لەیلا ئیسكەندەر
2 ــــ 2
خاپاندن و بەرهنگاربوونا هێرشكرنا ئەلیكترۆنی:
هێرشكرنا ل سەر ئەلیكترۆنی و خۆڤەنویساندن یا بوویە پەژیكەك، ژن ب شێوەیەكی ناڕێژەیی كاریگەری ل سەرە و زۆرجاران ژی كۆمێنت ب ئاماژەیێن سێكسی یێن خراب دهێنە ئاراستەكرن. ئەڤ جۆرە ڕەفتارێن ئۆنلاینان نەك هەر تنێ بێزاركەرن؛ تەنانەت زیانێن خۆ ژی هەنە. سەنتەرێ لێكۆلینێن پیۆ ڕاگەهاندیە، 41% ئەمریكیان تووشی هەڤرویشیا ئۆنلاین دبن، ژن ڕوی ب ڕوی چەندین جۆرێن دەستدرێژیا توند و ڕەگەزگەریێ دبن، وەكو دویڤداچوونێ و ئازاردانا سیكسی (Duggan, 2017). ئەم هەڤرووشیە دبیتە ئەگەرێ هندێ كو باوەریێ ژناڤ دبەت، هزركرنا خۆ ل سەر خۆ دگوهۆڕیت و حەتا وی رادەی كاریگەریێ لسەر ڕێڕەوا كارێ پیشەیی دكەت.
زانینا چاوانیا بكارئینانا ڕێكخسێن نهێنی، و شكایەت ل سەر ناڤەڕۆكا هێرشبەر و بلۆككرنا وان بكارهێنەران كو سنووران تێدەپەڕینن.
شێوەكێ ب هێزێ خۆپاراستنێ یە. هەر پلاتفۆرمەك ئامرازێن ڕاپۆرتكرنێ دابین دكەت و بكارئینانا ڤان ئامرازان نەك تەنها تاكە بكارهێنەران دپارێزیت، بەلكو ئیشارتان بۆ پلاتفۆرمان دهنێرێت كو هێرشكرن ل سەر ئەلیكترۆنی ناهێتە قەبوول كرن، ژن ژ هەژی بیاڤەكێ دیجیتالینە دوور دژاتیكرنێ، كو بێی ترس ژ هێرشێن ناڕەوا پشكداریێ تێدا بكەن.
پاراستنا ناڤودەنگیا پیشەیی:
ل سەردەمێ مە یێ دیجیتالی دا، ئێك پۆست دكارین د چەند خولەكەكان دا بەلاڤە ببیت، كو شیانا كاریگەریێ ل سەر كار و پیشەیان دكەت. ئەڤە ژی ب تایبەتی بۆ سەر ژنان دهێتە سەپاندن، ژ ئەو ژنێن كو زۆر جاران پیشەییا وان دكەڤیتە ژێر لێكۆڵینەیێن چڕتر. ڕاپۆرتەكا New Media & Society دیاركربووكو ژنێن خۆدان پیشە ل سۆشیال میدیایێ زێدەتر ژ زەلامان تووشی چاڤدیریكرنا خۆیەتی دبن، بۆ هندێ كارڤەدانێن توند ل سەر نەهێنە كرن، ب تایبەتی د وان وارێن كو زەلام ب شێوەیەكی نەریتی ل سەر دزالن (Sydnor, 2019).
ئاگەهداربوون ل سەر وی تشتێ دهێتە شێركرن و جوداكرنا بیاڤێ كەسی و پیشەیی ب شێوەیێ ئۆنلاین بۆ پاراستنا ناڤودەنگیا مرۆڤی هاریكارە. ڕەنگە مەترسی ل سەر د زۆر بن و بلا ب ساناهی سۆشیال میدیایێ ژبیر نەكەین، بەلێ ب هووری رێكخستنا ناڤەڕۆكێ و ل بەرچاڤوەرگرتنا بژارەیێن گەش، ژن دكارن هەبوونا خۆ ل سەر ئەنترنێتی گەرەنتی بكەن ب پیشەیێ ل شوینا كو ریسكێ ب مەترسیێ بكەن.
رزگاركرن و نەرماتی
سۆشیال میدیا سەكۆیەكێ ب هێزە بۆ رزگاركرنێ، ڕێ ددەتە ژنان كو گەنگەشێ ل سەر پرسێن وەكو یەكسانی، ئەرێنیا جەستەی و دادپەروەریا جڤاكی بكەن. بەلێ ئەڤ رزگاركرنێ زۆر جاران كارڤەدانا توند بۆ خۆ ڕادكێشیت. ئەو ژنێن بانگەشێ بۆ گوهۆرینێ دكەن، ڕوو ب ڕووی دوژمنایەتیێ و تۆقاندنێ و تەنانەت گەفكرنێ ژی دبن. لێكۆلین ئاماژێ ددەن وان ژنێن كو سۆشیال میدیایێ بۆ خۆرزگاركرنێ بكاردئینن زۆر جاران ستراتیژیێن «رزگاركرنا ب كۆم» بكاردئینن، وەك پەیوەندیكرن ل گەل رزگاركەرێن دیتر بۆ رویبریبوونا كاریگەریێن ساخلەمیا دەروونی ژ(Almeida, 2020) كارڤەدانێن توند.
فێربوون چاوانیا هاتنوچوونێ د ڤان بیاڤان دا ب سەلامەتی ل دەمەكی ئاڤاكرنا تۆڕەكا پەیوەندیێن پالپشت، ڕێ ددەتە ژنان ب نەرمی كارێن خۆ بەردەوام بكەن. شیاندانا ژنان كو ب دەنگێن خۆ پشكدار ببن، تشتەگێ گەلەكێ گرنگە بۆ بەردەوامكرنا ئەڤێ رزگاركرنا جەوهەریی یا زێدە گرنگ.
