نه‌زیرا ئه‌‌حمه‌د(دایكا دالیایێ)
په‌یڤینا ئاڤێ
محسن عه‌بدلڕحمان
(روباره‌ك ناڤ به‌را من و ته دا دشهی و
گازی مه دكر
ژبه‌ر ده‌نگی سمفونیه‌كا خه‌مگین
سیڤاندۆكا خوه دبای وه‌ردكر
چه‌قێن دارا ب نازداری دالهی دكر
من نه‌دزانی كو داران پتر ژ مرۆڤا خه‌م یێن هه‌ین
ده‌مێ دبیته پاییزی دهێنه بڕین ب ده‌ستێن هۆڤا و
و بێ وژدانی دێ سۆژن و خوه ل به‌ر كه‌رم كه‌ن و
خوه‌لیا وان دێ ل سه‌ر گیفكا بیته ده‌رمان و
جاره‌كا دی دێ بشگۆژێن گولا
سه‌رهه‌لدن و شین بنه‌ڤه)(1).
پێكهاتێ ره‌وشه‌نبیریا كوردی رۆژ و ئاڤه، ئاڤێ جهه‌كێ گرنك د هوشیارییا كۆمه‌كی یا كوردی دا ڤه‌گرتییه (2). خوداوه‌ندا ئاڤێ ب ناڤێ( ئه‌ناهیتا) هه‌بوو.
پێشه‌كی:
د ڤێ پارچه شعرا بێ ناڤ دا دیمه‌ن یێ ژ وێنه‌یێن شاكار و ده‌سته‌واژه‌یێن ده‌ربڕینكه‌ر ب رسته‌كا پێشه‌كار و هۆستایانه دڤه‌هاندینه، ده‌ق تابلۆیه‌كێ جوان و رامانبه‌خش پێشانی مه دده‌ت، ل ڤێره شاعر ( دایكا دالیایێ) پتر ژ شاعریێ خوه وه‌كو نیگاركێشی نیشا مه دده‌ت، (و نیگاركێشی د ناڤ هزر و ده‌ستان دا گه‌ردوون یا هه‌ی)(3) .
ده‌نگێ شاعری و ره‌نگێ نیگاركێشی:
نها ئه‌م ل پێشی تابلۆیه‌كێ سرۆشتینه، لێ ده‌ربڕین ژی و تێدا نه ل سه‌ر كانفاسی ب ره‌نگ و ره‌نه‌كی یه، به‌لكو سالۆخدان و ده‌برین ب په‌یڤانه، په‌یڤێن ب ده‌ستهه‌لی و كاویك – عفوی- هاتینه دارشتن، وه‌كو ستڤانكی مورییان ل په‌ی ئێك د هه‌ڤگرێك و ب ته‌رزه‌ك نایاب رێز بووینه، تا پێكڤه ب ره‌وانی ب رێره‌و و جۆكێن هه‌ست و بیردانكێ دا ب سۆلینا خامه‌ی ڤه‌رێژیته سه‌ر كاغه‌زێ .
ناڤه‌رۆك:
(رویباره‌ك د ناڤبه‌را من و ته دا دشهی و گازی مه دكر) شاعرا مه نه ئێكه‌م شاعرا كورده دگه‌ل ئاڤێ په‌یڤی، ئومێد ژی وه‌رگرتین و خه‌م داینێ و ل نك هه‌لگرتین، ما رویبار نه به‌رده‌وامییا لڤینا ژیانێ یه. و ( دشهی) دشهین وه‌كو زمان ئه‌و ده‌نگێ هه‌سپی یه، لێ شهینا رویباری ئه‌رێ دێ ده‌ربرینێ ژ چ هه‌ست بیت، ملكه‌چبوون و راده‌ستی فه‌له‌كی یان شه‌مبۆزییا یاخی و به‌رهنگاربوونا خه‌م و پیری و بێ ئۆمێدیێ یه؟ شهیێن زمانێ هه‌سپی یه و هه‌سپ هێما سه‌ركه‌فتن، هێز، زیره‌كی، هێژایی، په‌ندڤانی و دلسۆزیێ یه، ئه‌ڤه ژبلی جوانیێ و گیانێ شه‌ركه‌رێ قاره‌مان، ئه‌وێ پشتی وه‌غه‌رێ ته ڤه‌دگه‌ڕینیت مالا ته، تا كو سۆلا هه‌سپی هێمایێ به‌خته‌وه‌ریێ یه! لێ هه‌ر رویبار د ناڤبه‌را وان دا ب شهینێ چ دگۆته وان، ده‌مێ (گازی مه دكر)، گازیكرن ئه‌و بانگكرنه یا ده‌نگ بلند، ل ڤێره ئه‌و كه‌س یێ دویره، له‌ورا گازیكریێ دا ببهیسیت، یان د هزره‌كێ دا خه‌ندقی یه، به‌رسڤ شاعرانه، ئانكو نه‌لۆژیكی هات، چنكو ما چ لۆژیك د هه‌ست و شعرێ دا یه، له‌ورا ئه‌وا بۆ شاعرا دبیت، بۆ مه خه‌لكێ ئاسایی نابیت، له‌ورا شاعرانه گازی به‌هانه‌كر، (ژبه‌ر ده‌نگێ سمفونیه‌كا خه‌مگین، (سیفاندۆكا خوه دبای وه‌ردكر) پتریا شاعران و ب تایبه‌ت سۆفی و دلداران شالیل كرینه په‌یامبه‌ر و گه‌هینه‌رێ نامه‌یێن دلداران، ب خواندنا وان خه‌مێن خوه ڤه‌ره‌ڤاندینه و ل سه‌ر په‌رێن وان ده‌ردێن خوه نڤیسینه، لێ بۆچی ڤێ جارێ شاعرێ ده‌سته‌بار و ده‌ستوور شكاندییه، و دناڤبه‌را هه‌ردو لێڤێن رویبار سیڤاندۆك كرینه گه‌هینه‌ر.
شالیل كویڤی یه دهێته گه‌هیكرن، لێ سیڤاندۆك ئه‌و كویڤی یه یێ دویری مروڤان ناژیت، له‌ورا هه‌ر ناڤێ خوه ژ سیڤاندا خانی وه‌رگرتییه، چنكو هێلینا خوه دسیڤاندان دا چێ دكه‌ت، كو نێزیكترین جهه ژ مرۆڤان، ئانكو ئه‌ندامه‌كێ خێزانێ یه و نیشته‌جیێ هه‌مان خانییه!
وه‌رز تابلۆیه‌ك په‌یڤداره:
دا ب سه‌قایێ گشتیێ دیمه‌نی زه‌لال دكه‌ت (چه‌قێن داران نیازداری داله‌هی دكر، من نه‌دزانی كو داران پتر ژ مرۆڤان خه‌م یێت هه‌ین)، د سالۆخدانا چه‌قێن داران ئه‌وێن وه‌كو به‌ژنێن كچكێن نازدارێن داله‌هیێ ل خوه‌شتڤیان دكه‌ن، كو د به‌ڕا خوه دهه‌ژینن، لێ لڤێره و دجیهانا شاعرێ دا هه‌ژاند ژ چ داله‌هییه؟ ئه‌و د ئه‌ندیشه‌یا وێ دا ژ خه‌مانه، خه‌مێن داران ژ یێن مرۆڤان پترن، دبیت چنكو تایێن داران ژ دلدارییا بای و هه‌ژاندن و سه‌مایێ ناوه‌ستن و ناراوه‌ستن.
ده‌م:
(سیڤاندۆكا خوه د بای وه‌ردكر، چه‌قێن دارا ب نازداری داله‌هی دكر) ئاماژه‌نه بۆ وه‌رزێ بهارێ، ده‌مێ سرۆشت و ژیان د ڤه‌ژیانێ دا! لێ ل ده‌مێ پاییزێ (ده‌مێ دبیته پاییز دهێنه بڕین، ب ده‌ستێن هۆڤا و بێ وژدانی دسۆژن و خوه ل به‌ر گه‌رم دكه‌ن و خوه‌لیا وان دێ ل سه‌ر گیفكا بیته ده‌رمان) د ده‌قی دا ده‌می جهه‌ك گرنگ؛ گرنگییا ره‌نگی د تابلۆی دا ڤه‌گرتی یه، شعر بێ وه‌رز وه‌كو تابلۆیێ بێ ره‌نگه! ئانكو ره‌ش و سپی یه، ده‌مێ تایێن داران د هه‌ژیان و سیڤاندۆكان خوه د بای وه‌ردكر، ژیان یا كه‌سك و خه‌ملی بوو، نها وه‌رزێ پاییزێ یه و به‌لگین د وه‌ریانێ دا د باڤزه‌ر و په‌تخینه، ئه‌و خوه‌رویسكرنا ژ خه‌ملێ نیشانا دانانا به‌رهه‌می یه، وه‌كو ژنا ئاڤز ده‌مێ د قۆناخا ژانداریێ را ده‌ربازدبیت.!
نها ل پاییزا ژیی هه‌ست ب سه‌رمایا ته‌نێبوونێ زێده دبیت، وه‌كو دارێن دهێنه بڕین دا خه‌لك خوه ل به‌ر گه‌رم بكه‌ن، وه‌سا هه‌ستێن پیران ژی پشتی دانا رۆناهی و گه‌رمێ به‌رڤ خوه‌لیێ دچن، لێ چ خوه‌لی!؟ تا ئه‌و خوه‌لی نه‌یا بێ مفایه، نه‌خێر ئه‌و دبیته په‌ین، له‌ورا گولێن د گیفان را شیندبن، گولێن هه‌ره‌گه‌شن! وه‌سا ئه‌و به‌رهه‌مێ گیانی و هزری و سه‌ربۆرێن ژیانێ ژ خوه‌لییا ژیی دا دزێت، سه‌رۆكانییا دلینییا هه‌ره گه‌رم و هزرا هه‌ره رۆناك و سودبه‌خشه،چنكو پاییزا ژیی ئه‌و ده‌مێ ژانێن گیانی و هزری یه، ده‌مێ دانا و گه‌هشتنا به‌رهه‌می یه، هینگێ مرۆڤ د كۆپیتكا مرۆڤبوونا خوه دایه!
په‌یڤێن دگه‌ل ئاڤێ :
ئاڤ ژێده‌رێ ژیانێ و ئه‌و ئێك ژ چوار ره‌گه‌زێن پیرۆزه، د هه‌می باوه‌ریێن كوردی دا ب تایبه‌ت زه‌ره‌ده‌شتیێ، له‌ورا دبینین ئاڤێ رۆله‌كێ مه‌زن و جهه‌كێ به‌رچاڤ د وێژه و ئه‌فسانه‌یا كوردی دا گرتییه، تاكو ئێك ژ ناڤدارترین داستانێن شعرا كوردی یا بناڤێ (ئاڤ و ئاڤ) یا مه‌زنه شاعرێ كورد (فه‌قیێ ته‌یران)ه :
كه‌هنی دزێن جۆ ژێ دچن
هندی خودێ دان ئینس و جن
قه‌ت كه‌س نه‌كر ئه‌ڤ پڕس ژ من
نه ئه‌نبییائێ ئوممه‌تێ (4)
له‌ورا ئاساییه ئاڤ ببیته هیڤێن و ناڤه‌رۆك و كاره‌كته‌رێ سه‌ره‌كی د گه‌له‌ك شعرێن كوردی دا ، شاعرا مه كچا هه‌مان جڤاكێ كوردییه، یێ كلتورێ وێ ب پیرۆزی و گرنگییا ئاڤێ وه‌كو ره‌گه‌زێ سه‌ره‌كیێ ژیان و هه‌بوونێ داگرتی و حه‌مه‌ر بووی. ئاساییه یا پێ داخباربیت و بۆ گه‌هاندنا هزرا خوه بده‌ته ئاخفتن.
لێ یا خۆیایه شاعرێ بێهنفره‌هی، بێهندرێژی، بێهنخوه‌شی یا فه‌قی نینه، فه‌قیێ بێنخوه‌ش / ب هه‌ست دلداره/ و بێهندرێژ/ هزر فه‌یله‌سوفه/ و بێهنفره‌ه/گیان هه‌لاتگه‌ره/، له‌ورا په‌یڤینا ده‌ربڕینا شاعرێ كورت هاتییه / شهێن/ ، لێ فه‌قی ب په‌یڤاندنا ئاڤێ داستانه‌ك ژ پڕسێن فه‌لسه‌فی و ده‌ربڕینێن دلداری و رۆناهییا هه‌لاتگه‌ری تۆماركرییه.
لێ هه‌ردو د سه‌ره‌ده‌ریێ دا دگه‌ل ئاڤێ وه‌كو بۆنه‌وه‌ره‌ك زیندی د هه‌ڤپشكن!
دویماهی:
له‌ورا د ناڤ خوه‌لییا ژیی دا بشكۆژێن گه‌ش شین دبه‌نه ڤه و سه‌رهلدده‌ن، چنكو ئه‌و تۆڤ ل بهارێ چاندی یه و د قۆناخێن وه‌رارێ دا ده‌ربازبوویه، د كویفكێ ژیی دا د ناڤ كه‌ره‌سته‌یێن سرۆشتی دا خوه‌راكدای بوویه، له‌ورا د گه‌شه‌كرنێ داخه‌ملا هه‌ره جوان دده‌ت.
ل ڤێره ده‌قێ شعرا (نه‌زیرا) یێ پتر گازنده‌یه ژ پاییزا ژیی و بێ دادییا فه‌له‌كێ، ب سمفونییه‌كا وه‌رزێ دورینێ، چنینێ، مزه‌یتێ، ئانكو وه‌رزێ به‌رهه‌مدانێ و به‌خشینێ و ئۆمێدا ڤه‌ژیانێ دبینم، ئه‌و خوه به‌رهه‌ڤكرنه بۆ ئاهه‌نگا جه‌ژنا میهرگانا ژبیر بری یه!
_____________
1- ئه‌ڤ پارچه شعره داێكا دالیایێ د مالپه‌رێ خۆ دا ل رۆژا ١٩ی خزیرانه ٢٠٢٢ به‌لاڤكرییه.
2- مێژوونڤیس: جه‌مشید به‌نده‌ر، 2008 مریه) په‌رتوكا (الاساگیر الكوردیه، پشكا ئێكێ).
3- لیوناردو دافنشی.
4- هۆشه‌نگ شێخ محه‌مه‌د..، ئیشراقا فه‌قیێ ته‌یران، لپ81.
