ئاشتی گەرماڤی: ره‌خنا ئه‌ده‌بى ل به‌هدينان يا به‌رسيبه‌ره
دیدار و بەرھەڤکرن: درباس مستەفا
ھەلبەستڤان ئاشتی سەعدی گەرماڤی، ئێکە ژ ھەلبەستڤانێن دەستھلێن دەڤەرا مە و ھەتا رادەیەکی شیایە جھێ پێیێن خوە د ناڤ قادا شعرا نوویا کوردی و دەڤەرێ دا بکەت. سالا ١٩٦٩ێ ل گوندێ گەرماڤا ژ دایکبوویە. ل ئەنفالێن ١٩٨٨ ل گەل خێزانا خوە ئاوارەی تورکی بوویە و ل کەمپا مێردینێ خوەجە بوویە، ھەر ل وێرێ تیپەکا ھونەری ب ناڤێ (تیپا حەلەبجە) ھاتبوو دامەزراندن و ببوو ئەندامێ وێ تیپێ. شعرێن سترانکێ بۆ دنڤیسین. ل سەرھلدانا ێ١٩٩١ ڤەگەریایە کوردستانێ. ل سالا ٢٠٠٠ بوویە ئەندامێ ئێکەتیا نڤیسەرێن کورد تایێ دھوکێ. نوکە ئەندامێ دەستەکا نڤیسەرێن کۆڤارا (پەیڤ)ە، سێ پرتووکێن شعری یێن ھەین (من ھابیل نەکوشتیە، عەشق د خلوەدگەھا مرنێ دا، ژیلەمۆیا کەڤالەکێ بژیای).
ئاشتی گەرماڤی ژ وان ھەلبەستڤانانە یێن ھەلبەستەکا مژدار و پڕ رامان دنڤیسن کو ھەر کەسەک ب سانەھی نەشێت گریێن شعرا وی ڤەکەت، لێ سەرەڕای ڤێ چەندێ تام و چێژەکا خوەش ژی د ناڤ شعرێن وی یا ھەی.
ل دۆر دەستپێکا خوە ل گەل شعرێ ئاشتی گەرماڤی گۆت: وەک دەسپێک من و شعرێ خوەکری ئێک جەستە و ب ھەڤرا تێکەلی زمانێ رامانێ و ھونەرێ جوانێ ڤەرێژا ھەستێ و گۆمانێ ژی بووین ڤەدگەریێت سالا ١٩٨٧ ل ناڤ شۆرەشێ، ھەر ل دەڤەرێن رێزگارکری من تێکستێن ئەدەبی و شعر نڤیسیە، ل گەلیێ گەلناسکێ لیژنا دھۆکێ یا وی دەمی من تێکست خواندنە، لێ پا ل وی دەمی من ئەو وێرەکی نە دا خوە ناڤێ شاعێر ل خوە بدانم.
ئەگەرێ کو وی ژ ھەمی رەگەزێن ئەدەبی شعر ھلبژارتیە و کا جۆرەکێ دی یێن ئەدەبی دنڤیست، ھەلبەستڤانی گۆت: نەئاسانە دەسپێکێ مرۆڤ بشێت بریار و سەپاندنێ ل سەر وێ ھەلچوون و ڤەرێژا شانێن مێشکی بدەت، ب کریار بینیتە زمان یێ ژانرەکێ ئەدەبیێ دەستنیشانکری دنڤیست، وەک میناک شعرێ ھەکە ئەلەمێنتێن ھاریکار ل گەل جیھان و دیتنا مرۆڤی دانەبن، دەمێ من پتر ژ ژانرێن دی یێن ئەدەبی شعر ل گەل روحا خوە دیتی، ئێدی ئەو ب خوە ھاتە جھێ مەبەسەت و ھەبوونێ.
پشتی سەرھلدانێ من کورتە چیرۆک و چیرۆکا درێژ ژی نڤیسینە و ل کۆڤار و رۆژنامان ھاتینە بەلاڤکرن، لێ ئەڤە من نەئینایە وێ واتایێ بەرۆکا خوە یا نڤیسینێ بەرفرەھتر بکەم، چونکو پتر ژ ھەر تشتەکێ دی شعرێ دنڤیسم و من دڤێت جارێ ھەر ناسناما شعرێ من ھەبیت.
ژ بۆنا کو پتریا شاعر و ئەدیبێن مە ب شعرێ دەستپێ دکرن، ئاشتی گۆت: چێدبیت ھەنە دبێژن ھندی ھند شعر ژانرەکێ ئەدەبیێ روح سڤکە، خودانا دەست ژی ژ ژانرێن دی یێن ئەدەبی بەرھوشترە، مرۆڤ بکەتە بنەسترەکا دەسپێکێ ژ بۆ ب سەرھەلبوونا نھێنیا ھونەرێ دەربرَینێ، لێ ئەز ب وێ واتایێ نابینم، چونکو شعرێ ژی مینا ھەموو ئەدەبیاتێن دی مەودایێ خوە یێ بەرفرھێ دیتنا ژیانێ یێ ھەی و دەربرَینێ ژجیھانا مرۆڤ و مرۆڤایەتیێ دکت و ل ناڤ خوەدا ھەلدگریت. ھەنە رۆمانێ و چیرۆکێ دنڤیسن، ھندەک جاران مرۆڤ وێرەکیێ نادەت وێ ھزرێ ژی بکەت، خواندەڤان خوەشیێ د گەل دا دبەن ژ خواندنێ بگەھیتە رێزا دووماھیێ، راستە شعر ژی ھەر ژ بەر کێمیا نڤیسینا شاعێری و ھەوجەبوونا رۆژنامێن مە بۆ شعرێ جارنا شعرێن گرتی و پیر دکەڤنە بەردەستێن خواندەڤانی، لێ ئەڤ بەرھەڤکرن نەمیناکەکە ئەو شعرێن گرتی و پیر مەزنی و گرانیا شعرێ ژ ژانرێن دی یێن ئەدەبی کێمتر بکەن.
ل دۆر کا ھەتا چ رادە ژیانا تە یا پێشمەرگاتیێ و دەربەدەریێ د ناڤ بەرھەمێن تەدا رەنگڤەدایە، گەرماڤی گۆت: بێ گومان ھەکە ئەم لێزڤرینەکێ ل خواندن و ناڤەرۆکا شعرێن من بکەین، دێ رەنگڤەدانەکا زیق بینین. ئەز نە ل گەل وێ خواندنێ مە ئەو خواندنا دبێژیت شعر ب ھەمیا خوەڤە ب تنێ ئیلھام و خەیالە، مرۆڤ دشێت بێژیت ژ بێدەرا ھەر پێنج ھەستێن مرۆڤی شعر دانێ خوە ژێ ھەل دگریت. ما کی نابێژیت ھەستا شەشێ ژی شعر پێ تێتە بارکرن، ھەر ئەو بارکرنە دبیتە شیرەت و ئاراستە ژ بۆ جڤاکی و دەستھەلاتێ. ما ھەکە مرۆڤ نەبینیت، گوھلێ نەبیت، تام نەکەت، ھەست پێ نەکەت، بھێن نەکەت، ژ سروشتی و بوریی و ل گەل بوویەر و ژیواری ب سەربۆرڤە، نەبنە ھۆکار دێ ژێدەر و کارڤەدانێن خەیالێ بیتە چی؟ ئەم دشێین بێژین شعر ژ خەیالێ و ژیوای تێتە بارکرن، لێ ب ھۆستاکاری ڤە ب مەرجەکی دوور بیت ژ سەپاندنا لایەنەکێ سیاسی. ھەکە ئەم ب تنێ ناڤێن وان جھێن ئەز چۆیمێ و من دیتین و لێ ژیایم ل ناڤ رێزێن شعرا من دا بەرخەت بکەین، دێ پەسەند بیت ژیانا چیا و دەربەدەریێ کارڤەدانێن خوەکرینە.
نوکە د شعرێن تەدا رەخنێن دژوار ل دەستھلات و گەندەلیا نوکە یێن ھەین، لێ ب رەنگەکێ مژدار، بۆچی ئەڤ مژداریە؟ ئاشتی گۆت: ئازادکرنا ئاخێ چەند ب واتە و خوەش بیت، ھند ژی خوەشترە دەربڕینا ئازاد ب راستی ئەڤ پرسیارە ئەخلاقیەتا رۆژنامەکا ئازاد ل دەف من تینیتە واتایێ، چونکو ئەڤە بوویە جارا گەلەکێ پرسیارێن شعرێ ژ من ھاتینەکرن، لێ نە ب ڤێ مەردانیێ و دەستی دانیتە سەربرینێ، خوەشە مرۆڤ یێ ریالستی بیت، رەخنە و رەخنە ل خوە گرتن بنیاتە ژ بۆ پێکھاتێ جڤاک و دەستھەلاتەکا دروست، لێ ب مەرجەکی د شعرێ ژی دا ب ھێمایا خوە ڤە دەست نیشانکرنا برینێ و چەوتیێن جڤاکی و دەستھەلاتێ ب خوە ژی بیت، چونکو شاعێر ژی ئەندامێ جڤاکێ خوەیە و ئەکتەرەکە د ڤێ شانویا دونیایێ دا، بێ گومان مللەتێ کورد گەلەک شۆرەش و سەرھلدان کرن، گەلەک میرگەە و میرنشین ئاڤاکرن، لێ ھەر ژ بەر بێ تفاقیێ و ھەڤ قەبوولنەکرنێ، خوە فێرنەکرن ب ئەقلێ بەرپرسیارەتیا مێژوویی و رێڤەبرنێ راببن، لەو نوکە کارەسات، مالوێرانکرن، دەربەدەری و دەردەسەری د ناڤ مێژوویا مەدا د پرن. جارێ ب کورتی دێ ڤێ پارچا لەشێ کوردستانامەیا ئازاد ئینمە ھولێ، بێ گومان ئەڤ ئازادیە ب خوە وخوینا ڤی مللەتی ھاتیە دەست، ئەرێ دێ یاوەرگر و بەرھۆش بیت کەسێن بکریار دوژمناتیا شۆرەشێ و ڤێ ئاخێ کرین، ئەنفال ب سەرێ شۆرەشگێر و شۆرەشێ ئیناین، ئەڤرۆ ل گەلەک جھێن رێڤەبرنێ بووینە جھێن بریارێ و ھەر ب وی عەقلی تێکەلی بریاردانێن سیاسی ژی بووینە، ژ لایەکێ دی ئەگەر ئەم سالێن مە یێن پشتی سەرھلدانێ و ئێکدو قەبوولنەکرنێ بھژمێرین، دێ ئەو نە ئێک قەبوول کرن و لەنگیا یاسای بیتە سالێن گەندەلیێ و نە عەقلیەتا وەزیفا ھندەک کاربدەستان ل نەدادیا جڤاکی دیاردبیت، بەرێ خوە بدێ مرۆڤێن جیھانێ ل سەر دەولەمەندیا ئاخا مە شەرە، ئەڤ داھاتێ مەزنێ بەردەست دکەڤیت ھێژ گەلەک ژ ئەوێن شۆرەش دکر و شۆرەشگێر ژی بخودان دکرن، د ھەژاریێ دا دنالن، پلە و پایێن بەرزکرنێ ل سەر کەسێن وێرانکەرێن وەلاتی دھێنە بەلاڤکرن، ژ خوە شعر ب تنێ نە یا سنگ و بەران و رەخ و بەر رەخێن سەرێن مەمکان و لێڤێن بۆیاخ کری و وەسفکرنا باقێن رووسە، چەقەک ژ وەزیفا شعرێ وەزیفایا مرۆڤایەتیێ یە، لێ دەمێ ناڤێ مژداریێ ل سەر شعرێ دھێت دانان، چونکو شعر ب تنێ بەیاننامەکا راستەوخوەیا چینێن ژێردەست و سەردەستێن وەلاتەکی نینە، ژ چەند پەیڤێن داخوازکەرێن گرتی ب دووماھی بھێت، ئەو مژداریا دەست کردبیت و ب ئنیەت بھێتە مژدارکرن، بێ گومان خواندەڤان ھندەکێ ژ خوەشیا شعرێ بێ باردبیت، لێ ئەڤا دی ڤەدگەریت بۆ ئاستێ رەوشەنبیریا شاعێری.
ژ بۆ رەوشا نوکە یا رەخنا ئەدەبی ل دەڤەرا، ئاشتیێ ھەلبەستڤان گۆت: ل دەڤەرا مە ئەم نەشێین فیەکێ ل سەر بوون و نەبوونا رەخنا ئەدەبی بکەین، لێ رەخنا ئەدەبی ل دەڤەرامە یا ھەی، لێ ب دیتنا من یا بەرسیبەرە ل ئاستێ پێدڤی ناھێتە دیتن، ئەڤە ژی ڤەدگەریت بۆ نەپشتەڤانیکرنا رەخنەگرێ مە ژلایێ مادی و مەعنەوی .
ل دۆر بەرھەمێن خوە کا کەتینە بەر رخنێ ژ ئالیێ رەخنەگران ڤە، ھەلبەستڤانی گۆت: تشتێ ھەرێ ب لەزەت و خوەش بۆ من د وێرێ دایە، دەمێ نڤیسینەکا رەخنەیی ل شعرەکا من تێتەکرن، ژ بە رکو رەخنە روحەکا دیە ژ بۆ ژین و ڤەژەنا شعرێ، بەلێ بۆ جارا گەلەکێ یە ژ لایێ رەخنەگران ڤە… ھەتا ل سەر ئاستێن ماموستایێن زانکۆیێ رەخنە ل سەر شعرا من نڤیسینە. ھەروەسا قوتابیێن زانکۆیێ ڤەکۆلینێن خوە یێن دەرچوونێ ل سەر شعرا من کریە و جارنا قوتابیێن زانکۆیێ ل شعر و ژیانناما من گەریاینە، ئەڤە ژی دبیتە جھێ سوپاسی کرنێ، ژ بۆ رەخنەگر و ماموستایێن زانکۆیێ کو ڤێ دووماھیێ گرنگیێ ددن شاعێرێن دەڤەرا خوە.
