‹هرچ و دادپەروەریا جڤاكی›
• هرچێ گۆت: بۆچی هندەك خەلك حەز ژ وەلاتێ خۆ ناكەن؟، ئەز دبینم هندەك تشتان دكەن دێ بێژی كەربێن وان ژوەڵاتێ وان ڤەدبن.
– من گۆتێ: چاوا؟ تو چاوا دزانی؟
• هرچێ گۆت: یا خۆیایە، ئەوێ گلێشا دهاڤێژنە كولانان و ئەوێ گەندەڵیێ دكەن وئەوێن داروبارا دسۆژن و هندەك ئاژەڵان دكوژن و یێن دی ناڤودەنگێ (سمعە) وەڵاتێ خۆ تێكددەن و هەولددەن هەردەم ب كێمی و سڤكی نیشا خەلكێ بیانی بدەن، وان گوه ل تاكێن دی نینە كا چاوا دژین و كا وەلات چ لێ دهێت، گرنگ ئەوە ئەو و ئەوێن وان دڤێن خۆش بژین و یێن دی ژی ل كانیكا قێڕی، وان یا خۆ دابینكری و شۆل ب تشتەكێ دی نینە، تەنانەت ئامادە نینن تشتەكی بۆ خەلكێ خۆ ئان بۆ وەلاتی ب گشت بكەن. هندەك ژی هند بكەربن، بارودۆخێ نهو ب یێ بەرێ زەمانێ ‹سەددامی› بەراورد دكەن، نێ نزانم ئەوان ژبیرێ چوویە ‹سەددامی› كونە مشك ل خەلكێ كربوون قەیسەری، خوه ئەم هرچ ژی د چ شكەڤتان ڤە نەدحەویاین، چیا دسۆتن، ئاگر بەرددا گوند و باژێڕ و شینكاتی و بەڕویێن چیا و دەشت ودۆل ژی ژ دەستا خلاس نەدبوون، چاوا ئەزمانێ وان دگەڕیێت وەبێژن.
– من گۆتێ: راستە منژی ئەو تێبینی یا كری، ئەو مرۆڤ كتەكا كێمن و ئەگەر ئەو وەبێژن دێ دەڤێ وان چیتە پشتا پاتكا وان، ل زەمانێ سەدامی ئێك نەدشیا هندە پاران كۆم كەت، پشتی سەرهەلدانێ دەرفەتەكا باش بدەستكەڤت و دربێ خۆ وەشاند. جهێ نیگەرانی ێە ئەگەر ئەڤ توخمە زێدەببن و وە لێ بهێت كۆڕێن شەهید و كەڤنە پێشمەرگە و خێزانێن وان ڤێ هەستێ بكەن. ئەڤ توخمە نهو گەلەك زێدەترن ژبەرێ، پشتی سەرهەلدانێ و حەتا دویماهیا شەڕێ ناڤخۆ ژی كتەكا كێم هەبوون وەسا هزرا خۆ دكر، بەس نەدوێریان وەسا رەفتارێ بكەن، دوورك دكرنە خێر دا نەهێنە دادگەهكرن. بەرژەوەندیێن وان پشتی سەرهەلدانێ گەشەكرن و ئەو شیان جارەكادی ببنەڤە خودان بزنز و پارەكێ ئەندێشەیی كۆمكر، زاڕۆكێن وانژی نهو ڤڕا لسەر كوڕێن شەهید و كەڤنە پێشمەرگان لێددەن، دلێ خەلكی ژبەر ڤێ حەلیا، نەكو ژبەر تشتەكێ دی، خەلك یێ ئامادەیە ب هەمی رەنگان برسیەتی و نەخۆشی و بێحال و مالیێ قەبوول كەن ژبۆ شۆڕشێ، لێ نهۆ نەوەسانە، وان دیت گەلەك پتر پویتە ب كەڤنە دوژمنێن شۆڕەشێ هاتەدان؛ ل ژێر بیانۆیێن جودا، كو چ ژوان نەیێن هندێنە مەیموینكەك پـێ قانعببیت، كوڕێن شوڕەشێ كەڤتنە د ناڤ هەستەكا هاڤی دا و نەشێن تێبگەهن ئەڤە چ بوو و بۆچی هۆ لێهات.
• هرچێ ب كەنی ڤە گۆت: بۆچی تە گۆت مەیمینك، تە نەگۆت هرچ؟ چیە هرچ خلاس گەڕا مەیمینكێ یە؟
– من گۆتێ: نەخێر بەسە، بەلێپا من گۆت مەیمینك، چونكی مەیمینك عاقلترە ژ هرچێ. بیرا من ل ئەزمۆنەكا سەیر هات كو لسەر مەیمینكێ هاتبووكرن لەوا من وەگۆت.
– ئەو ئەزمۆنا ‹فرانس دیڤال› زانایێ رەفتارا ئاژەڵان هاتە بیرا من، كو لساڵا 2003 ل زانكۆیا ئیمۆری/ جۆرجیا، ئەمریكا، لسەر مەیموینكان كری و وەكی پیڤەرەك بۆ مافێن تاكی و دادپەروەریا جڤاكی بكارئینای: (رەنگڤەدانا نادادپەروەریێ لسەر رەفتارا مەیمینكان) و ل گۆڤارا ناتۆر Nature بەڵاڤكری.
– ئەڤ ئەزمۆنە بەشەك بوون ژ لێكۆلینا وی ژبۆ تێگەهشتنا رەفتارا جڤاكی ل هەمبەر دادپەروەریێ ل جڤاكێن مرۆڤان.
– زێرەڤانی داخواز ژ دو مەیموینكێن كەهی كر، هەرئێك ژوان بەرەكی بدەتەڤێ. هەردو مەیموینكان، هەرئێكێ بەرەك بۆ زێرەڤانی ئینا و زێرەڤانی هەرئێكێ فستەقەك دایێ وەكی خەلات. هەردوویان ب دلخۆشی وەرگرت و فستەقێن خۆ خوارن. جارێن پشتی وێ هەرجارا بەرەك بۆ زێرەڤانی دئینان، زێرەڤانی فستەقەك ددا مەیموینكا ئێكێ و مۆزەك ددا یا دووێ، پشتی چەند جارەكان مەیموینكا ئێكێ یاكو فستەق وەردگرتن دامایبوو و ئێدی گوهێ خۆ نەددایێ و بەر بۆ نەدئینان. پشتی چەند گەڕەكێن دیێن ڤێ ئەزمۆنێ، مەیموینكا ئێكێ هەست ب نادادپەروەریێ كر و بەر رادكر و ل شوینا بدەتەڤ زێرەڤانی، د سەروچاڤا وەردكر. دەما دیتی كو هەر دێ وەسابیت، مەیموینكا ئێكێ تووڕەبوو و دەست ب قیژقیژێ كر و نەكو ئێدی بەر نەدئینان، بەلكو كەربێن وێ ژمەیموینكا دووێژی ڤەدبوون و هێڕش دكرە سەر و نەدهێلا بەری بدەتەڤ زێرەڤانی.
– خەلكژی وەسا هەرچەندی ددلسۆز و تەڤلیبن، دەما دیت ئەركێ وان وەكی ئێكە و تەنێ ماف وەرگرتنێ دا ب دادپەروەری لێ ناهێتە نێڕین، هەست ب غدرێ دكەن و هاڤی دبن. ژئەنجاما وێ هاڤیبوونێ كەربێن وان ژ تاكێن دی ژی ڤەدبن یێن كو دهێنە خەلاتكرن، هەروەسا چ پەیوەندی ب وی سیستمی ڤە نامینیت و دێ هەوڵدەن ب هەمی شیانێن خۆ تێكدەن لدویڤ پرەنسیپێ (مادەم بۆ من نینە، هەما بلا تێك بچیت و بۆ كەسێ دی ژی نەبیت).
• هرچێ گۆت: پا چارە چیە؟ ئەم چ بكەین؟
– من گۆتێ: باوەركە ژبلی دادپەروەری و عەدالەتا جڤاكی هیچ تشتەكێ دی ناهێتەكرن، پێدڤیە هەر حوكمەتەك بهێتە سەر حوكمی، د دەستپێكێ دا نەهێلیت خەلكێ مەغدۆر و ستەملێكری بمینیت. چونە بیت ب ئاخڤتنەكا خۆش و دلدانەكا شارستانی و راستگۆ.
– پێدڤیە كێمترین جۆرێ ژیانێ بۆ هەمی تاكان بڕەخسینیت، هەركەسەك ب كەڕامەت بشێت بژیت بێی كو ناچارببیت كەڕامەتا خۆ دگەل مایێ ژیانێ ئالۆگۆڕ بكەت، ئانكو پیدڤی بیت كەڕامەتا خۆ ژدەستبدەت دا بشێت بژیت.
شۆڕشێ سەرگرت و كوڕێن شۆڕشێ مانە مەغدۆر – هندەك ژێ نەبن – كو باڵندەی دادایە سەرسەری.
• هەرچێ گۆت: چاوا چ بۆ نەهاتیەكرن؟ ما ئەڤە كۆڕێن شۆڕەشێ نینن هەمی مەسئولیەت بدەستڤەگرتین و هەمی شۆل پـێ چێدبن؟ هەمیان مافێ خۆ یێ وەرگرتی، ئەون نهۆ وەڵاتی بڕێڤەدبەن.
– من گۆتێ: ئەو پیڤەر نەمایە. كوڕێت شۆڕەشێ ژی هەمی د خۆشڤین نینن و هەمیان مافێ خۆ وەرنەگرتیە، تەنێ چینەكا تایبەت نەبیت ژ وان كو هندەك پەسەنێن تایبەت یێن تێدا و كەس نزانیت چنە.
نووترين نووچه
- سەرۆك بارزانی و مەزلۆم عەبدی دوپاتیێ ل ئێكڕێزی و ئێكگرتنا كوردان دكەن
- نوونەرا حوكمەتا هەرێمێ ل واشنتۆن دێ پشكداریێ د رێوڕەسمێ دەستبكاربوونا ترەمپی دا كەت
- ئاسۆ كەریم: سەرۆك بارزانی فاكتەرێ سەرەكیێ ئێكبوونا گەلێ كوردە
- سەرۆكێ هەرێمێ و شاندەكێ ئەمریكا دوپاتیێ ل چارەسەركرنا كێشەیێن هەولێرێ و بەغدایێ ب گۆرەی دستووری دكەن
- سەرۆكاتییا هەرێما كوردستانێ پێشوازی ل ئاگربەستا غەزە كر
- سەرۆك بارزانی جەژنا قەولتاسی ل كاكەییان پیرۆز دكەت
- ئەمریكا دەستخوەشیێ ل سەرۆك بارزانی دكەت بۆ هنارتنا نوونەرێ خوە یێ تایبەت بۆ سووریێ
- شاندێ دانوستاندكارێ پارتی ل گەل بەرەیێ گەل كۆمبوو
- پێدڤییە بەغدا شایستەیێن دارایی یێن هەرێما كوردستانێ بهنێریت
- مەسرور بارزانی و فالح فەیاز دوپاتی ل گرنگییا هەماهەنگییا ئەمنی د ناڤبەرا هەرێمێ و ئیراقێ دا كر
غیاسه‌دین نه‌قشبه‌ندی
كارتا نه نیششتیمانی ڕاگرن
(به‌ری هه‌ر گفتوگۆیه‌كێ چاره‌نڤیسێ پێشمه‌رگه و ئاواره و مشه‌ختان ل گه‌ل عیراقێ ساخكه‌نه‌ڤه پاشی پڕۆسا كارتا نه‌نیشتیمانی ده‌ستپێبكه‌نه‌ڤه)
ده‌مه‌كه ئۆفیسێَن هه‌رێمێ ب تایبه‌ت نفۆس و ڕه‌گه‌زنامه ب گه‌رمی كه‌فتینه پڕۆسا ده‌ركرنا “كارتا نیشتیمانی” كو ب لایه‌كیڤه گه‌له‌ك گورجه كو هه‌وه‌لاتی ل شوونا ڤان هه‌می دیكۆمینتان ئێك دیكۆمێنت هه‌بیت، به‌لێ پا ژ لایه‌كێ دیڤه گرفته‌كا نه‌ته‌وه‌یی ژێ چێدبیت و ئه‌ز هه‌تا نهو تێناگه‌هم چاوا حوكمه‌تا مه هۆسا ب ساناهی خوه ڕاده‌ستێ به‌غدا كرییه و كه‌تیه پڕۆسا كارتا نیشتیمانی كو ب ڕاستی نه نیشتیمانیه، ژڤێژی خه‌رابتر هه‌می سجلێن ئه‌سڵی بو به‌غدا ڤڕێكرینه و تنێ كۆپیه‌ك بۆ خوه هێلایه! ئه‌ڤ سجله ل پشتی 1991 ڕژێما سه‌دامی ب هه‌می شیانێن خوه ڤه هه‌ول َددا بده‌ستڤه‌بینیت، به‌لێ پا نه‌شیا، ئه‌م نوكه ب دلخۆشی و ب ساناهی هه‌میان بده‌ینه ده‌ستێ وان سه‌را هندێ كو مووچه‌یێن هێزێن ناڤخوه ژ به‌غدا دهێن!.
ئه‌ڤ پڕۆسه ئارمانجه‌كا ترسناك هه‌لدگریت و وه‌سا دیاره كو ژمێژه به‌غدا ب ڤێ پلانێ ڤه مژوول، ژ به‌ر هندێ دڤێت ب زووترین ده‌م بهێته ڕاگرتن و ئه‌وێن هاتینه چێكرن ژی ڕێكه‌كێ ببه‌نێ چونكو زیان ژنیڤێ ژی بزڤڕیت هه‌ر قازانجه، ئه‌ڤ پرۆسه دێ پتر ژ 250000 ده‌نگده‌ران پووچكه‌ت و ناهێلێت ده‌نگ بده‌ن و مافێ وان د چو تشته‌كی دا نابیت، نه بایۆمیتری، نه نووكرنا پاسپۆرتێ و چو مافه‌كێ سڤیل ژ ڕویێ قانوونى ڤه بۆ ناهێڵێت، ئه‌و توێژا ژ هه‌میان زێده‌تر زیان ڤێدكه‌ڤیت، كه‌ڤنه پێشمه‌رگه و ئاواره‌یێن توركی و ئیرانێ و ده‌رڤه، هه‌ر كه‌سه‌كێ د سه‌رژمێرا 1957 دا نه‌بیت چو مافه‌كێ هه‌ڤوه‌ڵاتیبوونێ نامینیت و ئه‌ڤچه‌نده ژی دێ زیانه‌كا گه‌له‌ك مه‌زن ل مه‌ده‌ت ب تایبه‌ت ژ به‌ر ده‌ڤه‌رێن ناكۆكی ل سه‌ر و ده‌نگدان ل سه‌ر وان، دێ گرفته‌كا مه‌زن بۆ مه چێكه‌ت و دێ خه‌ونا جاڕدانا ده‌وله‌تێ دوورتر لێكه‌ت هه‌كه ژبنی نه‌به‌ت، ما دێ چ ده‌وله‌ت چێبیت هه‌كه مه‌رزێ كوردستانێ بۆ دۆمیز یان شێخان! كه‌ركووك ژی دێ بێگومان ژده‌ست چیت. هه‌كه به‌غدا نیڤ ملیۆن ئیرانی یان عه‌ره‌ب ئینان و كارتا نیشتیمانی بۆ ئیناده‌ر و ده‌نگێ وان ل كه‌ركووكێ وه‌رگرت دێ چاوا داخوازا كه‌ركووكێ كه‌ینه‌ڤه؟
ڤێ پڕۆسێ چو مفایه‌ك بۆ مه نینه و ئه‌ز تێناگه‌هم چاوا حوكمه‌تا مه ب ساناهی كه‌فتیه ل بن ڤی باری، نێ دونیا هه‌می تیزا ب عیراقێ دكه‌ن عیراق ژی تیزا ب مه دكه‌ت، مه چ ل گه‌ل به‌غدا نه‌مایه، وه‌زیرێن مه یێن دده‌رێخستین و مه‌نسبێن سیادی ژ كوردان وه‌رگرتینه و ئه‌فسه‌رێن له‌شكری ل جهێن هه‌ستیار نه‌هێلاینه، بۆدجه نینه مووچه نینه، په‌ڕله‌مانتارێن مه خه‌ندقینه، ده‌نگۆیێ هندێ یێ هه‌ی كو پارتی ب ره‌سمی خوه ژ به‌غدا بكێشت، بۆچى هۆسا ب ساناهی كه‌فتینه بن بارێ به‌غدا و ڤێ پرۆسا ترسناك ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیا به‌غدا پڕێڤه‌دبه‌ن. ڕاگرتنا ڤێ پڕۆسێ ئه‌ركه‌كێ نیشتیمانیه ژ بۆ نیشتیمانێ كوردان و و چێنابیت لێژنه بهێنه چێكرن، چونكی واتا په‌یڤا لێژنه ل نك كوردان واتا: چ جاران چێنابیت. دڤێت ڕاگرن و بكه‌ڤنه د گفتوگۆیێ دا ل گه‌ل به‌غدا، دا سجلێن مه یێن ئه‌سڵی جاره‌كادی بیننه‌ڤه و به‌ری هه‌ر گفتوگۆیه‌كێ چاره‌نڤیسێ پێشمه‌رگه و ئاواره و مشه‌ختان ل گه‌ل حوكمه‌تا عیراقێ ساخكه‌نه‌ڤه پاشی پڕۆسا كارتا نه‌نیشتیمانی ده‌ستپێبكه‌نه‌ڤه.
ترامپ و چێلا شیرده‌ر
ژ ده‌مێ كو هه‌لبژاتنێن ئه‌مریكا ده‌ست پێ كرین و كۆتایی هاتنا ماوێ سه‌رۆكاتیا باڕاك ئوبامای، چونكی د قانوونا ئه‌مریكا دا پتر ژ دو خولێن سه‌رۆكایه‌تیێ بو ئێك كه‌س چێ نابیت، ته‌ڤایا جیهانێ ئالۆزی ڤان هه‌ڵبژارتنان بوو و رۆژ ب ڕۆژ ل دووڤ نووچه‌یێن هه‌ر دو سه‌ركردێن هه‌ڤڕك بووینه، ‘هێلاری كلینتون’ كو ده‌ستێ وێ ژ به‌ری كه‌مپینا سه‌رۆكاتیێ د ناڤ سیاسه‌تا ده‌رڤه یا ئه‌مریكا دا بوو و ‘دوناڵد ترامپ’ كو ملیۆنێر و سیاسیه‌كێ ئه‌مریكیه و سامانێ وی ل سالا 2016 یێ گه‌هشتیه نێزیكی 3.7 ملیار دۆلاران، ب بزنز و كارێن جۆراوجۆر په‌یدا كرینه. ئه‌ڤ ململانێ یه گه‌له‌ك ب گه‌رمی كه‌فته د كه‌ڤالێ ململانێیه‌كا مه‌زنتر دا د ناڤبه‌را كۆماری و دیموكراتان دا كو دو حزبێن سه‌ره‌كینه ل ئه‌مریكا و هاتنا ئێك ژ وان بۆ حوكمی یا مسوگه‌ره.
یا ڕاستی من پێشبینی نه‌دكر ‘تڕامپ’ ئان ‘هیلاری’ ده‌ركه‌ڤن، چونكی هه‌ردوكا په‌سه‌نێن سه‌رۆكه‌كێ باش تێدا نینن و سه‌رۆكایه‌تیا بهێزترین ولاتێ جیهانێ ناكه‌ڤیته كه‌ڤالێ هه‌ر دویان، به‌لێ پا سه‌ركه‌فتنا ‘ترامپی’ یا نه‌چاڤه‌ڕێكری ته‌رازیا هه‌ڤكێشا گوهۆڕی و بو جهێ مه‌ترسیێ ل سه‌ر دیموكراتان كو نه‌رمیه‌كا خاڤ ل سه‌ر كه‌یسێن چاره‌نڤیسساز نیشان ددا و ئوباما ب هه‌ر هه‌شت سالێن خوه‌ڤه نوونه‌رێ وێ سیاسه‌تا نه‌رم و خاڤ بوو.
ته‌ڤایا جیهانێ رۆژ ب رۆژ ل دووڤ ڤان نووچه‌یان دچوو، چونكی پۆستێ سه‌رۆكێ ئه‌مریكا ل ناڤه‌ندێن سیاسی ب هێزترین مرۆڤ ل سه‌ر ڕوویێ ئه‌ردی تێ ناساندن، ژ بلی ڤێ چه‌ندێ هێزه‌كا گه‌له‌ك و پێچێبوونێن به‌رفره‌ه یێ ل به‌رده‌ستی و هه‌روه‌سا پۆله‌سیا سیاسی یا ئه‌مریكا مافی دده‌ت كو ئه‌مریكا ببیته چاڤدێر ل سه‌ر سیاسه‌تا جیهانێ و یا بوویه پۆلیسێ نێڤده‌وله‌تی، ئه‌و ب تنێ دشێت سه‌رۆكان ل جیهانێ بگوهۆڕیت و دشێت مله‌تان نه‌چار بكه‌ت كو ب بڕیارێن ئه‌مریكا ئه‌رێ ببن.
ترامپ، ئه‌و ملیونێرێ كو ده‌ستێ خوه دگه‌ل سیاسه‌تێ تێكه‌لكری، كه‌سایه‌تیه‌كا كونتراڤیرساڵ و سه‌یره، بڕیارا دای مووچێ سه‌رۆكایه‌تیێ وه‌رنه‌گریت كو سالانه (400000$) چارسه‌د هزار دۆلارن، هه‌روه‌سا ئه‌و قه‌سرێن وی هه‌ین گه‌له‌ك ژ كۆچكا سپی خۆشتر و به‌رفره‌هترن، هه‌ر چه‌نده ‘ترامپ’ نه‌زه‌نگینترین سه‌رۆكێ ئه‌مریكایه، به‌لێ پا ئه‌گه‌ر ژلایێ هاتنا خارێ یا بهایێ دۆلاری و عه‌قاران ڤه دبیته ئێك ژزه‌نگینترین سه‌رۆكێن ئه‌مریكا.
‘جۆڕج واشنتون’ و ‘كنێدی’ بابێ ‘جۆن كنێدی’ خودانێ ئێك ملیار دۆلار بوو كو د وی ده‌می دا پاره‌كێ پتر بوو ژنها، هه‌روه‌سا ‘تۆماس جیفرسۆن’، ده‌ركه‌تنا ‘تڕامپی’ وه‌ك سه‌رۆك نه‌ژبه‌ر زه‌نگینیا وی یه، به‌لكو پتر ژبه‌ر ئاخفتن و ڕه‌فتارێن سه‌یر كو د ده‌مێ كه‌مپینا سه‌رۆكایه‌تیێ دا گۆتین وه‌كی: “سعوودیه چێله‌كا شیرده‌ره، ده‌ما شێرێ وێ هشك بوو دێ سه‌رژێكه‌ین” ئان ژی ئاخفتنا وی ل سه‌ر كوێتێ: “مه بێ مفا كوێت ڕزگار كر و دا ده‌ستێ كوێتیان، دڤیا ئه‌م بێژینێ دێ سه‌دێ پێنجی ژ نه‌فتا كوێتێ بۆ مه بیت” ئانكو ئاخفتنا وی دگه‌ل توركی و دێ چه‌وا توركی نه‌چار كه‌ت مافێ كوردان بده‌ت. ئه‌ڤ هه‌می ئاخفتنه بوونه جهێ پرسیار و نیگه‌رانیا ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌را مه، چونكی مرۆڤه‌كێ خودان ئه‌زموونه‌كا سیاسی ڤان ئاخفتنا ڕوو ب ڕوو نابێژیت.
نها و پشتی تڕامپ چوویه د كۆچكا سپی ڤه، دێ مینیت جهێ نیگه‌رانیێ ژ بۆ هه‌میان ژبه‌ر ڕه‌فتارێن نه‌چاڤه‌ڕێكری كو چێ دبیت ئه‌و د هه‌می گاڤه‌كێ دا بكه‌ت، ژ بۆ مه كوردان وه‌سا دیاره دێ هنده‌ك گاڤێن باشتر هاڤێژن ب مه‌رجێ خلاس نه‌بوونا داعش، چونكی هه‌رده‌مه‌كێ داعش خلاس بوو، دێ ئه‌م كه‌ڤینه د گێژه‌لوكه‌كا نه‌ئاشكرا دا، هینگێ جهێ ترسێ یه، چونكی ‘تڕامپ پتر وه‌كی ملیاردێره‌كی ڕه‌فتارێ دكه‌ت، نه‌وه‌كی سه‌رۆكه‌كێ ئه‌مریكا، هه‌ر چه‌نده ئه‌ز باوه‌رم كو پشتی تڕامپ دچیته د كۆچكا سپی ڤه، دێ تۆزێ ژێ داقوتن و دێ نیشاده‌ن كو نابیت چه‌قوكێ نیشا چێلێ بده‌ی به‌ری ڤه‌كوژی و دێ ته‌سریح و ئاخفتنێن وی پتر قه‌له‌م كه‌ن و دێ كه‌نه فۆرمه‌كێ دیبلوماسی و پڕوتوكۆلی ل شوینا ڕه‌فتارێن گاڤانان.
باشتره یێ بێ ده‌وله‌ت یێ كێم بزاڤ بیت
ل سه‌ر ئاستێ مللی، ئه‌ڤ گۆتنه رۆژانه ب هزاران جاران دهێته گۆتن، وه‌كی میتافۆر Metaphor ئستعاره ژبۆ مرۆڤه‌كێ بێ شانس و شووم، كورد ژی ملله‌تێ ئێكانه‌یه ڤی میتافوری ب ڤی شێوه‌ی بكار دئینیت، بنیاتا مه‌به‌ستێ ژ هندێ دهێت كو بێ ده‌وله‌تبوون بێ شانسیه و ژ هه‌می خولیسه‌ریان مه‌زنتره كو مرۆڤێ بێ ده‌وله‌ت بیت، كه‌سه‌ك ژی نزانیت ئه‌ڤ میتافوره كه‌نگی په‌یدا بوویه و كه‌نگی بۆ حاله‌تێ بێ شانسیێ هاتیه بكارئینان، چونكی نه‌یا دروسته، یێ به‌رۆڤاژییه، نه‌كو ئه‌وێ شانس نه‌بیت یێ بێ ده‌وله‌ته، به‌لكو ئه‌وێ بێ ده‌وله‌ت ئه‌وه یێ شانس نه. به‌لێ د راستی دا هندێ دگه‌هینیت كو ئه‌وێ ده‌وله‌ت نه‌بیت چ شانسێ ژیانێ نینه و هه‌رده‌م یێ بن ده‌ست و ته‌په‌سه‌ره، ئه‌و ملله‌تێ ده‌وله‌ت نه‌بیت چ تشته‌كێ وی نینه، كه‌لتورێ وی دهێته دزین و ڕوشه‌نبیریا وی یا ئیفلیجه و ته‌نانه‌ت سه‌ركه‌فتنێن كه‌سایه‌تی یێن تاكێن د ناڤ جڤاكی ژی دا ب ناڤێ ملله‌تی ناهێته نیاسین و ئه‌و ژی دهێنه دزین ل ژێر زۆرداریا كه‌لتورێ زاڵ و یێ سه‌رده‌ست، باوه‌ریا من یا بنه‌جهه ب هندێ كو ئه‌وێ ده‌وله‌ت نه‌بیت، ناموس نینه، موڕاڵ نینه، كه‌سایه‌تی نینه، شه‌ره‌ف نینه -شه‌ره‌ف ب واتا گشتی، نه‌ك شه‌ره‌فا كه‌سایه‌تی یا ده‌یك و خووشك و ژنان. مه گه‌له‌ك ژمێژه نه‌بوونا ده‌وله‌تێ ئێخستیه ستۆیێ شانسی! كه‌سه‌ك ناهێت هێڤكه‌ته بارێ سۆسیۆلۆگی و كه‌سایه‌تی و ڕه‌فتارێن گشتی كو ژ وان سه‌ركرده چێ دبن، ئه‌و ژینگه‌ها ئه‌م تێدا دژین ژینگه‌هه‌كا جوتكار و شڤانی و گاڤانیه ب جلوبه‌رگێن نوو و فه‌خفه‌خه‌كا بۆش، ڤی جۆرێ مرۆڤان دئینیته هه‌بوونێ و دگه‌هینیته پایێن به‌رز د حوكمی دا، ئه‌ڤ ژینگه‌ها پویچ و گه‌نی و ئالوده، مرۆڤێن ساخ و ته‌ندروست چێ ناكه‌ت و ئه‌م هه‌می مرۆڤێن ساخله‌م و ته‌ندروست ب كێمتر دزانین ژ خودانێن پاره و پایه و پۆستان، بێی كو ڕۆژه‌كێ هزرا خوه د هندێ دا بكه‌ین كا ئه‌و پاره چه‌وا په‌یدا كرینه و ئه‌و پایه ب چ ڕوی ڕه‌شیه‌كێ بده‌ستڤه ئینایه. ئه‌ڤه ئه‌م كه‌تینه د باره‌كێ ته‌نگتر دا و خه‌ونا ده‌وله‌تێ ل ژێر فشارا چه‌ند حزبه‌كان چه‌ند پێنگاڤه‌كا دوورتر لێهات، مه نه‌زانی ئه‌م ب دروستی ڤێ ده‌لیڤێ بۆ خوه ئستغلال بكه‌ین و مفایه‌كێ نیشتیمانی و نه‌ته‌وه‌یی ژێ وه‌رگرین و هندی ئه‌م پتر ل سه‌ر ڤێ سه‌رهشكی و بێ مه‌ژیاتیی بچین، بێگومان دێ سه‌ربخۆیێ دوورتر ودوورتر لێهێت، هه‌تا دگه‌هیته هندێ هیڤیا ژ ده‌ولتێن ده‌وروبه‌ر بكه‌ین تنێ به‌لاخوه ژ مه ڤه‌كه‌ن و بهێلن ئه‌م ڕۆژانه كارێن خوه ب سه‌رشوڕی بكه‌ین و نانه‌كێ قوڕه‌ده‌رین، ئه‌ڤ ده‌رفه‌تێن بۆ كوردان د ڤان بیست سالان دا په‌یدا بووین، جاره‌كادی ناهێنه‌ڤه، مه گه‌له‌ك قووناغ بڕی بوون، به‌لێ پا وه‌سا دیاره دێ مه ئیننه‌ڤه بنێ ژێهه‌لی. مرۆڤێ كورد ل ڤێ هه‌رێمێ یێ هاڤیبووی، هاڤیبوونه‌كا كوور، دگه‌هیته ئاستێ هه‌ڕفاندنا كه‌سایه‌تیێ و گرێكا هه‌ست ب كێمی و چنه‌یی Inferiority یا ل نك ب هێز بووی، یا گه‌هشتیه هندێ بێژیت: مه ده‌وله‌ت نه‌ڤێت، هه‌ما مووچێ مه بده‌نه مه و ده‌ینه‌كه‌نه مه، مه چیێ دی نه‌ڤێت، ئه‌ڤه كومتێ هه‌ڕفاندنا كه‌سایه‌تی و پویچیێ یه، ئه‌ڤ پویچیه ژی ژئه‌گه‌را نه‌بوونا نه‌خشه‌كێ سیسته‌ماتیكه بۆ ئاڤاكرنا مرۆڤی، كو حزبێن سه‌ركرده كار ژبۆ نه‌كریه و ب بێ مه‌به‌ست ئه‌ڤ هه‌ڕفاندنه ئه‌نجام دایه، ئه‌ڤ هه‌ڕفاندنا دوژمنێن كوردان ب سه‌دان ساله هه‌وڵ ژبۆ ڤێ چه‌ندێ دده‌ن و بودجێن زه‌به‌لاح ژبۆ ڤێ چه‌ندێ ته‌رخان كرینه. حزبێن ب ناڤ ئۆپۆزسیۆن ژی كو چ جارا ئۆپۆزسیۆن نه‌بووینه ب تێگه‌هێ نشتیمان په‌روه‌ری، به‌رێ خه‌لكی یێ دایه هندێ كو دڤێت هزرا ده‌وله‌تبوونێ نه‌هێته ئه‌نجامدان، چونكی پرۆژێ وان نه‌بوویه، هه‌رده‌م یێ دگه‌ل به‌غدا ڕێككه‌فتین دا پارتی پڕۆژێ ده‌وله‌تێ ده‌ست پێ نه‌كه‌ت! خولی سه‌ریا مه یا گه‌هشتیه هندێ كو هیچ حزبه‌كا كوردستانێ قه‌بوول ناكه‌ت ده‌وله‌ت دروست ببیت ئه‌گه‌ر ئه‌و خودانا پرۆژه‌ی نه‌بیت! ئه‌ز تێناگه‌هم ئه‌ڤه چه‌وانه و دێ مه‌گه‌هینیته كیرێ؟ خه‌باتا ڕزگاریخوازا ملله‌تێ كورد مولكێ پارتی و ئێكه‌تی و گوڕان و په‌كه‌كه و ئیسلامیا نینه، خه‌باتا رزگاریخوازا ملله‌تێ كورد تنێ مولكێ كوردستانیانه و حزب هه‌ر ئێك دێ ڕوڵێ خوه بینیت و دێ وه‌خت بسه‌رڤه‌چیت، ژبه‌ر هندێ من هه‌ر گۆتیه دڤێت هه‌می حزب د خزمه‌تا ئێك ئارمانجا نه‌ته‌وه‌یی دا بن و تنێ ڕێك ژبۆ وێ ئارمانجێ دجودا بن، نه‌ك ئارمانج یا جودا بیت، دڤێت ئه‌م ب زووترین وه‌خت كارێ ده‌وله‌تبوونێ بكه‌ین، چونكی چ ده‌رفه‌تا ژ ده‌ستێ مه چوو ئێدی ناهێته‌ڤه و بێ ده‌وله‌تیا مه دێ بیته مایێ تێبرنا مه وه‌كی چه‌وا گه‌له‌ك ملله‌تێن دی ژناڤ چووینه و نها تنێ ناڤێ وان مایه ئان ژ بنی نه‌مایه. فشارا حزبێن دی گه‌نده‌ڵیا مه ب خوه به‌رێ مه‌سعود بارزانی دا به‌غدا، چونكی مه نه‌چار كر و چ ڕێكێن دی ژبۆ نه‌هێلان، ئه‌ڤ چه‌نده ژی ب سه‌رپه‌ره‌شتیا ئه‌مریكا و ده‌وله‌تێن ئه‌قلیمی هاته‌كرن، به‌لێ پا چوونا وی یا به‌غدا ئاخ كره ده‌ڤێ گه‌له‌كا و گه‌له‌ك بێ ده‌نگ كرن. چوونا وی بۆ به‌غدا چوونه‌كا سه‌ركه‌فتی بوو، چونكی وه‌رچه‌رخانه‌ك بوو د پوڵه‌سیا په‌یوه‌ندیێن ده‌رڤه دا و دێ قووناغه‌كا دی یا په‌یوه‌ندیان هێته ده‌ستپێكرن، به‌لێ پا دڤێت به‌رده‌وامی ب ڤێ سه‌ركه‌فتنێ بهێته‌دان و نه‌هێلنه ب هیڤیا لیژنا و كۆمبوونان ڤه، چونكی كارێ لیژنا ل كوردستانێ تنێ چێكرنا ئاسته‌نگان و تێكدانا وان خالانه ئه‌وێن سه‌رۆكێ هه‌رێمێ دگه‌ل عه‌بادی كوتایی پێ ئینای، دێ لیژنه وان ژی خراب كه‌ن و دزانن چه‌وا خوه ژبه‌رپرسیاتیێ ڤه‌دزن وه‌كی مویێ ناڤ ماستی، هینگێ مه چ ئومێدێن دی نامینن، ژبه‌ر هندێ ئه‌گه‌ر ئه‌م دزانین دێ ئه‌ڤ شوله ژی وه‌كی هه‌مى یێن دی لێهێت و باشتره بێ ده‌وله‌ت یێ كێم بزاڤ بیت.
حزبێن بێتوره!!
مه‌به‌ستا من ژ “حزبێن بێتوره” ئه‌وه كو حزبێن كوردستانێ ب گشتی ئه‌ده‌ب و كه‌لتۆرێ سیاسی نینه، ره‌فتارا وان ل گه‌ل هه‌ڤ ڤێ راستیێ ب ئاشكرا نیشا هه‌ڤال و دوژمنان دده‌ت، وه‌سا ره‌فتارێ ل گه‌ل هه‌ڤدو دكه‌ن، دێ بێژی دوژمنن نه‌ك شه‌ریك و هه‌ڤكار وهه‌ڤكویفن د پرۆسه‌كا سیاسیدا، گه‌له‌ك جاران مرۆڤ هه‌ست دكه‌ت كو ل گه‌ل دوژمنێن نه‌ته‌وا كورد نه‌رمترن ژ هندێ كو ره‌فتارێ ل گه‌ل هه‌ڤدكه‌ن. بێ ل هندێ كو ئه‌ڤه چه‌ندین ساڵه به‌رژه‌وه‌ندیێن حزبایه‌تی و د ناڤ حزبێ دا یێن كه‌سایه‌تی، یێ ببه‌ری به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتی ئێخستین و چو جاران به‌رژه‌وه‌ندیا باڵا یا نه‌ته‌وه‌یی ل به‌رچاڤنه‌گرتییه ده‌ما دكه‌ڤیته به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن وان دا، ب هندێ ژی نه‌رواستاینه، به‌لكو نه‌وه‌یه‌كێ مرۆڤێن هاندیكاپ و سه‌قه‌ت ژ لایێ هزری و ده‌رونیڤه دروستكرینه و یێ خوه ئاماده دكه‌ن بۆ دروستكرنا نه‌وه‌ی “جنره‌یشنێ” سیێ و چارێ بو گه‌نده‌ڵییه‌كا بنه‌جهتر، چونكی گه‌نده‌لیا ژكه‌ڤالێ خوه برییه‌ده‌رڤه و ل شوونا دیارده‌كا گرێدای ب بارودوخیڤه، یابوویه كه‌لتوور، ده‌ما دیارده دبیته كه‌لتۆر ب ساناهی ژناڤناچیت و چه‌ند نه‌وه‌یه‌ك ژكاروخه‌باتا خه‌ست دڤێت دا بشێن كونترۆل كه‌ن، چونكی دێ بیته خسڵه‌ته‌كا سه‌ره‌كی یا گرێدای ب مرۆڤێ كوردڤه و هه‌ر هنده ناڤوده‌نگ ژێ چوون خلاس جاره‌كا دی مرۆڤ نه‌شێت پاقژكه‌ته‌ڤه. ئه‌ڤ كه‌ر ب و ركا د ناڤبه‌را حزبێن كوردستانیدا تێ خۆیاكرن، ل گه‌ل ئیران و توركیا وعیراق ناهێته خۆیاكرن، به‌لكو نه‌رمی و موخلسی و دلسۆزی ل ژێر چه‌ترا په‌یوه‌ندیێن “پێدڤی” دهێته پۆلینكرن و ل گه‌ل هه‌ڤ تنێ بوغز و كه‌رب د سه‌رێ ئه‌نداماندا دهێته چاندن، “مرۆڤ چ بچینیت دێ وی هه‌لینیت” ئه‌ڤه ژی ب بۆچوونا من بۆ بنیاتا چێكرنا حزبان ڤه‌دگه‌ڕی كو چ ژ وان ئایدیولۆجیان تێدا خۆیا نابیت ژ بلی حزبێن كۆمۆنیست كو ئه‌و ژی د ناڤ ئاشۆپا تیئورو جێبه‌جێكرنێ دا ئاسێ بووینه و ئیسلامیا كو ئارمانجا وان یا سه‌ره‌كی و یاڤه‌شارتی دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا خیلافه‌تێیه. ده‌ما ئه‌ز دبێژم حزبێن بێ ئه‌ده‌ب، مه‌به‌ستا من ئه‌وه كو چ تۆرێ سیاسی د ناڤ په‌یوه‌ندیێن ناڤخوه‌یدا نینه و ئه‌و كادر دهێته پێش ئه‌وێ پتر بوغز وكه‌رب ژ حزبێن دی ڤه‌دبن. پارتی وان كادران دئینیته پێش ئه‌وێن پتر كه‌رب ژ ئێكه‌تی ڤه‌دبن و ئێكه‌تی ژی هه‌ڵسه‌نگاندنا وێ بۆ كادرێ باش پلا كه‌ربا وییه ژ پارتی، جهێ داخێیه كو گوڕان ژی هه‌ر چه‌نده ئیدیعا بنه‌مایێن نوو دكه‌ت، به‌لێ پا بنیاتێ وێ كه‌رب و ململانێیا ئێكیتی و پارتیه، ئه‌ڤێ چه‌ندێ نه پرۆسێ سیاسی پێ دهێته چێكرن و نه بنیاته‌كێ چاك بۆ ب هه‌ڤڕا ژیان و بڕێڤه‌برنا وه‌لاته‌كی، ژ به‌ر هندێ پشتی ڕاپه‌ڕینێ رێچكا خه‌باتا حزبان ل كوردستانێ ڤاڕێبوو و ل شوونا خه‌باته‌كا نوو، گه‌هشتنه قووناغا هندێ كو شێوازێ وان یێ ده‌ره‌كی و ناڤخوه‌ی ژی ڕه‌نگێ حزبان پێڤه دیار نینه هندی كو كۆمپانیایێن مه‌زنن وه‌كی هۆلدنگ، گه‌له‌ك كارا ب هه‌ڤڕا دكه‌ن و شه‌رعیه‌تا خه‌باتا خوه‌ژی بكاردئینن بۆ بڕێڤه‌برن و سه‌رئێخستنا ڤان كۆمپانیان. ژ به‌ر ڤان ئه‌گه‌ران چاندنا بوغز و كه‌ربێ د ناڤ كادراندا دهێته ناڤ ملله‌تی ب ستوونی و ل ناڤ ملله‌تی ب ئاسۆیی به‌ڵاڤدبیت و و ژێهه‌ل دچیته‌ڤه ناڤ سه‌ركردایه‌تیا حزبێ دا و ره‌فتار دگه‌ل دهێته كرن وه‌كی عه‌قیده و تێگه‌ه، بێگومان ڤێ چه‌ندێ كارتێكرنه‌كا مه‌زن یا ل سه‌ر بزاڤا رزگاریخوازا ملله‌تێ كورد ب گشتی كریه و ئه‌ڤ حزبه نه‌شێن جاره‌كا دی د ئێك وه‌ڵاتدا بژین و پرۆسه‌كا سیاسی بڕێڤه‌ببه‌ن، به‌لكو بنیات و خشتێن بناغه‌ێ شه‌ڕێ ناڤخوه چێدكه‌نه‌ڤه كو ئه‌گه‌ر ئه‌ڤرۆ ژی نه‌بیت نه‌وه‌یێ پشتی وان دێ هه‌ر كه‌ت!! ده‌مێ سه‌ركردایه‌تیێن حزبان ب هه‌ڤڕا دروونن چ گرفت نینن تنێ نوكته و ئاخڤتنێن خۆش دكه‌ن، هه‌ر هنده ژ كۆمبوونێ ده‌ركه‌تن دێ تشته‌كێ دی بۆ كادر و لایه‌نگرێن خوه ڤه‌گوهێزن وه‌كی كو بێژی رق و كه‌رب زامنێ مانا وانه! ئه‌ڤا نهو ئه‌م ل مه‌یدانا سیاسی یا كوردستانێ دبینین هه‌می نه قه‌یرانن و ئه‌ز چ جاران ل گه‌ل هندێ نینم ناڤێ قه‌یرانێ ل سه‌ر دانن، به‌لكو كۆسپ چێكرنا بده‌سته، قه‌یران ئه‌وه یا كو بێی ده‌ستی مرۆڤی چێدبیت و مرۆڤ چ چارێن ب ساناهی بۆ نابینیت، به‌لێ كۆسپدانان د رێیا هه‌ڤدو دا نه‌قه‌یرانه، تنێ ئه‌نجامێ وێ كه‌رب و بوغزێیه ئه‌وا وان د ناڤ ئه‌ندامێن خوه دا چاندی، چێكرنا حوكمه‌تا بنكه فراوان ژی دكابینا هه‌شت دا مه‌زنترین شاشی بوو كو ئۆپوزیسیۆن نه‌مینیت و ب دلێ خوه د ناڤخوه دا لێكڤه‌كه‌ن وكه‌س چ نه‌بێژێت. چاره یاهه‌ی به‌لێ پا “كن فیكون” نینه، دڤێت ئه‌ڤ حزبه وان كادرێن نه‌رم بیننه پێش ئه‌وێن بگیانێ توله‌رانس و له‌خۆبوردویی كاردكه‌ن و كه‌ربێ نه‌كه‌ن پێڤۆك بۆ سه‌رئێخستنا كادران دا ل پاشه‌رۆژێ كادرێ نوو پێكڤه ئیداره بكه‌ت و ئامانجا نه‌ته‌وه و نیشتیمان ببیته عه‌قیده نه‌ك كه‌رب بێ تۆره‌یی.
باشترین سیسته‌مێ حوكمی كیژه؟
ئه‌ڤ پسیاره ژ دێرزه‌مانڤه دهێته كرن و ب سه‌دهان به‌لكو ب هزاران گه‌نگه‌شه و دیاۆگێَن سیاسی و هزری ل سه‌ر هاتینه كرن، هه‌روه‌سا تایبه‌تمه‌ندیه‌كا ئه‌كادیمیه د ئۆرتا ڕوگه‌ه و خواندنگه‌هێن فه‌لسه‌فی و سیاسی دا، كا كیژه باشترین سیسته‌مێ حوكمی! ئه‌ڤا د دیرۆكێ دا وه‌كی ده‌قه‌كێ بنه‌ڕه‌تی مای، كۆمارا پلۆتۆیه (ئه‌فلاتۆن) هه‌روه‌سا گه‌نگه‌شێن د نێڤبه‌را سوكرات Socrates و سه‌فسه‌تاییاندا بوویه بنگه‌هه‌كێ گرنگ ژبۆ دامه‌زراندنا فه‌لسه‌فا نوو ل سه‌ر بنه‌مایێن وێ، هه‌روه‌سا گه‌له‌ك ژهه‌ژی گۆتنێ یه بێژم كو سوكرات به‌ری دو هزار و چار سه‌د ساڵان. 469 ـ 399 به‌ری زاینێ، ل سه‌ر بیروباوه‌رێن خوه یێن دژی دیمۆكراسیێ هاته ده‌سته‌سه‌ركرن و د زیندانێڤه ژه‌هر پێداڤه‌خوارن و بوو ئێكه‌مین شه‌هیدێ بیروباوه‌ڕێن خوه، ل سه‌ر دۆزا خوه ما، هه‌تا كو ژه‌هرێ كارێ خوه كریه سه‌ر له‌شێ وی و گیان ژێ ده‌رخستی ب ئێكجاریڤه. باشترین شێوازێ حوكمی نه ئه‌وه ئه‌وێ ئه‌ز و تو ژ به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن كه‌سایه‌تی ئان سۆز و ڤیانا كه‌سه‌كی دبێژینێ باش، به‌لكو باش ئه‌وه كو باشترین خزمه‌تگوزاری و باشترین ژیان بۆ خه‌لكێ دهێته دابینكرن، ئه‌وژی بپێشڤه‌چون وخه‌ملاندنا وه‌ڵاتیڤه، كو هه‌می تاك كۆنتراكت نه‌ئیمزاكری ب جڤاكێڤه دگرێداینه وه‌كی كونتراكته‌كا كومه‌ڵایه‌تی (Social Contract) ئه‌ڤ كۆنتراكته مافێ تاكی دپارێزیت و تێگه‌هێ وه‌ڵاتی دكه‌ته فاكته‌ره‌كا كاریگه‌ر، تاك د ناڤ جڤاكێ دا هه‌ست ب ته‌ڤلیبوونا خوه بكه‌ت ل گه‌ل وێ جڤاكی. دیمۆكراسی و لیبڕالیزم ب مودێلا ئه‌مریكی یا بوویه مودێله‌كا باو، كو هه‌می دونیا ل سه‌ر دچیت و گه‌له‌ك ژ ملله‌ت و وڵاتان هاتینه سزادان كو ل سه‌ر بنه‌مایێ مودێلا ئه‌مریكی یا دیمۆكراسیێ بڕێڤه نه‌چووینه، سزایێن جیهانی یێن قورس وه‌كی گه‌مارویا ئابووری و له‌شكری و قوتكرنا په‌یوه‌ندیان.. هتد هه‌ژمۆنیا ئه‌مریكا پشتی جه‌نگێ سار و هه‌ڕفینا بلۆكێ سۆسیال ده‌ستپێكر، به‌لێ پا ئه‌ڤ سیسته‌مێ ئه‌م به‌حس ژێدكه‌ین لل گه‌ل دروستبوونا جه‌نگێ سار و نه‌مانا فاشیزمێ ده‌ستپێكر و هێدی هێدی و ب ئه‌نجاما پێشكه‌فتنا هزرا سیاسی و جۆرێ رژێمێن حوكمی، ئه‌و ژی هاته گوهۆڕین و چاكسازیێن مه‌زن تێدا هاتنه كرن. هه‌رده‌م من گرێ ل سه‌ر هندێ گرتیه كو باشترین سیسته‌مێ ل جهه‌كی مه‌رج نینه باشترین سیسته‌م بیت ل هه‌می جهان، سیسته‌مێ سه‌ركه‌فتی ل جهه‌كی ئه‌وێ ناگه‌هینیت كو دێ ل هه‌می جهان یێ سه‌ركه‌فتیبیت، بۆ نموونه كۆمۆنیزم ل سۆڤیێتی و ده‌وله‌تێن بلۆكێ سۆسیال گه‌له‌كا سه‌ركه‌فتی بوو، به‌لێ ل وه‌ڵاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤین وه‌كی كابووسه‌كێ نه‌خۆشبوون و نه‌شیان جهێ خوه ب دروستی د ناڤ ڤان ملله‌تان دا بكه‌ن ژ به‌ر جودایا ته‌ڤنێ جڤاكی و كاریكته‌ر و كه‌سایه‌تیێن جودا، نه‌شیا سه‌ربگریت ئان ببیته ئه‌لته‌رناتیڤه‌كێ چالاك دگوهۆڕینا جڤاكێ دا، هه‌ر چه‌نده ناهێته ئینكار كرن كو ببوو خووندنگه‌هه‌كا گرنگ بۆ پێڕاگه‌هاندنا كادرێن سه‌قه‌ت كو تنێ ب دووڤ زاراڤ و چه‌مكێن سیاسی و هزری كه‌فتبوون ب ناڤه‌ڕۆكه‌كا خرش و به‌تاڵ كو ئه‌و بخوه ژی ب تالی و زه‌حمه‌ت د ناڤه‌ڕۆكا هزرا ماركسی دگه‌هشتن. ژبه‌ر هندێ به‌رده‌وام من گۆتیه سیسته‌مێ دیمۆكراسی وه‌ك سیسته‌مه‌كێ بیانی د ناڤ جڤاكا مه‌دا سه‌رناگریت و هه‌ر چه‌نده دو مرۆڤێن خودان عه‌قل و ئیدراك ناكۆكی ل سه‌رهندێ نینه كو سیسته‌مه‌كێ باشه، به‌لێ پا ل گه‌ل بنیات و ته‌ڤنێ مه‌یێ جڤاكی ناگونجیت و دڤێت بهێته هووركرن، هه‌می پێكڤه ب هزره‌كا دوگما وه‌كی كۆمۆنیستێ و ئیسلامێ نه‌هێته وه‌رگرتن، دڤێت سود ژ چه‌مكێن دیمۆكراسیه‌تێ وه‌رگرین ب جوداهی، نه‌كو كوره‌كانی پراكتیزه بكه‌ین. چه‌مكێ ئالوگۆڕكرنا ده‌سته‌ڵاتێ، چه‌مكێ ئازادیا ده‌ربڕینێ، چه‌مكێ ره‌وشه‌نبیریا لێبۆرین و مرۆڤایه‌تی ژێ وه‌رگرین و یادی هه‌لگرین تاكو ملله‌تێ مه دگه‌هیته قووناغه‌كا پێشكه‌فتیتر كو بشێت بزانین و شه‌هره‌زایی نوونه‌رێن خوه بهه‌لبژێریت، چونكو ئه‌ڤ مافه ـ هه‌لبژارتنا نوونه‌ران ـ مافه‌كێ گه‌له‌كێ مه‌ترسیداره، ملله‌ت دڤێت ب دروستی بزانیت كا دێ هه‌ڤسارێ خوه ده‌ته‌ڤ ده‌ستێ كێ؟ نه ئه‌وێ پارا دده‌ته مه ئه‌وێ مه ل دائیرا دادمه‌زرینیت، به‌لكو ئه‌وێ دشێت سه‌ركێشیا ملله‌تێ مه بكه‌ت بۆ رزگاربوون ژ به‌ندایه‌تیێ (بۆ ڤێ قووناغێ) چونكی نوكه باشترین مرۆڤ خوه هه‌لبژێریت و ئێكێ نه‌زان یێ خودان مرۆڤ و عه‌شیره‌ت، دێ یێ خودان عه‌شیره‌ت سه‌ركه‌ڤیت بلا یێ نه‌زان و بكێرنه‌هاتیژی بیت، ژبه‌ر هندێ دیمۆكراسی و هه‌لبژارتنا نوونه‌را خه‌ته‌رناكترین كاره ملله‌ته‌ك ب كه‌ڤیتێ سه‌رهه‌ڤسارێ خوه بده‌یه‌ڤ ئێكی كو بشێت ته بفرۆشیت و بكڕیت و پێكهاتێن سیاسی ب ناڤێ ته بكه‌ت، گه‌له‌كا ترسناكه. بێگومان دێ ترازیا چه‌مك و تێگه‌ها تێكچیت، دێ دیكتاتۆری ب ڕێیا دیمۆكراسیێ هێته سه‌ر حوكمی و ملله‌ت دێ ناچاربیت سه‌رێ خوه شوڕكه‌ت چونكی وی یێ ئینای. ل كوردستانێ، ئه‌م خودان ده‌وله‌تنه‌بووینه و مه تاقیكرنه‌كا هه‌ژار د ڤی واری دا هه‌یه، ئه‌م نه‌شێین خوندنه‌كا ئه‌كادیمی ل سه‌ر بوویه‌رێن وێ بكه‌ین و ئه‌م نزانین كیژ جۆرێ حوكمی دێ یێ سه‌ركه‌فتی بیت، حوكمێ مه زێده‌تر حوكمه‌كێ خێله‌كی و عه‌شیره‌تگه‌ری بووه ئان ژی حوكمه‌كێ شۆڕشگێڕی یێ گرێدای ب شوڕه‌شێ ڤه كو شه‌رعیه‌تا شۆڕشگه‌ری هێز دایێ و هه‌ر هه‌مان سیسته‌مێ ئاغاتیێ بریه سه‌ر، به‌لێ ب ناڤوڕه‌نگه‌كێ دی یێ شۆڕشگێڕی و ناڤه‌ڕۆكه‌كا فیودالی و سیسته‌مێ ئاغایه‌تی وه‌كی خوه مایه ب ناڤه‌كێ دی. ئه‌م نه‌شیاین بگه‌هینه قووناغا بۆرجوازیێ و ئه‌م ژ فیۆدالیزمێ ژی ڤه‌بووین، مه خاك و كشتوكاڵ هێلا و نه‌گه‌هشتینه بۆرجوازیه‌ت و چێكرنا باژێڕان و پیشه‌سازیێ، ئه‌م د ناڤ سیسته‌مه‌كێ سه‌قه‌ت دا ماین كو باوه‌ر ناكه‌م جاره‌كێ ژجاران دیمۆكراسی دێ بیته چاره. سیسته‌مێ شۆڕه‌شێ ل چیای یێ هاتییه د ناڤ باژێڕیدا و هێزا كه‌ساتی ل شوونا هێزا مولكداریێ و ناڤوده‌نگان، شۆڕش وێ هێزێ دده‌ت و وێ هێزێ وه‌ردگریته‌ڤه، ژ به‌ر هندێ گه‌له‌ك جاران دێ بینین كو جلكێ مه و ئۆتۆمبێلێن مه و ژیانا مه یا مۆدرینه و یا ژ بۆرجوازیێ ژی ده‌ربازبووی، به‌لێ پا ناخێ مه هێشتا ناخێ فیۆداڵه‌كیه و ئه‌م دونیایێ ب چاڤێ ئاغا و جۆتیاری دبینین، گه‌له‌ك ژ وان حزبان كو دژایه‌تیا سیسته‌مێ ئاغاتیێ دكر نها یێن بووینه كارخانه بۆ دروستكرنا ئاغایێن مۆدرین، ب هێزا شۆڕشێ ئاغایێن كه‌ڤن بێ شۆلكرن و ئاغایێن نوو دروستكرن، زه‌ڤی هه‌می كه‌تنه ده‌ستێ وان و هه‌می پرۆژێن به‌رهه‌مهینان و پێشكه‌فتنێ ل گه‌ل پاره‌كێ مه‌هۆل كه‌فته ده‌ستێن وان و تاخێ ناڤنجی وه‌كی خوه ما و خرابتر لێهات و جۆتیار ژی هه‌ر وه‌كی به‌رێ ده‌ست ڤاڵا ژێ ده‌ركه‌ت، به‌لكو خرابتر لێهات و بوو مووچه‌خوور و هه‌می پرۆسێ به‌رهه‌مهینانێ پشتگوهێ خوه‌ڤه هاڤێت. ئه‌ڤ جڤاته ب ڤان پێڤاژاڤه (تناقچات) چو جارا سودێ ژ سیسته‌مێ دیمۆكراسی نابینیت، به‌لكو باشترین شێوازێ حوكمی دێ مه‌له‌كی بیت، مه‌له‌كیه‌كا دستووری یا پێشكه‌فتی و دیكتاتۆره‌كێ دادپه‌روه‌ر لێ بشدینیت و ل سه‌ر بچووكترین سه‌رپێچی سزایێن مه‌زن دانیت ژ خوه و مالا خوه ده‌ستپێبكه‌ت قانونێ بكه‌ته سه‌روه‌ر، هه‌كه نه، من باوه‌ری پێ نینه كو ڕۆژه‌كێ دێ ئه‌ڤ وه‌ڵاته بیته وه‌ڵاته‌كێ پێشكه‌فتی و جهێ شانازیێ ل ناڤ وه‌ڵاتان.
مانا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ په‌یوه‌ندی ب پارتیڤه نینه
رۆژاندنا پرسا مانا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ د ڤی بارودۆخیدا تشته‌كێ نه‌یێ په‌سه‌نده، ئانكو نه ده‌مێ وێیه، چونكی وه‌ڵات یێ دبن ئاگره‌كێ بگوڕڤه، هه‌روه‌سا فشارێن ده‌ره‌كی ب هێزن و كارتێكرنێ دكه‌نه سه‌ر هه‌بوون و مانا مه وه‌كی ملله‌ت، نهو گه‌له‌ك گرفتێن مه‌زنتر هه‌نه دڤێت ئه‌م ل سه‌ر وان ڕاوستین و ئه‌م كاربكه‌ین دا بشیین ئازارا ڤی ملله‌تی كێمكه‌ین. ل ڤێرێ پێنه‌ڤێت ئه‌م به‌حسێ دیرۆكا مه‌سعود بارزانی بكه‌ین و خه‌باتا وی بێژین چونكی هه‌می كه‌س دزانن، دۆست و دژمن و نێزیك ودوور هه‌می دزانن ڤی مرۆڤی د ڕێیا خزمه‌تا كێشا كوردیدا چ كریه، لێ پا یا گرنگه ئه‌م بێژین كو د ڤی ده‌مێ ته‌نگ و هه‌ستیاردا نه ده‌مێ هندێیه كو ئه‌ڤ جۆرێ بابه‌تان بهێنه ورۆژاندن چونكی زیانێ ب بزاڤا ڕزگاریخوازا ملله‌تێ كورد دگه‌هینن ب گشتی و نه تنێ كێشا پارتی دیمۆكراتی كوردستانه. ئه‌ز بخوه ئێك ژ وان كه‌سان بووم كو من ژده‌ستپێكێ پێ نه‌خۆشبوو مه‌سعود بارزانی ببیته سه‌رۆكێ هه‌رێمێ و من ژ دل حه‌زدكر وه‌كی سومبوله‌كا نه‌ته‌وه‌یی مابا و خوه نه‌كێشابا د ناڤ گه‌نگه‌شا سیاسه‌تا ناڤخوه‌یی و ململانێیا حزباندا، خه‌باتا مه خه‌باته‌كا سیاسی نینه، و چ جاران نه‌بوویه و نابیته خه‌باته‌كا سیاسی، خه‌باتا مه بێگومان، نه‌ته‌وه‌یی/ ڕه‌گه‌زییه‌كا بێگه‌رده، ژبه‌ر هندێ من ب فه‌ر دزانی كو مه مه‌رجه‌عه‌كێ نه‌ته‌وه‌یی یێ بلندتر ژململانا حزبان هه‌بیت، لێ پا وه‌سا نه‌هات و مه‌سعود بارزانی بوو سه‌رۆكێ هه‌رێمێ و چێدبیت وی بخوه ژی پێ خۆش نه‌بیت، به‌لێ پا بارودۆخێ سیاسی یێ ناڤخوه و هه‌ڤكێشێن ده‌ڤه‌رێ و پێدڤیه‌كا ته‌نگاڤ وه‌لێكر كو هزرا خوه د ڤێ چه‌ندێ دا بكه‌ت ل ده‌مه‌كی ئه‌م هه‌می دزانین كو نه یێ پێدڤی مه‌نسب و پله و پایانه. نها د ڤی بارودۆخیدا و پشتی كو سه‌رۆكی كه‌ساتیه‌كا نه‌ته‌وه‌یی بۆ هه‌رێمێ چێكری و سه‌نگا خوه ل ناڤ هه‌ڤكێشا هه‌رێماتی و جیهانی په‌یداكری، جه‌نگێ داعش ده‌ستپێكر و جه‌مسه‌رێن هه‌ڤكێشێ ب شێوازه‌كێ دی گوهۆڕین. لینین دبێژیت: د هه‌لویستێ شه‌ڕیدا تشته‌ك نینه ب ناڤێ ئوپۆزیسیۆنا وه‌ڵاتپه‌روه‌ر، به‌لكو تشته‌كێ هه‌ی دبێژنێ خیانه‌ت و وه‌ڵات فرۆتن. ل ڤێرێ هه‌رچه‌نده چێدبیت من بخوه ژی باوه‌ری ب ئاخڤتنا لینین نه‌بیت، به‌لێ پا ڕی ل سه‌ر بارودۆخێ ئه‌ڤرۆ یێ هه‌رێما كوردستانێ دهێته چه‌سپاندن، گرفتا مه ئه‌ڤرۆ نه ئه‌وه كا دێ كی حوكمی كه‌ت، گرفتا مه ئه‌وه كوردستان یا پاراستی بیت و ئه‌م ببین ده‌وله‌ته‌كا سه‌ربخوه، ژ بۆ ڤێ چه‌ندێ ژی، كه‌سێ ژ مه‌سعوود بارزانی هێژاتر و پێچێبۆیترو و خودان سه‌نگتر ل سه‌ر شانۆیێ سیاسی یێ هه‌رێما كوردستانێ و ده‌رڤه نینه. سه‌رۆكه‌ك بشێت شه‌ش هه‌یڤان ل سینگێ شه‌ڕی بیت دا مۆرالا پێشمه‌رگه‌ی بلند كه‌ت، سه‌رۆكه‌ك بشێت بالانسا هێزێ ڕاگریت و ببیته جهێ باوه‌ریێ بۆ ده‌وله‌تێن هه‌رێماتیك و زلهێزێن جیهانی، هه‌كه ورۆژاندنا مه‌سه‌لا گوهۆڕینا وی خیانه‌ت ل كێشا كوردان نه‌بیت چ ناڤێ دی هه‌یه؟ داكو نه‌كه‌ڤینه د ناڤ شاشی و چه‌وتێن حزبا كۆمۆنیست دا كو د ده‌راڤه‌كێ ته‌نگدا و ژرۆژا دامه‌زراندنێ و هه‌تا نهو خه‌باتا چیناتی به‌ری خه‌باتا نه‌ته‌وه‌یی دكر، دڤێت هزرێن خوه باش بكه‌ین كو شێوازێ حوكمی سه‌رۆكاتی بیت ئان په‌ڕله‌مانی بیت ئان مه‌له‌كی بیت ئان جمهوری، نه گرنگه، گه‌نگ ئه‌وه خه‌باتا نه‌ته‌وه‌یی ب جه بینین به‌ری هه‌می تشته‌كی و هه‌كو ئه‌م بووینه ده‌وله‌ت پاشی گوهۆڕینا سه‌رۆكی دێ بیته كاره‌كێ ساناهی. دڤێت مرۆڤی خانی هه‌بیت پاشی به‌حسێ هندێ بكه‌ت كا دێ چاوا پڕێڤه‌به‌ت، له‌وما من هه‌رده‌م گۆتیه و دوباره دبێژمه‌ڤه: ئه‌ڤه كێشا پارتی نینه و دڤێت تنێ پارتی خولێ نه‌كه‌ته خودان، دڤێت حزبێن دی ژی به‌ری پارتی ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ دمكوڕبن كو ڤێ قووناغێ تنێ مه‌سعود بارزانی دشێت سه‌رۆك بیت و كه‌سێ دی نه.
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com