تارق عبدال
مرۆڤ،وەك بۆنەوەرەك ل سەر گۆیا زەمین هاتیە ئافراندن، هەر هندەك ژ وان لسەر دەڤەر و جوگرافیەكا جودا دابەشبووینە ژیانا خۆ ب هەر ب رەنگەكێ برێڤە دبەت، هەلبەت هێدی هێدی ل گەل زێدەبوونا مرۆڤان ل سەر ڤی ئەردی ئێدی دخواستە هندێ كو پێداویستێین وان ژ یێن ژیانێ زێدەتر لێ هاتن، بۆ هندێ ئێدی بشێن رێخكستنەكێ بێخنە د ژیانا خۆ دا، هەر مللەتەك رابوون بۆ خۆ گوند و باژار و هەر هۆسا هەتا گەهشتیە وەلاتەكی و هۆسا ل گەل بۆرینا دەمی و زێدبوونا رێژەیا مرۆڤان، ئێدی هەر هندەك وەلاتێن د ئێك ژینگەه و جوگرافی دا ژیایین بوونە كێشوەرەك وەكی ئورۆپا ، ئەفریقیا، ئاسیا و..هتد. پشتی هینگی هەر ژ خەلكێ ڤان كێشوەران ئێدی ل گۆر وێ خەلكێ د وی كیشوەری دا دژیت حوكمەتێن ژیانا خەلكێ خۆ دابینكرن و رێكخست هەر چەندە جێوازی ژ لایێ سیستەمێ برێڤەبرنا وەلاتەكی بۆ وەلاتەكی دی یا هەی د ناڤا هەمان كێشوەر دا، بەلێ ژبەركو پڕانیا وان د ئێك ژینگەه و جوگرافی دا ژین جێوازیەكا مەزن ناهێتەكرن، خالا من دڤێت بكەمە هێڤێنێ بابەتێ خۆ ئەو ژی ئەوە كو خودایێ مەزن ئەم وەك مرۆڤ لسەر ڤی ئەردی ب یەكسانی چێكرینە، لەورا ژی هەر تاكەك ژ مە مافێ ژیانێ هەیە لسەر ڤی ئەردی، بەلێ د ڤێرە دا هەر وەلاتەكی لدویڤ پێكهاتەیێن خۆ یێن جڤاكی و ئایینی و ئەو ژینگەها ئەو تێدا و ل گۆر یاسایێن وێ دەولەتێ، ئەرك و ماف لسەر وەلاتیێن خۆ سەپاندینە، لێ جهێ پرسیار و سەر راوەستانێ ئەوە كو ل هندەك وەلاتان دا وەلاتێن وان دهێنە چەوساندن و مافێن وان دهێنە خوارن و بەرانبەر هندەكێن دی د وێ وەلاتی دا زێدەی مافێن خۆ وەرگرن و ستەمەكا مەزن لێ دهێتەكرن و ژ گەلەك مافێن خۆ بێ بەشن، لەورا ژی د سەردەمێن نوكە دا سیستەمێ چینایەتی گەلەك بەربەلاڤ و د جیهانێ دا زیق بوویە، ئەگەر ئەم نموونەكێ د ناڤبەرا كێشوەرێ (ئورۆپا و ئاسیا) دا وەرگرین، ئەگەر ئەم چەندەكێ ب كورتی بەحسێ سیستەمێ ڤان هەردو كێشوەران بكەین دێ بینی چەندین جێوازی هەنە جارێ ئەم ناهێین بەحسێ لایەنێ ئایینی بكەین و بەلكو ئەم دێ زێدەتر زۆمێ ئێخینە لسەر لایەنێ جڤاكی جارێ ئەم بهیێن بەحسێ ژینگەه و جوگرافیا پڕانیا وەلاتێن كیشوەرێن ئاسیا بكەین، دێ بینی پتریا وان یا گونجایە بۆ پتریا بیاڤێن ژیانێ، دبیت گەلەك وەلاتێن كێشوەرێ ئورۆپا ژیان لێ گەلەكا ئەستەم بیت، ژبەر وەرزێن سالێ یێن جودا دیسا ژ لایێ سامانێن سروشتی ڤەژی پڕانیا وەلاتێن كێشوەرێن ئاسیا یا دەولەمەندە ب كازانیێن خۆ بەرچاڤترین ژی پترۆلە و دیسا ژینگەهە و سروشتەكێ گەلەكێ گونجای یێ هەیی، ژ لایێ چاندنێ ڤە ژی پڕانیا وەلاتێن ئاسیا بۆ چاندنا پڕانیا دەرماتی یا گونجایە، لێ بەرانبەر ئەڤان ل وەلاتێن كێشوەرێن ئاسیا هەیی، دبیت نیڤا وێ ل وەلاتێن كێشوەرێ ئورۆپا نەبیت، ئەرێ بۆچی؟ ئەڤ هەمی نعیمەتە هەمی د ناڤ ئەرد و ژینگەها ڤان وەلاتێن ئاسیا دا هەیە، ئەڤە رەوشا وان بیت ب مخابنی ڤە د ڤێ سەردەمی دا پڕانیا وەلاتێن ئاسیا لسەر دو چینان دابەش بووینە، ئەو ژی چینەكا (دەولەمەند) و چینەكا (هەژار) چینا دەولەمەند و دەستهەدار هەر تشتەك بۆ وی فەراهمكریە یێ دباشترین ژیان دا دژیت، خودان سامان و مال مولكەكێ زەبەلاح و فەقیرێ هەژار و بێ دەستهەلاتی ژی شەڤ و رۆژان دكەتە ئێك دا بشێت پاریێ ژیانێ بۆ زارۆكێن خۆ پەیدا بكەت، هەر ئەڤەیە بوو ئەگەرێ هندێ كو خەلكێ پڕانیا وەلاتێن ئاسیا بەرەف ئورۆپا ڤە بچن یێ ئامادەبیت ژیانا خۆ بێخیتە مەترسیێ و بچیت و هەر كارەكێ هەبیت بكەت، سەخمەراتی هندێ ژیانا خۆ بۆرینیت و پاشەرۆژەكێ بۆ زارۆكێن خۆ دابین بكەت، ئەو دزانیت كو هەر یا ژ قەستا ب هیڤیا ڤان دەستهەداران ڤە، ئەگەرێ بۆچی خەلكێ وەلاتێن ڤی كێشوەری پڕانیا وان قەسدكەنە ئورۆپا، ئەوژی هەمی بۆ ڤێ چەندێ ڤەدگەریت كو پتریا وەلاتێن ئورۆپا سیستەمێ چینایەتی بۆ سێ چینان ڤەدگەریت، ئەوژی كو چینا هەرە سەرەكی كو دشێت بەلانسێ بگوهۆریت د ناڤبەرا هەردو چینێن مە ئاماژە پێكری رابگریت، ئەوژی چینا (ناڤچی) یە، بەلكو ئەڤ چینە وەك ناڤەندگەریەك دهێتە دیتن كو دەرفەتێ نەدەتە چینا دەولەمەند و دەستهەلاتدار كو ل سەر چینا هەژار دا زال بیت، هەر تشتەكێ وی چینێ بڤێت ل دویڤ خواست و ئارەزۆیا خۆ لسەر وان سەپینیت، هەر ئەڤ چینە بوویە ئەگەرێ هندێ كو كێشوەرێ ئورۆپا جۆرە یەكسانیەك د ناڤ كۆمەلگەهێن وان پەیدابیت، خەلك ل وێرێ هەست ب هەبوونا ژیانەكا خۆشتر و ئارامتر بكەت، هیڤییا مە ئەوە بلا ئێدی دەستهەلاتدارێن مە ل عیراقێ و كوردستانێ ژی هەول بدەن ئەڤی سیستەمێ ژبۆ هندێ پەیرەو بكەن ئەو جێوازیا چینایەتی نەمینیت و هەمی وەلاتییان وەكی ئێك مافێ ژیانێ هەبیت.
