سه‌رهاتییا لوقمانی
ئه‌ڤرۆ نيوز:
سـه‌رهاتـییا لـوقـمانـی وشـیـره‌تێن وی یێن گرنگ بۆ كوڕێ وی جاره‌كا ب تنێ د قورئانێ دا هاتییه د وێ سووره‌تێ دا یا كو ناڤێ لوقمانی ب خۆ ل سه‌ر، ومرۆڤ ده‌مێ سوحبه‌تا لوقمانی د قورئانێ دا دخوینت مرۆڤ تێ دئینته ده‌ر كو قورئانێ ئه‌ڤ سه‌رهاتییه بۆ هندێ ڤه‌گێڕایه دا ببته ده‌رسه‌كا مه‌زن د بابه‌تێ په‌رستنا خودێ دا وپاشڤه‌لێدانا ژ شركێ كو مه‌سه‌لا سه‌ره‌كییه د گازییێن هه‌می پێغه‌مبه‌ران دا..
لوقمان كی بوو؟
وه‌كی هه‌ر جار و د گه‌ل هه‌می سه‌رهاتییان پسیاره‌كێ ل دۆر خودانێ سه‌رهاتییێ دێ هلێخین وبێژین: ئه‌رێ لوقمان كی بوو؟
د قــورئــانــێ دا چـو ئــیــشـاره‌ت بۆ ده‌م وجهێ لوقمانی نه‌هاتییه‌دان، هه‌ر وه‌سا قورئانێ ب ئاشكه‌رایی بۆ مه گـۆتییه كانێ لوقمان چ كه‌س بوو، ب تنێ قورئان دبێژت: (وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ) (لقمان: 12) و ب ڕاستی مه كاربنه‌جهی وتێگه‌هشتن وعه‌قلداری دابوو لوقمانی، ومه گۆتبوویێ: تو شوكرا قه‌نجییا خودێ ل سه‌ر خۆ بكه، وهه‌چییێ شوكرا خودایێ خۆ بكه‌ت هه‌ما مفایێ وێ بۆ وی دزڤڕت، وهه‌چییێ كوفرێ پێ بكه‌ت هندی خودێیه ژ شوكرا وی یێ بێ منه‌ته، چو هه‌وجه‌یی ب وی نینه، حه‌مد -د هه‌ر حاله‌كی دا- بۆ وییه.
مه‌عنا: خودێ (حكمه‌ت ـ كاربنه‌جهی وتێگه‌هشتـن) دابوو به‌نییێ خۆ یێ چاك لوقمانی، وهـه‌چییێ خودێ (حكمه‌تێ) بده‌تێ ئه‌و وی خێره‌كا مه‌زن دایێ، وه‌كی د ئایه‌ته‌كێ دا هاتی: (يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاء وَمَن يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ) (البقرة: 296) خودێ ڕاستییا د گۆتن وكریاران دا دده‌ته وی یێ وی بڤێت ژ به‌نییێن خـۆ، وهه‌چییێ خودێ ئه‌ڤ قه‌نجییه د گه‌ل كر ئه‌و وی خێره‌كا گه‌له‌ك دایێ.
وهه‌ر چه‌نده ژ هنده‌ك زانایان دئێته ڤـه‌گـوهاستـن كو لوقمان پێغه‌مبه‌ره‌ك ژ پێغه‌مبه‌رێن خودێ بوو به‌لـێ چو ئیشاره‌ت نه د قورئانێ دا ونه د سوننه‌تێ دا بۆ ڤێ چه‌ندێ نه‌هاتینه دان، له‌و پشكا مه‌زن ژ زانایان دبێژن: لوقمان به‌نییه‌كێ چاك بوو وپێغه‌مبه‌ر نه‌بوو.
و د حه‌دیسه‌كێ دا یا كو ژ (ئه‌نه‌سی) دئێته ڤه‌گوهاستن هاتییه لوقمان ل سه‌ر ده‌مێ داوود پێغه‌مبه‌ری بوو -سلاڤ لێ بن-، ئه‌نه‌س دبێژت: ده‌مێ داوودی كومزری چێ دكر لوقمان ل نك بوو، گاڤا لوقمانی ئه‌و دیتی وی خه‌له‌كێن كومزری دئێخستنه ئێك لوقمان ژێ عه‌جێبگرتی دبوو ودڤیا پسیارا وی بكه‌ت كانێ ئه‌ڤه چییه ئه‌و چێ دكه‌ت، به‌لێ شه‌رمێ ڕێ نه‌ددایێ كو ئه‌و خودانێ حكمه‌تێ بت وڤێ پسیارێ بكه‌ت، پشتی داوود ژ چێكرنا كومزری خلاس بووی، وی ئه‌و كره به‌ر خۆ وگۆت: چ خۆش كومزرییێ شه‌ڕانه! ئینا لوقـمانی گۆتێ: نه‌ئاخفتن ژ حكمه‌تێیه وكێم كه‌س دشێن ڤێ چه‌ندێ بكه‌ن، من دڤیا پسیارا وی ژ ته بكه‌م به‌لـێ ته ئه‌و خه‌م ژ من ڤه‌كر!
و د حـه‌دیسه‌كا دی دا یا (واثله بن الأسقع) ڤه‌دگوهێزت، دبێژت: پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- گـۆت: } خیر السودان ثلاثة: لقمان، وبلال، ومهجع مولی رسول الله صلی الله علیه وسلم { باشـتـریــنــێ مــرۆڤێن ڕه‌ش سێنه: لوقمان، وبلال، ومه‌هجه‌عێ مه‌ولایێ پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن.
ژ ڤان هه‌ردو حه‌دیسان ئاشكه‌را دبت كو لوقمان ل سه‌ر ده‌مێ داوود پێغه‌مبه‌ری بوو، وكو ئه‌و مرۆڤه‌كێ ڕه‌ش بوو، ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ عه‌بدللاهێ كوڕێ عه‌بباسی دگۆت: لوقمان عه‌بده‌كێ حه‌به‌شی بوو ونه‌جار بوو.
د ناڤبه‌را لوقمانی وكوڕێ وی دا:
تـشـتـێ ئێكانه یــێ قــورئـانــێ بــۆ مـه ژ ژینا لوقمانی ڤه‌گوهاستی ئه‌و شیره‌تن یێن وی ل كوڕێ خۆ كرین، وده‌مێ قــورئــان ڤـــان شـــیـره‌تــێــن لـوقمانی بۆ مه ڤه‌دگوهێزت دڤێت مه ل گــرنگییا ڤــان بــابـه‌تان د مه‌سه‌لا په‌روه‌رده‌كرنا زارۆكان دا هشیار بكه‌ت، قورئان دبێژت: (وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ ۚ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ [12] وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ [13] وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَىٰ وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ [14] وَإِنْ جَاهَدَاكَ عَلَىٰ أَنْ تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا ۖ وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا ۖ وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ۚ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ [15] يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ [16] يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَىٰ مَا أَصَابَكَ ۖ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ [17] وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ [18]) (لقمان: 13-18) وتو [ ئه‌ی موحه‌ممه‌د ] به‌حسێ شیـره‌تا لوقمانی بكه ده‌مێ وی گـۆتییه كوڕێ خـۆ: ئه‌ی كوڕكێ من تو شركێ ب خودێ نه‌كه ئه‌گه‌ر دێ زۆرداریــیـێ ل خــۆ كـه‌ی ؛ چونكی هندی شركه كرێـتـتـرین ومه‌زنتـرین گونه‌هه. ومه فه‌رمان ب قه‌نجییا د گه‌ل دایبابان ل مرۆڤی كرییه، دایكا وی ئه‌و ب زه‌حـمه‌ته‌كا ل سه‌ر زه‌حـمه‌تێ هلگرتییه، وهلگرتن وشیـرڤه‌كرنا وی د دو سالان دایه، ومه گـۆته وی: شوكرا خودێ بكه، پاشی شوكرا دایبابێن خۆ بكه، زڤڕین بۆ نك منه، ڤێجا هه‌ر یـه‌كی ئه‌ز دێ جزایێ وی ده‌مێ. وئه‌گه‌ر دایبابێن ته -ئه‌ی كوڕێ خودان باوه‌ر- خۆ ب ته‌ڤه وه‌ستاند كو تو شریكه‌كێ ته چو زانیـن پێ نه‌هه‌ی بۆ من د په‌رستنێ دا بـدانی، یان ژی فه‌رمانێ ب بێ ئه‌مرییا خودێ ل ته بكه‌ت تو گوهدارییا وان نــه‌كــه؛ چونكی د بێ ئه‌مرییا خودێ دا چێ نابت گوهدارییا كه‌سێ بێته‌كرن، و د دنیایێ دا تو ب قه‌نجی هه‌ڤالینییا وان د وی تشتی دا بكه یێ گونه‌هـ تێدا نه‌بت، وتو -ئه‌ی كوڕێ خودان باوه‌ر- ڕێكا وی بگره یێ ژ گونه‌ها خۆ تـۆبه كـری، وزڤڕییه نك من وباوه‌ری ب پێغه‌مبه‌رێ من موحه‌ممه‌دی -سلاڤ لێ بن- ئینای، پاشی زڤڕینا هه‌وه بۆ نك مــنــه، وئه‌ز دێ به‌حسێ وی كاری بۆ هه‌وه كه‌م یێ هـه‌وه د دنیایێ دا كری، وهه‌ر یه‌كی ل دویڤ كارێ وی ئه‌ز دێ جزایێ وی ده‌مێ. ئه‌ی كوڕكێ من تو بزانه هندی باشی وخرابییه ئه‌گه‌ر ئه‌و چــه‌نــد دنــدكـه‌كا هــویــر ژی بــت، و د نیڤا چیایه‌كی دا بت، یان ل چی جهێ بت ژ عه‌رد وعه‌سـمـانان، خودێ ل ڕۆژا قیامه‌تێ دێ وێ ئینت، وحسێبێ سه‌را وێ كه‌ت. هندی خودێیه هویربینێ شاره‌زایه ب كارێ به‌نییێن خۆ. ئه‌ی كوڕكێ من تو نڤێژێ ب دورستی بكه، وفه‌رمانا ب باشییێ بكه، وپاشڤه‌لێدانا ژ خرابییێ بكه، ب ڕه‌نگه‌كێ نه‌رم وتازه و ل دویڤ شیانا خۆ، وتو خۆ ل به‌ر وێ نه‌خۆشییێ بگره یا سه‌را ڤێ چه‌ندێ دئێته سه‌رێ ته، وتو بزانه كو ئه‌ڤ شیـره‌ته ئه‌ون یێن خودێ فه‌رمان پێ كری ویێن دڤێت مرۆڤ یێ لـێ مجد بت. وده‌مێ تو د گه‌ل خه‌لكی ئاخفتی یان ئه‌و د گه‌ل ته ئاخفتـن تو ڕوییێ خۆ ژ وان وه‌رنه‌گێڕه وه‌ك كێمكرن بۆ وان وخۆ مه‌زنكرن ل سه‌ر سه‌رێ وان، وتو ب كه‌یف وخۆمه‌زنكرن ڤه د ناڤ مرۆڤان دا نه‌گه‌ڕیێ، هندی خودێیه حه‌ز ژ وی ناكه‌ت یێ د گـۆتن وكریارێن خۆ دا خۆ مــه‌زن دكه‌ت. وتو د ڕێڤه‌چوونا خۆ دا خۆ مه‌زن نه‌كه، وده‌نگێ خۆ نزم بكه، هندی ده‌نگێ كه‌رییه كرێتـتـرین ده‌نگه.
مه‌سه‌لێن سه‌ره‌كی د شیـره‌تا لوقمانی دا:
ئه‌ڤه شیـره‌تا لوقمانی بوو وئه‌گه‌ر مرۆڤ هزرێن خۆ تێدا بكه‌ت دێ بینت چه‌ند مه‌سه‌له‌كێن سه‌ره‌كی تێدا هه‌نه پێتڤییه ل سه‌ر ده‌یبابان ووان سه‌یدایێن ب كارێ په‌روه‌رده‌ییا زارۆكان ڕادبن، ل ڤێرێ ئه‌م دێ وان مه‌سه‌لان ب كورتی به‌رچاڤ كه‌ین:
1- ته‌وحیدا خودێ:
ئێكه‌مین تشتێ لوقمانێ حه‌كیم ڤیای كوڕێ لـێ هشیار بكه‌ت ته‌وحیدا خودێ بوو وخۆ دویركرنا ژ هه‌می ڕه‌نگێن شركێ؛ چونكی هــنــدی شـركه زۆردارییه‌كا مه‌زنه، وما چ زۆرداری ژ وێ مه‌زنتره تو ژ رزقێ خودێ بخۆی و ل سه‌ر عه‌ردێ وی بژی وپه‌رستنا ئێكێ دی بكه‌ی؟!
ب ته‌وحیدێ وخۆ دویركرنا ژ شركێ ب تنێ مرۆڤ دشێت ئازادییا خۆ بپارێزت وخۆ ژ ڕه‌شـه داڤێن كۆلاتییێ بده‌ته پاش.. یا فه‌ره زارۆك هێشتا زوی ل سه‌ر ڤێ ڕاستییێ بێته په‌روه‌رده‌كرنێ.
ودڤێت ئه‌م ژ بیـر نه‌كه‌ین كو پێغه‌مبه‌رێ ئیسلامێ -سلاڤ لێ بن- ل سێزده سالێن به‌ری مشه‌ختبوونێ ل مه‌كه‌هێ صه‌حابییێن خۆ ل سه‌ر ڤێ ڕاستییێ په‌روه‌رده دكرن، له‌و ئه‌و شیان پشتی هنگی د ده‌مه‌كێ كێم دا ئالایێ ته‌وحیدێ ل هنداڤی دنیایێ بلند كه‌ن.
2- گوهدارییا ده‌یبابان:
وكانێ چاوا خودێ ئه‌وێ مرۆڤ دای حه‌قێ په‌رستنێ ل سه‌ر مرۆڤی هه‌یه، وه‌سا دایبابان ژی ئه‌وێن بـووینه ئه‌گه‌را هه‌بوونا مرۆڤی مافێ گوهدارییێ ل سه‌ر مرۆڤی هه‌یه، وئه‌وێ گوهدارییا ده‌یبابێن خۆ نه‌كه‌ن، وشوكرا قه‌نجییا وان نه‌كه‌ت، پتر یا به‌ر هزره كو ئه‌و شوكرا قه‌نجییا خودێ ژی نه‌كه‌ت ومافێ وی ژی ژ سه‌ر خۆ ڕانه‌كه‌ت، لوقمان ب ڤێ چه‌ندێ یێ زانا بوو له‌و وی به‌رێ كوڕێ خۆ دا ڤێ مه‌سه‌لـێ ژی، وده‌مێ قورئان ل ڤی جهی ده‌ورێ ده‌یكێ پتر به‌رچاڤ دكه‌ت بۆ هندێ یه دا مافێ وێ پتـر ل به‌رچاڤ بێته وه‌رگرتن؛ چونكی زه‌حمه‌تـا ئه‌و ب بچویكی ڤه دبه‌ت سێ جاران ژ یا بابێ مه‌زنتـره، ئه‌گه‌ر ده‌ورێ بابێ خودانكرن بت، ده‌ورێ ده‌یكێ ڕاكرن ودانان وشیـردانا وییه، له‌و د حه‌دیسه‌كێ پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- ســـێ جـــاران ده‌یك ب پــێـــش بــابــێ ئێخست ده‌مێ مرۆڤه‌كی پسیار ژێ كری: كیژ مرۆڤ ب هه‌ڤالینییا من حه‌قتره؟
وتشتێ دی یێ لوقمانی ل ڤێرێ ئیشاره‌ت دایێ ئه‌ڤه‌یه: ئه‌گه‌ر حه‌قێ خودێ وحه‌قـێ ده‌یبابـان كـه‌فـتـنـه بـه‌رانـبـه‌ری ئێك دڤێت حه‌قێ خودێ بێته پێشخستـن، و ل سه‌ر حسێبا بێ ئه‌مرییا خودێ چێ نابت گوهدارییا كه‌سێ بێته كرن ئه‌گه‌ر خۆ ئه‌و ئێك ده‌یكا مرۆڤی ژی بت یان بابێ مرۆڤی.
3- باوه‌رییا ب ڕۆژا دویماهییێ:
ئــه‌و ڕۆژا خـــودێ ژڤان پێ دایه مرۆڤان كو ئه‌و وان تێدا ڕاكه‌ته‌ڤه، وحسێبا كریارێن وان د گه‌ل بكه‌ت ؛ دا ئێك ژ دووان بۆ بێته ده‌سنیشانكرن: خۆشییا بێ دویماهی د به‌حه‌شتێ دا، یان نه‌خۆشییا به‌رده‌وام د جه‌هنه‌مێ دا..
ژ تشتێن گرنگه باوه‌رییا ب ڤێ ڕۆژێ د دلـێ زارۆكان دا بێته چاندن ؛ دا ئه‌و بـزانـن كو ژینا وان د ڤێ دنیایێ دا تشته‌كێ بێ ئارمانج نینه، ومه‌سه‌له دنیا ب تنێ نـیـنـه، وهه‌ر وه‌سا دڤێت د دلـێ زارۆكی دا بێته چاندن كو چو تشت د ڤێ دنیایێ دا -بلا چه‌ند یێ بچویك وبێ بها ژی بت- ل به‌ر خودێ به‌رزه نابت، وڕۆژه‌ك دێ ئێت حسێبا وی دێ د گه‌ل ئێته‌كرن.. وئاشكه‌رایه كـو چانــدنا ڤێ باوه‌رییێ د دلـێ زارۆكی دا كاره‌كێ به‌رچاڤ د شه‌خصیه‌تا وی دا ل پاشه‌ڕۆژێ دێ هه‌بت، ودێ ئێكا هند ژ وی چێ كه‌ت كو ئه‌و خۆ ژ كرنا جه‌ریـمـێ ده‌ته پاش.
4- كریاێن چاك:
پشتی باوه‌رییا ب خودێ وڕۆژا قیامه‌تێ كرنا چاكییێ دئێت، ئه‌و چاكییا دبته نیشانا ڕاستگـۆیییا باوه‌رییا خودانی، ودبته ئه‌و چه‌ك یێ وی ژ ته‌نگاڤییا ئاخره‌تێ یا مــه‌زن دپارێـزت، وچاكییا ژ هـه‌مـییان مـه‌زنـتـر یا كو لوقمانی شیره‌ت پێ ل كوڕێ خۆ كری نڤێژه، ئه‌و نڤێژا مرۆڤی ب خودایێ وی ڤه گرێ دده‌ت.. وئه‌وێ ب خودایێ خۆ ڤه یێ گرێدایی بت دێ مرۆڤه‌كێ خێرخواز بت بۆ مرۆڤان ژی، له‌و پـشـتی كـرنا نـڤێژان لوقمانی به‌رێ كوڕێ خۆ دا (فه‌رمانا ب باشییێ وپاشڤـه‌لـێـدانا ژ خرابییێ) هێڤێنێ مانا خێرێ د ناڤ خه‌لكی دا.
5- صه‌برا ل سه‌ر نه‌خۆشییێ:
وچونكی فه‌رمانا ب باشییێ وپاشڤه‌لێدانا ژ خرابییێ ل هه‌می جه وهه‌می ده‌مان دوژمنان بۆ خودانی په‌یدا دكه‌ت، لوقمانی كوڕێ خۆ ل صه‌برا ل سه‌ر نه‌خۆشییان هشیاركر، وگۆتێ: هندی صه‌بره ئێك ژ وان كارانه یێن (عه‌زم) تێدا هه‌ی، وئیـرادا مرۆڤی پێ ب هێز دكه‌ڤت، ومرۆڤێ خودان گازی وده‌عوه ئه‌گه‌ر نه ئه‌و بت یـێ صه‌برێ ل سه‌ر خـۆشی وئاسته‌نگێن ڕێكێ بكێشت، نه‌شێت چو به‌رهه‌مێن ژ هه‌ژی ب ده‌ست خۆ ڤه بینت.
6- سالۆخه‌تێن خودان باوه‌ری:
ولوقمان پێدا دچت ووان سالـۆخه‌تان بۆ كوڕێ خۆ ئاشكه‌را دكه‌ت یێن كو دڤێت ل نك خودان باوه‌ری هه‌بت، بۆ هندێ دا كوڕێ وی ڤان سالـۆخه‌تان ل نك خۆ په‌یدا بكه‌ت، و ژ وان سالۆخه‌تان: (ته‌واضع) وخۆ دویركرنا ژ دفن بلندی وخۆ مه‌زنكرنێ، و(ئابۆری) یا د ڕێڤه‌چوون وئاخفتنێ دا، لوقمانی گـۆته كوڕێ خـــۆ: ده‌مــێ تو د گه‌ل خه‌لكی دئاخڤی یان ئه‌و د گه‌ل ته دئاخڤن تو ڕوییێ خۆ ژ وان وه‌رنـــه‌گێڕه وه‌ك كێمكرن بۆ وان وخۆ مه‌زنكرن ل سه‌ر سه‌رێ وان، وتو ب كه‌یـف وخۆمه‌زنكرن ڤه د ناڤ مرۆڤان دا نه‌گه‌ڕیێ، هـنـدی خودێیه حه‌ز ژ وی ناكه‌ت یێ د گۆتن وكریارێن خۆ دا خۆ مه‌زن دكه‌ت. وتـو د ڕێـڤـه‌چـوونا خۆ دا خۆ مه‌زن نه‌كه، وده‌نگێ خۆ نزم بكه، هندی ده‌نگێ كه‌رییه كرێـتـتـرین ده‌نگه، ڤێجا ئێكا هند نه‌كه ده‌نگێ ته وه‌كی یێ وی لـێ بێت!
خـودان باوه‌ر نـه ب ئـه‌زمانـێ خـۆ ونـه ب لـڤـیـن وڕێڤه‌چوونا خۆ چێ نابت خۆ ژ خه‌لكی مه‌زنـتـر وبلندتـر بـبـیـنـت، وده‌مێ ئه‌و ب ڕێڤ دچت یان دان وستاندنێ د گه‌ل خه‌لكی دكه‌ت دڤێت هنده‌ك حه‌ره‌كێن وه‌سا نه‌كه‌ت بێنا خۆمه‌زنكرنێ یان كێمكرنا كه‌سێ به‌رانبه‌ر ژێ بچت، وده‌مێ ئه‌و دئاخڤت ژی چێ نابت مرۆڤه‌كێ حڕحڕی بت وده‌نگێ خۆ زێده‌ی هه‌وجه‌ییێ كه‌سێ به‌رانبه‌ر بلند بكه‌ت؛ دا ده‌نگێ وی وه‌كی ده‌نگێ وی حه‌یوانی لێ نه‌ئێت یێ كو ده‌نگێ وی كرێـتتـرینێ ده‌نگانه.
ئـه‌ڤـه ئــه‌و شیـره‌ت بووین یێن لوقمانی ل كوڕێ خۆ كرین وه‌كی قورئانێ بۆ مه ڤه‌گوهاستی.
وشیـره‌ته‌كا دی:
د ریوایه‌ته‌كێ دا یا (داره‌می) ژ (شهر بن حوشب)ی ڤه‌گوهاستی هاتییه: كو لوقمانی دگۆته كوڕێ خۆ:
((ئه‌ی كوڕێ من ! خۆ فێری زانینێ نه‌كه بۆ هندێ دا خۆ پێ ل نك زانایان مه‌زن بكه‌ی یان هه‌ڤڕكییێ د گه‌ل نه‌زانان بكه‌ی یان ل دیوانـخانه‌یان ریـمـه‌تییێ پێ بكه‌ی، وتو پشت نه‌ده زانینێ ژ به‌ر حه‌ژێكرنا ته بۆ نه‌زانینێ.. ئه‌ی كوڕێ من! تو چاڤێ خۆ ل دیوانان بگێڕه وئه‌گه‌ر ته دیت هنده‌ك مرۆڤ ل جهه‌كی یێن ڕوینشتین وزكرێ خودێ یێ دكه‌ن، تو ل نك وان ڕوینه ئه‌گه‌ر تو یێ زانابی زانینا ته دێ مفای گه‌هینته ته، وئه‌گه‌ر تو یێ نه‌زان بی ئه‌و دێ مفای گه‌هیننه ته، وتو چ دزانی به‌لكی خودێ ره‌حما خـۆ داڕێژته سه‌ر وان وتو د ناڤ دا، وئه‌گه‌ر ته دیت هنده‌ك مرۆڤ ل جهه‌كی یێن ڕوینشتین وزكرێ خودێ ناكه‌ن، تو ل نك وان نه‌ڕوینه؛ چونكی ئه‌گه‌ر تو یێ زانابی زانینا ته چو مفای ناگه‌هینته ته، وئه‌گه‌ر تو یێ نه‌زان بی ئه‌و دێ نـه‌زانـیـنێ ل ته زێده كه‌ن، وبه‌لكی خودێ عه‌زابا خۆ ب سه‌ر وان دا بینت وتو د ناڤ دا)).
