بۆرسە ئێکە ژ پێدڤیێن هەرە گرنگ بۆ بهێزکرنا ئابووری و زێدەکرنا چالاکیێن بازرگانی
ئەڤرۆ نیوز ، زنار تۆڤی:
تارا شوان بەرپرسا پەیمانگەها ئابووری یا کوردی ئەمریکی بۆ ئەڤرۆ نیوز دیارکر: کو بۆرسە ناڤەندەکا مەزن یا ئابووری کالاکاریە، دەستپێکا وێ بۆ ناڤێ بنەمالەکا ئابووری یا مەزن ڤەدگەریت کو ل بەلجیکا دژیان ب ناڤێ ڤان دێرسین
گۆت ژى، بۆرسە ل دەستپێکا سەدێ ١٥ هەم مژۆلی کارێ بازرگانی و ئاڵوگۆرا دراڤی بوو، ل نافخۆ و دەرڤە ل وی دەمی ل بەلجیکا، هەروەسا ڤێ بنەمالێ هۆتێلەکا مەزن هەبوو، کو پتریا سەرمایەدار و پارەدار و بازرگانێن وارێ قوماشی و جلکان ب گشتی تێدا کۆم دبوون، ژ وێرێ دەستپێکا دامەزراندنا هزرا ئالوگۆرا دراڤی و کالایان هاتیەدان.
ناڤهاتیێ گۆت ژی: هەر چەندە ئێکەمین بەلاڤکەرا بهایێ کەلوپەلان ل فرەنسا دەست پێکریە، ل وێرێ هاتیە نیاسین، ب گشتی ل سالا ١٥٩٣ دەست پێکریە و هەتا نوکە یا بەردەوامە و ل وێرێ د ئاڤاهیەکێ تایبەتدا ئەڤ کارە هاتینە کرن. ل ئەمریکا ژی بۆ ئێکەمجار ل جادا ولستریت بوو، کو ل سالا ١٨٩٧ ئێکەم جار ڤێ بۆرسێ دەست پێکر، هەتا نوکە مەزنترین و ب ناڤودەنگترین بۆرسەیە ل وی وەلاتی. بورسه ناڤەندەکا ئابووریا جیهانیە، کو تێدا بهایێ کەلۆپەلان و پارە و دراڤان ب گشتی تێدا دهێتە دیارکرن، کو دبیتە ناڤەندەکا ئابووری بۆ بازرگانیێ.
دەربارەی گرنگیا بۆرسێ گۆت: بۆرسە ئەو ناڤەندەیە کو کریار و فرۆشیار تێدا دگەهنە ئێک ب ئارمانجا قازانجەکێ زۆر یان ژی قازانجەکێ بلند، ئەڤە ل دەستپێکێ ب شێوێ کاش ب دەست دهاتە کرن، بەلێ د نوکە دا ب ئەکەرێ پێشکەفتنا ئەلیکترۆنی کارێن بۆرسێ بۆ ڤەگوهاستن و گەهاندنا پولی هاتیە گوهۆرین و ب ساناهیتر لێهاتیە، ئانکو بۆرسە ئەو جهە کو تێدا فروشتن ب دراڤی دهێته کرن، چ ب فرۆشتن بیت یان ژی کرین. ئەڤە ژی وان بەرهەمان ڤەدگریت کو نرخ و قازانجێ درێژخایەن هەیە، وەک بەرهەمێن خوارنێ (گەنم و جهـ و نیسک و نۆک و قەهوە و سەرجەم بەرهەمێن چاندنێ و یێن هشک ڤەدگریت و هەروەسا بەرهەمێن نەفتێ وەک غاز و گاز و نەفت و سەرجەم بەرهەمێن موشتەقاتێن نەفتێ ڤەدگریت، ب گشتی سەرجەم بەرهەمێن ئەلیکترۆنی و کارەبایی ڤەدگریت. هەموو ئەو بەرهەم و کەلۆپەلێن مە بەحسکری، ب هزاران کەلۆپەلێن بهێزتر ژی ڤەدگریت، کو ل کۆمپانیا مەزن دا هەنە و فرۆشتن و کرین پێڤە دهێتە کرن، بێی کو بکر و و فرۆشیار ئێک بنیاسن، یان ژی ئێک ببینن و هەروەسا بێی کو وان کەلۆپەلان ببینن، کرین ل سەر شێوێ کاغەزێ دهێتە ئەنجامدان، کو پتر ل سەر باوەریا وێ کۆمپانیا بەرهەم ئینانا وان کەلۆپەلان دکەڤیت. گرنگیا بۆرسێ د ڤی سەردەمیدا ئەوە، یا وەکو تشتەکێ پێدڤی لێھاتی بۆ ب ھێزکرنا ئابوورێ وەلاتی و زێدەکرنا چالاکیان، ئەو زۆربوون و چالاکی و جموجۆلێن رۆژانە ل بۆرسان دا دهێنە کرن، وەکریە کو سیستەمەکێ گونجای یێ ئۆتۆماتیکی و ئەلیکترۆنی یێ وەسا بۆ پەیدا بکەت، کو بشێت رۆژانە رەفتارێ ب دەهان ملیۆن دۆلاران بکەت، ب تایبەتی پشتی کو ئینتەرنێت ژی هاتیە ناڤ ڤێ پرۆسێ، بوویە ئەگەرێ ئاسانکاریەکا زێدەتر بۆ بەرھەمھێنەران ژ روویێ ئاسانیا کارکرنێ و کێمکرنا رۆتیناتێن ئالۆز. هەروەسا رۆژانە ب ملیۆنان کەس ل مالێن خوە، یان ل نڤێسینگەهێن خوە کارێ وەبەرھێنانێ دکەن، ب بکارئینانا بۆرسەیان، ب شێوەکێ، کو بۆرسە ژ وی واری دەرچوویە کو ب تنێ کەسێن پیشەزان پێڤە بهێنه گرێدان، بەلکو نوکە ھەموو کەس دشێن رۆژانە رەفتارێ ل گەلدا بکەن.
تارایێ گۆت ژی : گرنگترین بۆرسێن جیهانێ ئەڤەنە: . بۆرسا نیویۆرک: ئەڤ بۆرسە مەزنترین بۆرسەیە ل جیهانێ وتێدا رۆژانە ب بلیۆنان دۆلار کارێ بازرگانی و کەلۆپەل تێدا دهێنە کرین و فرۆشتن، ب هێزترین بۆرسا ئابووری یە ل جیهانێ، کو ناڤەندا وێ ل باژێرێ نیویۆرکە ل ئەمریکا و ل سالا ١٩٩٠ دامەزراندیە ل جادا ولستریت، دڤێ بۆرسێدا ٢.٧٦٤ کۆمپانیا کاری تێدا دکەن. . بۆرسا لەندەن: دویەم مەزنترین ناڤەندا گوهۆرینا کەلوپەل و پارانە ل جیهانێدا، بۆرسا ب ناڤودەنگ بۆرسا لەندەنە کو ئەڤ بۆرسەیە ل باژێرێ لەندەنە ل پایتەختێ بریتانیا و ل سالا ١٨٠١ ل بریتانیا هاتیە دامەزراندا و پتر ژ ١٠٠٠ کۆمپانیێن ب هێز یێن جیهانی تێدا کار دکەن و قازانجێ وێ ل سالا ٢٠١٤ دا ٦.٠٦ ترلیۆن دۆلار بوون. .بۆرسا تۆکیۆ: ئێک ژ بۆرسێن ب ناڤودەنگ و ب هێز ل جیهانێ بۆرسا تۆکیۆیە، کو ئەڤ بۆرسە ل سالا ١٨٧٨ ل باژێرێ تۆکیۆ ل پایتەختێ يابانێ هاتیە دامەزراندن و ٢٢٧١ هزار کۆمپانی تێدا کار دکەن، ڤێ بۆرسێ %١٣٠ بەرهەمێ نیشتیمانی یێ یابانی بلندتر کریە. ل جیهانێدا چەندین بۆرسێن دیتر یێن مەزن هەنە،وەکو بۆرسا (پاریس و فرانکفۆرت و ناسداک) کو مەزنترین بۆرسێن تەکنەلۆجی یێن جیهانینە. ناڤهاتیێ دەربارەی دێ چاوا شێین چینە دناڤ بۆرسێ دا دیارکر: ئەو کۆمەل و کۆمپانیێن کو دڤێت ل دەستپێکێ بچنە ناڤ بۆرسێ دا، دڤێت ھندەک مەرجێن قورس تێدا بن، کو ببنە پالپشت بۆ وان، وەکو هندێ بیت، کو دڤێت ب لایەنێ کێم ڤە، هژمارا پشکداران ژ چەند ھزار کەسان کێمتر نەبیت. ب لایەنێ کێم ڤە، رێژەکا زۆر یا ئاکچەیان ل ژێر رکێفا بازارێ ئازاد دا، ئانکو یێ ئامادە بیت بۆ سەودا پێکرنا ئازاد بۆ ھەر کەسەکێ، کو بڤێت یان ژیێ وی ژ چەند سالێن دیارکری دا کێمتر نەبیت، بۆ هندێ، کو رێکێ بگریت ل کۆمپانیێن سەختە.
