پشتی ھاتنا ئاوارەیان ڤایروسێ ھەودانا جگەرێ د زێدەبوونێ دایە
ئه‌ڤرۆ، رەڤین سالح لاوەند:
پشتی ھاتنا ئاوارەیێن شنگال بۆ دھوکێ ڤایروسێ ھەودانا مێلاکێ یا جورێ ئەی زێدەبوویە، نوشدارێن تایبەمەند ئەگەرێن زێدەبوونا وێ بۆ نەپاقژیێ و ئاڤا پیس و دیسان ب خوارنێ دانە زانین ب تایبەت ل قوتابخانا و باخچێن زارۆیان، ژ نیشانێن وێ تایەکا سڤک بو نەخۆشی پەیدا دبیت و ھەکە سپیلکا چاڤی زەر بوو و دەستئاڤا زراڤ رەنگێ وێ تاری بوو ئەڤە دبنە نیشانێن زەرکا ھەودانا مێلاکێ.
د. سەردار غازی، تایبەتمەندێ نەخۆشیێن زارۆیان دیارکر کو ئەگەرێن ھەودانا مێلاکێ گەلەکن، بەلێ یا ژ ھەمیا گرنگتر ڤایروسێن ھەودانا مێلاکێ یە، و گۆت : پێنج جورێن ڤایروسا ھەودانا مێلاکێ ھەنە، ئەوژی(A-B-C-D-E ). بەلێ یاگرنگتر ل دەڤ نوشدارێن زارۆیان، ڤایروسا ھەودانا مێلاکێ جورێ(ئەی) یە ،جورێ بی و سی ل دەڤ وان زارویان پەیدادبن یێن ھیموفیلیا ھەین، دیسان ژ ئەگەرەکێ دی زکماکی یە یان دەرمانەکی بو دەمەکێ درێژ ددەنە وان زارویێن تووشی ئێشا زراڤ دبن کو ھندەک جارا ئەو دەرمانژی دبنە ئەگەرێ پەیدابوونا ھەودانا مێلاکێ.
د. سەردار غازی، دیارکر ژی پشتی کاودان ئالوز بووین و ئاوارەیان قەستا دھۆکێ کری ڤایروسێ جورێ ئەی یێ ھەودانا مێلاکێ ل دەڤ زارۆیان دزێدەبوونێ دایە، ژبەرکو جھێ وان نە یێ درستە و ئاڤا پاقژ نینە و گۆت: ئەڤ ڤایروسە ب رێکا خوارنێ ئانکو ھەکە دەست یێ پیس بیت دھێتە ڤەگوھاستن بو کەسەکێ دی، دیسان پێدڤییە زارۆ پشتی دەستئاڤێ دەستێن خوە باش بشوون، ھەروەسان ھەکە دخێزانێ دا کەسەکێ نەخوش ھەبیت ب ڤێ نەخوشیێ دڤێت خوارنا وی و جلکێن وی د جودا بن ژ ئەندامێن خێزانێ وگۆت: پتر ئەڤ ڤایروسە ل ناڤ قوتابخانا و باخچێن زارۆیان یان جھێن قەرەبالغ ھەبیت دھێتە ڤەگوھاستن، و ئاریشا مەزن ئەوە ڤایروس دگەل پیساتیێ دھێتە ڤەگوھاستن.
تایبەتمەندێ نەخۆشیێن زارۆیان دیارکر ژی گەلەک جاران مرۆڤ نزانیت ئەڤی زارۆی جگەرا ڤایروس یا ھەی ھەتا زەرک لێ دیاربیت، و گۆت: بەری زەرکێ و پشتی زەرک لێ دیاربیت نێزیکی دو حەفتیان ئەو ڤێ نەخۆشیێ ڤەدگوھێزیتە کەسێن دەوروبەر، و گۆتژی: دەمێ کوردێن روژئاڤا ل کەمپا دومیز ئاکنجی بووین ڤایروسێ ھەودانا مێلاکێ زێدەبوو، بەلێ مە پشنیارەک دا رێڤەبەریا گشتی یا ساخلەمیا دھوکێ کو ڤاکسینا بو وان بدانن، بەلێ پشتی سۆلینێن وان دروست بووین ئەڤ ڤایروسە نەما و پشتی ھاتنا ئاوارەیێن شنگال بو دھۆکێ ڤایروسێ ھەودانا مێلاکێ جورێ (ئەی) زێدەبوویە کو روژانە پتر ژ پێنج نەخوشان ل شیرەتکاریێ سەرەدانا مە دکەن، ژبلی کلینیکین تایبەت.
ل دور نیشانێن ھەودانا مێلاکێ د. سەردا غازی دبێژیت: تایەکا سڤک بو نەخوشی پەیدادبیت و دلێ وی ناچیتە خوارنێ، دیسان دلێ وی رادبیت و زکئێشان بو پەیدادبیت، بەری زەرک بو نەخوشی پەیدا ببیت نوشدار نەشێن دەست نیشان بکەن کا ئەڤە ڤایروسا ھەودانا مێلاکێ یە، بەلێ ھەکە سپیلکا چاڤی زەر بوو و دەست ئاڤا زراڤ رەنگێ وێ تاری بو ئەڤە دبنە نیشانێن زەرکا ھەودانا مێلاکێ.
ل دور پشکنینان تایبەتمەندێ نەخۆشیێن زارۆیان خویاکر کو تەماشەی جورێن زەرکێ دکەن یا ئێکسەرە یان ژی زەرکا نە ئێکسەرە، دیسان رێژا زەرکێ چەندە، و فرێدکەینە پشکنینێن ڤایروسی، ژبەرکو نەشێن ب چاڤان دەست نیشانکەین کا کیژان جورە وگۆت: بەلێ باراپتر جورێ ئەی دەردکەڤیت و ئەڤ جورێ ڤایروسی دەرمان نینە پێ بھێتە کوشتن، ب تنێ سێلانێ و ڤیتامینا ددەینێ، نە وەک جورێ بی و سی یە، کو دەرمانا ددەنێ بو ماوەیەکێ درێژ، ھەکە خارنا زاروی باشتر لێ ھات، ئێک ژ نیشانێن گرنگە کو نەخوش دێ شێتە ئێشێ، ھەکە زەرکا زارۆی کێمبوو پێدڤی ناکەت ل نەخوشخانێ بمینت، بارا پتر ئەڤ نەخوشیە نێزیکی دو حەفتیان ڤەدکێشیت، بەلێ ھندەک نەخوش ھەتا دو ھەیڤان ل نەخوشخانێ ھاتینە نڤاندن، چونکی نەخوشیا وان دومدرێژ دبیت.
تایبەتمەندێ نەخوشێن زارۆیان دا زانین ھندی زارۆ دژییەکێ بچووک دا تووشی ھەودانا مێلاکێ بیت دێ زوو ژ ڤێ نەخوشیێ چارەسەر بیت، بەلێ ھەکە دژییێ ٢٠ سالیێ و وێڤە بوو دبیت ریژا وێ زێدە ببیت و ببیتە ئەگەر گیانێ خوە ژ دەست بدەن، بەلێ ٩٥% ژ ڤێ نەخوشیێ ساخ دبن، چونکو جورێ ئەی ھندێ مەترسی نینە ل سەر نەخوشی، ١ھەتا ٥% ب ڤێ نەخوشیێ گیانێ خوە ژ دەست ددەن، ژبەرکو پێدڤی چاندنا مێلاکێ دبن، کو نێزیکی ٣١ نەخوشان ل ھەیڤا بوری ب ھەودانا مێلاکا جورێ ئەی ل نەخوشخانێ ھاتینە نڤاندن و ھندەک ژی بڤێ نەخوشیێ گیانێ خوە ژ دەست داینە.
