌ك بساناهی دهێته‌ چاره‌سه‌ر كرن، دیار كرژی: چاره‌سه‌ری ڤێ‌ نه‌خوشیێ‌ ئه‌وه‌ ب رێیا (گلوپ) نییونه‌كا كاره‌بێ‌ تایبه‌ته‌ كو هاتینه‌ دروست كرن بۆ ڤێ‌ نه‌خوشیێ‌ ئه‌گه‌ر ڤێ‌ جورێ‌ چاره‌سه‌ری بۆ نه‌خوشی نه‌كر نوشدار دزانیت، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ كه‌ره‌سته‌ هه‌ر د زێده‌بوونێ‌ دایه‌ هنده‌ك جاران خوینا زارۆی دهێته‌ گوهرین و خوینه‌كا دچیته‌ دناڤا له‌شێ‌ وی و ژیانه‌كا ئاسایی دێ‌ بورینیت.

ئاشكرا ژی: نه‌خوشیا زه‌ركێ‌ دوو حه‌فتیێن ده‌ستپێكێ‌ پشتی ژدایك بوونێ‌ زارۆی گه‌له‌كا مه‌ترسیداره‌ ئه‌گه‌ر بهێته‌ زارۆی، ئه‌گه‌ر ژیێ‌ زارۆی د ڤی ده‌می دا بورێ‌ زه‌رك نامینیت ده‌ف زارۆی، رێژه‌یه‌كا گه‌له‌ك كێم ئه‌گه‌رێ‌ ڤێ‌ زه‌ركێ‌ جگه‌ره‌ یان بوِریێن زه‌رن (سفرائێ‌) نه‌ دمینیته‌ دگه‌ل زارۆی دبیته‌ ئه‌گه‌رێ‌ وێ‌ چه‌ندێ‌ ئه‌گه‌ر نه‌هێته‌ چاره‌سه‌ر كرن جگه‌ر به‌ره‌ف خراپ بوونێ‌ دچیت.

ل دوماهیێ‌ ژی گوت: هه‌ر ژ دو هزارو 500 زارۆیان ئێك زارۆ  تووشی ڤێ‌ جورێ‌ زه‌ركێ‌ دبیت، له‌ورا گه‌له‌كا پێدڤیه‌ ده‌یك و بابێن زارۆی ئاگه‌هداری زارۆی خوه‌ بن بتایبه‌تێ‌ رۆژێن ده‌ستپێكا ژدایك بوونا زارۆی ده‌مێ‌ تووشی نه‌خوشیا زه‌ركێ‌ دبیت، پێدڤیه‌ زووترین ده‌م سه‌ره‌دانا نوشدارێ‌ تایبه‌تمه‌ند بكه‌ن دا كو هه‌می چاره‌سه‌ریێن پێدڤی بۆ زارۆی بهێنه‌دان.

20

ئه‌ڤرۆ، به‌رپه‌رێ‌ ساخله‌میێ‌:

زارۆ هه‌می ده‌ما پێدڤی ب گرنگی دانێ‌ هه‌یه‌ و پێدڤیه‌ لسه‌ر سه‌میانێت زارۆیا ده‌یك و باب هه‌می ده‌ما چاڤێن وان لسه‌ر زارۆیێن وان بیت و ئاگه‌هدار بن ژ هه‌ر گوهرینه‌كێ‌ لسه‌ر زارۆ دروست دبیت، ل ده‌مێ‌ دیتنا ڤان نیشانا ل ده‌ف زارۆی پێدڤیه‌ زووترین ده‌م سه‌ره‌دانی نوشدارێ‌ بكه‌ی.

ئێك: هه‌ر ده‌مێ‌ ته‌ هه‌ست كر پنیه‌ك لسه‌ر پیستێ‌ زارۆی هه‌ی و به‌رده‌وام مه‌زن دبیت، یان ره‌نگێ‌ پیستێ‌ زارۆی گوهرین بسه‌ر دا دهێت باشتره‌ سه‌ره‌دانی نوشدارێ‌ تایبه‌تمه‌ند بكه‌ی دا كو بزانیت چ ئاریشه‌ هه‌ی و چاره‌سه‌ری بۆ بهێته‌ كرن.

دو: ئه‌گه‌ر پرچا زارۆی ب رێژه‌یه‌كا زۆر وه‌ریا بێ‌ دیار بوونا هیچ نیشانه‌یه‌كا دی، گه‌له‌كا پێدڤیه‌ زاروی ببه‌ی سه‌ره‌دانی نوشدارێ‌ تایبه‌تمه‌ند بكه‌ی چێ‌ دبیت ئه‌گه‌ری ڤێ‌ چه‌ندێ‌ كێم بوونا ڤیتامیناتا بیت د له‌شێ‌ زارۆی دا.

سێ‌ : گوهرین ژ نیشكه‌كێڤه‌ ل ره‌فتارێن زارۆی دا وه‌كی ژ نیشكه‌كێ‌ ڤه‌ توره‌ بیت و هه‌ست ب ماندیبوونێ‌ بكه‌ت، یان كێشا له‌شێ‌ ب رێژه‌یه‌كا گه‌له‌ك  زێده‌ بیت یان كێم بیت، ئه‌ڤه‌ وێ‌ چه‌ندێ‌ دیار دكه‌ت كو ئاریشه‌ك د ساخله‌میا زارۆی دا هه‌ی و پێدڤیه‌ ب زووترین ده‌م نیشانێن ڤی حاله‌تی بۆ نوشداری ده‌یه‌ دیاركرن دا چاره‌سه‌ریا زارۆی بكه‌ت.

چار: ئه‌و ده‌مێ‌ زارۆی ته‌ برێژه‌یه‌كا زۆر ئاڤێ‌ ڤه‌دخوت، مه‌رج نینه‌ هه‌می ده‌ما نیشانێن نه‌خوشیێ‌ بیت، به‌لێ‌ باشتره‌ نیشانێن ڤی حاله‌تی بۆ نوشداری بێژی، ژبه‌ركو چێ‌ دبیت نه‌خوشیا شه‌كرێ‌ هه‌بیت یان ئاریشه‌یه‌ك د پیستی دا هه‌بیت.

پێنج: خرخر یان ده‌نگێ‌ خرخرا زارۆی ده‌مێ‌ نڤستنا ئاسایی دان، ئه‌گه‌ر هنده‌ك جاران ئه‌ف حاله‌ته‌ ده‌ف زارۆی په‌یدا بوو، ئه‌و خڕخڕ بشێوه‌یه‌كێ‌ به‌رده‌وام بوو ل ده‌مێ‌ نڤستنێ‌ دا پێدڤیه‌ نوشدارێ‌ تایبه‌تمه‌ند ڤێ‌ نه‌خوشیێ‌ زارۆی ببینیت ژبه‌ركو چێ‌ دبیت ئاریشه‌ك ل ده‌فنا زاروێ‌ هه‌بیت.

9

دهۆك، زنار تۆڤی:

ده‌رهێنه‌ر هۆگر هرۆری، د دیداره‌كێ‌ دا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ گۆت: فلمێ‌ دكیۆمێنتاری (سه‌بایا) كو ژ ده‌رهێنانا منه‌ و91 خوله‌كان یێ‌ درێژه‌، ل سه‌ر خه‌باتا دو ئه‌ندامێن مالا ئێزدیانه‌ ل رۆژئاڤایێ‌ كوردستانێ‌، وان هه‌ردو ئه‌ندامێن مالا ئێزدیان خۆبه‌خش كار كرینه‌ و كارێ‌ وان ئه‌و بوو، كو ئه‌و ژن و كچێن ئێزدی یێن ل ژێر ده‌ستێ‌ داعشێ‌ دا رزگار بكه‌ن و د گه‌هاندنه‌ دناڤا كه‌سوكارێن وان دا، نوكه‌ ژی ئه‌و فلمه‌ یێ‌ پشكداره‌ د چه‌ندین فلمه‌ فیسته‌ڤالێن جیهانی دا.

ناڤهاتی گۆت: ڤی فلمی خه‌لاتێ‌ باشترین فلم یێ‌ ب ناڤێ‌ (بیگ ستامب) ل فلمه‌ فیسته‌ڤالا زاگره‌ ب دۆكس ل وه‌لاتێ‌ كرواتیا وه‌رگرت، ئه‌ڤه‌ باشترین و مه‌زنترین خه‌لاتێ‌ دكیۆمێنتاریه‌ ل وه‌لاتێ‌ كرواتیا دهێته‌ دان، بۆ زانین بیست فلمێن دكیۆمێنتاری دوێ‌ فیسته‌ڤالێ‌ د دپشكداربوون لێ‌ مه‌ خه‌لاتێ‌ باشترین فلمێ‌ دكیۆمێنتاری وه‌رگرت.

14

هه‌ولێر، سولین سلێمان:

راپبێژ (ئه‌ركان) كوخه‌لكێ‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ یه‌ و ئه‌ڤه‌ چه‌ند سالن ل وه‌لاتێ‌ ئه‌لمانیا دژیت، د دیداره‌كێ‌ دا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیاركر كو سالا 2009 وی ده‌ست ب سترانگۆتنێ‌ كریه‌ و ب ستایلێ‌ راپ دبێژیت و پشتی ساله‌كێ‌ كلیپا خوه‌ یا ئێكێ‌ ب ناڤێ‌ (من نه‌ ئێشینه‌) به‌لاڤكریه‌.

ئه‌ركانی گۆت: من بخوه‌ په‌یڤ و ئاواز بۆ خوه‌ چێدكرن، هه‌روه‌سا من په‌یڤ داینه‌ گه‌له‌ك سترانبێژان ژی، ژبه‌ر هندێ‌ من ده‌ست ب سترانگۆتنێ‌ كر و ستایلێ‌ راپ هه‌لبژارت، چنكو راپێ‌ پتر ئازادیا خوه‌ هه‌یه‌، بۆ زانین هه‌تا نوكه‌ من نێزیكی حه‌فتێ‌ تراكان وه‌ك كلیپ یان ده‌نگ به‌لاڤ كرینه‌، به‌لێ‌ هه‌تا نوكه‌ من چو ئه‌لبۆم چێ‌ نه‌كرینه‌، چنكو مافێن هونه‌رمه‌ندان نه‌ دپاراستی نه‌،

5

حه‌له‌بچه‌، عه‌زیز هه‌ورامی:

ئارێز فه‌رید، خانمه‌كا ده‌ست ره‌نگینا خه‌لكا حه‌له‌بچه‌ یه‌، ژبه‌ر حه‌زا وێ‌ یا زێده‌ بۆ كارێن ده‌ستی، ب رێیا یۆتیۆپی خوه‌ فێری وی كاری كریه‌ و نوكه‌ شانازیێ‌ پێ‌ دبه‌ت چنكو داهاته‌ك بۆ ژێ‌ دهێت

ئارێزێ‌ بۆ ئه‌ڤرۆ گۆت: پشتی من زانكۆ ب دووماهی ئینای من ده‌ست بڤی كاری كریه‌ و نوكه‌ ئه‌ز چانته‌ و كولاڤ و بازنكان و گه‌له‌ك تشێن دی چێدكه‌م، هه‌لبه‌ت من دو مفا ژڤی كاری وه‌رگرتینه‌، یا ئێكێ‌ ده‌مێ‌ من یێ‌ ڤالا ب هه‌روه‌ ناچیت، یا دویێ‌ ژی ب ئه‌و تشتێن ئه‌ز دفرۆشم پاره‌ك دگه‌هیته‌ من و دشێم ل مالا خوه‌ ب مه‌زێخم، بۆ زانین ئه‌و تشتێ‌ ئه‌ز چێدكه‌م پتریا وان ل دووف شێوازێ‌ كه‌ڤنه‌، ئانكو كورده‌واری یه‌، له‌ورا دشێم بێژم كارێ‌ ئه‌ز دكه‌م یێ‌ جودایه‌ ژ كارێ‌ خانمێن دی یێن ده‌ست ره‌نگین.

19

ئه‌ڤرۆ، دلڤین ره‌شید:

 

ماموستایه‌كێ‌ ئایینی دیار كر كو هنده‌ك جاران ئه‌م خه‌له‌ت د رێزگرتنێ‌ دگه‌هین، رامانا وێ‌ ئه‌و نینه‌ هه‌كه‌ كه‌سه‌ك نڤێژی نه‌كه‌ت یان رۆژیێ‌ نه‌گریت ئه‌ڤه‌ بێ‌ رێزیه‌ ل هه‌مبه‌ری كه‌سێن نڤێژكه‌ر و رۆژیگر و گوت: گرتنا خوارنگه‌ه و دكانا د مه‌ها ره‌مه‌زانێ‌ دا سه‌رپێچیا فه‌رمانێن قورئانێ‌ یه‌.

مه‌لا ئه‌نوه‌ر كانیا باسكی شاره‌زا د هزرا ئایینێ‌ ئیسلامێ‌  دا بۆ ئه‌ڤرۆ دیار كر، پێدڤیه‌ د مه‌ها ره‌مه‌زانا پیرۆزدا رێز ل هه‌موو مرۆڤ و ئایینان بهێته‌ گرتن، چونكی قورئانا پیرۆز د ڤێ‌ هه‌یڤێ‌ دا یا هاتیه‌ خار و رێنیشانده‌ره‌ بۆ هه‌موو مرۆڤان و گۆت: (ماده‌م قورئان رێنیشانده‌ره‌ دڤێت ئه‌م ژی هاریكار و رێخوشكه‌ر بین بۆ مرۆڤایه‌تیێ‌، چونكی قورئانا پیرۆز ئاماژه‌ ب وێ‌ یه‌كی كریه‌  كو چ جیاوازی دناڤبه‌را مرۆڤاندا نینه‌ هه‌موو چێكریێن خودێ‌ نه‌ و ژ ئاده‌می په‌یدا بوینه‌ و ئاده‌م ژی ژ ئاخێ‌ په‌یدا بویه‌).

مه‌لا ئه‌نوه‌ر كانیا باسكی دا زانین كو د په‌رتوكێن مه‌ یێن فقهی دا هاتیه‌ هه‌موو مرۆڤان مافێ‌  ژیانێ‌ و ئازادیێ‌ هه‌یه‌، به‌لێ‌ هنده‌ك جاران ئه‌م خه‌له‌ت د رێزگرتنێ‌ دگه‌هین، رامانا وێ‌ ئه‌و نینه‌ هه‌كه‌ كه‌سه‌ك نڤێژی نه‌كه‌ت یان رۆژیێ‌ نه‌گریت ئه‌ڤه‌ بێ‌ رێزیه‌ ل هه‌مبه‌ری كه‌سێن نڤێژكه‌ر و رۆژیگر و گوت: (گرتنا خوارنگه‌ه و دكانا د مه‌ها ره‌مه‌زانێ‌ دا، ئه‌ڤه‌ بخۆ سه‌رپێچیا فه‌رمانێن قورئانێ‌ یه‌، هه‌كه‌ مه‌ هه‌موو ده‌رگه‌ه ل هه‌مبه‌ری كه‌سانێن نه‌ موسلمان گرتن یان كه‌سێن بێ‌ رۆژی ئه‌ڤه‌ بێ‌ رێزیه‌ ل هه‌مبه‌ر مافێ‌ وی و بن پێكرنا فه‌رمانا خۆدێ‌ یه‌، له‌ورا یا گرنگه‌ موسلمان و دیانه‌تێن دی د ڤێ‌ مه‌ها پیروزدا رێزێ‌ ل ئێكدو بگرن و پێكڤه‌ ژیانێ‌ ب هێزتر لێ‌ بكه‌ن) .

جه‌عفه‌ر سمۆ رێڤه‌به‌رێ‌ كاروبارێن ئێزدیان ل دهوكێ‌ بۆ ئه‌ڤرۆ دیار كر رێزگرتن خاله‌كا گه‌له‌ك بهێزه‌ د ئه‌ده‌بێ‌ دینێ‌ ئێزدیان دا و فه‌لسه‌فا دینێ‌ ئێزدیان ژی به‌حس ل ڤێ‌ چه‌ندێ‌ كریه‌ و گۆت: (د بیاڤه‌كێ‌ دی یێ‌ گه‌له‌ك گرنگ دا كو ئه‌ده‌بێ‌ دینێ‌ ئێزدیان ته‌كه‌زێ‌ لێ‌ دكه‌ت رێزگرتنه‌ ل ئاینێن به‌رامبه‌ر و رێزگرتن ل پێغه‌مبه‌رێن خۆدێ‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژی د سه‌به‌قێن قه‌ولێن ئێزدیان دا هاتیه‌ دیار كرن (په‌دشێ‌ من ره‌بێ‌ سه‌مه‌ده‌ ره‌بێ‌ عیسا و موسا و محه‌مه‌ده‌ هه‌موا ژێرا بریه‌ سجوده‌ته‌)، ئانكو پێغه‌مبه‌رێن خۆدێ‌ خودان رێزگرتنه‌كا مه‌زنن ل جه‌م خۆدێ‌، له‌ورا فه‌ره‌ ل سه‌ر ئێزدیان رێزێ‌ ل دیانه‌تێن به‌رامبه‌ر بگرن، چونكی میته‌لوژیا دینێ‌ ئێزدیان ل سه‌ر بنه‌مایێ‌ ئاشتی خازیێ‌ هاتیه‌ ئاڤاكرن).

سمو دیار كر ژی كو ئێزدی ب چاڤه‌كێ‌ مه‌زن به‌رێ‌ خوه‌ دده‌نه‌ رێو ره‌سمین ئولی یێن هه‌ر دیانه‌ته‌كێ‌، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژی د تێكسته‌كا ئۆلا ئێزدیان دا دیار دبیت كا چاوا ئه‌م خودایێ‌ خوه‌ د حه‌بینین هوسا مه‌ باوه‌ری یا هه‌ی دیانه‌تێن دی ژی خودایێ‌ خوه‌ د حه‌بینن به‌لێ‌ هه‌ر ئێك ب ره‌نگه‌كی، تێكستێ‌ ئۆلا ئێزدیان دبێژت (چ دونیایه‌كا ره‌نگینه‌ یا تژیه‌ ژ قه‌وم و مه‌زهه‌ب و دینا به‌لێ‌ هه‌ركه‌سه‌ك بزار و زمانێ‌ خوه‌ خوه‌دێ‌ خوه‌ دحه‌بینه‌) و گۆت: (ژبه‌رهندێ‌ ژی رێزگرتن گه‌له‌كا فه‌ره‌ ب تایبه‌ت د مه‌ها ره‌مه‌زانێ‌ دا كو پرانیا پێكهاتێن كوردستانێ‌ د ڤێ‌ ئاخێ‌ دا دژین، ئه‌ڤجا پێدڤیه‌ ل ل هه‌موو رێو ره‌سما رێزه‌كا مه‌زن ل بیروباوه‌رێن به‌رامبه‌ر بگرین).

هه‌یسه‌م په‌تروس سه‌روكێ‌ یانا نوهه‌درا یا ره‌وشه‌نبیری و جڤاكی بو ئه‌ڤرۆ گۆت: (ئه‌م وه‌ك مه‌سیحیێن دهوكێ‌ هه‌ر ژكه‌ڤندا هه‌تا نوكه‌ رێزگرتنه‌كا تایبه‌ت ل برایێن خوه‌ یێن موسلمان دگرین ب تایبه‌ت ل مه‌ها ره‌مه‌زانێ‌، گه‌له‌ك جاران وه‌ك رێزگرتن ل هه‌مبه‌ری برایێن خوه‌ یێن رۆژیگر ئه‌م چ ناخوین و ڤه‌خۆین، به‌لێ‌ ئێك ژ كێماسیان د مه‌ها ره‌مه‌زانێ‌ دا پرانیا خوارنگه‌ه و دكانان دهێنه‌ گرتن ئه‌ڤێ‌ ژی كارتێكرن هه‌یه‌ ل سه‌ر مافێ‌ دیانه‌تێن دیتر هه‌یه‌).

هه‌یسه‌م گۆتژی: (د ڤان چه‌ند رۆژێن بهێت دا مه‌ مه‌سیحیا چالاكیه‌كا مه‌زن هه‌یه‌و سه‌دان ره‌وشنبیر دێ‌ ژ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی هێنه‌ پارێزگه‌ها دهوكێ‌ بۆ پشكداری كرنێ‌ د وێ‌ چالاكی دا، ل ڤیره‌ ئه‌م شه‌رمێ‌ ژ خوه‌ دكه‌ین نه‌شێین مێهڤان كه‌ینه‌ چ خوارنگه‌هان، چونكی دگرتینه‌).

هه‌یسه‌م د ئاخفتنا خوه‌ یا دووماهیێ‌ دا گۆت: (ئه‌م داخوازێ‌ ژ لایه‌نێنن په‌یوه‌ندیدار دكه‌ین ڤی بابه‌تی به‌رچاڤ وه‌ربگرن، چونكی كوردستان جهێ‌ هه‌موو پێكهاتایه‌ و ب ڤان پێكهاتان یا جوانه‌).

 

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com