(ناما شازدێ) بۆ پشته‌ڤانیا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ
د. ئیبراهیم سمۆ
حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ده‌ستپێكر
ب ناڤێ خودێ مه‌زن و دلۆڤان ب ڤى ئاوایى و ب ڤێ قه‌بارى ده‌ست ب كارێن خوه كر و پێرابوونێن گونجای ل گه‌ل ده‌مى بۆ بجهئینانێ ده‌رخستن، ئه‌وێن ملله‌تێ وى یێ كو ئه‌و هه‌لبژارتى و باوه‌ریه‌كا تمام پێ هه‌ى و پێ رازى بووى، و هیڤیا سه‌رده‌مه‌كێ جوانتر و پاشه‌رۆژه‌كا باشتر و به‌رده‌وامیا كۆمبوونا و ده‌ركرنا بریارێن پێدڤى ب ده‌ركرنێ ب پراكتیك.
هه‌كه ئه‌ڤه چ ئاماژان بده‌ن، ئاماچه‌نه بۆ نیازپاكیێ و رژدبوونا به‌رده‌واما حوكمه‌تێ ل سه‌ر كاركرنێ بۆ بجه ئینانا كارناما خوه ب مه‌رجێ راگه‌هاندنه‌كا نشتیمانیا ئازاد و زه‌لال و راستگۆ، ل گه‌ل بیت كو په‌سنا ئه‌رێنیێ بكه‌ت و ئاماژى ژى بده‌ته بده‌سته نه‌رێنیا و وه‌كى خوه بێ مه‌زنكرن ڤه‌گۆهێزیت، بێى كو ژبال چ لایه‌نان بهێنه ده‌ستنیشانكرن، ئه‌وێن باشى و سه‌قامگیریا ڤى ملله‌تى و وه‌لاتى نه‌ڤێت و سازیێن ره‌وشه‌نبیرى و هونه‌رى ب شێوه‌یه‌كا كۆم نه‌ك تاك پێكڤه پشكداریا ڤى كارى ببن، داكو بشێن به‌رێ حوكمه‌تێ بده‌نه وان بابه‌تێن گرنگ و سه‌رده‌مى ئه‌وێن پێدڤى ب چاره‌سه‌ریێن بله‌ز یان بۆ به‌رچاڤ بكه‌ن و ئه‌ڤه‌ژى ژ پێخه‌مه‌ت به‌لاڤكرنا كنیات و ناڤه‌رۆكا باوه‌ریێ یه ژبۆى بژاندنا ره‌وشه‌نبیرى و هزرا ئازاده ئه‌ول یێ دن قه‌بوول بكه‌ت و یا لێبۆرینى و ره‌خنه‌گریا ئاڤاكه‌ر بیت د هه‌مان ده‌م دا..
هه‌كه شیانێن دابینكرنا پێدڤیێن بجه ئینا وێ هه‌بن، دڤێره دا دشێن ل سه‌ر ئه‌ركێن ڤێ حوكمه‌تێ باخڤین یاكو رازیكرنا خه‌لكى كریه ده‌ستپێكا كارێ خوه و چه‌ندین بریار ده‌ركرین هه‌مى ئاماژه‌یێن چاكیانه و مزگینیێن هاتنا وانه.
لێ د ڤێ ناما خوه‌دا ته‌كه‌زیێ ل سه‌ر دو خالێن فه‌رێن پشتى حوكمه‌تێ دكه‌ین ..
یا ئێكێ: گرێدایه ب هه‌بوونا ڤێ حوكمه‌تا ده‌سپلیندار و بیرمه‌ند و دووربین د درووشمێن خوه‌دا (هه‌كه هه‌موو ب به‌رده‌وامى بهێنه چه‌سپاندن)، ئه‌وێن هاتینه بلندكرن بۆ به‌رهنگاربوونا ئه‌وێن ل ده‌رڤه‌ى قانوونێ پێشیا كارێن وێ نه و به‌ر ب رێخستنه‌كا باشتر و ده‌ركرنا بریارێن مفادارتر و بهێزتر دچیت، پشتى حوكمه‌تێ خۆیاكر ئه‌و رۆلێ كو ل سه‌ر حوكمه‌تێ یه بجهبینیت، ئه‌ركێ وێ یه سازیێن هزرى و دووربینیێن نه‌ته‌ویا نشتیمانى و مرۆڤایه‌تى پێكبینیت كو فاكته‌رێن سه‌ره‌كیێن ئاڤاكرنا سازیێن ئاشته‌وایى یێن بهێز بن و پشته‌ڤانیێ لێ بكه‌ت و داهێنانان بۆ سازیێن نوو بكه‌ت یان ل ده‌مێ پێدڤى چاڤدێریێ لێ بكه‌ت. ل ڤێره ــ ئه‌م كۆمه‌كا نڤیسه‌ر و خودان پێنڤسێن ئازاد و ئاڤاكه‌ر ـ ده‌ستخۆشیێ ل حوكمه‌تێ بكه‌ین كو ئه‌ڤ رێیا زۆرا راستگرتى و هه‌ولێن وێ هه‌ولێن رژدن كو هێدى هێدێ و گاڤ ل دووڤ گاڤێ كه‌سێن تایبه‌تمه‌ند كارێن خوه د ناڤ حوكمه‌تێ دا ده‌ربگرن، داكو كار د ناڤ ده‌ستێ وان دا تێكهه‌ل نه‌بن.. ئه‌ڤه پشتى كۆمكرنا ڤه‌كۆلین و زانیاریێن پێدڤى و ل به‌رده‌ستبوونا شیانێن هونه‌رى و لێهاتیێن بلند د كارى سه‌ره‌راى دلسۆزیێ .. و پێدڤى یه حوكمه‌ت بۆ هه‌ر گۆرانكاریه‌كێ یا هشیار بیت، چونكى زۆر جوان ب نه‌رێنى بۆ حوكمه‌تێ دزڤرن و ئاخفتنا مه ل سه‌ر حوكمه‌تێ و ئاییندێ وێ یه كو ئه‌نجامێ دووماهیێ یه و هێژ ده‌مێ وێ نه‌هاتیه و هه‌ر تشتێ ئه‌م هزر دكه‌ین گه‌شبینى یه.
خالا دوویێ:
ئه‌رێ ما حوكمه‌ت دشێت كۆمكرنێ و هووربینیێ بكه‌ت بۆ خشتێن به‌رچاڤ و به‌لاڤكریێن وه‌لاتیان ل دۆر كار و ئه‌ركێن وێ ئه‌وێن خه‌لك بۆ وێ په‌سنێن ئه‌رێنى یان ده‌ستنیشانكرنا نه‌رێنیان یان نه‌رێنا كو ئه‌گه‌رێ وێ سه‌رۆكێ فه‌رمانگه‌هه‌كێ بیت یان ل به‌رچاڤگرتنا پێشنیار و دیدان، دبیت زۆر ژ وان یان ب كێمانى كێمه‌ك ژ وان یێن مفادار حوكمه‌ت به‌رچاڤ بگریت و یان پێشبێخیت، كو به‌رێ من ل دۆر بابه‌تێ كارێ حوكمه‌تێ نڤیسى یه.
هه‌ر ئاراسته‌یه‌كا ل چاپه‌مه‌نیێ به‌لاڤ دبیت، پێدڤیه بهێته خواندن و ل گه‌ل ئێك بچه‌سپینن، چونكى حوكمه‌ت دێ وێ داخوازیێ كه‌ت، ئانكۆ: دووڤچوون و پشتگیریا وێ.
ژ فاكته‌رێن سه‌ركه‌فتنا حوكمه‌تێ و فه‌ر ئه‌وه سینگێ خوه به‌رامبه‌ر ڕه‌خنێ و هزرا پێشخستنا وێ به‌رفره‌ه بكه‌ت و رێز بۆ هه‌ر نڤیسینه‌كا ل سه‌ر دهێته نڤیسین بگریت، چ ئه‌رێنیان دیار بكه‌ت یان نه‌رێنیان، داكو بزانیت د كیژ لایه‌نى دا یا سه‌ركه‌فتى بوویه و ل سه‌ر به‌رده‌وام بیت و پێشڤه ببه‌ت و لێنێرینى ل وان نه‌رێنى یێن نڤیسه‌ر و خودان خامه‌یێ ره‌سه‌ن و دلسۆز و هه‌ڤالێ دادیێ ئاماژه پێ كرى پێشڤه‌ببه‌ت ل هه‌ر جهه‌كێ هه‌بیت، لێ د هه‌مان ده‌مدا پێدڤى یه ئه‌ڤ ره‌خنه‌گره د هشیار و راستگۆ بن د نڤیسینێن خوه‌دا و ئاماژێن وان بۆ مه‌به‌ستێن ئاگه‌هداریێ و حه‌زا چاكسازیا و ئاڤاكرنێ بن نه‌ك بۆ شكاندێ و دروستكرنا ئاڵوزیان و پێدڤیه ده‌سته‌یا حكومى ب وه‌زیر و كارمه‌ندێن وێڤه ب رژدى دهاریكاربن و ب هیژ ره‌نگه‌كى لێ دلمایى نه‌بن و ب ده‌ستپێخه‌ریه‌كا هه‌ژار نه‌بینن و لێ دلته‌نگ نه‌بن یان ئاریشا بۆ دروست بكه‌ن ..؟!! و سه‌ركه‌فتنا زۆر رێ دچنێ ژ وان:
د رێیا ب جه ئینانا بریارا یان ده‌ركرنا بریار و رێنمایێن نوو و چاڤدێریا بجهئینانا وان ب ره‌نگه‌كێ دروست و گشتگیر ل سه‌ر هه‌مى ل هه‌مى كوردستانێ ب هاریكاریا هه‌میان ب حوكمه‌ت و وه‌لاتیڤه، چه‌ند بریارێن حكومه‌تێ بله‌ز بجه بهێن رووبه‌رێ باوه‌ریا خه‌لكى به‌رفره‌هتر بهێزتر دكه‌ڤیت ب سه‌رده‌مى و پاشه‌رۆژێ د ناڤبه‌را خه‌لكى و حوكمه‌تا وان…
ب راستى و روونى چاڤدێریا بجهئینان و جێبه‌جێكرنا بریار و راسپاردان هێڤێنێ ده‌ربازكرنا سه‌رپچێیێن حوكمه‌تێن به‌رێ یه ژلایێ نه‌رێنى یان ڤه.
ل دووماهیێ نه‌مه‌رجه هه‌ر تشتێ ئه‌م د ڤان نامه‌یان دا به‌رچاڤ دكه‌ن ئێكسه‌ر جێبجێ ببیت، لێ مه هه‌ول دایه و د به‌رده‌وامین ب هه‌موو شیان و ووڕه‌یان خوه و ل دووڤ شیانا چاره‌یا بۆ جهێن پێدڤى ب چاره‌سه‌ركرنێ دیاربكه‌ین، مه‌به‌ستا د ڤان نامه‌یان دا، نه‌ك بۆ شكاندنا حوكمه‌تا به‌رێ یه، نه‌ك یا نهو، نه‌ژى دژى چ كه‌سه‌كى و تایبه‌تمه‌ندیێن نشتیمانى، خودێ دیده‌ڤان كو ئه‌وا مه دڤێن گه‌هاندنه و پشتگیرى و پشكداریه‌كا كارایه… به‌رى هه‌ر تشته‌كى.
خالا دوویێ:
ڤه‌كرنا ده‌رگه‌هێن ئاسانكاریێن بجهئینانا ڤێ حوكمه‌تا مه یا باش .. و مه‌به‌ستا مه ل نامه‌یێن به‌رێ ژى ئه‌وه ئاماژا بده‌ینه خالێن ب هێز و ئه‌رێنى و ده‌سكه‌فت و سه‌ركه‌فتنێن حوكمه‌تێ بده‌ستئیناى و هه‌تا نهو ب رژدى و به‌رده‌وامى ل سه‌ر دچیت و سه‌ركه‌فتنێن دیتر ژى تۆمار بكه‌ت، پاشى حوكمه‌ت ده‌ست ب ڤه‌كرنا لاپه‌رێن نوو بكه‌ت بۆ ل هه‌مبێزكرنا هه‌مى دید و بۆچوونان و پشتگیریا چالاكڤانێن وارێ راگه‌هاندنێ بۆ پشكداریه‌كا كارا ژبۆى سه‌ركه‌فتنا كارێ حوكمه‌تێ یاكو ئه‌م هه‌موو پشكه‌ك ژ وێ مه بڤێت یان نه‌ڤێت…
له‌وما ل سه‌ر مه‌یه ئه‌م پشكه‌ك بین ژ چاره‌سه‌ریێ نه‌ك ل ئاریشه‌یێن هه‌یى یان خراب كرنێ و وێرانكرنێ.
پرسا هه‌یى یا هێشتا ئه‌م دئینین و دبه‌رین ئه‌وه:
ئه‌رێ ئه‌ڤ حوكمه‌ته دێ بۆمه چیێ نوو زێده‌كه‌ت؟
ئه‌رێ ئه‌ڤ حوكمه‌ته، دێ شێت به‌رده‌وام بیت و پێشڤه‌چیت كو ئه‌وا ل بجه ئینانا كارناما خوه نێزیك دبیت؟ د چارچۆڤێ سه‌ربۆرا من یا ساده ل چاڤدێریه‌كا رژد و هه‌مه‌لایه‌نه و تاقیكه‌ر ئه‌ز دبینم ئه‌ركێ بجه ئینانا وێ ب زه‌حمه‌ت نابیت، ب تایبه‌ت هه‌كه ئه‌وێن د وه‌زاره‌تێ دا كاردكه‌ن و هاریكارێن وان و ئه‌ز ژى ئێك ژ وانم كو ئه‌وێ سه‌رۆكاتیا ڤێ حوكمه‌تێ دكه‌ت ئه‌وه یێ سالوخه‌تێن كه‌سایه‌تیێن ب هێز و بریار و باوه‌ریا خه‌لكى و پشته‌ڤانى ڤیانا خه‌لكى هه‌ى و دشێت بۆ وان بۆچوونێن د خزمه‌تا پێشخستنا پرسا حوكمه‌تێ دا زێده بكه‌ت.
ژ پێخه‌مه‌ت پێشخستنا ڤێ حوكمه‌تێ پێدڤیه به‌رده‌وامیێ بده‌ته ژڤانێن خوه نه‌گۆر و رێزگرتن ل ژڤانێ گرێدانا گۆمبوونا ژ بلى كۆمبوونێن نه ئاسایى و كارپێكرن ب بریارێن لێ ده‌ردچن.
حوكمه‌تێ گوهداریا زۆران كر و فه‌ره ل سه‌ر ڤێ گوهداریێ یا به‌رده‌وام بیت داكو بگه‌هیته بۆچوونێن ئه‌رێنى.. دبیت ئه‌ڤ نامه و نامێن برا و هه‌ڤالێن دیتر یێن ره‌وشه‌نبیرێن بژارتى ببنه هانده‌ر بۆ مه و حوكمه‌تێ .. پێدڤیه ئه‌م به‌رده‌وام بین ژ دانا هزرێن نهو یێن باش و نوو، داكو ئه‌م ببینه فاكته‌رێ ئاگاداركرنێ و گڤاشتنا به‌رده‌وام ل زۆرترین ده‌م دا حوكمه‌ت كارناما خوه بۆ گه‌ل و وه‌لاتى بجهبینیت.
رۆلێ فه‌ر ب به‌رژه‌وه‌ندیا حوكمه‌تێ دا ئه‌وه به‌رده‌وام هانده‌ر بیت بۆ هه‌ماهه‌نگیێ دگه‌ل په‌رله‌مانى كو هه‌ردو سازى ب ئه‌ركێ گۆرانكاریان و ده‌رخستنا بریارا و بجه ئینانا رادبن..
ب هه‌ماهه‌نگیه‌كا موكوم و ل سه‌ر ئاستێ بلند ناڤه‌برا مه وه‌كى وه‌لاتى و حوكمه‌تا مه یا پایه‌دا گاڤه‌كه ل گاڤێن ئه‌رێنى یێن پێشڤه‌چوونێ.
و/ئه‌ڤرۆ
