NO IORG
نووترين نووچه
Authors Posts by مـووسا خـالد

مـووسا خـالد

مـووسا خـالد
9 POSTS 0 COMMENTS

2

مووسا خالد

دەربازبوونا « ۱۲۷ « سالان سەر ئێكەم ڕۆژنامەیا كوردی، ل سالا « ۱٨۹٨ « ئێکەم ڕۆژنامەیا کوردی ب ناڤێ ڕۆژنامەیا (كوردستان) ژلایێ « میقداد مەدحەت بەدرخانیڤە « ل قاهیرە پایتەختێ مێسری هاتە بەلاڤکرن.
ئەڤ ڕۆژنامە كوردستان ب زاراڤێ كرمانجیا سەری، ب تایبەت ئاخفتنا شێوازێ ناوچەیێن جەزیرە و بۆتان هاتبوو بەلاڤکرن هەروەسا ئەڤ ڕۆژنامە نزیکی دوو حەفتیان جارەکێ یان درەنگیتر دهاتە بەلاڤکرن .
ڕۆژناما كوردستان هەتا دەرکەتنا ژمارا پێنجێ « میقداد مەدحەت بەدرخان» سەرنڤێسەرێ وێ بوو، پاشێ لدویڤدا دەرکەتنا ژمارەێن دی ێن ڕۆژنامێ « عەبدولڕەحمان بەدرخانی‌« برایێ وی ئەڤ ئەركە وەرگرت بەردەوامێ پێدا .
ڕۆژنامەیا كوردستان ب گشتی « ٣١ « ژمارە ژێ دەرچوون، ژمارا ئیکێ هەتا پێنجێ ل قاهیرە، ژمارە شەش تا « ۱۹ « ل جنێڤ، ژ ۲۰ هەتا ۲۳ دیسا ل قاهیرە دەرچوو. هەروەسا ژمارە « ۲٤ « ل لەندەن، ژمارە ۲٥ هەتا ۲۹ ل ڤۆڵكستۆن، ژمارە ۳۰ و ۳۱ ل جنێڤ دەرچوون.
پشتی ژمارا ڕۆژنامَ ل ۱٤ ی‌ نیسانا سالا ۱۹۰۲ بەلاڤبووی. ناڤەڕاستا سالێن شێستا ژ سەدەیا بۆریدا، چەند ژمارەیەکێن ڕۆژنامێ ژ لایەن « د-مارف خەزنەدارە» هاتنە دیتن و چاپکرن. بەری هینگێ هەموو ژمارەێن ڕۆژنامێ، بتنێ ژمارە ۱۹ تا نوکە نەهاتیە دیتن.
ڕۆژنامەیا كوردستان ڕۆلەکێ گرنگ ب خۆڤە دیت ژ بۆ داكۆكیكرن و بەرزکرنا و گەشەكردنا هەستی نەتەوایەتی‌ و خەباتكرن بۆ ب دەستڤەئینانا مافێن گەلێ كورد.
ئەڤ ڕۆژا ڕۆژنامەگەریێ پیرۆزبێت ل ڕۆژنامەڤانێن جیهانێ ب گشتی و کوردستانێ بەتایبەتی، ڕۆژنامەڤانێن کوردستانێ بوونە پرەك بۆ گەهاندنا ڕاستیان و دروستکرنا پەیوەندیێن مەدەنی ناڤبەرا جڤاك و حکومەتێدا، هەروەسا زۆر ب بوێرەکی و گشتی د کاروانێن ژیانێدا شیانە ڕۆلەکێ برچاڤبگێڕن د گەهاندنا دەنگ و رەنگ و دیمەنێن جیاواز ێن جڤاکی بتایبەتی د ڕوماڵکرنێدا ل سەنگەرێن پێشیێ نە بۆ بەرگریکرنا ژ ئاخا کوردستانێ.

0

مـووسا خـالـد

پشتی رسەرهلدانا خەلكێ هەرێما كوردستانێ ل سالا 1991 هەبوونا هێزێن كوردی ل ناڤچەیێن كوردستانی هاتنە برێڤەبرن، ژبەر هندێ كو دەستپێكا ئازادبوونا هەرێما كوردستانێ ژ دەست رژێما فاشست یا ئیراقێ بوو، پڕانیا وەلاتێن ناڤچەیێ ب شێوەیەكێ ڕاستەوخۆ و نەڕاستەوخۆ ب بكارئینانا پارچەك ژ ل لایەنێن كوردی هەولێن ژ ژناڤبرنا ڤێ ئەزموونا هەرێمێ دایە، وان لایەن و وەلاتێن ناڤچێ بەرامبەری سیاسەتا ناڤخۆی و یا دیبلۆماسی شكەستن ئیناینە، چونكو ب شێوەیەكێ دەستووی ل سالا 2005 هەرێما كوردستانێ وەك قەوارەیەكا فیدڕاڵی ل ناڤ ئیراقێدا هاتیە دانان.
سەراری هندێ هەتا نوكە وەلاتێن هەرێماتیك و ب تایبەتی وەلاتێن جیران بەردەوام هەولا لاوازكرنا قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ دەن، یا هەرە دیر و ئەڤە چەندین سالە تا نوكە ئەم دبینن هندەك لایەنێن دی ل ژێر ناڤێ ڕۆژنامەڤان و سیاسی و شلۆڤەكار و چالاكڤانێن چەتە ب رێكن خوە یێن نەساخلەم دڤێن ب رێكا هەولێن خوە یێن كێم دڤێت هەرێما كوردستانێ ب ئەزموونەكا شكەستی دیاربكەن، بەلێ ئەڤە یا بەروڤاژی یە و هەرێمەكا سەركەفتی یە ژ هەموو رویەكێ ڤە.
رۆژهەڵاتا ناڤەڕاست پشتی پەیمانناما «لۆزان» و دابەشكرنا ناڤچی، كەفتیە بەرامبەر دەهان قەیران و شەڕان، ژ وان ژی ڕەگەزپەرستی و سەرهەڵدان تیرۆرێ و لاوازكرنا و پێكهاتێن ئایینی، ڤی شێوەیی چەندین جاران خوێن ڕشتن و ب دهان شەڕێن مەزن و بچویك ل ناڤچی رویداینە ئەڤ شەڕە ژی نەبووینە ئەگەری لاوازكرنا هەرێما كوردستانێ هەبوونا پێشمەرگێن قارەمان و سیاسەتا دروست یا هەرێمێ هەردەم خۆراگربوویە دژی هەر شەڕو كاودانەكێ نەخۆش ل دەڤەرێ بچیكترین نموونە ژی شكەستا رێكخراوا تێرۆرستێن داعشە.
بۆچی ئەزموونا هەرێمی كوردستان سەركەفتی یە؟!
١-پێكڤەژیان: ل هەرێما كوردستانێ پێكڤە ژیان یا هەی و گشت ئایین ب ئاشتی و ئارامی پێكڤە دژین، سەرەڕای هندێ یا هەڤسنوورە دگەڵ سووریا و ئیراق و بەردەوام بەرهەمئینانا وان تێرۆرە و دیسا د جیهانێ دا هەمبەر وەلاتێن دی كێمترین بۆیەرێن تیرۆرستی ل هەرێما كوردستانێ یێن رویداین، ژ لایێ وەڵاتێن نێڤدەولەتی ڤە پێشمەرگە ب قارمانی دژی تیرۆرێ هاتیە ناسین و ناڤودەنگكرن.
2-ئەمن و ئاساییش: ل ڕۆژهەڵاتا ناڤەڕاست كەمترین ڕێژەیا تاوانێن تیرۆرستی كو تێدا ئەنجامداین ئەوژی هەرێما كوردستانێ یە، ئەڤەژی ژ ئەگەرێ پابەندیا خەلكێ هەرێما كوردستان تارادیەكێ باش هەڤكارن دگەل هێزە ئەمنی یێن هەرێما كوردستانێ، هەتا نوكە ژی ل وەڵاتێن ئەوڕۆپا كێشەیا تیرۆرێ هەیە و نەشیاینە چارەسەریەكا بنەڕەتی بۆ بێتە دانان، بەلێ هەرێما كوردستان سەركەفتی بوویە د كیمكرنا ڕێژەیا تاوان و تیرۆرێ دا. سەرەڕای هندێ هەرێما كوردستانێ ژ ڕویێ گەشەپێدانێ و ئابووری ڤە. هەرێما كوردستانێ نوكە خودان هزار كۆمپانیێن ناڤڤخۆییە و ب سەدان سەرمایەدار تێدانە، هەتا نوكە دبەردەوامن ب پڕۆژەیێن خزمەتگوزاری، ژبەر هندێ هندێ ئەڤە چەندین سالە ژ لایێ حوكمەتا ئیراقێ ڤە ڕێگری بەرە ب پێشڤچوونا هەرێما كوردستانێ دكەن و بەهانەیا نەدانا مووچەیێن وەلاتییان ل هەرێما كوردستانێ هەرا بەردەوامە.

1

موسا خالد

هەر مللەتەكێ جیهانێ ب زمان و كلتۆرو ئاخ و نیشتمانێ خوە دهێتە نیاسین، زمانێ كوردی كێم نەتەوەیان هندی نەتەوەیێ كورد لسەر بكارئینانا زمانێ دایكێ كارەسات و زۆرداری دیتیە، ب هزاران كورد ل سەدێ بیستێ لسەر كوردبوون و بكارئینانا زمانێ كوردی هاتینە جینۆسایدكرن و ب دەهان هزار كیلۆمەترێن چوارگوشە ژ ئاخا كوردستانێ ژ زمانێ كوردی هاتیە ڤالاكرن و پرۆسەیا تورككرن، عەرەبكرن، عەجەمكرن و فارسكرن تێدا هاتیە ئەنجامدان و نها ژی بەردەوامە، ل ١٥ی گولانا سالا ١٩٣٢ ل پایتەختێ سۆریێ (شامێ) ژلایێ (میر جەلادەت بەدرخان) ڤە، بۆ ئێكەم جار گۆڤارا هاوار دهێتە چاپكرن   و ٢٣ هژمارێن دەستپێكێ ب پیتێن عەرەبی و ب كوردی و ٣٤ هژمارێن دووماهیێ ب پیتێن لاتینی ب كوردی دهێتە دەرئینان، ل سالا ١٩٨٧ ( فرات جەوهەری) دچیتە شامێ و هەموو هژمارێن گۆڤارێ د دوو بەرگان دا كومدكەت و ل ١٥ی گولانێ ل سالا ١٩٨٧ كو ئەڤە سالڤەگەڕا گۆڤارێ یە د وەشینیت، ئەڤ رۆژە هەر سال ژلایێ سازیێن چاندێ و پارتێن سیاسی ڤە وەكو رۆژا جەژنا زمانێ كوردی دهێتە پیرۆزكرن و ب مخابنی ڤە دبێژم، وەسا یا دیاردبیت ئیدی زمانێ دایكێ ( كوردی) هەر وەك چ گرنگییا خوە نەمایە ل دەڤ تاكێ كورد، د ڕۆژەكا هوسا دا ئەو چالاكییێن ژبۆ زمانی دهێنە كرن ب تبلێن دەستان دهێنە هژمارتن و ئیدی بۆ كەسێ گرنگ نینە جاران ناڤا خێزانێ دا یان زارۆكێ ئەوی فێری زمانێ كوردی ببت یان نە، بەلكو شانازییێ ب هندێ دبەت  دەمێ فێری عەرەبی و توركی و ئینگلیزی دبیت و هزرناكەت شەرم د هندێ دایە تاك زمانێ خوە نوزانت ل جهێ شانازییا زانینا زمانێن دی تر و ل رۆژا زمانێ كوردی زۆر كەس هەبووینە جانفیدایێن ژ پێخەمەت ئازادكرن و بەلاڤكرنا زمانێ كوردی گیانێ خوە كرینە قۆربان و ئەوێن ژ بۆ ئازادیا زمانی ئەڤرۆ دناڤا زیندانان دا و د ئەڤێ رۆژێ دا دوپات بكەین، بەردەوامی دان ب زمان و وەكو ئەركەك ل سەر پاراستن و بەلاڤكرن و گرنگیپێدانا زمانێ كوردی یێ شیرین، چونكی ب كوردی دژیم ‏وەكو كوردەك دێ مرین ‏ب كوردی د ئاخڤم و بەرسڤ دەم ‏ب كوردی دیسان زیندی دێ مینن، رۆژا جیهانیا زمانێ دایكێ پێدڤیە ئەم هەمی كای بۆ وەرار و پێشخستنا زمانێ كوردی بكەین، زمانێ كوردی ناسنامەیا نەتەوا كوردە ب هەمی رێیێن زانستی و ناڤەند و جهێن ئەكادیمی و كلتۆری و جڤاكی و سیاسی و حكومی لێ خودان دەركەڤین  و یێن كو ب زمانێ كوردی دنڤیسن، بزاڤێ بكەن زمانێ دایكێ كو بەرچاڤترین مەرجێ نەتەوەی یە بپارێزن، ب ساخی بهێلن، پێ باخڤن و نیشا زارۆیێن خوە بدەن، ب ڕێزمان و ڕێنڤیسەكا دروست و پاقژ بنڤیسن و بەرەڤ ئێكگرتن یان نێزیككرنا دیالێكتێن زمانێ كوردی ببەن، تایبەت د سۆشیال میدیایێ‌ دا كو ب مخابنی ڤە چاما ب سەرێ زمانێ كوردی د ئینن فەرە بەردەوام گرنگیێ پێ بدەین.

4

مـووسا خـالـد

چ سیاسەت ل سەر رویێ ڤی عەردی، نە د نوكە دا و نە ژی د رابردویی دا سیاسەتا ئیسلامێ نەبوویە و نابیت، بتنێ یا رۆن ئاشكەرا ئیسلام دینێ خودێ یە و سیاسەتكرن و رێڤەبڕن شۆلێ مرۆڤایە، هەر چەند ئەڤ سیاسەتە یا باش بیت، ل هەر جهەكێ هەبیت یا بێ كێماسی نابیت. دیسا ئەوێن سیاسەتێ دكن رەنگە تاكێ موسلمانە نەكو «ئیسلامە»، سەرەراری ڤان شەڕ وئالۆزیێن زۆریا وەلاتان ئەم دبینن بەشەكێ زور وەلاتێن عەرەب قورئانا پیرۆز كریە وەكو بنەما و دەستورێ خۆ یێ رێڤەبرنێ وەكو ئەرك و ماف و پەیرەوكرنا سیستەمێ یەكسانیا دادپەروەرانە، لێ بیرا مە بت دەمێ دەركەتنا گرۆپێن توندەرو نموونە وەكو تیرۆرستێن داعش ئیسلام كرە درووشمەكێ سیاسی و خۆ پێ بهێزدكر و مرۆڤاتی دخاپاند.
دەربارەی ئیسلاما سیاسی و ئیسلاما روحی هندك بۆچوونێن جودا جودا د ناڤبەرا عالم و زانایێن ئیسلامێ دا هەنە، «جمال الدین الافغانی» و «مەحەمەد عبدەی» و شاكردێن سیاسەتی و دینی ژێكجودا دكەن ئانكو چو تێكەلیا وان ب ئێكودوڤە نینە و سیاسەت یا بێ دینە و دین ژی بێ سیاسەتە، هەر تشتێ تێكەلیا سیاسەتێ بوو ئەو تشت دی یێ پیس و گەندەل بیت و ب كێری دینی ناهێت.
ل گۆرەی باوەریا زۆربەیا زانایان ئایین عەدالەتە و دوویرە ژ سیاسەتێ.» زانایێ ناڤدارێ ئیسلامێ شێخ محەەمد عەبدە هندەك تشتێن خراب و نەدادوەری، حیلە، درەو و خاپاندن، هتد.. ژ سیاسەتێ دیتینە، و هەتا هەر تشتەكێ دی پەیوەندی ب سیاسەتێ ڤە هەی یان خۆ نێزیكی وێ ژی بیت ئەو ب دژواری نەفرەت دكەت، چونكو سیاسەت ناگونجیت دگەل چ رێ و رێبازێن ئایینی سۆسیۆلوژی زانایێ ئەمریكی یێ ناڤدار «رایت میلز» دبێژیت (سیاسەت شەرەكێ بەردەوامە د ناڤبەرا دەستەلاتێ و بەرژەوەندیێ دا، ئانكو سیاسەت ئالاڤێ گڤاشتنێ‌ یە بۆ بدەستڤەئینانا بەرژەوەندیێن دونیایێ، چ پەیوەندیا دینی ب سیاسەتێ ڤە نینە. سیاسەت یا دادپەروەر نینە، چونكی دشێت هەموو تشتان قوربانی بەرژەوەندیان بكەت.
ل دوماهیكێ دڤێت بزانین كو ئیسلام بتنێ چارچوڤەكێ ئەخلاقیە و هندەك بنەماین گشتی بۆ سیاسەتێ یێت داناین، بەلێ هونەرێ سیاسەت و رێڤەبرنێ و بەرف پێشڤەبرنا كومەڵگزەهێ كارێ مرۆڤانە، كو ب شارەزای و ئاقل و زانستێ خۆ بگەهنێ پەیوەندی ب ئایین و دینێن جوداڤە نینە. یا دروست ئەوە خەلكێ هەرێما كوردستانێ و خەلكێ مە یێ خۆشتڤی دگەل مالا بارزان و پارتی ئێكرێز بن داكو بهێزبن و كەرامەت و شەرەفا مە هەموویان یا پاراستی بیت. چەند پارتی دیمۆكراتی كوردستان ب هێزبیت دێ هەرێما كوردستانێ یا ب هێز و پاراستیتر بیت.
ژێدەر : بەشەك ژ نموونەیان ڤەگۆهاستیە
ژ پەرتوكا ئیسلاما سیاسی .

5

مووسا خالد

ئێكگرتن و ئێكرێزیا ناڤمالا كوردی د ڤی دەمێ هەستیار دا زۆرا پێدڤییە و پشتی كو كۆمبوونا «مەسرۆر بارزانی» سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و «بافل تالەبانی» سەرۆكێ ئێكەتییا نشتیمانی یا كوردستانێ ل پیرمام كۆمبوونەكا ئەرینی دەستپێكر و ل گۆرەی كۆمبوون بۆ ئێكلاكرنا كارێن لژنەیێن پارتی و ئێكەتیێ یە د كابینەیا «10» یا نوی یا حوكمەتا هەرێما كودستانێ ڤان جۆرە كۆمبوونا گرنگیا خوە هەیە. یا فەرە ئەڤرۆ هێز و پارتێن سیاسی د ئێكگرتی بن.
دەربارەی كۆمبوونا پارتی و ئێكەتی هەموو دزانین ئەڤ دو حزبە حزبێن دەستهەلادارن و كورستانێ برێڤەدبەن ب پلەیا ئێكیێ پارتی دیموكراتی كوردستانە و دویڤدا ژی حزبا ئێكەتییا نیشتیمانی كوردستان دئێت، هەر نێزیكبوونەكا ڤان دو حزبان د نوكەدا ڤی مللەتێ كورستانێ دبەتە ئالیەكێ باش یێ هێمنی و ئارامی و ڤەژاندنا زێدەتر یا بازار و كار و كەسابەتی باشتر دبیت چونكو سەردەمێ رۆژانێن بانگەشەیا هەلبژارتێن پەرلەمانێ كوردستانێ، مە دیت هەر سەركردەیەكی ب شێوەیەكێ بانگەشەیا خوە یا جەماوەری ب گەرم و گۆری ئەنجام دا و چونكو ئەوا ل بانگەشەیان بۆ هەلبژارتنا دهێتەكرن تشتەكێ ئاساییە و ل پتریا زۆر یا وەلاتێن دی خراپتر ژی دژایەتیا ئێك دكەن ل دوماهیێ هەر وەكو چو نەهاتیەكرن وەكو «نە ئەو بایە بوو و نە باران» ل دوماهییا پرۆسێ دەستێ خوە دانە سەر ملێ ئێك.
ل ڤێرێ دا یا گرنگ ئەڤەیە خەلك هەموو چاڤەرێ هندێ یە حوكمەتەكا ئێك دەست و ئێكگرتی و بریارێن وان هەموو ل هەولێر و دهۆك و سلێمانی و حەڵەبجە وەك ئێك جێبەجێبكەن و دڤێت ئەو كێشەیێن هەلاویستی بهێنە چارەسەكرن نێزیكبوونا پارتی و ئێكەتی د نها دا فەرە ببیتە ئەگەرێ سەركەفتنان و چونكی ئێكگرتن گەرەنتییە بۆ سەركەڤتنێ و هێزا پارتێن سیاسی و بزاڤكرن بۆ دەستڤەئینانا مافـێن گەلێ كوردستانێ، ئێكگرتن و تێكەلبوونا ئالیێن سیاسی تایبەت پارتی و ئێكەتی فەرە و ئێك ژ ئارمانجێن سەرەكی و گرنگترین هەولدان بۆ رێكخستن و ئێكرێزیكرنا ناڤمالا كوردی بت، ژبەر ڤێ چەندێ گرنگە هەموو حزب بریاربدەن ژ نوكە وێڤە وەكی هێزاكا ئێكدەست یا كوردستانێ كاربكەن ل هەرێما كوردستانێ و هەر ل بەرامبەر بەغدا بەردەوامبن ب ئێك ئاراستە و ب ئێك ڕێك كار بكەن، گرنگە هەر ژ ئەڤرۆكە ل بەغدا و هەرێما كوردستانێ دا د گۆرەپانا سیاسی، جڤاكی، مەدەنی، ئەڤا كو پێدڤی بیت خەباتێ بۆ بكەین، پێكڤە دبەردەوام بین. هەر نوكە ئێكگرتنا حزبان د كوردستانێ د پێنگاڤەكا چارەسەرە ب ئێكرێزی و رێكخستنا ناڤمالا كوردی گەلەك گرنگە و تێكەلبوونا پارتێن سیاسی و هەم گەلەك كاریگەرە بۆ وێ چەندێ ئێك هەلوەست د ناڤ حزبێن كوردستانێ دا دروست ببیت، ئومێدەوارین ئەڤ كۆمبوون هێزا پارتێن هەرێما كوردستانێ ببیتە ئەگەرێ ئێكگرتن و ڤیانێ د ناڤبەرا پارتێن كوردستانی ژبۆ خزمەتكرنا مللەتێ كورد هەمبەر بەغدا، فەرە نها بێژین بەلێ بۆ درووشمێ ئێكگرتن و ئێكرێزیێ رێكە چارەسەری یە و لێك نێزیككرنا ئالیێن سیاسیێن كوردی كاركرن و بدوماهێك ئینانا هەموو كێشە و ناكۆكیان.

1

موسا خالد

بەرپرسایەتی یە ئەگەر مرۆڤان یان هەر تاكەكێ جڤاكی دا هێزو ئێرادە و باوەری ل دەف هەبیت د ژیانێ دا یێ بەردەوام بیت دێ گۆهۆڕینێن باش د ئارمانجێن وی دا پەیدا دبیت ئەوە كۆ مرۆڤ بەرامبەر هەر كاودانەكێ یان ئاستەنگێن ژیانێ ڕاوەستێت و دەستان نە دا هێلێت، دیسان پیشبەستنی ب خوە بكەن پاشان ب پیشتبەستا جڤاكی بكەن، چونكێ ئەم مرۆڤ هەر تاكەك د بازنەیەكێ دا دژین جاران پێدڤی خوە و كەسانێن دەوروبەر دبین ژ بۆ هەموو كاودانێن ژیانێ بەرپرسیار ب دانین بەرۆڤاژی ڤێ چەندێ ئەگەر كەسەكێ كێم بەرپرسایەتی بیت، دێ زوو كەڤیت و نەشیت خوە لبەر ئاستەنگێن ژیانێ بگریت رەشبینی دێ لێ كۆم بیت و نەشیت بەردەوام بیت و رێكا خوە بەتە سەری بۆ سەركەفتنێ، ئانكو ئەم شێن بێژین ێت ئەرینی ‌جاران رەنگە كەفتن و شەپرزەی یان هلنگفتن دەف پەیدا بیت، لێ ئەڤە دێ بیتە ئەگەرێ هندێ كۆ مفای ژ ڤان شكەستنان وەرگریت و دوبارە رابیتە سەر پێن خوە و بزاڤێ بۆ سەركەفتێ بكەت، یان دەمێ كەسەك ئارمانجا خوە دانیت یا فەرە پاشڤە نەزڤڕێت د هەبوونا كەسایەتیا خوە دا وێ بەرپڕسایەتێ بدەتە خوە كۆ بۆ پێشڤە بچێت و ئارمانجا خوە دیار بكەت، د ژیانێ دا وەك ئاڤاكرنا كەسایەتیا بەر پرسیار، یان هەر سێكتەرەكێ ئەو مرۆڤێن نوكە تێدا كاردكەن ل دامۆدەزگەهێن حكومی میری و حزبی فەرە خوە بەرپرسیار بدانت ژبۆ خزمەتكرنا جڤاكێ، بەرپرسایەتیا راستەقینە ئەرك و رەوشتە یا فەرە د هێزۆ هەبوونا مرۆڤی دا بەرپرسیاتی ئانكۆ مرۆڤان وژدان هەبیت،
دا ئەوە كۆ مرۆڤ دروست بشێت روو ب روو ژیانێ بیت، بۆ ژیانا مرۆڤی ب خۆە باوەری ب خوە بوون زۆرا گرنگە چونكێ ئەگەر مرۆڤی ئەڤ باوەری و بەرپرسایەتیە نەبیت دێ كەسەكێ لاواز ژێ دەركەڤیت رەنگە هندەك كەس ب رێكا مرۆڤی بۆ خوەە بگەهنە ئارمانجێ یان مرۆڤ بیتە ئامرازەكێ لاواز بەرامبەری وان، دیسان ل ئاستێ تێگەهشتنا جڤاكی ژی دا باوەری ب خوە بوونێ رەنگڤەدانا خوە هەیە، چونكی هەر مرۆڤەكێ وزەیەكا زۆرا هەی بەس زۆر كەس خوە ناناسن وەك كەسایەتی، هندەك كەس هەنە هەر د قوناغا زاڕۆكینیێ باوەری دگەل گەشە دكەت ئەوژی ژ بۆ ئەگەرێ پەروەردا درۆست یا دەیك و بابان دزڤڕیت، ل ڤێرێ بۆ مە دیار دبێت باوەری ب خوە بوونە و جاران بەرپرسایەتی ئەركەكێ گرانە بەرامبەی وان كەسێن دوروبەرێن مرۆڤ وەكو وێ ژینگەها تێدا دژیت.

3

مـووسـا خـالـد

پشتی وەرگرتنا پێشنیار و تێبینێن مەرجەعێ كوردان سەرۆك «مەسعود بارزانی» ئۆجەلان ل 27 شوباتا سالا 2025، دیسا خواست كو پەكەكە چەكان دانن، چونكی نێزیكی « 47 « سالان بەردەوامن، خەباتا خۆ یا چەكداری هەتا نوكە دامەزراندنا خودایە، دیسا ئەڤ بانگەوازا رێبەرێ چەكدارێن پەكەكێ رەنگە بیتە ئەگەرێ سازانا دیموكراسی و جڤاك و دەولەت تێكەلبن و هەموو گرۆپ چەكان دانن. زۆر لایەن چاڤەڕێ ڤێ پەیامێ بوون، لێ ئەز باوەر نینم كو ب ساناهی و هەر زویكا پەكەكە چەكان دانن، توركیا ژی دخوازیت گرێدانەكا باشتر بەرامبەرێ كوردان ئاڤا بكەت، توركیا دخوازیت باشور و توركیا و سووریا سیاسەتەكا نەرمتر برێڤەبەت، دیسا ئەڤە چەندین سالە توركیا هەمبەرێ كوردین توركیا سیاسەتەكا توند برێڤەدبر، چونكێ زۆرتر ژ 100 سالانە كێشا كورد و توركیا چاڕەسەرنەبوونە، چونكو ئەڤ ئالۆزیە بوونە جهێ ئاوارەبوونا زۆر كەسێن كورد و توركیا ل ئورۆپا، دیسا پریا وەلاتێن جیهانی پێشوازیێ ل ڤێ نامەیا ئۆجەلانی دكن، چونكی دبیت ئەڤ پەیامە بیتە ئەگەرێ چاڕەسەركرنا زۆر كێشەیێن دی، بەرێ چەندیێن سالە نێزیك 15 تا 16 هزار چەكدار ل ناڤخۆیا توركیا هەبوون. ئۆجەلان دیاركر ژی كورد و تورك برانە ئەم دشێن ب رێكا ئاشتیێ كێشەیێن خۆ چاڕەسەربكەن، دیسا ب بۆچوونا من دبیت هندەك پێنگاڤێن ئەرینی بهێنە هاڤێتن، نها باشترین نموونە بەرچاڤێن مەیە كو توركیا ل سووریا باشترین گارێگەریا خۆ هەیە ل سورویا نوی دا، ئەگەر د ڤێ پرسێ دا پەكەكە چەكان نەدانن، رەنگە توركیا كێشەیێن مەزنتر هەمبەری كوردان بكەت، دیسا كوردین سووریا داگیر بكەت و دوبارە تۆپ باران بكەت، ئەڤ بانگەوازا ئۆجەللان دایە دیاركرن كو پەكەكە چەكان دانن. دیسا بلا ل بیرا مە بیت، پێڤاژویا ئاشتیێ ل سەر دەستێ مەرجەعێ كورد «مەسعوود بارزانی» هاتیەدانان ل نەورۆز و نیسانا سالا 2013 پێڤاژۆیا ئاشتیێ ناڤبەرا مەرجەعێ كوردان سەرۆك « مەسعود بارزانی « و سەرۆكی توركیا «ئەردوگان» هاتە پێش ئەڤ پرۆسێسا ئاشتییێ دەستپێكر، لێ مخابن ل دوماهییا سالا 2015 ژ ئەگەرێ ناكۆكیا، زۆر پارت و كەسێن سیاسی یێن كورد ل توركیا ئەڤ پێڤاژۆیە پنپێكرن، توركیا ل دژی وان راوەستیا و هێرش و ب قەیۆمان و زێندانكرنا زۆر سیاسیێن نها دەمپارتی هاتنە زیندانكرن ژناڤبرن، كوردێن توركیا ژ ئەگەرێ گڤاشتنێن پەكەكێ ئەڤ پێڤاژۆیە تێكدان. پشتی ڤێ قۆناغێ ئەز دبینم ئەردۆگان دێ مەرجێن توندتر هەمبەری پەكەكێ هەبن، نەكو پەكەكێ هەبن هەمبەری ئەردۆگانی، چونكی ئەردۆگان د سیاسەتا خوە یا دەرەكی دا كەسەكێ شارەزایە ل «پرۆسێسا ئاشتییێ «. ل ڤێرە سێ پرسیار دهێنە پێش:
ئەرێ دێ كارڤەدانا توركیا چبیت ؟ ئەرێ هەڕدو لایەن ناكۆكن بگەهنە چارەسەریێ؟ یان بەرامبەر ڤێ ڤێ چەندێ توركیا دەست پێشخەر بیت؟
توركیا دخوازیت ئەو قۆناغا نۆكە ل سووریا دەربازدبیت مفای ژێ وەرگریت و نەرماتیەك باشتر ل توركیا ئاڤا بكەت، یا هەرە گرنگ د ئاشتیێ دا گەرەنتیا نیڤدەولی و نەتەوەیێن ئێكگرتی هەبیت. تورك دانپێدانێ بكەت كو كورد نەتەوەیەكە و بەشەكێ گرنگە د رۆژهەلاتا ناڤەڕاست دا و تایبەت ل توركیا.
هەر چەندە پڕانیا خەلكێ چەك دانانا پەكەكێ ب ئاشتیەكا بەتال ددانن بۆ گەلێ كورد ل باكۆر، بەلێ هەبوونا پەكەكێ د لیستا تیرۆرێ دایە و بەردەوام هێرشێن توركیا بۆ سەر قەندیلی و باشوور و بارودۆخێ سیاسی ل رۆژهەلاتا ناڤەڕاست و پرسا رۆژئاڤایێ كوردستانێ كو گۆهورینا نەچاڤەڕێكری دایە، رەنگە بریارا ئۆجەلانی ئەقلانە بیت، چونكو «پرسا كوردان ل رۆژهەلاتا ناڤەڕاست د نوكە دا پرسەكا جدی یە». هەر چەندە رەگەزپەرستیا توركیا یا بەردەوام رێك نەدایە كورد بگەهن ئارمانجا خوە، یاریكرنا سیاسی یا نوكە د گۆرەپانا رۆژهەلات ناڤەڕاست دایە و فەرە كورد باشتڕ ئێكگرتی بن.

2

مـووسا خـالد

زمانێ كوردی كێم نەتەوەیا تەمەتی نەتەوەیا كورد لسەر كارئینانا زمانێ دایكێ كارەسات و زۆرداری دیتینە. ب هزاران كورد ل سەدێ بیستێ لسەر كوردبوون و بكارئینانا زمانێ كوردی هاتینە جینۆسایدكرن و ب دەهان هزار كیلۆمەترێن چارگۆشە ژ ئاخا كوردستانێ ژ زمانێ كوردی هاتیەڤالاكرن و پرۆسەیا تورككرن، عەرەبكرن، عەجەمكرن و فارسكرن تێدا هاتیە ئەنجامدان و نها ژی بەردەوامە، ل ١٥ گولانا سالا ١٩٣٢، ل پایتەختێ سووریێ (شامێ) ژ لایێ (میر جەلادەت بەدرخان) ڤە، بۆ جارا ئێكێ‌ كۆڤارا هەوار دهێتە چاپكرن،كۆڤارا هەوار، ٢٣ هەژمارێن دەستپێكێ ب پیتێن عەرەبی و ب كوردی و ٣٤ هەژمارێن دوماهیێ ب پیتێن لاتینی ب كوردی دهێتە دەرئینان. ل سالا ١٩٨٧ (فرات جەوهەری) دچیتە شامێ و هەموو هەژمارێن كۆڤارێ د دو بەڕگان دا كۆم دكەت و ل ١٥ گولانێ ل سالا ١٩٨٧ كو ئەڤە ساڵڤەگەرا كۆڤارێ یە دوەشینیت. ئەڤ رۆژە هەر سال ژ لایێ سازیێن چاندێ و پارتێن سیاسی ڤە وەكو رۆژا جەژنا زمانێ كوردی دهێتە پیرۆزكرن و ب مخابنی ڤە دبێژم! وەسا یا دیاردبیت ئیدی زمانێ دایكێ (كوردی) هەر وەك چ گرنگییا خوە نەمایە ل دەڤ تاكێ كورد، د ڕۆژەكا هۆسا دا ئەو چالاكییێن ژبۆ زمانی دهێنەكرن ب تبلێن دەستان دهێنە هەژمارت، و ئێدی بۆ كەسێ گرنگ نینە جاران ناڤا خێزانێ دا یان زارۆكێ ئەوی فێری زمانێ كوردی ببت یان نە، بەلكو شانازیێ ب هندێ دبیت دەمێ فێری عەرەبی و توركی و ئینگلیزی دبت و هزرناكەت شەرم د هندێ داتە تاك زمانێ خوە نزانت ل جهێ شانازییا زانینا زمانێن دیتر و ل رۆژا زمانێ كوردی زۆر كەس هەبووینە و درود بۆ گیانێ وان جانفیدایێن ژ پێخەمەت ئازادكرن و بەلاڤكرنا زمانێ كوردی گیانێ خۆ كریە قوربان و ئەوێن ژ بۆ ئازادیا زمانی ئەڤرۆ د ناڤا زیندانان دا و د ئەڤێ رۆژێ دا دۆپات بكەین، بەردەوامی دان ب زمان و وەكو ئەركەك ل سەر پاراستن و بەلاڤكرن و گرنگیپێدانا زمانێ كوردی یێ شیرین و چونكی ب كوردی دژیم ‏وەكو كوردەك دێ مرین ‏ب كوردی دئاخڤم و بەرسڤ دەم ‏بە كوردی دیسا زیندی دێ مینن، رۆژا جیهانیا زمانێ دایكێ پێدڤیە ئەم هەمی كار بۆ وەرار و پێشئێخستنا زمانێ كوردی بكەین، زمانێ كوردی ناسناما نەتەوا كوردە ب هەمی رێیێن زانستی و ناڤەند و جهێن ئاكادیمی و كولتۆری و جڤاكی و سیاسی و حوكمی لێ خودان دەركەڤین و یێن كو ب زمانێ كوردی دنڤیسن، بزاڤێ بكەن زمانێ دایكێ كو بەرچاڤترین مەرجێ نەتەوەییە بپارێزن، ب ساخی بهێلن پێ باخڤن و نیشا زارۆیێن خۆ بدەن، ب ڕێزمان و ڕێنڤیسەكا دروست و پاك بنڤێسن و بەرەڤ ئێكگرتن یان نێزیككرنا دایلێكتێن زمانێ كوردی ڤە ببەن، تایبەت د سۆشیال میدیایێ‌ دا كو ب مخابنی ڤە جاران هندەك زمان و پەیڤێن زمانێن بیانی ل پێشیا زمانێ كوردی دانن فەرە بەردەوام گرنگیێ پێ بدەین داكو زمانێ مە بەردەوام د گەشەبوونێ دابیت وەرارەكا بەردەوام بو نڤشێ داهاتی هەبیت.

4

مـووسا خـالد

سەرۆكێ‌ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ‌ «مەسرۆر بارزانی» بەری چەند رۆژان گەهشتە سۆیسرا بۆ پشكداریكرن ل كۆڕبەندێ‌ ئابووری یێ‌ جیهانی ل داڤۆسێ‌، كۆ ئەڤ ساڵە ل ژێر درووشمێ‌ « هاریكاری پێخەمەت سەردەمێ‌ زیرەك دا « ل ڕۆژا 20 هەیڤێ‌ هەتا 24، ل باژێرێ داڤۆس سۆیسرا دێ بڕێڤەچێت. « مەسرۆر بارزانی» پشكداریكرنا وی د كۆڕبەندی دا، سەرۆكێ‌ حوكمەتێ‌، ژمارەیەكا دیداران دگەل و بەرپرسێن باڵا یێن وەلاتێن جیهانێ‌ دێ‌ ئەنجامدەت و كۆمبوون دەرفەت ئالۆگۆركرن بۆ هاریكاریكارێن ل گەڵ هەرێما كوردستانێ‌ هێنە گەنگەشەكرن، ب تایبەتی د وارێن ئابووری و بازرگانی و وەبەرهێنانێ‌ دا. سەرۆكوەزیران مەسرۆر بارزانی د چارچووڤەیێ‌ پشكداریكرنێ د ئەڤی كۆربەندی دا « ٥٠ « دیدار و كۆمبوون ل گەل سەرۆكوەزیر و وەزیرێن وەلاتان و كەسایەتێن كاریگەرێن جیهانێ‌ هەنە «مەسرۆر بارزانی» وەك كەسایەتییەكێ‌ سەرەكی د داڕشتنا گۆتۆبێژێن ئابووری و ئەمنی دا ئامادە دبیت. پشكداریكرنا بەردەوام یا هەرێما كوردستانێ‌، تیشكێ‌ دئێختە سەر ڕۆلێ‌ گەشەكرنا هەرێما كوردستانێ‌ ل سەر مەیدانا جیهانێ‌.ب پشكداریا زێدەتری «360» سەركردە و «60» سەرۆكێن وەلاتێن جیهانێ‌ كۆڕبەندێ‌ داڤۆس یێ‌ ئابووری ل سۆیسرا دەست پی دكەت. هەروەسا (مالا كوردستان Kurdistan House ) ل داڤۆس، كو د سالا بۆری دا ل سەر ڕاسپاردەیا سەرۆكێ‌ حوكمەتێ‌ هاتە ڤەكرن، چەندین چالاكی ب پشكداریا ژمارەیەك ژ وەبەرهێنەر و دەولەمەند و خودانكاران ل كوردستانێ‌ ڕێكخستن، بۆ ئارمانجا ناسینا هەرێما كوردستانێ‌ و پەرەپێدانا وەبەرهێنانێ‌ و ئاڵوگۆڕیا بازرگانی. پشكداریا سەرۆكێ‌ حوكمەتێ‌ لە كۆڕبەندیی ئابووریی یێ‌ جیهانی ل داڤۆسێ‌، د چارچووڤەیێ‌ هەولێن بەردەوام بۆ بهێزكرنا پێگەهێ‌ هەرێما كوردستانێ‌ لسەر ئاستێ‌ نێڤدەولەتی و دیپلۆماسی و پێشئێخستنا پرۆسەیا وەبەرهێنانێ‌ و گەشەپێدانا ئابووری یە ل هەرێما كوردستانێ‌.ب دەهان دیدار و كۆمبوون ل گەل كۆنگرێسمان و سیناتۆر و بازرگانێن مەزن و دیپلۆماتكار و سەركردەیێن بالا یێن وەلاتێن جیهانێ‌ ل داڤۆس پشكدارن. د هەموو چالاكی و كۆمبوون و دیدارێن بەرهەمدار دا، بۆ مە دیار دبیت كو «مەسرۆر بارزانی» بهێزترین كاراكتەریی ناڤ كۆڕبەندێ‌ ئابووری یێ‌ جیهانێ‌ یە ل داڤۆس ـ سۆیسرا، ئەو دزانیت بۆ چ ئارمانجەكێ‌ چوویە دێ چاوا و چ كەت پشكداریكرن د وی كۆڕبەندی دا، كارەكێ‌ دێ‌ كەت هەرێما كوردستانێ‌ پێگەهەكێ‌ بهێزتر پەیدا بكەت. ئەڤە ژی نە ژ « بۆ خوە بنەمالا خوە و حزبا خوە» بەلكو بۆ «گەل و نیشتیمانێ‌ خوە « مەسرۆر بارزانی ل ‌ناڤخۆییا كوردستانێ خزمەتێ بۆ گەلێ‌ خۆ دكەت و بەرڤانیێ‌ لێ‌ دكەت و ل ئاستێ‌ دەرڤە ژی بەرەڤانیێ‌ ژ كولتۆر و مێژوو و ئابوور و سیما و نیشتمانێ‌ خوە جوان دكەت و پێگەهێ‌ هەرێما كوردستانێ‌ ب هێز دكەت. بەلێ‌ ل هەر جەهەكی بەرژەوەندیا نیشتمانی هەبیت سەرۆكێ‌ وەزیران «مەسرۆر بارزانی» ل وی جهی ئامادە دبیت و دەنگێ‌ گەلێ‌ خوە ب جیهانێ‌ دگەهینیت و هەرێما كوردستانێ بۆ جیهانێ باشتر ددەتە نیاسین و پشتگیریا زۆر ولاتان بۆ ب دەستخۆڤە دئینت بۆ مافێن ڕەوا یێن گەلێ خوە، مەسرۆر بارزانی سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ‌ بەردەوام پالپشتیا خوە بۆ چارەسەریا كێشەیان دكەت و هەولێن پێشكەفتن و سەركەفتن و بهێزكرن ئابووری هەرێما كوردستانێ ددەت. بەلێ دیسا ب كریار یا سەلماندی و د گۆتارا خوە دا هەر دەست بكاربوونا وی بۆ د كابینەیا نەهێ‌ یا حوكمەتەكا هەرێما كوردستانێ ب هەموو وەزیرێن خوە گۆت «دڤێت ئەم هەموو خزمەتكارێن وەلاتیێن كوردستانێ‌ بین « و سەركردەیەكێ‌ كارێزما و چالاك و كارەكتەرەكێ‌ ب هێز ل ئاستێ‌ هەرێمایەتی و نێڤدەوڵەتی وەكو «مەسرۆر بارزانی» ناهێتە بهێتە بەراوردكرن بەرامبەر هێچ سەركردەیەكێ‌ دی، دیسا یا پێدڤیە ژی خەلكێ‌ هەرێما كوردستانێ‌ ئەڤێ‌ بزانن كو خەمخۆرێ‌ راستەقینە یێ‌ گەلێ‌ كوردە. د ڤان ڕۆژان دا «مەسرۆر بارزانی» ل داڤۆس مفایەكێ‌ زۆر دێ‌ بۆ كوردان و گەلێ‌ كوردستانێ‌ هەبیت، كۆڕبەندێ‌ جیهانیێ‌ داڤۆس ئەنجامێن ویی بۆ هەرێما كوردستانی، و گرنگیا چارەسەركرنا كێشەێن هەرێما كوردستانێ‌ و حوكمەتا فیدرال ب شێوەیەكێ‌ بنەڕەتی و ل سەربنەمایێ‌ دەستووری. ل مالا كوردستانێ‌ ل داڤۆسێ‌ سەرۆكوەزیران مەسرۆر بارزانی شیایە پرەكا پەیوەندییان ل گەل وەلاتان دروست بكەت و چەندین كۆمبوونێن مەزن ل گەل ئەنجامبدەت.

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com