ئه‌ڤرۆ نیوز:
راپورتێن رۆژنامه‌ڤانى ل ئیسپانیا وه‌سا دیاركرینه به‌رپرسێن یانا به‌رشه‌لۆنا دخوازن ل جهێ ستێرا خوه یا ئورگواى لویس سوارێز هه‌ڤبه‌ستێ ل گه‌ل هه‌ڤالێ وى یێ ئورگواى و یانا پاریس سانجێرمان ئه‌دیسون كاڤانى ئیمزا بكه‌ن وه‌كو پێگوهورێ سوارێز ئه‌وێ توشى هنگافتنه‌كا گران بووى كو دبیت هه‌تا دووماهیا ڤى وه‌رزى ئه‌و یاریزان نه‌شێت پشكدارى ل گه‌ل به‌رشه‌لۆنا بكه‌ت./cdn.vox-cdn.com/uploads/chorus_image/image/45711968/171559534.0.jpg)
پرۆژێ قانوونا هه‌لبژارتنا جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ
(خواندنه‌كا قانوونی ـ سیاسی)
ده‌سپێك:
ل رێكه‌فتی رۆژا 2019/11/7 سه‌رۆكاتیا كۆمارا عیراقێ ـ نڤێسینگه‌ها سه‌رۆك كۆماری- پرۆژه قانوونه‌ك ئاماده‌كریه وره‌وانه‌ی جڤاتا وه‌زیرێن عیراقێ كریه ب مه‌ره‌ما گه‌نگه‌شه و په‌سه‌ندكرن و هنارتن وی بۆ جڤاتنا نوونه‌رێن عیراقێ، پێخه‌مه‌ت ده‌ركرن وه‌ك قانوونه‌كا نوو بۆ هه‌لبژارتنا جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ.
به‌لێ به‌ری ئه‌م بچینه ل سه‌ر خالێن ڤێ قانوونێ، مه ب فه‌ر دیت چه‌ند رێزه‌كان ل سه‌ر رێیێن گه‌هشتنا ده‌ستهه‌لاتێ بنڤێسین، هه‌روه‌ك شارازایێن دستووری و قانوونی و فقهی و سیسته‌مێن سیاسی هه‌ر ژكه‌ڤن به‌حسكری:
1ـ ب رێیا ویراسه‌تێ وه‌ك سیسته‌مێ پاشایه‌تیێ، مینا سعوودیه، ئوردن، مه‌غرب، دانیمارك، سوید و بریتانیا مه‌زن، لێ ئه‌ڤ جۆره سیسته‌مه ژی دو ره‌نگن: ئێك. پاشا د ناڤ سیسته‌می دا سه‌نته‌ره، ئانكو هه‌می تشت ل دووماهیێ ده‌ف وی كۆم دبیت (یملك ویحكم) وه‌ك سعوودیێ و ره‌نگێ دوویێ پاشا د ناڤ سیسته‌می دا، هێمایێ ده‌وله‌تێ یه، به‌لێ ده‌ستهه‌لاتا رێڤه‌برنا وه‌لاتی ل ده‌ڤ وی ناراستیت، هه‌ر وه‌ك دبێژن (یملك ولا یحكم) مینا پاشایێن سوید و بریتانیا مه‌زن.
2ـ ب رێیا كۆده‌تایێن سه‌ربازى، ل ڤێه‌ی له‌شكر ب رێیا هێزێ ده‌ستهه‌لاتێ دگوهۆریت، د ڤێ گوهۆرینێ دا، ملله‌ت نه یێ پشكداره د دانان و ئاڤاكرنا سیسته‌مێ سیاسی یێ وی وه‌لاتێ دا و پتریا ڤان جۆره گوهۆرینان به‌ر ب دكتاتۆریه‌تێ ڤه دچن.
3ـ ب رێیا شۆره‌ش و سه‌رهلدانێن جه‌ماوه‌ری، گوهۆرین ب رێیا شۆره‌شێ رامانا وێ ئه‌وه ملله‌ت و له‌شكر پێكڤه ب كریارا گوهۆرینێ رادبن، مینا شۆره‌شا فه‌رنسی 1798، لێ د سه‌رهلدانان دا ملله‌ت ب تنێ ب ڤێ كریارێ رادبیت، بێی له‌شكر پشكداریێ تێدا بكه‌ت، مینا سه‌رهلدانا كوردستانێ و باشۆرێ عیراقێ ل سالا 1991 یان له‌شكر د قووناغێن دووماهیێ دا پشكداریێ د ڤێ پرۆسێسێ دا دكه‌ت.
4ـ ب رێیا هه‌لبژاتن و ده‌نگێن ملله‌تی و ئه‌ڤه باشترین رێیه، هه‌تا نوكه مرۆڤی دانای بۆ گه‌هشتنا ده‌ستهه‌لاتێ، چنكو ئامیرێ گوهۆرینێ ده‌نگێ ملله‌تی یه و ملله‌ت ژێده‌رێ دانا شه‌رعیه‌تێ یه بۆ ده‌ستهه‌لاتێ و د ڤی سیسته‌می دا، ده‌ستهه‌لات هه‌ر چه‌ند ساله‌كان دهێته گوهۆرین ب رێیێن ئاشتییانه، و ملله‌تێن عیراقێ ئه‌ڤ رێیه یا په‌یره‌وكری بوو گه‌هشتنا ده‌ستهه‌لاتێ پشتی كه‌تنا رژێما به‌عس ل سالا 2003 و نڤێسینا دستوورێ هه‌رده‌م یێ ل سالا 2005.
بۆ زانین د كه‌ڤندا هنده‌ك ده‌ستهه‌لاتدارا هه‌بوون ده‌ستهه‌لات ل خه‌لكی دكر وه‌ك خودا مینا فیرعۆنی و نه‌مروودی و یان ژی ده‌ستهه‌لات دكر ب ناڤێ خودای، مینا حه‌مۆرابی و سه‌لكا وی یا قانوون دانانێ.
خالا ئێكێ: ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كیێن نڤێسیا ڤی پرۆژه قانوونێ:
ده‌مێ مرۆڤ ئه‌گه‌ر و پالده‌رێن به‌رهه‌ڤكرن و نڤێسینا ڤێ قانوونێ بخوینیت، دێ بینت زڤرینا نڤێسینا ڤێ قانوونێ بۆ ڤان ئه‌گه‌ران دزڤریت:
1ـ رێخستن و ئاماده‌كرنا هه‌لبژاتنه‌كا گشتی و ئازاد و ده‌ستپاك.
2ـ نوونه‌راتیا راسته‌قینه‌یا ئیرادا هه‌لبژێری.
3ـ هه‌ڤركیا راست و درست دوور ژ هه‌ر كارتێكرنه‌كا ده‌ره‌كی.
4ـ بلندكرنا ئاستی پرۆسا دیمۆكراتی ل عیراقێ.
5-هه‌ڤگرتن و ئێگرتنا هه‌می قانوونێن هه‌لبژارتنان، مینا قانوونا هه‌لبژاتنا جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ و جڤاتێن پارێزگه‌هان و كۆمسیۆنا بلندا هه‌لبژارتنێن عیراقێ.
6ـ بێ لایه‌نی و سه‌ربخوه‌یی ب مه‌ره‌ما جهئینانا گوپیتكا هیڤیخوازێن ملله‌تێن عیراقێ.
خالا دوویێ: په‌یگه‌رێ ڤێ قانوونێ:
پرۆژێ قانوونا هه‌لبژاتنا جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ ئه‌وا هاتیه ئاماده‌كرن ژلایێ سه‌رۆكاتیا كۆماریا عیراقێ ژ ( 103 ) مادا پێكدهێت و هاتیه دابه‌شكرن ل سه‌ر پێنچ ده‌رگه‌هان و هه‌ر ده‌رگه‌هه‌ك ژچه‌ند فه‌سلان پێكدئێت و هه‌ر فه‌سله‌ك ژی ژچه‌ند مادێن قانوونێ پێكدئێت، ب ڤی ره‌نگێ خوارێ:
1ـ ده‌رگه‌هێ ئێكێ، ب ناڤێ ( بنه‌مایێن هه‌لبژاتنێن هه‌ڤپشك) و ئه‌ڤ ده‌رگه‌هه ژ حه‌ڤت فه‌سلان پێكدهێت و هه‌ر ژ مادێ ئێكێ (1) ده‌سپێدكه‌ت و ب مادێ (37) ب دووماهیك دئێت، و ڤان بابه‌تان بخوه‌ڤه دگریت: پێناسه و ئارمانج و جێبه‌جێكرنا قانوونێ و مافێ هه‌لبژاتنێ و بازنێ هه‌لبژاتنێ و تۆمارا ده‌نگدانێ و پرۆپاگندا هه‌لبژارتنێ و پێرابوونێن ده‌نگدانێ.
2ـ ده‌رگه‌هێ دوویێ، ب ناڤێ (كومسیۆنا بلندا سه‌ربخوه‌یا هه‌لبژارتنان) و ئه‌ڤ ده‌رگه‌هه ژ شه‌ش فه‌سلان پێكدئێت و هه‌ر ژمادێ (38) ده‌ستپێدكه‌ت و ب مادێ (67) ب دووماهی دهێت، و ڤان بابه‌تان بخوه‌ڤه دگریت: ئه‌رگێن كۆمسیۆنێ و جڤاتا كۆمسیاران و ده‌ستهه‌لادارێن وان و گارگێریا هه‌لبژاتنان و شكائێتن هه‌لبژاتنان و نه‌مایێن گشتی.
3ـ ده‌رگه‌هێ سیێ، ب ناڤێ (هه‌لبژارتنا جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ) و ئه‌ڤ ده‌رگه‌هه ژ دو فه‌سلان پێكدئێت، و ب مادێ (68) ده‌ستپێدكه‌ت و مادێ (77) ب دووماهی دهێت، ڤان بابه‌تان بخوه‌ڤه دگریت: بازنێن هه‌لبژارتنا و كورسیكێن كۆتا.
4ـ ده‌رگه‌هێ چارێ، ب ناڤێ (هه‌لبژاتنێن جڤاتێن پارێزگه‌هان) و ئه‌ڤ ده‌رگه‌هه ژ دو فه‌سلان پێكدێت، و ب مادێ (78) ده‌سپێدكه‌ت و ب مادێ (87) ب دووماهی دهێت، و ڤان بابه‌تان بخوه‌ڤه دگریت: بازنێن هه‌لبژارتنان و كورسیێن كۆتا.
5ـ ده‌رگه‌هێ پێنجێ، ب ناڤێ (بنه‌مایێن سزادانێ و دووماهیئینانێ) و ئه‌ڤ ده‌رگه‌هه ژ دو فه‌سلان پێكدهێت، و ب مادێ (88) ده‌ستپدكه‌ت و ب مادێ (103) ب دووماهی دهێت، و ڤان بابه‌تان بخوه‌ڤه دگریت: بنه‌مایێن سزدانێ و بنه‌مایێن دووماهیئینانێ.
و پاش قانوون ئاماژێ ب ئه‌گه‌رێن دانانا ڤێ قانوونێ دكه‌ت و د هه‌مان ده‌مدا ژمارا كورسییێن هه‌ر پارێزگه‌هه‌كێ دیار دكه‌ت.
خالا سیێ: گرنگترین پره‌نسیبێن د ڤێ قانوونێ دا هاتین:
پتریا شارازایێن قانوونێ رێكه‌ڤتینه كو گرنگترین پره‌نسیبێن د ناڤا ڤێ قانوونێ دا هاتین د ڤان خالان دا كۆم دبن:
1ـ دامه‌زراندنا كۆمسیۆنه‌كا نوو، ل سه‌ر بنه‌مایێن نوو، دووربیت ژ پشك و پشكانا حزبی و مه‌زهه‌بی و تائفی.
2ـ بچووككرنا بازنێ هه‌لبژاتنێ ژ پارێزگه‌هێ بۆ قه‌زایێ.
3ـ په‌یره‌وكرنا سیسته‌مێ سه‌ركه‌ڤتیێ ئێكێ و نه‌هێلانا سیسته‌مێ لیستا نیڤ ڤه‌كری و سیسته‌مێ سانتلیگۆ.
4ـ كێمكرنا ژمارا كورسیێن جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ ژ 329 كورسیان بۆ 222 كورسیكان.
5ـ كێمكرنا ژیێ به‌ربژێری ژ 30 سالان بۆ 25 سالان.
خالا چارێ: جوداهیا ڤێ قانوونێ دگه‌ل قانوونا به‌ری خوه:
یا ئاشكرایه بۆ تایبه‌تمه‌ندان كو قانوونا جێبه‌جێكار ـ هه‌تا نڤێسینا ڤی بابه‌تی ـ بۆ هه‌لبژاتنا جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ، قانوونا ژماره چل و پێنچ (45) ئه‌وا ل سالا 2013 یا هه‌مواركری و ئه‌وا هاتیه په‌سه‌ندكرن و به‌لاڤه‌كرن د رۆژناما و قائعا عیراقی ژماره (4300) رێكه‌ڤتی دووێ كانوونا ئێكێ سالا 2013.
بۆ زانین ئه‌ڤ قانوونه تنێ ژ (48) مادان پێكدهات و هه‌تا نوكه سیێ راستڤه‌كرنا یا ژێگرتی یا ئێكێ ل 2018/1/24 و یا دووێ ل 2018/2/11 و یا سیێ ل رۆژێن دووماهیێ یێ ژی خولا چووی یا جڤاتا نوونه‌رێن عیراقی ل سالا 2019 و پرانیا ڤێ راستڤه‌كرنێ هاته‌لادان ژلایێ دادگه‌ها بلندا فیدرالی و د هه‌مان ده‌م دا نه هاته جێبه‌جێكرن وه‌كی هاتیه ده‌ركرن.
خالێن جودا د ناڤبه‌را پرۆژێ قانوونا نوو یا سالا 2019 و قانوونا كه‌ڤن یا ژماره (45) ل سالا 2013:
1- گوهۆرینا كومسیۆنێ و كێمكرنا جڤاتا كۆمسیاران ژ نه‌هـ ئه‌ندامان بۆ حه‌فت ئه‌ندامان.
2ـ جڤاتا كۆمسیاران پێكدئێت ژحه‌فت ئه‌نداما سیێ ژێ دادوه‌ران ژ چینا ئێكێ یا دادوه‌ران ودێ ئێنه هه‌لبژاتن ژ لایێ جڤاتا دادوه‌ریا بلندا عیراقێ و ئێك ژ وان ژی ژ هه‌رێما كوردستانێ و راوێژكاره‌ك ژجڤاتا ده‌وله‌تێ و دو مامۆستایێن زانكۆیێ دێ هێنه هه‌لبژارتن ژلایێ لژنه‌كا شارازا و تایبه‌تمه‌ند ل كۆلیژێن زانستێن سیاسی و زانسێن كۆمپیۆته‌ری و پێزانینان و ئێك ژی دڤێت ژمێریارێ قانوونی بیت و دهێته هه‌لبژارتن ژلایێ دیوانا جاڤدێریا دارایا فیدرال، و قانوونێ بۆ هه‌ر ئێكی ژ ڤان ژماره‌كا سالێن خزمه‌تێ یێن داناین.
3ـ سه‌رۆك و جێگر و رێڤه‌برێن گشتی یێن حه‌فت ده‌زگه‌هان یێن بێباركرین ژ پالێوراویێا هه‌لبژارتنان، له‌شكر و ئه‌ندامێن ده‌زگه‌هێن ئاسائیشێ و دادوه‌ر و ئه‌ندامێن داواكاری گشتی و سه‌رۆك و ئه‌ندامێن جڤاتا ده‌وله‌تێ و سه‌رۆك و جێگر و رێڤه‌به‌رێن گشتیێن دیوانا چاڤدێریا دارایی و سه‌رۆك و جێگر و رێڤه‌به‌رێن گشتێن ده‌ستا ده‌ستپاكیێ و سه‌رۆك ئه‌ندامێن جڤاتا كۆمسیاران و رێڤه‌به‌رێن گشتی یێن كۆمسیونا و د هه‌مان ده‌مدا ئه‌ندامێن جڤاتێن پارێزگه‌ها حه‌تا خولا وان ب دووماهیك دهێت.
4ـ كێمكرنا ژیێ به‌ربژێری بۆ بیست پێنچ سالان و د قانوونا كه‌ڤن دا سیهـ سالن.
5ـ كێمكرنا پرۆپاكندا هه‌لبژارتنا ژ سیهـ رۆژا بۆ بیست پێنج رۆژا.
6ـ كێمكرنا ژمارا كورسیێن جڤاتا نوونه‌ران ژ سیێ سه‌د وبیست كورسیان بۆ دوسه‌د وسیزده كورسی، ژ بلی كورسیكێن كۆتا.
7ـ د قانوونا كه‌ڤندا ژبۆ كو تا مه‌سیحیان عیراق هه‌می ئێك بازنه‌بوو، به‌لێ د قانوونا نوو دا، كورسییێن وان دێ ئێنه دابه‌شكرن ل سه‌ر پارێزگه‌هێن دهۆك و هه‌ولێر و مووسل و كه‌ركووك و به‌غداد.
8ـ د قانوونا كه‌ڤن دا عیراق هاتبوو دابه‌شكرن بۆ هه‌ژده بازنه ل سه‌ر بنیاتێ هه‌ر پارێزگه‌هه‌ك بازنه‌كێ هه‌لبژاتنان، به‌لێ د قانوونا نوو دا عیراق هاتیه دابه‌شكرن ل سه‌ر دوسه‌دوبیست ودو بازنێن هه‌لبژاتنان و ل سه‌ر بنه‌مایێن قه‌زایێ.
9ـ كۆتا ژنان دێ هه‌ر وه‌ك خوه مینت، چنكو دستووری رێژا بیست پێنج ژسه‌دێ بۆ وان ده‌ستنیشانكریه و قانوون نه‌ژێت ڤێ رێژێ كێمكه‌ت حه‌تا دستوور بهێته راستڤه‌كرن.
10ـ دڤێت كۆمسیۆن د بیستوچار ده‌مژمێران دا ئه‌نجامێن هه‌لبژاتنان رابگه‌هینیت.
11- دڤێت به‌ربژێرێ جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ ده‌رچوویێ زانكۆیێ بیت، د قانوونا كه‌ڤن دا رێژا بیست ژسه‌دێ دابۆ ده‌رچوویێن ئاماده‌یی ب هه‌می پشكێن خوه‌ڤه.
خالا پێنجێ: چه‌ند تێبینێن قانوونی ـ دستووری:
1ـ كێمكرنا ژمارا كورسیێن جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ ژ 213 ژبلی كۆتا، پێچه‌وانه‌ی مادێ (چلونه‌ه 49 / اولا) ژ دستوورێ عیراقێ یه، چنكو هه‌مان ماده دبێژیت هه‌ر كورسیكه‌ك به‌رامبه‌ر سه‌د هزار كه‌سایه ژنفۆسا عیراقێ، به‌لێ چنكو حه‌تا نوكه حوكمه‌تا عیراقێ چ سه‌رژمێریاری نه‌كرینه، نڤێسه‌ریێن ڤێ قانوونێ ئه‌ڤ چه‌نده بهانه دیت بۆ كێمكرنا ژمارا كورسیكان.
2ـ ب دیتنا نڤێسه‌رێ بابه‌تی ئه‌گه‌ر ب قانوون مووچه و ئیمتیازێن په‌رله‌مانته‌ر وه‌زیر و پله تایبه‌تا كێمكه‌ن، دا شێن ژمارا كورسیكا وه‌ك خوه هێلن.
3ـ دانا مه‌رجێ خواندنێ كو ژبكالۆریۆسێ كێمتر نه‌بیت، پێچه‌وانێ مادا بیستێ (20) ژ دستوورێ عیراقێ كو تێدا هاتیه: ((للمواگنین رجالا و نس‌وا: حق المشاركه فی الشۇون العامه والتمتع بالحقوق السیاسیه، بیما فیها حق التصویت والانتخاب والترشح )) دانا مه‌رجێ خواندنێ ڤێ مادێ ژناڤه‌رۆكا وی ڤالا دكه‌ت.
4ـ ب دیتنا نڤێسه‌رێ ڤی بابه‌تی ئه‌وێ ده‌نگی دده‌ت گرنگتره ـ د پرۆسێسا هه‌لبژاتنێ دا ـ ژ وی ئه‌وێ ده‌نگی پێده‌ت، له‌ورا ل ڤێرێ بۆ قانوونێ مه‌رجێ خواندنێ بۆ ده‌نگده‌ری نه دانایه؟.
له‌ورا ژپێخه‌مه‌ت بلندكرنا ئاستێ خواندنێ و پرۆسا دیمۆكراتی ل عیراقێ دێ یا باشتربیت مه‌رجێ خواندێ بۆ دایكبویێن پشتی سالا 2003 بێته دانان و تایبه‌ت پشتی راستڤه‌كرنا دستووری و نابیت ئاستێ وان یێ خواندنێ ژ خاندنا بنه‌ره‌ت كێمتربیت.
5ـ سه‌رۆك كۆمارێ عیراقێ ئه‌ڤ قانوونه ئاماده‌كریه ل ژێر ده‌ستووردانا مادێ شێستێ (60) ژ دستوورێ عیراقێ، ئه‌وا ده‌ستهه‌لاتێ ده‌ته سه‌رۆك كۆماری دگه‌ل جڤاتا وه‌زیرێن عیراقێ پرۆژه قانوونا بۆ جڤاتا نوونه‌ران فرێكه‌ن.
6ـ ئه‌ڤ پرۆژه قانوونه نه‌بتنێ قانوونا هه‌لبژارتنا جڤاتا نوونه‌رێن عیراقێ یه، به‌لێ ده‌مان ده‌مدا قانوونا كۆمسیۆنا بلندا سه‌ربخوه‌یا هه‌لبژارتنا یه و دیسا قانوونا جڤاتێن پارێزگه‌هایه، له‌ورا د مادێ سه‌دوئێكێ (101) ژ ڤێ قانوونێ ئاماژه ب و ئێكێ دهێته‌كرن پشتی په‌سه‌ندكرنا ڤێ قانوونێ، هه‌ر ئێك ژ قانوونا هه‌لبژارتنا ژماره 45 یا سالا 2013 و قانوونا جڤاتێن پارێزگه‌ها یا ژماره 12 یا سالا 2018 و قانوونا كۆمسیۆنا بلندا سه‌ربخوه‌یا هه‌لبژارتنا یا ژماره 11 یا سالا 2007 كار ب ڤان هه‌ر سیێ قانوونان نامینت ودێ هێنه ژكارخستن.
7ـ ژبه‌ركو ده‌ستهه‌لاتدارێن عیراقێ ل وانا دیمۆكراتێه‌تێ سه‌رنه‌كه‌ڤتن دێ یا باشتربیت هه‌ر سیێ سالا جاره‌كێ هه‌لبژارتن بێنه‌كرن جهێ چار سالان ـ پشتی راستڤه‌كرنا دستووری ـ و دێ یا باشتربیت ئه‌ڤ ئێكه ل هه‌رێما كوردستانێ ژی بێته په‌یره‌وكرن هه‌ر نوكه.
8ـ ناڤێ قانوونێ بهێته راستڤه‌كرن ژ قانوونا هه‌لبژاتنا جڤاتا نوونه‌ران عیراقێ بۆ ((قانوونا هه‌لبژارتنێ و كۆمسیۆنا بلندا سه‌ربخوه‌یا هه‌لبژارتنان)).
پارێزه‌رێ راوێژكار ودكتوراه فی الفقه المقارن بالقانون
محه‌مه‌د عامر دێرشه‌وى
(ڕۆژهه‌لاتناس و سیاسى)
ئه‌وله‌ویه‌تا هه‌مى كوردان و هه‌ر ئێك ل جهێ خوه:
1) شیانێن خوه ته‌رخان بكه‌ت، بۆ نه‌هێلانا قركرنا ملله‌تێ كورد ل ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ ل سه‌ر ده‌ستێ ده‌وله‌تا تركا.
2) ڕێگرى ل به‌رامبه‌رى عه‌ره‌بكرن و ژێكڤه‌قه‌تاندنا ده‌ڤه‌رێن كوردى.
3) دڤێت دۆزا نه‌ته‌وه‌یى و پاشه‌ڕۆژا ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ و دانوستاند و ده‌ستوورێ بیت… هتد هه‌رده‌م ل بیر بن.
پرسیارا سه‌ره‌كى ئه‌وه، ئه‌رێ له‌شكرێ سووری دڤێت و دشێت ڕێ ل سنگێ قركرنا ملله‌تێ كورد بگرت؟
لبه‌رچاڤوه‌رگرتنا بارێ سووریان و له‌شكرێ ڤێ ده‌وله‌تێ دیار دبیت، نه ئه‌و ڤیان هه‌یه، نه ئه‌و شیان هه‌نه و نه‌ژى ئه‌و ڕێك بۆ له‌شكرێ سووریا دهێته‌دان، بچت شه‌رێ له‌شكرێ تركیا بكه‌ت. ئه‌مریكا و ڕۆسیا ڤێ چه‌ندێ قه‌بوول ناكه‌ن. له‌وان قه‌ت ناكه‌ڤت سه‌رێ مرۆڤ، كو ئینادنا له‌شكرێ سووری ببت مایێ ڕاوه‌ستانا قڕكرنا خه‌لكێ ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ.
ده‌وله‌تا سووری، ب تایبه‌ت ڕژێما به‌عس، دانه‌را پیلانا كه‌مه‌را عه‌ره‌بی یه. ڤێ رژێمێ بۆ ئیك ڕۆژێ خوه ژ عه‌ره‌بكرنا ده‌ڤه‌رێن كوردى نه‌دایه پاش. دڤێت مرۆڤ چاڤه‌رێ نه‌بت ژ ڤێ ده‌وله‌تێ، ئه‌و بچت شه‌رێ تركا، بۆ كو ببت ڕێگر ل به‌رامبه‌رى ڤاله‌كرنا خاكا ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ ژ كوردان. به‌لكو دڤێت بزانبیت، ئه‌ڤ ده‌وله‌ت دێ كه‌یفخوه‌ش بیت، بارودۆخه‌ك بهێت پێشت (ل ڤێرێ هێرشا ده‌ولتا تركا لسه‌ر خاكا ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ) خه‌ونا عه‌ره‌بكرنێ ب ساناهى ببیت و دو چووچك ب به‌ره‌كێ.
خالا سیێ: بێگۆمان بده‌ستڤه‌ئینانا مافێن نه‌ته‌وه‌یى ل هه‌ر پارچه‌كێ، دووماهیێ دێ ب ڕێیا دانوستاندن و ده‌ستوریكرنا مافان بیت. سه‌ربۆرێن ملله‌تێ كورد نیشادده‌ن، بۆ ب ده‌ستڤه‌ئینانا مافێن ڕه‌وایێن نه‌ته‌وه‌یى ب ڕێكا گفتوگۆیان؛ دو خالێن سه‌ره‌كى پێویستن و میزانا كوردان ب هێز دكه‌ت ل سه‌ر مێزێ:
1) ئێكرێزیا كوردان و ناتكڕه‌ویا لایه‌نه‌كێ د بریارێ دا. مخابن ل رۆژئاڤایێ كوردستانێ تاكڕه‌وى دهێت دیتن نه‌ك براتى و ب هه‌ڤڕا كاركرن بۆ ئارمانجێن نه‌ته‌وه‌یى.
2) خالا دووێ كو سه‌نگێ لایه‌نێ كوردى د پرۆسێسێن دانوستاندنان دا ب هێزه دكه‌ت، ئه‌وه كور ل سه‌ر ئه‌ردى هه‌بت، واته خاك د ده‌ستێ لایه‌نێ كوردی دا بیت.. ده‌ما ته ئه‌رد ژ ده‌ست دا، ژبه‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كى، حوكمه‌تێن داگیركه‌ر نه‌ته‌نها ب سڤكی ڤه ل كوردان دنێرن، به‌لكو هه‌ر قه‌بوول ناكه‌ن، نوونه‌رێن كوردان، وه‌كو نوونه‌رێن نه‌ته‌وه‌یه‌كێ، ل سه‌ر مێزێ ڕووینن.
فشارا ناڤده‌وله‌تى د به‌رژه‌وه‌ندیا ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ دا هه‌یه و ڕۆژ بۆ ڕۆژێ باشتر دبیت. تاوانێن له‌شكرێ ترك و هه‌ڤالبه‌ندێن وان، كو پڕانى پاشمایێن قاعیده و داعشن، ل گه‌ل گازیا كوردان ل سه‌ر ئاستێ ڕایاگشتى و حوكمه‌تێن ناڤده‌وله‌تى، دێ بن مایێ پشته‌ڤانیه‌ك باشتر، كو ئێدى یێن وه‌كو ترامپ ژى ژ دوباره هه‌لبژارتنا خوه بترسن، گه‌ر وێنێن قركرنا ملله‌تێ كورد به‌ربه‌لاڤ بوون. و هه‌ر ئه‌ڤ دێ بیت مایێ هه‌لویستێن باشرت بۆ ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ.
بارێ ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ ئه‌ڤرۆ گه‌له‌ك ل بارێ هه‌رێما كوردستانێ دچیت، پشتى 16 ئۆكتوبه‌رێ. داستانێن مینا پردێ و سحێلا بوون مایێ وێ چه‌ندێ، كو كورد ل سه‌ر خاكا خوه بمینت. پشتى ڤان هه‌ردو داستانان سه‌نگا هه‌رێما كوردستانێ ل به‌رامبه‌رى به‌غدا و جیهانێ ما ل به‌ر چاڤ و گوهه‌رین د به‌رژه‌وه‌ندیا هه‌رێمێدا په‌یدا بوون. ئه‌ڤه دشێت ببیت نموونه‌یه‌كا سه‌رمه‌شق بۆ ڕۆژئاڤایێ كوردستانێ.
ئحسان ئامێدى
ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست گرنگیه‌ك مه‌زن هه‌یه ژ به‌ركو دكه‌ڤیته دلێ دنیایێ و كڤانێ ناڤخوه و بیاڤێ زیندى یا جیهانێ و جوگرافیه‌كا مه‌زن بخوه‌ڤه دگریت و ڤالاهیه‌كا مه‌زنا مرۆڤان لێیه و سامانه‌كێ سروشتیێ و ووزه‌كا مه‌زن لێ هه‌یه و هه‌مى وه‌رزێن سالێ لێ هه‌نه و رێ و رێبار و رویبار و ده‌وریایێن پێكڤه‌گرێدانا جیهانێ لێ هه‌نه و شیانێن به‌رهه‌مئینانه‌كا مه‌زنا ئابوورى لێ هه‌نه و ب تایبه‌تى د بیاڤێن داهاتیێن وزێ و به‌رهه‌مێ چاندنێ. د كه‌ڤندا پێكهاتێن مرۆڤی ل هه‌مى جیهانێ ب شه‌ر بوون ل گه‌ل هه‌ڤدو، و پشتى بۆ خوه قه‌وارێن ه‌وزه‌كى و خێله‌كى ژى چێكرین هه‌ر ب شه‌ری ڤه‌بوون و سه‌ر حسێبا هه‌ڤدو خوه به‌رفره‌ه دكر و پشتى بووینه ده‌وله‌ت و ئمبراتۆریه‌ت ژى هه‌ر ئه‌ڤه ره‌وش و كارێ وان بوو. ئه‌ڤ شه‌ر و هه‌ڤچوونه نه ل دووڤ چ تیۆر و بیردۆزان بوو، لێ تنێ مه‌به‌ست ته‌ماعیا به‌رفره‌هكرنێ و بالا ده‌ستیێ و ده‌ستكه‌فتیێن مادى بوون. داگیركرن سروشته‌كێ كه‌ڤنێ كومه‌لگه‌هێن مرۆڤى بوویه و ب شێوازێن جۆراوجۆر درێژى دایێ ب ئارمانجا به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتێن خوه ئێدى جڤاكێ مرۆڤى ب جڤاكى شه‌ران خوه نیشان دا، شه‌ر بۆ به‌رفره‌هكرنا ده‌ستهه‌لاتێ، یان شه‌ر بۆ به‌ره‌ڤانیكرنێ و خوه‌پاراستنێ، یان شه‌ر بۆ رزگاركرنێ، یان شه‌ر بۆ ژناڤبرنا هه‌ڤركان، و…هتد، و هه‌میان ژى ره‌هندێ ئابوورى دگه‌لدا بوو. د به‌رێ دا ده‌ستهه‌لاتدارێن ب هێز و ته‌ماع و تموح، ب هێز و شه‌رى ده‌وروبه‌رێن خوه داگیردكرن و سنۆرێ ده‌ستهلاتا خوه به‌رفره‌ه دكرن، د گه‌ل دا ژى داگیركرنا هزروبیران و هه‌مى بیاڤێن ژیانێ د وه‌لاتێن داگیركرى دا دكرن و دهژمارت به‌شه‌ك ژ قه‌وارێ ده‌وله‌تا خوه. هه‌ر ل سه‌رده‌مێ ئمپریالزما جیهانى و به‌رفره‌هكرنا بیاڤێ سنۆرێن ده‌ستهه‌لاتێ ل ناڤَخوه و ده‌رڤه، داگیركرن ژ دوورى وه‌لات و د سه‌ر سنۆران را ده‌ربازبوو و هات، ژبه‌رهندى ئه‌ڤ ململانا ده‌وله‌تان بۆ به‌رفره‌هكرنا بیاڤێ سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتا خوه و به‌ره‌ڤانیكرن ل به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه و سه‌پاندنا هه‌ژمۆنا خوه ل سه‌ر ده‌وله‌تێن دى دكه‌فته د خانا تێگه‌هێن تیۆرێن جیۆپۆلیتیكى دا، هه‌ر چه‌نده ل وان سه‌رده‌مان هێشتا جیۆپۆلیتیك نه‌ببوو چه‌مك و زاراڤ، چونكى چه‌مكێ تیۆرا چیۆپۆلیتیكى نه‌كه‌ڤنه و ڤه‌دگه‌ریته‌ڤه بۆ نیڤا دوێ ژ سه‌دێ نۆزدێ، لێ سروشتێ شه‌رى و به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌وله‌تێ و داگیركرنا وه‌لاتێن دى دكه‌ڤنه د خانێن بیركرنێن جیۆپۆلیتیكى دا، كو هنده‌ك دبێژنێ تیۆرێن ئمپریالزمێ و داگیركرنێ. داكو تێبگه‌هین تیۆر و دیدێن جیۆپۆلیتیكى چنه و جه‌مسه‌رێن جیهانى چاوا سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌لدا دكه‌ن، پێدڤیه بزانین د فه‌رهه‌نگا سیاسیدا دو چه‌مك هه‌نه وه‌كهه‌ڤن دگۆتنێ دا لى جودانه د مه‌به‌ست و كریارێ دا ئه‌و ژى، جیۆپۆلیتیك و جوگرافیا سیاسى، و هنده‌ك جاران هنده‌ك نڤیسكار هه‌ردوكا بۆ ئێك مه‌به‌ست بكاردئینن!، ئه‌ڤه ژى شێلیبوونه‌كێ دروست دكه‌ت، چونكى جوگرافیا سیاسى مه‌به‌ست ژێ (تایبه‌تمه‌ندیێن سروشتى و مرۆڤى نه ل سه‌ر سیاسه‌تێ د جوگرافیه‌كا ده‌ستنیشانكریدا) و جیۆپۆلیتیك مه‌به‌ست ژێ ( كارتێكرنا هه‌لسوكه‌وتێ سیاسى ل سه‌ر گورینا ره‌هندێن جوگرافیێن ده‌وله‌تێ، ئانكو په‌یوه‌ندیێن ده‌وله‌تێ ب كنارێن خوه‌یێن ده‌رڤه و سیاسه‌تا وێ یا ده‌رڤه و دیتنا وێ ل سه‌ر وێ بخوه و و ده‌وروبه‌رێن وێ و و باندۆرا وێ و داخباریا وێ ب جیهانا ده‌رڤه و چاوانیا دارشتنا سیاسات و چالاكیێن بشێن پتر داهاتى بده‌ستڤه بینیت و خوه پاراستن ژ مه‌ترسیان). هۆسا جوداهى دیاردبیت كو دیتنا جوگرافیا سیاسى بۆ ده‌وله‌تێ كو كیانه‌كێ نه‌گوهۆره، به‌لێ جیۆپۆلیتیك ده‌وله‌تێ دبینیت كو زینده‌وه‌ره‌كه د بزاڤه‌كا وه‌راركرنێ دایه، جوگرافیا سیاسى شیانێن ده‌وله‌تێ یێن هه‌یى دخوینیت، به‌لێ جیۆپۆلیتیك ڤه‌كۆلینا پێدڤیێن ده‌وله‌تێ دكه‌ت ل كیڤه بن، جوگرافیا سیاسى خوه دۆرهێلێ خوه‌ڤه مژوول دكه‌ت، به‌لێ جیۆپۆلیتیك ئارمانجێن پاشه‌رۆژى هه‌نه و سنۆران ده‌رباز دكه‌ت، جوگرافیا سیاسى وێنێ ده‌وله‌تێ نیشا دده‌ت، به‌لێ جیۆپۆلیتیك جوگرافیێ دكه‌ته د خزمه‌تا ده‌وله‌تێ دا. ل سه‌رده‌مێ سه‌رهلدانا تیۆرێن جیۆپۆلیتیكى ل نیڤا دوێ ژ سه‌دێ نۆزدێ ده‌وله‌تێن ب هێز د شه‌رێ خوه‌یێ به‌رفره‌هكرنێ دابوون، زانا و بسپۆرێن ڤان تیۆران نه‌خشه رێگا دانان كا دێ چاوا ده‌وله‌تێن خوه به‌رفره‌هكه‌ن و بالاده‌ستكه‌ن و خوه بسه‌پینن ل سه‌ر هه‌ڤركێن خوه، ئێدى هه‌ڤركى د ناڤبه‌را ده‌وله‌تێن رۆژئاڤا سنۆرێن كێشوه‌رێن خوه ده‌ربازكرن و شه‌رێن به‌رفره‌هكرنا ده‌ڤه‌رێن نوو یێن ده‌ستهه‌لاتێ به‌رفره‌هكرن و د ڤى بیاڤى دا شه‌رێن مه‌زن د ناڤبه‌را زلهێزێن وى سه‌رده‌مێ دروستبوون. گه‌رۆكێن ئورۆپى د هاتن وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤین و خواندنێن خوه یێن سیاسى و جڤاكى و ره‌وشه‌نبیرى و ئابوورى و جوگرافى بۆ دكرن، و دگه‌هاندنه لێڤه‌گه‌رێن خوه و ئه‌وان ژى خواندنێن تایبه‌ت بۆ دكرن و به‌رنامێن تایبه‌ت بۆ داگیركرنا وان دانان و ده‌رئه‌نجام دو شه‌رێن مه‌زنێن جیهانى و چه‌ندێن هه‌رێمایه‌تى قه‌ومین و جیهان بۆ چه‌ند جه‌مسه‌ر و شیوازێن شه‌ران هاتن گوهۆرین و ناڤێن جودا هاتن بلندكرن هه‌مى ژى دكه‌فتنه دخانا جیۆپۆلیتیكا وان زلهێزا یێن دشیاین و دشێن بزاڤێ ب ڤێ لڤینا سیاسیا مرۆڤى بده‌ن. سه‌دێ بیستێ سه‌دێ شه‌رێن جیهانى بوو، سه‌دێ دوبلۆككرنا جیهانێ بوو، سه‌دێ شه‌رێن رزگاریخوازیێ بوو، سه‌دێ شه‌رێن پێشڤه‌بوو (الحروب بالنیابه)، هه‌مى ژى شه‌رێن جیۆپۆلیتیكى بوون پێناڤى به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتداریێ و زێده‌كرنا داهاتیێ ده‌وله‌تێن بالا ده‌ست بوون و سه‌پاندنا هه‌ژمونا وان بوو. ل ڤى سه‌رده‌مى ژى شه‌ر هه‌ر دبه‌رده‌وامن ب تایبه‌تى ل ڤێ ده‌ڤه‌را رۆژ هه‌لاتا ناڤین، ئه‌ڤه شه‌رێن جیهانى نه و به‌هڤچویى ژى هه‌ر ملله‌تێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ نه ب مایتێكرن و ده‌ستێوه‌ردانا بیانیان، سه‌را ناكۆكیێن سیاسى یان جڤاكى یان ئابوورى یان هزرى یان ئاینى یان تایفه‌گه‌رى یێ ئێكودو ژناڤ دبه‌ن، سۆته‌مه‌نیێ ڤان شه‌ران خه‌لكێ ڤێ ده‌ڤه‌رێ یه و وه‌لاتێن خراب دبن هه‌ر وه‌لاتێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ نه و ئابوورێ وێران دبیت هه‌ر ئابوورێ ڤان وه‌لاتانه، مه‌به‌س ژێ ئیكلاكرنا ململانێ یه ل دووڤ ئارمانجێن جیۆپۆلیتیكى یێن زلهێزێن جیهانى بۆ خوه داناین. پسیاره‌ك خوه‌جه هه‌یه بۆچى ئه‌ڤ هنده شه‌ره؟! ئه‌رێ ما نابیت جیهانه‌كا بێ شه‌ر هه‌بیت و هه‌ر ملله‌ته‌ك د وه‌لاتێ خوه‌دا یێ ئازاد و سه‌ربه‌ست بیت؟ّ!. هه‌تا نوكه جیهانێ ئه‌و ئارامى و سه‌قامگیرى بخوه‌ڤه نه دیتیه!، هه‌رده‌م شه‌ر و ململانێ و هه‌ڤركى هه‌بوونه، مه‌رج ژى نه بوویه ئه‌ڤ ناكۆكی یه د ناڤبه‌را ملله‌تێن ژێكجودا بن، پترا شه‌ران ل به‌راهیێ ناڤخوه‌یى بوونه و پاشى ره‌هه‌ندێن هه‌رێمایه‌تى و جیهانى بخوه‌ڤه گرتینه و مه‌زن بووینه، بنه‌كۆكا شه‌ران شه‌رێن ده‌ستهه‌لاتێ و به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتێ بوونه پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیێن ئابوورى. و ئه‌ڤه شێوازێ كه‌ڤنێ چێكرنا ده‌وله‌تا و ئمبراتوریه‌تا بوویه، و ل ڤى سه‌رده‌مى ژى ده‌وله‌ت هه‌ر ب هێزێ و شه‌رى و ته‌ماعى و تموحا ده‌ستهه‌لاتداران زێده‌بارى هۆكارێن دى یێن هه‌رێمایه‌تى و نێڤده‌وله‌تى چێدبن. سیاسه‌ت بزاڤه‌ك و هونه‌ره‌كه گۆره‌ى ئارمانج و به‌رژه‌وه‌ندیان دهێته‌كرن و دهێته گۆرین ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیان و هه‌ر ده‌وله‌ته‌ك گۆره‌ى ره‌وش و بیروبۆچوونێن خوه به‌رنامێ خوه یێ بجهئینانا ئاسایشا خوه یا نه‌ته‌وه‌یى دادنیت كو سیاسه‌تا ده‌وله‌تێ یه، هه‌مى ده‌وله‌ت وه‌كو ئێك بیرناكه‌ن، له‌وان وه‌كو ئێك به‌رنامان دانان، تنێ ده‌وله‌تێن زلهێز و ته‌ماع و تموح بیركرنێن جیۆپۆلیتیكى دكه‌ن د دانانا سیاسه‌تا ده‌وله‌تا خوه‌دا وه‌كو وه‌لاتێن ئێكگرتیێن ئه‌مریكى و رۆسیا و به‌ریتانیان و فه‌ره‌نسا و هنه‌كێن دیتر و هنده‌ك ده‌وله‌تێن دى هه‌نه هه‌لسوكه‌وتێ جیۆپۆلیتیكى هه‌نه وه‌كو توركیا و ئیران، هه‌روه‌سا ئه‌و رێخستنێن سیاسى یێن ره‌هه‌ندێن هه‌رێمایه‌تى و جیهانى هه‌ین وه‌كو هنده‌ك رێكخستنێن ئیسلامى د هه‌مان خان دانه، ئانكو ئه‌م دشێین بێژین هه‌ر ده‌وله‌ته‌ك و رێكخستنه‌كا هه‌لسوكه‌وته‌كى بكه‌ت بۆ به‌رفره‌هكرنا سنۆرێ ده‌ستهه‌لاتا خوه یان سه‌پاندنا هه‌ژموونا خوه ل ده‌رڤه‌ى جوگرافیا وێ یا دانپێداى ئه‌و یا تیۆرێن جیۆپۆلیتیكى بجهدئینیت و هه‌لسوكه‌وتێ ئمپریالزمى دكه‌ت!، دبیت مرۆڤى هاى ژێ بیت هنده‌ك ده‌وله‌ت و هێزێن جیهانێ ل ڤێره و وێراهه به‌حسێ پرانسیب و بهایێن مرۆڤى بكه‌ن لێ هه‌ر ئه‌و بخوه ژى ده‌مێ به‌رژه‌وه‌ند هاتنه پێش وان پرانسیب و بهایان ژ بیر دبه‌ن و كارى پێناكه‌ن!، واته به‌رژه‌وه‌ندیا ده‌وله‌تێ ل سه‌ر هه‌ر به‌رژه‌وه‌نده‌كا دیتر دایه. ل مێژوویا هه‌ڤچه‌رخا ڤێ ده‌ڤه‌رێ و ب تایبه‌تى پشتى جه‌نگێ جیهانیێ ئێكێ و دروستبوونا دو بلۆكێن جیهانى، دێ بینین هه‌ڤركى د ناڤبه‌را وان بلۆكان ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێ خورت بوو و ده‌وله‌تێن نوو هاتن چێكرن و رێكخستنێن سیاسى هاتن دامه‌زراندن و بزاڤێن رزگاریخواز سه‌رهلدان و شۆره‌ش و كۆده‌تایێن له‌شكرى به‌رپابوون، دیتنه‌ك ژیرانه بوو وان دیاردێن سیاسى و جڤاكى دێ خۆیاكه‌ت ئه‌ڤه ململانه‌كا جیۆپۆلیتیكیه پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیێن ئابوورى و ئاسایشێ، گه‌ل و بزاڤێن سیاسیێن ده‌ڤه‌رێ یێ پێش جه‌مسه‌رێن جیهانێ ڤه ململانێ دكه‌ن و هه‌ر ئێك ژوان خوه هه‌ڤسه‌نگه‌ر دگه‌ل بلۆكه‌كى ژوان دبینیت، ده‌وله‌تێن زلهێز ژى ژبۆ بجهئینانا ئامانجێن خوه هه‌مى ماكینێن خوه یێن سیاسى و له‌شكرى و هه‌والگیرى و ئابوورى و زانستى و ته‌كنولۆجى و میدیایى و ره‌وشه‌نبیرى دكه‌نه د خزمه‌تا وان ئارمانجان دا، و ملله‌تێن بنده‌ست و ده‌وله‌تێن لاواز ژى ژبه‌ر هۆكارێن بیروباوه‌ر و ئارمانجێن تایبه‌ت و حه‌زێن ئازادیێ و بێ رێیا خوه سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل دكه‌ن و هنده‌ك جاران ئارمانجێن وان ژى بجهدهێن و هنده‌ك جاران ژى دبنه قوربانى به‌رژه‌وه‌ندیێن مایتێكه‌ران و داگیركه‌ران!. بلۆكێ رۆژائاڤا ب هه‌ڤپه‌یمانا خوه یا ناتۆ ڤه نه‌خشێ جوگرافیا سیاسى ل ئورۆپا رۆژئاڤا و ل رۆژهه‌لاتا ناڤین دانا، لێ بلۆكێ ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى ب هه‌ڤپه‌یمانا خوه یا وارشۆ ڤه نه‌خشێ جوگرافیا سیاسى ل ئورۆپا رۆژهه‌لات و ل ناڤه‌راستا ئاسیا د به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌دا دانا، هه‌ردو ده‌ڤه‌رێن جوگرافى بیاڤێ ده‌ڤه‌را زیندى و دلێ جیهانێ بخوه‌ڤه دگرن و بۆ هه‌ردو بلۆكان هه‌ردو ده‌ڤه‌ر گه‌له‌ك دگرنگن ژبه‌ر ته‌ماعیا به‌رفره‌هبوونێ، له‌وان ئه‌ڤ زلهێزه ل وان سنووران نه راوه‌ستان یێن بۆ خوه داگیركرن ورژێمێن نوكه‌ر بخوه‌ڤه چێكرین، به‌لێ ته‌ماعیا ده‌ڤه‌رێن ژێر هه‌ژموونا هه‌ڤركێن خوه دكرن ل پشت كێشوه‌ر و ئوقیانۆسا ژى بۆ مه‌ره‌مێن ئاسایشێ و تێكدانا سه‌قامگیریێ و هه‌رشه‌كرنێ ل سه‌ر هه‌ڤدوو و مه‌به‌ستێن دیتر!، ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى خوه گه‌هانده كۆبا ل كێشوه‌رێ ئه‌مریكا باكۆر و ڤه‌نزویلا و چه‌ندین وه‌لاتێن دى ل ئه‌مریكا باشۆر و ل به‌رامبه‌ر وێ ژى ئه‌مریكا هه‌ڤپه‌یمانێن وێ كۆمه‌كا ده‌وله‌تێن تاگیر ل سه‌ر سنۆرێ ئێكه‌تیا س=ۆڤیه‌تى چێكرن وه‌كو توركیا و ئه‌فغانستان و كۆریا باشۆر و هنده‌كێن دیتر و به‌رده‌وام مایتێكرنێن راسته‌وخوه دكاروبارێن ده‌وله‌تاندا دكرن و بناڤێ شۆره‌ش و بزاڤێن رزگاریخواز شه‌رێن چه‌كدارى دكرن و كۆده‌تایێن له‌شكرى ئه‌نجامددان.
كوردستان د ململانا هه‌رێمى ونێڤده‌وله‌تى دا
ئحسان ئامێدى
بلۆكێ رۆژئاڤا ب هه‌ڤپه‌یمانا خوه یا ناتۆ ڤه نه‌خشێ جوگرافیا سیاسى ل ئوۆپا رۆژئاڤا و ل رۆژهه‌لاتا ناڤین دانا، لێ بلۆكێ ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى ب هه‌ڤپه‌یمانا خوه یا وارشۆ ڤه نه‌خشێ جوگرافیا سیاسى ل ئورۆپا رۆژهه‌لات و ل ناڤه‌راستا ئاسیا د به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌دا دانا، هه‌ردو ده‌ڤه‌رێن جوگرافى بیاڤێ ده‌ڤه‌را زیندى و دلێ جیهانێ بخوه‌ڤه دگرن و بۆ هه‌ردو بلۆكان هه‌ردو ده‌ڤه‌ر گه‌له‌ك دگرنگن، ژبه‌ر ته‌ماعیا به‌رفره‌هبوونێ، له‌وان ئه‌ڤ زلهێزه ل وان سنووران نه راوه‌ستان یێن بۆ خوه داگیركرین و رژێمێن نۆكه‌ر بخوه‌ڤه چێكرین، به‌لێ ته‌ماعیا ده‌ڤه‌رێن ژێر هه‌ژموونا هه‌ڤركێن خوه دكرن ل پشت كێشوه‌ر و ئۆقیانۆسان ژى بۆ مه‌ره‌مێن ئاسایشێ و تێكدانا سه‌قامگیریێ و هه‌رشه‌كرنێ ل سه‌ر هه‌ڤدو و مه‌به‌ستێن دیتر!، ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى خوه گه‌هانده كۆبا ل كێشوه‌رێ ئه‌مریكا باكۆر و ڤه‌نزویلا و چه‌ندین وه‌لاتێن دى ل ئه‌مریكا باشۆر و ل به‌رامبه‌ر وێ ژى ئه‌مریكا هه‌ڤپه‌یمانێن وێ كۆمه‌كا ده‌وله‌تێن تاگیر ل سه‌ر سنۆرێ ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى چێكرن وه‌كو توركیا و ئه‌فغانستان و كۆریا باشۆر و هنده‌كێن دیتر و به‌رده‌وام مایتێكرنێن راسته‌وخوه د كاروبارێن ده‌وله‌تاندا دكرن و بناڤێ شۆره‌ش و بزاڤێن رزگاریخواز شه‌رێن چه‌كدارى دكرن و كۆده‌تایێن له‌شكرى ئه‌نجامددان.
ل رۆژهه‌لاتا ناڤین ئه‌وا ژلایێ بلۆكێ رۆژئاڤا ڤه هاتیه دروستكرن، ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تیا به‌رێ ل بن ناڤ و درووشمێن گه‌شه‌دار هند مایێ خوه تێكر و رێخستنێن تاگیر ل هه‌مى وان ده‌وله‌تێن دروستكرى بۆ خوه لێ چێكرن حه‌تا شیاى كۆده‌تایێن له‌شكرى د چه‌ند ده‌وله‌تان دا بكه‌ت و بكه‌ته د خه‌له‌كا بلۆكێ خوه‌دا، ل مسرێ و عیراقێ و سووریا و یه‌مه‌ن و لیبیا و ئه‌فغانستانێ، لێ ئه‌مریكا ده‌ستڤالا نه راوه‌ستا به‌رده‌وام بوو ل سه‌ر مایتێكرنێن خوه حه‌تا ئه‌و ده‌وله‌ت هه‌مى هه‌رفاندین.
ئسرائیل ده‌وله‌تا ئێكانه‌یه ل ده‌ڤه‌رێ هاتیه دروستكرن هه‌موو زلهێزێن جیهانێ دانپێداى و پشته‌ڤانێى لێدكه‌ن، ژبه‌ر مه‌ره‌مێن جیۆپۆلیتیكى و بیروباوه‌رى و مرۆڤى، ئسرائیل ده‌وله‌ته‌كا بچووكه ب جوگرافیێ لێ گه‌له‌كا مه‌زنه ب هێزا خوه یا سیاسى و ئابوورى و ته‌كنۆلۆجى و له‌شكرى و رۆله‌كێ باش دبینیت د سیاسه‌تا زلهێزان دا ل ده‌ڤه‌رێ!.
ل ئورۆپا رۆژهه‌لات ئه‌وا كه‌فتیه د خه‌له‌كا بلۆكێ سۆسیالزمى دا ئه‌مریكا هند به‌رهنگاربوو حه‌تا شیاى وان ده‌وله‌تا ژ خه‌له‌كا سۆڤیه‌تى ده‌ربینیت وه‌كو هه‌نگاریا و پۆلۆنیا و چیك و سلۆڤانیا و ئه‌لمانیا د هه‌مان ده‌مدا ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تی بخوه ژى ب بلۆكێ وێ یێ سۆسیالزمى ڤه بهه‌ڕفینیت و چه‌ندین ده‌وله‌تێن دیتر ژ هه‌ژمۆنا وێ رزگاركه‌ت، ئه‌ڤجا ژى شه‌ر و ململانێ د ناڤبه‌را زلهێزێن جیهانى، رۆسیا پشتى هاتیه ڤه سه‌رخوه ژلایه‌كى ڤه و ئه‌مریكا ژلایێ دیتر ڤه درێژى كێشا ب شێوازێن جوداتر.
نها بارودۆخ ل ئه‌ڤغانستانێ هه‌تا دگه‌هیته جه‌زائیرێ مه‌ترسیداره و نه‌سه‌قامگیریه‌كا سیاسى و له‌شكرى و ئابوورى تێدا هه‌یه، شه‌ر ب شێوازێن جۆراوجۆر دهێنه‌كرن، ده‌وله‌ت یێن دهه‌ڕفن، و سه‌روه‌رى لاواز دبیت، ده‌وله‌تێن مه‌زن ئه‌مریكا و رۆسیایێ یاریا ب ده‌ڤه‌رێ دكه‌ن پێناڤى ده‌ستهه‌لاتێ و سه‌پاندنا هه‌ژمۆنێ و بجهئینان ئارمانجان، ئیران و توركیا ب كه‌لچه‌رێن خوه یێن ئاینى و تایفه‌گه‌رى و شارستانى و مێژوویى ڤه و ب ره‌هه‌ندێن خوه یێن هه‌رێمایه‌تى ڤه یێن خوه دهه‌لێخن كو ئه‌و ژى یێن هه‌ین!، و ره‌وش به‌ر ب خراپتریێ یه.
ل سالا 1978 حزبا شیوعى ب پشته‌ڤانیا ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تى كۆده‌تا ل سه‌ر رژیما ئه‌ڤغانستانێ كر، پاشى ئه‌مریكى هاتنه سه‌ر هێلێ و پشته‌ڤانیا گرۆپێن ئیسلامى كر، دژى حوكمه‌تا شیۆعى و ڤى شه‌رێ پێشڤه نوونه‌رێن ئه‌مریكا و سۆڤیه‌تیا ل سه‌ر عه‌ردێ ئه‌ڤغانستانێ شه‌ره‌كێ مه‌زن دكرن و قوربانیێن مه‌زن ددان، هه‌تا ل دووماهیێ حوكمه‌تا شیوعى شكاندى و هێزێن سۆڤیه‌تى و هه‌ڤالبه‌ندێن وان ده‌رێخستین ژ وه‌لاتى و بزاڤا تاله‌بان یا توندره‌و و هه‌ڤالبه‌ندێن وێ ده‌ستهه‌لات وه‌رگرتى، لێ جاره‌ك دى ب پشته‌ڤانیا رۆسیا و ده‌وله‌تێن دى ئه‌و رێخستن ل دژى ئه‌مریكیا راوه‌ستیان و كریارێن تیرۆریزمێ به‌رفره‌هكرن و خوه د ناڤ ئه‌مریكا دا ژى كرن و بۆ هۆیێ مایتێكرن و شه‌ڕه‌كێ له‌شكرى و هه‌والگیریێ مه‌زن و د ئه‌نجامدا ئه‌ڤغانستان ژلایێ ئه‌مریكا ڤه داگیركر و رژێمه‌كا تاگیر لێ دانا، لێ بارودۆخ هه‌ر سه‌قامگیر نه‌بوو و شه‌ر هه‌ر به‌رده‌وامه!.
ل سالا 1979 شۆره‌شا ئیسلامیا ئیرانێ سه‌ركه‌فت ل سه‌ر رژێما شاهى یا تاگیر بۆ ئه‌مریكا و به‌رژه‌وه‌ندیێن ئه‌مریكا لێدان، لێ كه‌یفا رۆسیا نه‌ئینا، ئیران نه‌چوو د خه‌له‌كا رۆسیا دا، وه‌كو ده‌وله‌ته‌ك سه‌ربه‌خوه خوه نیشادا و د ڤیا نموونه‌كێ تایبه‌ت ل ده‌ڤه‌رێ بجهبینیت و شۆره‌شا خوه ڤریكه‌ته هه‌مى ده‌وله‌تێن موسلمان و ده‌وله‌ته‌كا ئیسلامیا مه‌زن دروستكه‌ت، لى وێ سیاسه‌تێ قۆچانێ ل گه‌ل به‌رژه‌وه‌ندیێن زلهێزاكرن و ئێدى ئیران خسته د قه‌یرانێن سیاسى و له‌شكرى و ئابوورى و شه‌رى دا. عیراق و سووریا و لیبیا و یه‌مه‌نا باشۆر د خه‌له‌كا بلۆكێ سۆڤیه‌تى دا بوون دژى ئه‌مریكا هه‌مى هاتنه هه‌لوه‌شاندن و شه‌رێن ناڤخوه‌یى و مایتێكرنێن هه‌ریمایه‌تى و نێڤده‌وله‌تى ئه‌و وێرانكرن.
بۆ زلهێزان به‌رژه‌وه‌ندیێن وان گرنگن، له‌وان هه‌ردو جه‌مسه‌ر ب ساناهى ده‌ستبه‌ردارى هه‌ڤالبه‌ند و دۆستێن خوه دبن و چه‌ندین ئالوگۆر د سیاسه‌ت و هه‌لویستێن خوه‌دا كرن ل سه‌ر حسێبا رژێم و ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌رێ یێن تاگیر. ئه‌مریكا ده‌ستبه‌ردارى ئیرانا شاهى و تونسا زه‌یندینى و مسرا مباره‌كى و یه‌مه‌نا سالحى بوو، و رۆسیا ده‌ستبه‌ردارى ئه‌فغانستانا كارملى و عیراقا سه‌دامى و لیبیا قه‌زافى بوو!.
ئه‌مریكا و ئیران یێن د ره‌وشه‌كا مه‌ترسیدار دا هه‌ر ده‌مێ په‌قیت دروسته!، لێ هه‌تا نوكه سیاسه‌تا ئه‌مریكا به‌رامبه‌ر ئیرانێ بو مه‌به‌ستا گورهۆینا هه‌لسوكه‌وتێ رژێمێ یه، نه گوهۆرینا وێ یه، و ئه‌ڤ خرڤه‌كرنا له‌شكرى و گه‌فێن شه‌رى دهێنه هژمارتن دبلۆماسه‌تا توند بۆ ترساندنا ئیرانێ و نه‌چاركرنا وێ داكو ب مه‌رجێن ئه‌مریكا رازى بیت، ئیران هشتا ب ئاشكرایى یا ركه‌به‌ریێ دكه‌ت و ژێربه‌ژێر ژى یا گفتوگویا دكه‌ت، قه‌بوولكرنا مه‌رجێن ئه‌مریكى دێ رژیما ئیرانێ ژ هه‌رفاندنێ قورتال كه‌ت لێ دێ ده‌ستێن وێ ژ ده‌ڤه‌رێ قوتكه‌ت ئه‌ڤه ژى ناگونجیت ل گه‌ل ئارمانجێن شۆره‌شا ئیسلامى و ده‌وله‌تا شیعه‌یا تایفه‌گه‌رى، ناهێت چاڤه‌رێكرن ئه‌مریكا شه‌ره‌كێ سه‌رتاسه‌رى دگه‌ل ئیرانێ بكه‌ت، و چ حازریێن ل وى ئاستى ل ده‌ڤه‌رێ نیینن، و هێزێن به‌رهنگاریا ئیرانێ ژى دبه‌رهه‌ڤ نینن و ئه‌مریكا ژى ل وى ئاستى پشته‌ڤانى بۆ نه‌كریه و ئه‌و خوه‌نیشادانێن له‌شكرى یێن ئه‌مریكى ل ده‌ڤه‌رێ تێرا شه‌ره‌كێ مه‌زن نینن، لێ چێدبیت بۆ لێدانا ئارمانجێن ده‌ستنیشانكرى بن یان هه‌ر بۆ گه‌ف و هه‌ره‌شه بن.
توركیا د بارودۆخه‌ك نه سه‌قامگیر دایه بزاڤا رزگاریخوازا كوردستانێ درێژیێ ب چالاكیێن خوه دده‌ت هێزێن به‌رهنگاریى گڤاشتنێن ناڤخوه‌یى بهێزدئێخن و فشارێن ئه‌مریكى و ئورۆپى ل سه‌ر دكاریگه‌رن، گیروگرفتێن وێ دگه‌ل ده‌وله‌تێن ده‌وروبه‌ر د مه‌زنن ب تایبه‌تى دگه‌ل سووریێ و ئارێشێن ئابوورى و ئاسایشێ د گه‌شه‌یێ دانه نه دووره ره‌وش به‌ر ب گورانكاریه‌كا دیتر ڤه بچیت و ئه‌و پێگه‌یێ ئه‌و پێ دخوریت بۆ نه‌مینیت.
وه‌سا دیاره ئه‌ڤ ده‌وله‌تێن ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ هاتین چێكرن ل سه‌د سالێن بۆرى دا یێن دهێنه لاوازكرن و هه‌لوه‌شاندن، سیاسه‌تا وێرانكرنێ و بچووككرنا ده‌وله‌تان دهێته هاژۆتن.
ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ ل ڤان چه‌ند سالێن بۆرى دا رۆسیا پێگه‌یێ خوه ل پتریا ده‌وله‌تێن ئاسیا ناڤه‌راست و ئورۆپا رۆژهه‌لات و ل ئه‌فغانستانێ و عیراقێ و یه‌مه‌نێ و لیبیا و پتریا سووریایێ ژ ده‌ستدا، نوكه یا ململانێ دكه‌ت داكو پێگه‌یێ خوه ل رۆژئاڤا سووریایێ ل سه‌ر ده‌ریایا ناڤه‌راست بپارێزیت و بهێز بكه‌ت دا كو هه‌بوونا خوه ژ ئاڤا گه‌رم بپارێزیت و بیاڤێ هاتنوچوونا خوه‌یا ده‌ریایى دابینبكه‌ت، ئه‌ڤ هه‌ڤكێشێن سیاسى ل ده‌ڤه‌رێ ب زیانا رۆسیا ته‌مام بووینه، و ئه‌مریكا تنێ ئیران ژ ده‌ستدایه ئه‌و ژى د قازانجا چ هه‌ڤركێن زلهێز دا نه‌بوویه و ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمانێن وێ هه‌رماینه و پێگه‌یێ خوه ل ده‌وله‌تێن ئورۆپا رۆژهه‌لات و ئاسیا ناڤه‌راست و ل ئه‌فغانستانێ و ل عیراقێ و ل یه‌مه‌نێ و ل لیبیا و پارچه‌كا سووریایێ بهێزكریه‌ن و شه‌ره‌نیخ به‌رده‌وامه بۆ خورتكرنا جهێ پێ خوه و په‌یداكرنا جه پێن دیتر.
بارودۆخ وه‌سا دهێته دیتن كو ئه‌مریكا ئێدى ناهێلیت چ ده‌وله‌تێن بهێز ل ده‌ڤه‌رێ بمینن كو ببنه گه‌ف و هه‌ره‌شه ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندێن ئه‌مریكا و مه‌ترسى ل سه‌ر ئسرائیلى، و نه دهێلیت ده‌وله‌ته‌كا عه‌ره‌بى یا بهێز چێبیت ،و نه ئیران و توركیه‌كا بهێز دهێلیت!،
گه‌لۆ د ڤى ده‌ستودارى دا كوردستان به‌ر ب كیڤه؟.. كیش كوردستان؟.. كوردستانا مه‌زن، یان یا باكۆر، یان یا باشۆر، یان یا رۆژهه‌لات، یان یا رۆژئاڤا .. چ پێ نه‌ڤێت ئه‌ڤ لاوازكرن و هه‌لوه‌شاندنه د به‌رژه‌وه‌ندیا كوردستانێ دایه ب هه‌مى پارچێن خوه‌ڤه.
كوردستان د ڤى بارودۆخى دا یا ململانا دانپێدانێ ب ناسناما خوه دكه‌ت داكو بشێت كیانه‌كێ مادى بخوه‌ڤه چێكه‌ت، یا شه‌رێ جوگرافیا ساسى دكه‌ت، یا خه‌باتێ دكه‌ت و قوربانیێ دده‌ت پێناڤێن مافێن خوه یێن ره‌وا و یا باش خوه نه‌كریه لایه‌نه‌ك ژ ململانا ئاینى و تایفه‌گه‌رى و هه‌رێمایه‌تى و نێڤده‌وله‌تى ل ده‌ڤه‌رێ، هه‌رێما كوردستانێ ل ئه‌نجامێ خه‌باته‌كا دوورودرێژ و قوربانیه‌كا مه‌زن و ب پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ بویه قه‌واره‌یه‌كێ فیدرالی و دانپێدانا خوه یا دستوورى و هه‌رێمایه‌تى و نێڤده‌وله‌تى هه‌یه، و به‌رب پێشڤه‌یه، و بارودۆخ د به‌رژه‌وه‌ندیا وێ دایه كو بشێت هه‌مى ده‌ڤه‌رێن كوردستانى یێن ڤه‌قه‌تیاى ڤه‌گه‌رینیته سه‌ر هه‌رێمێ، دێ باشتر بیت ده‌مێ لایه‌نێن سیاسیێن به‌رپسیار ب هه‌ڤرا د چارچووڤێ به‌رنامه‌كێ هه‌ڤگرتى دا كارى بۆ بكه‌ن، كوردستانا رۆژئاڤا ب خه‌بات و قوربانیدانا خه‌لكێ وێ و ب پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا روه‌شه‌ك تایبه‌ت بخوه‌ڤه چێكریه، و قه‌واره‌ك سیاسى نیمچه سه‌ربخۆ پێكئینایه، و به‌ر ب پێشڤه‌چوونێ یه كو ببیت قه‌واره‌ك ده‌ستورى دانپێداى، ل كوردستانا توركیا بزاڤا سیاسى و یا چه‌كدارى یا كوردستانى یا ململانا خوه دكه‌ت دناڤ كوما قه‌یرانێن ناڤخوه‌یێن توركیا و گڤاشتنێن نێڤده‌وله‌تى، و ره‌وش ل توركیا به‌ر گورانكاریایه و دێ د به‌رژه‌وه‌ندا بزاڤا سیاسیا كوردستانێ دا بیت، و ل كوردستانا ئیرانێ ژى بزاڤا سیاسى و چه‌كدارى یا خه‌باتا خوه دكه‌ن و چاڤه‌رێى ریدانێن مه‌زنن كو ب ده‌رفه‌ت ببینن ده‌ستكه‌فتیه‌كێ نه‌ته‌وه‌یى بده‌ستخوه‌ڤه بینن.
ده‌وله‌تێن داگیركه‌رێن كوردستانێ ده‌ستهه‌لاتدارێن ناڤه‌ندى بوونه و سیاسه‌تێن ده‌وله‌تێن مه‌زن ل ده‌ڤه‌رێ بچیككرنا ده‌وله‌تان و لاوازكرنا ده‌ستهه‌لاتدارانه، عیراق و سووریا هاتینه بچووككرن و لاوازكرن و بێ سه‌روه‌رى كرن، و پارچێن كوردستانێ ل وان ده‌وله‌تان قه‌وارێن تایبه‌ت بخوه‌ڤه چێكرینه و نوكه گه‌را ئیران و توركیا نه، گڤاشتنێن ئابوورى و سیاسى یێ كارتێكرنا خوه لێ دكه‌ن و ئه‌ڤه ژى د به‌رژه‌وه‌ندیا بزاڤا سیاسیا كوردستانێ دانه، له‌وان دهێته پیشبینیكرن سه‌رده‌مێن بهێن دا گوهۆرین د به‌رژه‌وه‌ندیا كوردستانێ دا روو بده‌ن و دڤێت كوردستان بۆ وان پێشهاتان خوه به‌رهه‌ڤ كه‌ت، دا وێ ده‌رفه‌تێ باشتر د به‌رژه‌وه‌ندیا دۆزا خوه‌یا نه‌ته‌وه‌یى دا بجهبینیت.
ئه‌ڤرۆ نیوز:
پشتى بورینا هه‌شت حه‌فتیان ل سه‌ر ئاستێ هه‌ر پێنچ خۆلێن مه‌زن یێن ئورۆپى بوو وه‌رزێ 2019-2020 چار یانه هه‌تا نوكه توشى خوساره‌تیێ نه‌بووینه .
خۆلا لالیگا ئیسپانیا
یانا ریال مه‌درید پشتى بورینا هه‌شت حه‌فتیان بێ خوساره‌تى ده‌ربازبووكرن و نوكه ل سه‌رێ لیستا خولێ دهێت ب 18 خالان ژ هه‌شت یاریان پێنچ سه‌ركه‌فتن و سێ وه‌كهه‌ڤى توماركرینه.
خۆلا كاتشیو یا ئیتالیا
یانا یوڤانتوس ل حه‌فتیا بورى شیا خوساره‌تیا ئێكێ ب گه‌هینته ئه‌نتر میلان و سه‌ركێشیا خولێ ژ وێ یانێ وه‌ربگریت و نوكه یانا یوڤانتوس نوكه یانا ئێكانه‌یه توشى خوساره‌تیێ نه‌بووى دخۆلا ئیتالیا دا ل حه‌فت یاریێن بورى كو نوكه ل سه‌رێ لیستا خولێ دهێت ب 19 خالان ژ حه‌فت یاریێن بورى شه‌ش سه‌ركه‌فتن توماركرینه ل گه‌ل وه‌كهه‌ڤیه‌كێ.
خۆلا پرێمێرلیگ یا ئنگلته‌را
یانا لیڤه‌رپول یا به‌رده‌وامه ل سه‌ر زنجیرا سه‌ركه‌فتنێن خوه ل وه‌رزێ ئه‌ڤ ساله كو ل هه‌شت یاریێن بورى شیا هه‌شت سه‌ركه‌فتنا ل دیڤ ئێك توماربكه‌ت و نوكه ل سه‌رێ لیستا خولێ دهێت ب 24 خالان.
بوندس لیگا ئه‌لمانیا
یانا فولفسبورگ ل حه‌فت یاریێن بورى توشى خوساره‌تیێ نه‌بوویه كو چار سه‌ركه‌فتن توماركرینه ل گه‌ل سێ وه‌كهه‌ڤیا كو نوكه ل رێزا دوێ دهێت ب 15 خالان.
ئه‌ڤرۆ نیوز:
وه‌زاره‌تا دارایى و ئابوورى ل هه‌رێما كوردستانێ رۆهنكرنه‌ك ل دۆر وه‌رگرتنا سولفا هه‌ڤژینیێ به‌لاڤكر.
ل دووڤ نڤیساره‌كا وه‌زاره‌تا دارایى، تێدا رۆهنكرن ل دۆر وان وه‌لاتیان هایته دان كو سولفا هه‌ڤژینیێ وه‌رگرتى و پاشى هاتینه دامه‌زراندن یان دێ هێنه دامه‌زراندن.
وه‌زاره‌تا دارایى د رۆهنكرنا خوه دا كو ئاراسته‌ى هه‌موو گه‌نجینێن هه‌رێمێ كریه، تێدا به‌رچاڤ كریه كو ئه‌و وه‌لاتیێن سولفا هه‌ڤژینیێ وه‌رگرتى وپاشى هاتینه دامه‌زراندن یان دێ هێنه دامه‌زراندن، گۆژمێ سولفا ل سه‌ر ماى كو به‌رى دامه‌زراندنا ژى بیت دێ چیته سه‌ر مووچێ وان و ل دووڤ هه‌ردو رێنمایێن دارایى یێن هژمار 15 ل سالا 2016 و 5 ل سالا 2018 ووه‌رگرتنا وان دێ هێته پاشخستن تاكو ده‌ركرنا رێنمایه‌كا نوو.
ئەڤرۆ نیوز:
یانا پاریس سانجێرمان بۆ ڤەگوھاستنێن ھاڤینا ئەڤ سالە ئارمانجا خوە کریە دو یاریزانێن سەرەکی ل یانا بەرشەلۆنا بوو ڤەگوھاستنا ئەوان ل ناڤا پێکھاتیێ خوە بۆ وەرزێ نوو.
راپورتێن رۆژنامەڤانی ل فرەنسا دیارکرینە یانا پایتەختێ فرەنسا دخوازیت ھەڤبەستێ ل گەل یاریزانێ بەرازیلی و یانا بەرشەلۆنا مالکو ئیمزا بکەت بۆ ب ھێز ئێخستنا پێکھاتیێ خوە.
ژلایەکێ دیڤە چەند رۆژنامەیێن دی ئاشکراکرینە پاریس دخوازیت دربەکێ دی ل بەرشەلۆنا بدەت وەکو وی دربێ بەری دو سالان ب ڤەگوھاستنا نیماری و دخوازیت ھەڤبەستێ ل گەل دو یاریزانێن ئەوان د ئێک وەرز دا ئیمزا بکەت کو نوکە ئارمانجا خوە یا سەرەکی کریە ھەر ئێک ژ یاریزانان عوسمان دێمبلی یێ فرەنسی و مالکوم و سەرۆکێ وێ یانێ یێ قەتەری بەرھەڤیا خوە دیارکریە بھایێ ھەلوەشاندنا ھەردو یاریزانان پێشکێشی وێ یانا ئیسپانی بکەت.
عوسمان دێمبلی
مالکوم
ئه‌ڤرۆ نيوز:
د روودانه‌كا هاتنوچوونێ دا، ئه‌بۆ كاروان، ئه‌ندامێ كۆميتا ناڤه‌ندى يا حزبا شيوعى يا كوردستانێ بريندار بوو.
ئه‌بۆ كاروان ئه‌ندامێ به‌رێ يێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ د رێيا گشتى يا ناڤبه‌را هه‌ولێر – سلێمانيێ و ل نێزيك به‌نداڤا سماقوولى تووشى روودانه‌كا هاتنوچوونێ بوو و ترۆمبێلا وى وه‌رگه‌ريا.
شوانه حه‌سه‌ن، ئه‌ندامێ كۆميتا ناڤه‌ندى يا حزبا شيوعى يا كوردستانێ ده‌رباره‌ى روودانێ بۆ كوردستان 24 راگه‌هانديه كو ئه‌بۆ كاروان يێ بريندار و ره‌وانه‌ى نه‌خۆشخانا سلێمانيێ كريه و ره‌وشا وى يا ساخله‌ميێ يا بنه‌جهه.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
به‌رى ده‌مه‌كێ كێم كۆمبوونا په‌رله‌مانێ كوردستانێ ب رێڤه چوو و تێدا نێچيرڤان بارزانى ب ده‌نگێن پتريا ئه‌ندامێن په‌رله‌مانى وه‌كو سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ هاته هه‌لبژارتن.
د كۆمبوونا ئه‌ڤرۆ يا په‌رله‌مانى دا، سه‌ره‌راى پشكدارينه‌كرنا ئێكه‌تى نشتيمانى كوردستان يا ژ نيشكه‌كێ ڤه، نێچيرڤان بارزانى 68 ده‌نگێن 81 ئه‌ندامێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ ب ده‌ست خوه ڤه ئينان وه‌كو سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ هاته هه‌لبژارتن.
هه‌ر چه‌نده پشكداريكرن و نه‌كرنا ئێكه‌تى نشتيمانى كوردستان چو ژ هاوكێشا كۆمبوونا په‌رله‌مانێ كوردستانێ نه‌دكر، به‌لێ ماوه‌كێ زۆره پارتى دخواست د پرۆسا سياسى دا پشكدار بكه‌ت، به‌لێ وه‌سان دياره ئه‌وان بۆچوونه‌كا دى يا هه‌ى.
ئەڤرۆ نیوز، قائید میرۆ:
بڕیارە ل ھەیڤا بھێت دو پێشانگەھێن نێڤدەولەتی ل ھەولێرێ بھێنە ڤەکرن و سەرپەرشتیارێ پێشانگەھێن نێڤدەولەتی ژی دبێژیت، پشتی جەژنێ دێ مەزنترین پیشەنگا کەلوپەلێن ئیرانی ھێتە ڤەکرن و چەندین کۆمپانیێن ئیرانێ دێ پشکداریێ تێدا کەن.
عەبدوللا عەبدولڕەحیم، سەرپەرشیارێ پێشانگەھێن نێڤدەولەتی ل ھەولێرێ بۆ ئەڤرۆ نیوز دیار کر کو بڕیارە پشتی بھێنڤەدانا جەژنا رەمەزانێ دو پێشانگەھێن مەزن یێن نێڤدەولەتی ل باژێڕێ ھەولێرێ بھێنە ڤەکرن، کو پێشانگەھا ئێکێ یا کەلوپەلێن وەلاتێ ئیرانێ یە و ھژمارەکا بەرچاڤ یا کۆمپانیێن ئیرانێ دێ تێدا پشکداریێ کەن و چەندین کەلوپەلێن ئەڤی وەلاتی دێ ھێنە نمایشکرن.
ناڤھاتی ئاماژە دا وێ چەندێ کو ھەر د ھەیڤا داھاتی دا دێ پێشانگەھا ئاڤاکرنێ ھێتەکرن ل دۆر دەڤەرێن عیراقێ یێن پشتی شەڕێ داعش ھاتینە ئازادکرن و بڕیارە بھێنە ئاڤاکرن، لەوڕا ژی چەندین کۆمپانیێن ناڤخۆ و بیانی ژی دێ پشکداریێ تێدا کەن، چونکی دێ کاریگەری ل سەر پڕۆسا ئاڤەدانکرنێ ھەبیت بۆ دەڤەرێن عیراقێ و گۆت: “ئەڤ سالە رەوشا پێشانگەھێن نێڤدەولەتی گەلەک پێشڤەچوویە و ھەتا نوکە چەندین پێشانگەھێن نێڤدەولەتی ھاتینە ڤەکرن”.
نيشاندان