نه‌ئارامیا ده‌روونى دبیته ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا گه‌له‌ك جۆرێن نه‌خوه‌شیێن ده‌روونى
ئه‌ڤرۆنيوز:
نوشداره‌كا نه‌خوه‌شيێن ده‌روونى يا زارۆ و سنێلان دیار كر كو نه ئاراميا ده‌روونى گرۆپه‌كا نه‌خوه‌شیێن ده‌روونیه، ئه‌و گڤاشتنێن ده‌روونى یێن په‌یدا دكه‌ت، دبیته ئه‌گه‌ر بۆ ئالوزیا ژیانا ئاسایى یا رۆژانه،
هیڤى عه‌به‌ید محه‌مه‌د، نوشدارا نه‌خوه‌شيێن ده‌روونى يا زارۆ و سنێلان سه‌باره‌ت نه‌خوه‌شیا نه‌ئارامیا ده‌روونى و جۆرێن وێ بۆ نوش نيوز گوت: نه ئارامى په‌یڤه‌كا گشتگیره، ئه‌و ژى گه‌له‌ك جۆران ب خوه‌ڤه دگریت:
- نه‌خوه‌شیا ترسێ ، پانێك( Panic attack):
دڤى جوره نه ئارامیێ دا نه‌خوه‌ش هه‌ست ب ترسه‌كا زێده مه‌زن دكه‌ت ژنیشكه‌كێڤه، ده‌مێ نه‌خوش هه‌ست ب وێ ترسێ دكه‌ت خوهدان ل ده‌ف وى په‌یدا بیت، سینگێ وى ئێشیت و لێدانێ دلى زێده دكه‌ت و وه‌سا هه‌ست دكه‌ت كو هنده خه‌ندقى یان ژى یێ تووشى نه‌خوشیا دلى بووى.
- نه‌ئارامیا جڤاكى (Social anxiety disorder):
دبێژنه ڤێ نه‌خوشیێ ترسا جڤاكى، ئه‌و ژى ده‌مێ نه‌خوش هه‌ست ب نه‌ئارامیه‌كا زێده دكه‌ت ده‌رباره‌ى ره‌وشێن جڤاكى رۆژانه، نه‌خوش هه‌مى هزرا خوه ددانیته سه‌ر هندێ كا چ هزر هه‌نه ده‌رباره‌ى وى یان ژى بهێته شه‌رمزاركرن.
- ترس بۆ تشته‌كێ ده‌ستنیشانكرى( phobia Specific):
نه‌خوش هه‌ست ب ترسه‌كا زێده دكه‌ت ژ تشته‌ك یان ره‌وشه‌كا ده‌ستنیشانكرى، وه‌كى بلندى، فڕین. ئه‌و ترسه زێده‌تره ژ یا نورمال وه دكه‌ت و نه‌ساخ خوه ژ وان ره‌وشا و تشتا بده‌ته پاش.
- نه ئارامیا گشتى(Generalized anxiety disorder):
نه‌خوش هه‌ست ب نه‌ئارامیێ دكه‌ت و نه‌ئارامیه‌كا زێده و نه‌یا نورمال دكه‌ت بیێ كو چ ئه‌گه‌ر هه‌بن.
سه‌باره‌ت نیشانێن ڤێ نه‌خوشیێ د. هیڤی گوت: (ترس، ئاریشێن نڤستنێ، نه‌شێت ب ئارامى بنڤیت، هه‌ست ب سه‌رمایێ و خوهدانێ دكه‌ت تایێت سار و گه‌رم، یان ژى گه‌زینا ده‌ست و پێیا، بێهن ته‌نگى، لێدانێن دلى زێده دبن، هشكبوونا ده‌ڤى، عێلنجى، ئێشانا ماسولكا، گێژبوون).
گوت ژى: ل دووف وان ڤه‌كولینێن هاتینه كرن چ ئه‌گه‌رێن ده‌ست نیشانكرى نینن بۆ توشوون ب نه‌خوشیا نه‌ئارامیێ، هه‌ر وه‌كى نه‌خوشێین دى یێن مێشكى گه‌له‌ك تشت كارتێكرنێ دكه‌ن. ژوانا ژى: گوهرینێن سه‌ر مێشكى دهێنه كرن، هه‌روه‌سا گڤاشتنێن ژینگه‌هى هه‌تا كو ژلایێ بنه‌مالێ قنێت (جیناتێن) وى كه‌سى.گوت ژى: نه‌خوشیێن نه ئارامیێ گه‌له‌ك جارا دناڤ خێزانێ داد هێنه دیتن، هه‌روه‌سا دهێنه گرێدان ب بازنه‌یا مێشكى یا كونترولا ترسێ و هه‌ستێن دیتر دكه‌ت.
نوشدارا دێرین نه‌خوشێت ده‌روونى زارۆ و سنێلا گوت ژى: ده‌ستنیشانكرنا نه‌خوشیێ هه‌ر كه‌سێ ئه‌و نیشانێن سه‌رى ئاماژه پێداین هه‌بن، دێ هێته پشكنین كرن ژلایێ نوشدارى تایبه‌تمه‌ندڤه، گه‌له‌ك جاران هنده‌ك تشت دهێنه كرن بۆ ئێكلاكرنا نه‌بوونا نه‌خوشیێن دیتر یێن له‌شى كو هه‌مان نیشانا په‌یدا دكه‌ن.چ تشتێن تایبه‌ت نین بۆ ده‌ستنیشانكرنا نه‌خوشییا نه ئارامیێ.نوشدارێ تایبه‌تمه‌ندێ ده‌روونى برێیا هنده‌ك پرسیار و رێین تایبه‌ت دێ هه‌ول ده‌ت بزانیت كا چ جورێن نه‌خوشیا نه‌ئارامییا ده‌روونى هه‌نه.
گوت ژى: ئێك ژ لایه‌نێن گرنگ بۆ ده‌ستنیشانكرنا نه‌خوشیێ ئه‌وه كا كه‌نگى و هه‌تا چ رێژه نیشانێن نه‌خوشیێ هێزن ل ده‌ف نه‌خوشى، هه‌روه‌سا كا ئه‌ڤ نیشانه دبنه ئه‌گه‌ر بۆ تێكچوونا بارێ ئاسایێ رۆژانه یێ نه‌خوشیێ.
سه‌باره‌ت چاره‌سه‌ریێ گوت: دوو جورێن چاره‌سه‌ریێ هه‌نه و چێ دبیت ئێك ژ وانا یان ژى هه‌ردوو پێكڤه بهێنه بكار ئینان، چاره‌سه‌ریا ئێكێ،ده‌رمان: هنده‌ك ده‌رمانێت تایبه‌ت دهێنه بكارئینان ژوانا، ده‌رمانێت دژى خه‌موكیێ(antidepressant)ده‌رمانێت تایبه‌ت یێن ته‌پ(صرع)(Anticonvulsant)و هنده‌ك جار ده‌رمانێن دژى نه ئارامیێ (Anxiolytic) دهێنه بكارئینان، بۆ ده‌مه‌كێ دیاركرى و بتایبه‌تى بۆ جورێ پانێك و نه‌ئارامییا گشتى.
دو:چاره‌سه‌ریا ده‌روونى، ئه‌ڤ جورێ چاره‌سه‌ریێ نه‌خوشى ب رێین رینشتن دگه‌ل چاره‌سه‌رێ ده‌روونى بۆ ڤه‌دیتنا سه‌ره‌ده‌ریا هه‌ستان دگه‌ل نه‌خوشیێن مێشكى.چاره‌سه‌ریا ده‌روونى دێ هاریكاریا نه‌خوشى كه‌ت دا كو دهه‌ستێن خوه بگه‌هیت و هه‌روه‌سا چه‌وا سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل وان هه‌ستان بكه‌ت.
سه‌ره‌ده‌ریا دگه‌ل نیشانا، هنده‌ك رێین هه‌ین بۆ هاریكاریا نه‌خوشى بۆ كونترولكرنا یان ژى كێمركنا نیشانا، ژوانا:
- نه‌خارن و ڤه‌خارنێن ماددێ كافائین تێدا هه‌بن، وه‌كى: قه‌هوه، چا، كولا، ڤه‌خارنێن هێزێ، شكولاتایى..
- خارنه‌كا برێكوپێك و دروست، راهێنانێن وه‌رزشى،و نڤستنه‌كا ساخله‌م و باش.
- ئاریشێن نڤستنێ و نه‌خوشیێن نه‌ئارامییا ده‌روونى هه‌رده‌م پێكڤه گرێداینه، پێدڤیه به‌رده‌وام بره‌نگه‌كێ رێك وپێك نڤستن و بێهنڤه‌دانه‌كا باش و دروست هه‌بیت.
