مسعود عەبدوللا حەبیب
دامەزراندنا ئێكەتیا قوتابیان و لاوان بۆیەرەكا گرنگا رێكخراوەی و سیاسی بوو ل كوردستانێ، بێگومان هەر پارتەكا سیاسی پێدڤی ب ناڤەندەكێ هەیە بۆ پێگەهاندن و ئامادەكرنا كادران ژبۆ برێڤەبرنا ئەركێن حزبایەتیێ و بەلاڤكرنا بیرو بۆچوونێن حزبی د ناڤ خەلكی دا، پارتی دیموكراتی كوردستان ل وی سەردەمی دامەزراندنا رێكخراوا ئێكەتیا قوتابیان و لاوان ب پێدڤیەكا هەبوونێ دا زانی و ل كۆنگرەیێ خۆیێ سیێ ل باژێرێ كەركووكێ، ئەڤ بریارا گرنگ دا.
ل 18 شوباتا 1953 لسەر راسپاردەیا بارزانیێ نەمر بریارا دامەزراندنا رێكخراوا قوتابیان و لاوان هاتەدان، ئێك ژ ئارمانجێن سەرەكی یێن ئەڤێ رێكخراوێ ئەوبوو كو خواندن بگەهیتە هەمی دەڤەر و ناڤچەیێن كوردستانێ، هزرا ئێكەم ئەوبوو ل هەمی ناڤچەیێن كوردستانێ قوتابخانە هەبن و هزرا دووێ ئەوبوو زانكۆ هەبن و هزرا سیێ ئەوبوو كو خواندن هەمی ب زمانێ كوردی بیت ل دویڤ دا هزر دویێ یەكێ داكر پشك هەبن و ئامادەیی هەبن و هەرئێك ب گۆرەی بسپۆریا خۆ خزمەتا وەلاتێ خۆ بكەت.
پێناسەیا بارزانیێ نەمر بۆ قوتابیان و لاوان ئەڤەیە و دبێژیت (قوتابی سەرێ رمێنە و لاو شێرها پیلاینە د شۆرەش و راپەرینان دا)، ئەڤەژی هزرا بارزانیێ نەمر ددەتە خۆیاكرن چەند گرنگی دایە رۆلێ قوتابیان و لاوان د ناڤ بزاڤا رزگاریخوازا كوردستانێ دا، دامەزراندنا ڤان هەردو رێكخراوان زادەیا هزركرن و بریارا تێروانینا سەرۆكێ روحی یێ نەتەوا كوردی بوو مستەفا بارزانی.
رێكخراوا قوتابیان ولاوان د ناڤ باژێرێن كوردستانێ دا ب شێوەیەكێ نهێنی كارێ رێكخراوەیی ئەنجامددان و شیان رۆلێ خۆ د هاندانا خەلكی ل ناڤ رێزێن شۆرەشێ دا بگێرن و ببنە دەروازەیەك كو خەلك پەیوەندیێ ب شورەشێ بكەت، د هەمان دەم دا د ناڤەندێن خواندنێ دا ئەڤان هەردو رێكخراوان رۆلێ خۆ هەبوو. ل 24 نیسانا 1974 قوتابیێن زانكۆیا سلێمانیێ ل قەلادزێ و ل سالا 1983و1986 ل زانكۆیا سەلاحەدین و چەندین خۆنیشادانێن دی هاتنە ئەنجامدان، رۆلێ رێكخستن و سەركردایەتیكرنێ یا رێكخراوا قوتابی و لاوان تێدا دیاربوو، د هەمان دەم دا ل باژێرێ دهۆكێ ژی ئەوخۆنیشادانە ل قوتابخانا برایەتی و كاوە هاتنە ئەنجامدان و ئەڤ رێكخراوە زڤرۆكا وی دەنگێ نەرازیبوونێ بوو.
قوربانیدانا ئەڤێ رێكخراوێ ل باژێرێن كوردستانێ د بەردەوامیا خەباتا وان دا رێكخستنێن ئێكەتیا قوتابیان و لاوان ئاشكەرا دبوون و كەفتنە بەر دەستەسەركرن و سێدارەدانێ ب نموونەیا شەهیدێ قوتابی (رێبەر مەلا حوسێن) ل سالا 1976 جەستەیێ وی هاتە بزماركرن د زیندانێ دا ل ئەمنا قەسرا حەجی قادری ل باژێرێ زاخۆ ژلایێ دەزگەهێن رژێمێ ڤە هاتە شەهیدكرن، هەروەسا دشێین ئاماژێ ب كوردستان سالح و محەمەد عوبێد و لەیلا قاسم و هەڤالێن وان بدەین كو سەر ب رێكخستنا ئێكەتیا قوتابیان و لاوان بوون پشتی ئاشكەرابوونا وان د كارێن رێكخراوەیی دا شەهیدبوون و هندەك ژ وان هاتنە تیرۆركرن.
رێكخراوا قوتابیان و لاوان هەر ل دەستپێكا دامەزراندنێ پێكۆلێن وێ پێگەهاندنا كادر و سەركردەیان بوو، دەرئەنجام دا دیاردبیت پتریا كادرێن ئەڤان هەردو رێكخراوان هەم ل رابردووی دا و هەر د نوكەدا سەركردەبوون و هەنە و پەروەردەكریێن ناڤ رێزێن رێكخراوا قوتابی و لاوانە، د نوكە دا ئەو سەركردەیێن د ناڤ هێز و لایەنێن سیاسی دا ل دام و دەزگەهێن فەرمی یێن هەرێما كوردستانێ ئەركێ رێڤەبرنێ لسەر ملێن وانە وە دروستكەرێن بریارانە.
